Jaarverslag Expertisecentrum handicap + studie

Transcriptie

1 Jaarverslag 2017 Expertisecentrum handicap + studie

2 Colofon Titel Jaarverslag 2017 Expertisecentrum handicap + studie Auteur Patricia Defesche, Marian de Groot Versie 1.0 Datum Maart 2018 Expertisecentrum handicap + studie Postbus BP s-hertogenbosch Tel: Expertisecentrum handicap + studie 2016 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, op welke andere wijze dan ook, zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Met en voor de hoger onderwijsinstellingen Een paar voorbeelden Missie en visie Missie Visie Ontwikkelingen in het onderwijsveld Projecten en activiteiten in opdracht van het ministerie van OCW Informatievoorziening Prioritaire thema s Expertise onderhouden, ontsluiten en verspreiden Regiobijeenkomsten en studiedagen Open huis Raad van Advies Netwerken en zichtbaarheid Management en financiële administratie Steunfondsprojecten afgesloten in Blended cursus Toegankelijk onderwijs geven aan studenten+ in het hbo Flexibilisering, differentiatie en maatwerk VN-proof hoger onderwijs Fondsenwerving Co-financiering student gespreksgroepen Wel of geen diagnose vereist? Studenten+ krachtiger het hoger onderwijs in! Naar toegankelijk en inclusief onderwijs, tips voor docenten Steunfondsprojecten gestart in Studentenparticipatie Toetsing en examinering Succesvolle doorstroom mbo-hbo Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Cofinanciering Wat Anders Op andere wijze gefinancierde projecten Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie I

4 8 Organisatie Organisatie van het werk en bedrijfsvoering Bestuur en staf Adviesraad en Beschermvrouwe Bijlage 1 Overzicht contacten en bijeenkomsten Bijlage 2 Overzicht producten

5 1 Inleiding Het Expertisecentrum handicap + studie biedt ondersteuning aan hoger onderwijsinstellingen om het onderwijs toegankelijker te maken voor studenten met een functiebeperking (verder in dit verslag ook wel aangeduid als studenten+). Expertisecentrum handicap + studie heeft de taak om belemmeringen - samen met de onderwijsinstellingen en studenten - te identificeren, te agenderen en te zoeken naar manieren om deze waar mogelijk weg te nemen. Naast kennis- en informatieverspreiding over de verschillende aspecten van studeren met een functiebeperking is beleidsmatige borging van belang. Door in projecten samen te werken met hoger onderwijsinstellingen en studenten raakt het thema studeren met een functiebeperking steeds meer verankerd in het beleid en in de praktijk van het hoger onderwijs. 1.1 Met en voor de hoger onderwijsinstellingen In 2017 zijn tal van projecten uitgevoerd samen met en voor de hoger onderwijsinstellingen. Er was aandacht voor beeldvorming, instroom, passend onderwijs, kwaliteitszorg, toetsing en examinering, het VN-verdrag inzake rechten van personen met een handicap en internationale samenwerking. Ook is gewerkt aan een netwerk met voorlopers. Er verschenen handreikingen, factsheets, infographics, publicaties, artikelen, procedurebeschrijvingen, beoordelingsinstrumenten, vlogs en blogs. Ook werd onderzoek gedaan, beleidsscan uitgevoerd en regiobijeenkomsten en een webinar voor docenten georganiseerd. En de website werd geherstructureerd met het oog op betere vindbaarheid van informatie. 1.2 Een paar voorbeelden Kwaliteitszorg Expertisecentrum handicap + studie ontwikkelde in samenwerking met de Nederlands - Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO), de Erasmus Universiteit Rotterdam, de Vrije Universiteit Amsterdam en Fontys een handreiking voor de voorbereiding en uitvoering van visitatiegesprekken over studeren met een functiebeperking. Er is een versie voor medewerkers kwaliteitszorg en medezeggenschap en een versie voor visitatiecommissies. Deze handreiking helpt om goed voorbereid het visitatiegesprek aan te gaan. Passend onderwijs In 2016/2017 werd een project uitgevoerd waarbij samen met instellingen voor hoger onderwijs is onderzocht wat de effecten van passend onderwijs zijn. De projectresultaten zijn beschreven in de uitgave '10 voor passend onderwijs. Wat zijn de effecten van passend onderwijs voor het ho?' Instellingen voor hoger onderwijs kunnen van de opgedane inzichten gebruik maken om beter in te spelen op wensen en behoeften van studenten met een extra ondersteuningsbehoefte. Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 1

6 Speciale aandacht voor docenten Docenten vervullen een cruciale rol als het om het studiesucces van studenten gaat. Ook als het om het studiesucces van studenten met een beperking gaat. Een korte vragenlijst onder docenten bood inzicht hoe handicap + studie hen het beste kan ondersteunen bij het geven van toegankelijk onderwijs aan studenten met een functiebeperking. Op basis van de uitkomsten neemt handicap + studie een aantal concrete acties. Zo is er nu een landingspagina op de website speciaal voor docenten. De tool Studietips is geactualiseerd. Met Studietips zoek je naar oplossingen voor studieproblemen bij bepaalde beperkingen. Er zijn 4 kaarten over functiebeperking doorontwikkeld en er is een webinar georganiseerd voor docenten over toegankelijk onderwijs. VN-verdrag Uiteraard besteedde handicap + studie de nodige aandacht aan het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap dat in Nederland op 14 juli 2016 in werking is getreden. Dit verdrag heeft als doel de positie van mensen met een beperking te verbeteren. Het gaat uit van inclusie, persoonlijke autonomie en volledige participatie. Met de infographics VN-proof hoger onderwijs laat handicap + studie zien wat het verdrag betekent voor de hoger onderwijsinstellingen en studenten. En in 2017 heeft handicap + studie in samenwerking met de Universiteit Leiden, NHL Stenden Hogeschool en de Vrije Universiteit Amsterdam en het Landelijk programmabureau voor het VN-verdrag een intentieverklaring opgesteld waarin een gezamenlijke ambitie, procesafspraken en doelstellingen zijn opgenomen voor de implementatie van het VN-verdrag. Deze intentieverklaring werd op 25 januari 2018 bij de Vereniging Hogescholen officieel ondertekend door de bovengenoemde onderwijsinstellingen. De ondertekenende instellingen gaan binnen de eigen instelling aan de slag en vormen in 2018 ook een werkgroep ter ondersteuning van het uitvoeren van acties. Het Expertisecentrum handicap + studie en het landelijk programmabureau voor het VNverdrag bieden hierbij ondersteuning. Hoger onderwijsinstellingen die geïnteresseerd zijn kunnen zich aansluiten bij dit initiatief en de werkgroep. Trainingen en regiobijeenkomsten Naast diverse trainingen vonden er ook drie series goedbezochte en gewaardeerde regiobijeenkomsten plaats voor medewerkers in het hoger onderwijs: in maart waren er drie bijeenkomsten over flexibel onderwijs, in juni drie bijeenkomsten over instroom en privacy en in oktober twee bijeenkomsten over het begeleiden van studenten met psychische klachten. Onderzoek: wat vinden studenten? Voor de veertiende keer maakte het Centrum Hoger Onderwijs Informatie in opdracht van het Expertisecentrum handicap + studie de jaarlijkse rapportage over studeren met een functiebeperking. Dit onderzoek wordt door instellingen gebruikt om gericht verbeteringen in te zetten op de punten, waarop de studenten hen (relatief) laag waarderen. De rapportage betreft de oordelen van studenten met een functiebeperking over de wijze waarop zij worden opgevangen, begeleid en gefaciliteerd door hun opleiding. De oordelen zijn afkomstig uit een aparte handicap-module binnen de Nationale Studenten Enquête (NSE), een grootschalig landelijk onderzoek onder studenten bij alle universiteiten en hogescholen. 2 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

7 Er is duidelijk meer waardering van studenten voor aanpassingen in het onderwijs. De studenten zijn ook positief over de fysieke en digitale toegankelijkheid en het begrip van medestudenten. Tevens scoort begrip van docenten positief, hoewel de kennis van docenten volgens studenten tekortschiet. Terwijl die kennis wel wezenlijk is voor goede begeleiding, aanpassingen, signalering en juiste doorverwijzing. De begeleiding bij dyslexie en autisme is redelijk op orde, maar bij andere aandoeningen zoals psychische klachten is er nog een wereld te winnen. De begeleiding op dat gebied schiet volgens studenten tekort, terwijl het aandeel studenten met psychische klachten juist toeneemt. Het advies aan het hoger onderwijs is: investeer in informatievoorziening & voorlichting, deskundigheidsbevordering en kennisuitwisseling. Maak daarbij ook gebruik van de kennis van ervaringsdeskundige studenten. De oordelen per universiteit en hogeschool zijn verwerkt bij de instellingsgegevens op Open huis Zo'n 60 professionals namen deel aan het Open Huis van Expertisecentrum handicap + studie op 7 december Om expertise op te doen, informatie uit te wisselen en te netwerken. En samen vooruit te kijken naar de activiteiten van volgend jaar. Paul Verhaeghe, hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse in Gent, ging in de openingslezing in op de veranderingen in onze maatschappij de afgelopen jaar. Het gaat om veranderingen die uitsluiting en ongelijkheid binnen onze samenleving vergroten, ook in het onderwijs. s Middags konden de deelnemers vijf themasessies volgen over uiteenlopende onderwerpen (o.a. onderwijs en arbeidsmarkt, toetsing en examinering en instroom). Leeswijzer In dit jaarverslag treft u een compleet overzicht aan van de activiteiten en projecten van Expertisecentrum handicap + studie in Na hoofdstuk 2 over de missie en visie en hoofdstuk 3 over ontwikkelingen in het werkveld volgen in hoofdstuk 4 de projecten en activiteiten die handicap + studie uitvoerde in opdracht van het ministerie van OCW. Hoofdstuk 5 toont de steunfondsprojecten die in 2017 werden afgesloten. Hoofdstuk 6 geeft aan welke steunfondsprojecten in 2017 werden gestart. Hoofdstuk 7 behandelt ten slotte de op andere wijze gefinancierde projecten en in hoofdstuk 8 wordt de organisatie toegelicht. De bijlagen tonen een overzicht van contacten, bijeenkomsten en producten. Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 3

8 2 Missie en visie De primaire opdracht van Expertisecentrum handicap + studie is het ondersteunen van hoger onderwijsinstellingen op het gebied van studeren met een beperking. Expertisecentrum handicap + studie ontwikkelt activiteiten gericht op ondersteuning van onderwijsinstellingen. Centraal in de dienstverlening van handicap + studie staan de zeven thema's uit het referentiekader van de commissie Maatstaf (informatievoorziening toegankelijkheid, begeleiding, deskundigheid, leerroutes, toetsing en examinering, waarborgen voor kwaliteit en continuïteit) plus de thema s stage & werk en studentenparticipatie. Deze thema's vormen de pijlers van het activiteitenplan van handicap + studie. Handicap + studie organiseert regio-, studie- en verdiepende bijeenkomsten rond deze thema's voor het onderwijsveld. Ook ondersteunt handicap + studie de onderwijsinstellingen bij het integreren van de thema's in hun voorzieningen, producten en diensten. In 2017 zijn er in samenwerking met diverse hogescholen en universiteiten projecten ontwikkeld en uitgevoerd naar aanleiding van vragen of signalen uit het onderwijsveld. Sinds de koerswijziging in 2011 waarbij de rol van handicap + studie wijzigde van persoonlijk dienstverlener voor individuele studenten naar partner van hogescholen en universiteiten - hebben medewerkers nu vooral een rol als adviseur. In hun werk richten zij zich tot een steeds breder scala van professionals: van studentendecanen en studieloopbaanbegeleiders tot medewerkers ICT, leden van examencommissies, docenten, medewerkers voorlichting en kwaliteitszorg, managers en CvB-leden. 2.1 Missie Expertisecentrum handicap + studie stimuleert dat jongeren met een functiebeperking succesvol kunnen studeren in een opleiding van hun keuze in het hoger onderwijs. Handicap + studie streeft naar inclusief hoger onderwijs, waaraan zoveel mogelijk verschillende studenten kunnen meedoen en waarin bijzondere aanpassingen steeds minder nodig zijn. 2.2 Visie Handicap + studie stimuleert en ondersteunt instellingen voor hoger onderwijs in de ontwikkeling van inclusief en passend onderwijs voor al haar studenten. Dergelijk onderwijs zorgt ervoor dat studenten met een functiebeperking: hun focus kunnen richten op hun studie omdat zij geen speciale voorzieningen hoeven te regelen; zich meer verbonden voelen met hun onderwijsinstelling en studiegenoten omdat zij niet langer een bijzonder of lastig geval zijn; door hun onderwijsinstelling gezien worden als een meerwaarde voor het onderwijs. 4 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

9 Expertisecentrum handicap + studie ondersteunt hogescholen en universiteiten bij het toegankelijk maken van onderwijs voor studenten met een functiebeperking. Door zich niet te richten op de individuele student, maar op optimale voorwaarden in het onderwijssysteem, streeft handicap + studie naar oplossingen die voor grotere groepen studenten belemmeringen wegnemen. De ontwikkelde expertise wordt door handicap + studie gedeeld met het veld. Een belangrijke rol van handicap + studie is om kennis te verzamelen, te verrijken en te communiceren met verschillende professionals in het hoger onderwijs. Handicap + studie biedt advies op maat en werkt aan een positief toekomstperspectief voor studenten met een functiebeperking. Expertisecentrum handicap + studie werkt in projecten nauw samen met studenten met een beperking onder het motto niets voor hen zonder hen. Hun ervaringsdeskundigheid is van grote waarde voor handicap + studie en de hoger onderwijsinstellingen. Handicap + studie speelt in op wettelijke, onderwijskundige, politieke en sociale veranderingen en nieuwe wetenschappelijke inzichten die invloed hebben op studeren met een functiebeperking en, meer algemeen, het Nederlandse hoger onderwijs. Handicap en studie heeft voor de komende jaren de volgende beleidslijnen gekozen: - Toetsing en Examinering - Onderwijs en Arbeidsmarkt - Flexibilisering - Informatievoorziening en voorlichting Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 5

10 3 Ontwikkelingen in het onderwijsveld Voorzieningen blijven nodig In het Nederlandse hoger onderwijs ervaart een aanzienlijke groep studenten met een functiebeperking belemmeringen tijdens hun studie. Het gaat inmiddels om één op de zeven voltijdstudenten (14 procent) 1. Zij lopen meer risico langer over hun studie te doen en voortijdig en zonder veel perspectief uit te vallen. Waar voorzieningen voor deze studenten beschikbaar zijn, is het risico lager. Studenten met psychische klachten vormen een relatief nieuwe (en grote) groep die om extra aandacht en ondersteuning vraagt. De urgentie is nog steeds groot om de toegankelijkheid van het onderwijs voor studenten met een functiebeperking te waarborgen. Daar ligt primair een taak voor de onderwijsinstellingen en handicap + studie ondersteunt en adviseert hen daarbij. Prioritaire thema s Op basis van raadpleging van studentendecanen, studenten met een beperking en de uitkomsten van de Gebruikerstoets, studeren met een beperking 2016 heeft handicap + studie in 2017 prioriteit gegeven aan de volgende thema s: Beeldvorming Kwaliteitszorg Instroom Toetsing en examinering Netwerk voorlopers Kwaliteit docenten Internationale LINK netwerk, internationale samenwerking Op deze thema s zijn in het kader van OCW-subsidie projecten uitgevoerd en bijeenkomsten georganiseerd. Onderzoek, politieke aandacht en overheidsbeleid Uit de monitor beleidsmaatregelen kwam naar voren dat 15 % van de studenten belemmerd wordt door een functiebeperking in hun studieactiviteiten. Hun gemiddelde studievoortgang is 10 procent lager dan die van studenten zonder functiebeperking. Ze besteden significant meer tijd aan hun studie dan de andere studenten en hebben minder betaald werk. Studenten met een functiebeperking zijn onbekend met het profileringsfonds. In het eerste jaar stromen 23% studenten met een beperking in, in het hbo en 14 % in het wo. Studenten met een functiebeperking hebben vaker twijfels over het succesvol doorlopen van een selectieprocedure en zien op tegen de inspanningen die het doorlopen van een selectieprocedure kosten. Informatie, voorlichting en begeleiding zouden beter kunnen. Nederland heeft het VN-verdrag inzake personen met een handicap zomer 2016 geratificeerd en in december 2016 is het Besluit toegankelijkheid door de Tweede Kamer aangenomen. Naar aanleiding hiervan is een plan van aanpak voor de uitvoering van het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking opgesteld. Het is geschreven 1 Jaarrapport Studeren met een functiebeperking 2017; CHOI in opdracht van Expertisecentrum handicap + studie; oktober Van den Broek et al; Monitor beleidsmaatregelen , Studiekeuze, studiegedrag en leergedrag in relatie tot beleidsmaatregelen in het hoger onderwijs ; onderzoek in opdracht van Ministerie OCW; mei Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

11 door het ministerie van VWS in samenwerking met de Alliantie voor Implementatie van het VN-verdrag, VNO en VNG. In de Tweede Kamer zijn in 2017 diverse vragen gesteld en moties ingediend bij het debat over de Strategische Agenda Hoger Onderwijs en Onderzoek Hierbij zijn ook kwesties aan de orde die relevant zijn voor studeren met een functiebeperking. Dit zijn de moties 3 die aangenomen zijn: Motie van het lid Verhoeven c.s. over het waarborgen van de toegankelijkheid van het hoger onderwijs Motie van de leden Bruins en Asante over goede en laagdrempelige psychische hulpverlening op iedere instelling Daarnaast was er in 2017 veel aandacht voor de studietoeslag, waarvan de uitvoering, hoogte en toegankelijkheid per gemeente verschilt. Dit leidt tot een (gevoel van) rechtsongelijkheid en veel vragen. De inspectie hoger onderwijs is in 2017 een onderzoek begonnen naar het profileringsfonds en studenten met een functiebeperking. Instellingstoets Kwaliteitszorg De tweede ronde Instellingstoets kwaliteitszorg is gestart. Beleid studeren met een beperking maakt onderdeel uit van het accreditatiekader. Steeds meer hbo en wo onderwijsinstellingen maken serieus werk van beleid voor studenten met een functiebeperking in de vorm van een (deel-)beleidsplan of beleidsnotitie. Dat zij zich hierover dienen te verantwoorden in de Instellingstoets Kwaliteitszorg stimuleert hen daar mede toe. Handicap + studie kan instellingen adviseren en ondersteunen bij de voorbereiding hierop doormiddel van het uitvoeren van een beleidsscan studeren met een beperking. Tevens zijn er twee handreikingen beschikbaar die helpen bij de voorbereiding op visitatiegesprekken. Studeren met psychische klachten en studentenwelzijn Maatschappelijk is er toenemende aandacht voor (het taboe op) psychische klachten, depressie, e.d. Binnen het hoger onderwijs wordt geconstateerd dat het aantal studenten met psychische klachten toeneemt. Ook is er aandacht voor promovendi in dit verband. Binnen het hbo is door een aantal lectoren het initiatief genomen tot een Actieplan Studentenwelzijn, waar handicap + studie zich ook mee verbonden heeft. Handicap + studie heeft opnieuw regiobijeenkomsten georganiseerd over dit thema. Tevens zijn in navolging van een initiatief op de Hogeschool Rotterdam gespreksgroepen voor en door studenten met psychische klachten opgezet binnen vijf hbo-instellingen. 3 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 7

12 4 Projecten en activiteiten in opdracht van het ministerie van OCW Het ministerie van OCW heeft handicap + studie subsidie verstrekt voor het uitvoeren van het activiteitenplan Met de verschillende activiteiten wil handicap + studie haar rol als expertisecentrum waarmaken, hoger onderwijs instellingen ondersteunen bij het vormgeven en implementeren van beleid studeren met een beperking en (aankomend) studenten met een beperking informeren over studeren met een beperking in het hoger onderwijs. In dit hoofdstuk wordt verslag gedaan van de verschillende activiteiten die in 2017 ondernomen zijn. 4.1 Informatievoorziening Het verschaffen van informatie aan onderwijsprofessionals is een belangrijke taak van handicap + studie. Ons belangrijkste platform hiervoor is de website. Daarnaast zetten we de maandelijkse Nieuwsflits en social media in om onze doelgroep te informeren. Handicap + studie heeft ook nog een aantal papieren uitgaven zoals de factsheet Studeren met een beperking, diverse handreikingen en artikelen. Deze worden vooral uitgedeeld tijdens trainingen en bijeenkomsten Website Bezoekers vinden informatie over onze producten en diensten en kunnen zich aanmelden voor trainingen en bijeenkomsten. Daarnaast is de website een bron van informatie voor zowel studenten als onderwijsprofessionals over studeren met een beperking. Er is praktische informatie te vinden over voorzieningen, wet- en regelgeving, stage en uitstroom. Daarnaast staan er studietips, een overzicht van alle hoger onderwijsinstellingen en informatie over beperkingen zoals autisme en AD(H)D op de site. In de bibliotheek zijn al onze brochures, readers en andere publicaties te downloaden. Op de website is ook een FAQ-rubriek te vinden waarin veel gestelde vragen worden beantwoord. Medewerkers van handicap + studie zorgen dat de informatie op de website up-to-date gehouden wordt. Bij de ontwikkeling en de vormgeving van de website is veel aandacht besteed aan de toegankelijkheid. Er is bijvoorbeeld gekozen voor een lettertype en fontgrootte dat gemakkelijk leesbaar is voor bezoekers met dyslexie of visuele problemen. De website is zo ingericht dat hij ook goed te gebruiken is voor mensen met een screenreader. De toegankelijkheid is continue punt van aandacht. Jaarlijks vraagt handicap + studie Stichting Accessibility om de website te toetsen op toegankelijkheid en worden waar mogelijk maatregelen genomen om de toegankelijkheid te verbeteren. Onze moeite werd beloond: op de website van Expertisecentrum handicap + studie prijkt sinds 27 maart 2017 het logo van toegankelijkheid. Dat betekent dat de website voldoet aan de WR2-AA richtlijnen van het Waarmerk drempelvrij.nl. Onze website kan gebruikt worden door iedereen, inclusief mensen met een visuele of auditieve beperking. Net zoals gebouwen toegankelijk kunnen worden gemaakt, kan dat ook met websites worden gedaan. 8 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

13 4.1.2 Nieuwsflits Elke maand verstuurt handicap + studie een digitale nieuwsbrief met informatie over onze activiteiten en andere interessante nieuwtjes over studeren met een beperking. De nieuwsbrief heeft momenteel 1272 abonnees (t.o.v abonnees eind 2016) Social media Handicap + studie maakt ook gebruik van social media. Twitter wordt het meest ingezet. Eind december 2017 had de twitteraccount van handicap + studie ongeveer 2892 volgers (t.o.v eind 2016). Een aantal medewerkers van handicap + studie twittert ook onder hun eigen naam. Wanneer zij twitterden over werk gerelateerde zaken en studeren met een beperking werden hun tweets geretweet. Ook LinkedIn wordt gebruikt als informatievoorziening. Handicap + studie is lid van een aantal groepen. Zij levert input en doet er kennis op. Daarnaast heeft handicap + studie een Facebookaccount (436 volgers) waar ze informatie over studeren met een beperking op plaatst, vooral gericht op studenten Infolijn In 2017 zijn 291 vragen geregistreerd en beantwoord (t.o.v. 220 vragen in 2016, dus 71 meer dan in 2016). De vragen voor de infolijn komen binnen via en telefoon. De vragen gingen over de volgende onderwijssoorten: HBO 167 WO 60 MBO 16 VO 13 PO 1 Onbekend 34 Het betrof de volgende beperkingen: Dyslexie/dyscalculie 40 Autisme 32 Bewegen/voortbewegen 17 Combinatie van beperkingen 5 Chronische ziekte 20 Concentratieproblemen 18 Verwerken informatie 2 Zien 21 Psychische klachten 10 Horen - Pijn en energie 3 Sociale vaardigheden 1 Spreken 3 Anders 25 Niet bekend 63 Niet van toepassing 31 De 291 vragen hadden betrekking op de volgende thema s: Informatievoorziening en voorlichting 231 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 9

14 Toetsing en examinering 24 Toegankelijkheid 12 Begeleiding 16 Waarborgen kwaliteit en continuïteit 1 Deskundigheid 4 Leerroutes 3 De vragen gingen over: Hulpmiddelen/voorzieningen 91 Stage & werk 33 Studiefinanciering 49 Studiekeuze 18 Dyslexie/dyscalculie 1 Informatievoorziening 2 Toegankelijkheid/inclusief onderwijs 2 BSA 1 Kwaliteitszorg 1 Lotgenotengroep 1 Onderwijs 1 PGB 1 Rekenen 1 Studeren in het buitenland 3 Toetsing en examinering 3 Aansluiting mbo/hbo 1 Aansprakelijkheid 1 Aanvragen brochures 4 Aanvragen offerte 1 Afstuderen 2 Begeleiding 4 Beleid SMF 1 Deeltijdonderwijs 1 Diagnose 2 (Dyslexie)onderzoek 9 Fondsen 1 Geschiedenis handicap + studie 1 Trainingen handicap + studie 1 Publiciteit handicap + studie 3 ITK 1 Rechten 4 Scriptie SMF 3 Faalangst 1 Spreekverzoek 1 Wonen 1 Anders Bijhouden informatie communicatieadviseur Handicap + studie is geabonneerd op diverse nieuwsbrieven en onderhoudt contacten met verschillende partijen om up-to-date informatie te kunnen verspreiden met betrekking tot het thema studeren met een functiebeperking. 10 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

15 4.1.6 Publicaties Publicaties op website In 2016 heeft handicap + studie een aantal publicaties opgeleverd. Deze publicaties zijn te downloaden via de website Diverse brochures, artikelen en factsheets werden daarnaast ook uitgedeeld tijdens trainingen en bijeenkomsten. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van alle nieuwe publicaties van handicap + studie met een link naar de webpagina, waar deze gedownload kunnen worden. Publicaties in andere media Handicap + studie is een aantal keer geïnterviewd. De volgende artikelen verschenen op basis van deze interviews: Een vliegende start in het hoger onderwijs. In: Decazine nr. 18, december In dit artikel in DeCaZine, het vakblad voor Schooldecanen en Loopbaanbegeleiders, schrijven Hannelore Veltman en Judith Jansen van handicap + studie over een goede voorbereiding van leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte op het studeren in het hoger onderwijs. Focussing on talent and developing opportunities. In: Nieuwsbrief van het National Centre for Guidance in Education in Ierland, Marjolein Büscher van handicap + studie schrijft in dit artikel over de praktijk in Nederland. Het artikel focust op de begeleiding van studenten met een functiebeperking bij de stap van onderwijs naar arbeidsmarkt. Trek toeslag voor studenten met beperking overal gelijk. In: HU-blad Trajectum. Studeren met een functiebeperking: de ins en outs. Op Marian de Groot, directeur van het Expertisecentrum handicap + studie, vertelt je welke stappen je kunt nemen als je een functiebeperking hebt. In het kader van de opening academisch jaar van de Open Universiteit op 4 september 2017 vond een interview plaats met prof. mr. Anja Oskamp Anja Oskamp, rector magnificus van de OU, en de directeur Expertisecentrum handicap + studie Marian de Groot. Het thema was drempelvrij studeren. Onderzoek Jaarlijks wordt onderzoek gedaan naar hoe tevreden studenten met een beperking zijn over hun opleiding. In de Nationale Studenten Enquête worden studenten ondervraagd over de intake, hulpmiddelen, aanpassingen in het onderwijs, informatieverstrekking en begeleiding en begrip van docenten. Onderzoeksbureau C.H.O.I. (Centrum Hoger Onderwijs Informatie) verwerkt deze data jaarlijks in opdracht van handicap + studie. Er is bekendheid aangegeven door middel van een persbericht van CHOI en van Expertisecentrum handicap + studie. Handicap + studie heeft het onderzoek en het bijbehorende persbericht naar de contactpersonen van de hoger onderwijs instellingen per verstuurd. Het onderzoek is te downloaden via de website van handicap + studie (zie bijlage 2). Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 11

16 4.1.7 Test Accessibility De test accessibility leidde in 2017 tot het mogen voeren van het van het toegankelijkheidslogo (zie ook ). In november 2017 verzorgde Stichting Accessibility een training over het maken van toegankelijke documenten in Word en PDF voor alle medewerkers van Expertisecentrum handicap + studie. 4.2 Prioritaire thema s Beeldvorming In 2017 is aan de beeldvorming rond studeren en studenten met een functiebeperking gewerkt door het online zetten van blogs en vlogs over inclusief hoger onderwijs. Er werd een aparte website gebouwd waar bloggers en vloggers zelf kunnen publiceren. Zowel studenten als een professional deelden hun ervaringen. Met als doel om de persoonlijke beleving en verhalen van studenten met een functiebeperking in beeld en woord te bundelen zodat zij gemakkelijker gedeeld en gevonden kunnen worden. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan reële en positieve beeldvorming van studenten met een functiebeperking. Deze blogs en vlogs kunnen studenten en professionals helpen en op ideeën brengen over hoe te handelen Deze activiteit leverde de volgende resultaten op: Een online community van blogs en vlogs van studenten en professionals. In 2017 publiceerden 7 studenten en 1 medewerker over hoe zij inclusief onderwijs beleven. De online community is direct toegankelijk vanuit de website van handicap + studie. Het online platform dat gebouwd is in dit project, kan ook in andere projecten worden ingezet. Vloggende en bloggende studenten en professionals kunnen via het platform materiaal delen over bijvoorbeeld de overstap naar de arbeidsmarkt, de overstap van mbo naar hbo of ervaringen rondom het geven van toegankelijk onderwijs. Deze blogs en vlogs kunnen gebruikt worden in andere projecten Kwaliteitszorg Studeren met een functiebeperking is onderdeel van de instellingstoets kwaliteitszorg (ITK). De Wet hoger onderwijs vraagt aandacht voor voorzieningen die de toegankelijkheid en studeerbaarheid bevorderen voor studenten met een functiebeperking. In het beoordelingskader ITK (2016) komt het onderwerp aan de orde in Standaard 2: De instelling verwezenlijkt de onderwijsvisie op doeltreffende wijze, blijkend uit passende beleidsacties en -processen met name op het gebied van personeel, toetsing, voorzieningen, en studenten met een functiebeperking. Maar op instellings- en opleidingsniveau is niet altijd voldoende duidelijk aan welke eisen ten aanzien van het beleid met betrekking tot studeren met een functiebeperking voldaan moet worden. Expertisecentrum handicap + studie ontwikkelde in samenwerking met de Nederlands - Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO), de Erasmus Universiteit Rotterdam, de Vrije Universiteit Amsterdam en Fontys een handreiking voor de voorbereiding en uitvoering van visitatiegesprekken over studeren met een functiebeperking. Er is een versie voor medewerkers kwaliteitszorg en medezeggenschap en een versie voor visitatiecommissies. Deze handreiking helpt om goed voorbereid het visitatiegesprek aan te gaan. 12 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

17 De handreiking biedt naast een aantal hoofdvragen een compleet overzicht van deelaspecten op het gebied van studeren met een functiebeperking Instroom Dit project richtte zich op betere aansluiting vo - ho voor studenten met een functiebeperking door goede voorlichting. Uit gesprekken met de VO-raad en NVS-NVL over instroom blijkt: Studenten met een functiebeperking zijn onvoldoende voorbereid om te gaan studeren en te verwoorden wat zij daarvoor nodig hebben. Decanen en zorgcoördinatoren uit het vo hebben onvoldoende kennis van de (on)mogelijkheden in het ho om aspirant-studenten met een functiebeperking goed voor te bereiden. Er zijn presentaties/bijeenkomsten gehouden over studeren met een functiebeperking in het ho: eerste sessie ter inventarisatie met het Nederlands Jeugd Instituut en de VOraad, workshops tijdens Hèt Congres, een masterclass ondersteunen, een workshop bij VVSL, een presentatie bij het LICA en het open huis handicap + studie. Door de vele workshops/presentaties is het onderwerp op de agenda gekomen bij verschillende organisaties. Er verscheen een artikel in DeCaZine, het vakblad voor Schooldecanen en Loopbaanbegeleiders: Een vliegende studiestart in het hoger onderwijs. En in april 2018 verschijnt er een artikel in het tijdschrift Profiel. Een brochure voor professionals (decanen vo en zorgcoördinatoren vo) over betere voorlichting rond studeren met een functiebeperking in het ho is nog in ontwikkeling met de VO-raad. Er worden veel voorbeelden in verwerkt en praktische tips zodat de professionals uit het vo er goed mee uit de voeten kunnen. De brochure wordt landelijk verspreid via de VO-raad Toetsing en examinering Om examencommissies te ondersteunen ontwikkelde handicap + studie een praktisch en beknopt model voor het beoordelen van individuele aanvragen voor aanpassingen bij toetsing en examinering. Met behulp van een driestappenmodel kunnen examencommissies de volgende vragen beantwoorden: 1. Worden met de aanpassing dezelfde competenties getoetst als de oorspronkelijke toets (kwaliteitsborging)? 2. Is de aanpassing doeltreffend (geschikt en noodzakelijk)? 3. Vormt de aanpassing geen onevenredige belasting voor de instelling? En om examencommissies te ondersteunen bij het monitoren van de toegankelijkheid van toetsen en examens en te komen tot beleidsvoorstellen werden de volgende activiteiten uitgevoerd: Er is een analyse van negen jaarverslagen uitgevoerd en de behoeften zijn bij de deelnemende instellingen gepeild. Op basis daarvan is in samenwerking met Tilburg University, Avans Hogeschool, Hogeschool Windesheim en Hanzehogeschool een voorbeelddocument opgesteld om planmatig te werken aan de toegankelijkheid van toetsen volgens de Plan, Do, Check en Act- cyclus. In het voorbeelddocument is per Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 13

18 fase een korte beschrijving (inclusief voorbeelden) opgenomen van wat dit kan betekenen voor examencommissies en het vergroten van de toegankelijkheid van toetsen en examens. Ook is een voorbeeldtekst voor de jaarverslagen van examencommissies opgenomen. Hierin is naast cijfers ook aandacht voor trends, doelen en acties. De examencommissies zijn aan de slag gegaan met het voorbeelddocument. Van de vijf deelnemende instellingen heeft een instelling zich vanwege gezondheidsklachten terug moeten trekken. Van twee van de deelnemende instellingen hebben we inmiddels hun ingevulde documenten gehad. Deze voorbeelden zijn beschikbaar via de website. Het driestappenmodel en het voorbeelddocument zijn gedeeld met de hoger onderwijsinstellingen. Zowel het driestappenmodel als het voorbeelddocument zijn ook verspreid via de communicatiekanalen van handicap + studie: website en nieuwsbrief. Ook is er in de nieuwsbrieven van LOS-HBO en de VH aandacht geweest voor het voorbeelddocument. Daarnaast is er op twee congressen een workshop verzorgd over Toetsing & Examinering waarbij ook het voorbeelddocument een onderdeel was. Ten slotte waren er twee themasessies tijdens het open huis waar het voorbeelddocument centraal stond. Deze sessies waren goed bezocht en men was positief over de inhoud. We houden in 2018 contact met de deelnemers, zij willen geïnformeerd blijven over (en wellicht deelnemen aan) de vervolgprojecten op het gebied van toetsing en examinering Netwerk voorlopers Binnen het hoger onderwijs zijn er grote verschillen tussen de instellingen in de mate waarin het beleid studeren met een beperking is uitgewerkt en geïmplementeerd. Handicap + studie speelde hierop in door een netwerk te starten voor contactpersonen van instellingen, die voorlopen. Het gaat om een platform om inspiratie en kennis op te doen en uit te wisselen gericht op het verder vorm geven van beleid en implementatie studeren met een beperking. In overleg met een aantal contactpersonen is een opzet voor dit netwerk tot stand gekomen. In 2017 namen er 28 hoger onderwijsinstellingen deel aan de activiteiten. De eerste bijeenkomst stond Het veranderend landschap van leven en leren met een beperking en de impact hiervan op het hoger onderwijs centraal. Tijdens de bijeenkomst hebben we stil gestaan bij een aantal kantelingen die plaats vinden in de maatschappij: 1. Participatiesamenleving 2. Nieuwe definitie van gezondheid 3. Kwartier maken 4. Passend en inclusief onderwijs 5. VN verdrag 6. Universal Design for Learning (UDL) spx De tweede bijeenkomst vond plaats tijdens het bezoek van de LINK-partners van handicap + studie aan Nederland (zie onder LINK-netwerk). Via dialoogtafels gingen vertegenwoordigers van Nederlandse universiteiten en hogescholen in gesprek met de LINK-partners over e-inclusie, studeren met een psychische beperking, privacy in 14 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

19 het kader van GDPR-wetgeving, en de rol van de disability advisor/coördinator. Deze kennismaking en uitwisseling werd door alle aanwezigen als zeer zinvol en interessant ervaren. Bijeenkomst LINK-netwerk en vertegenwoordigers van Nederlandse universiteiten en hogescholen op 28 november 2017 Tot slot is bij het Open huis van handicap + studie op 7 december Paul Verhaeghe uitgenodigd als spreker. Hij is hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse aan de Universiteit in Gent en schrijver van onder andere de titels Identiteit en Autoriteit uitgenodigd. In de openingslezing ging hij in op de veranderingen in onze maatschappij de afgelopen jaar. Het gaat om veranderingen die uitsluiting en ongelijkheid binnen onze samenleving vergroten, ook in het onderwijs. Hiermee kwamen we tegemoet aan de behoefte aan meer verdieping Kwaliteit docenten Docenten zijn de aanjagers voor veranderingen in het onderwijs, zoals flexibel, toegankelijk en toekomstbestendig onderwijs. Bovendien spelen zij een belangrijke rol in de talentontwikkeling en Bildung van studenten en hun studiesucces. Handicap + studie wil deze doelgroep graag beter bereiken. De volgende activiteiten zijn uitgevoerd: Er is een vragenlijst uitgezet om interesse en behoefte van docenten te peilen. 256 docenten vulden de vragenlijst in. De website is aangepast: voor docenten is een aparte pagina ingericht om informatie makkelijk vindbaar voor hen te maken: Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 15

20 In plaats van een infographic voor docenten (uit de vragenlijst bleek dat docenten daar niet zo n behoefte aan hadden) zijn drie producten ontwikkeld/aangescherpt: - Online tool studietips: - Kaarten voor docenten over functiebeperkingen: e,_ad(h)d_en_autisme.aspx - Webinar over inclusief en toegankelijk onderwijs: We hebben een bijdrage geleverd aan de SOP-tweedaagse voor docentopleiders. Daarnaast hebben we een workshop verloot onder de docenten die deelnamen aan de enquête. Deze is uitgevoerd bij Universiteit Maastricht. Ook hebben we op andere locaties (als The Next Student, Platformdag passend Onderwijs etc.) workshops voor docenten verzorgd. Verder namen er docenten aan de regiobijeenkomsten, studiedagen en bijeenkomsten deel. In het najaar is er in elke nieuwsflits aandacht besteed aan producten voor docenten. In de nieuwsflits van december was aandacht voor alle ontwikkelde producten. Uit de vragenlijst kwam naar voren dat communicatie veelal via de contactpersonen binnen de eigen organisatie gaat. Dit kanaal zullen we ook blijven benutten. Goed aansluiten bij en op de hoogte zijn van studiedagen binnen onderwijsinstellingen en lerarenopleidingen is van belang en blijft aandachtspunt Internationale samenwerking (LINK) Handicap + studie neemt deel aan het internationale netwerk LINK, waarin België (SIHO), Ierland (AHEAD), Slovenië (DSIS), Zweden (Stockholm University & Lund University), Verenigd Koninkrijk (NADP) en Noorwegen (Universell) participeren. Aangesloten hoger onderwijsinstellingen, professionals en studenten werken samen om expertise over inclusief onderwijs uit te wisselen en waar mogelijk beschikbaar te maken voor het Nederlandse hoger onderwijs. Handicap + studie leverde een bijdrage aan de LINK-conferentie in Dublin in maart 2017 (zie aspx). In het najaar van 2017 vond de jaarlijkse LINK-meeting plaats in Nederland bij handicap + studie (zie: studie.aspx) Tijdens deze dagen en binnen het netwerk werd uitgebreid uitgewisseld over thema s die op dit moment actueel zijn en binnen elk land spelen: - e-inclusie, de toegankelijkheid van de digitale leeromgeving voor studenten met een functiebeperking. - de forse toename van het aantal studenten met een psychische beperkingen - de veranderingen voor de privacy van studenten met een functiebeperking als gevolg van de aanscherping van de Europese privacy wetgeving - de veranderende rol van de disability advisor/coördinator binnen de ontwikkelingen naar inclusief hoger onderwijs. Daarnaast zijn de eerste voorbereidingen getroffen voor de internationale conferentie die handicap + studie samen met het LINK-netwerk zal organiseren op 19 en 20 november in 2018 in Nederland en de samenwerking tijdens de internationale conferenties van Ahead in Dublin en NADP in Londen in Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

21 4.2.8 VN-verdrag In 2017 heeft handicap + studie in samenwerking met de Universiteit Leiden, NHL Stenden Hogeschool en de Vrije Universiteit Amsterdam en het Landelijk programmabureau voor het VN-verdrag een intentieverklaring opgesteld waarin een gezamenlijke ambitie, procesafspraken en doelstellingen zijn opgenomen voor de implementatie van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. Deze intentieverklaring werd op 25 januari 2018 bij de Vereniging Hogescholen officieel ondertekend door de bovengenoemde onderwijsinstellingen. De tekst uit de intentieverklaring: De doelstellingen voor 2020 van ondertekende partijen zijn: om bij de inrichting van het onderwijs te streven naar inclusie, waarbij speciale aandacht is voor flexibiliteit in het curriculum, deskundigheidsbevordering van alle medewerkers, informatievoorziening en internationalisering. medewerkers zijn voldoende toegerust, onder andere op het gebied van didactiek en attitude, om bij te dragen aan een inclusief onderwijsklimaat. In de intentieverklaring zijn ook procesafspraken opgenomen t.b.v. de uitvoering, monitoring en evaluatie. Vertegenwoordigers van de betrokken onderwijsinstellingen gaan in 2018 verder als werkgroep. Binnen deze werkgroep zullen verschillende thema s worden besproken en activiteiten worden georganiseerd ter ondersteuning van het uitvoeren van acties binnen de eigen instelling die bijdragen aan het behalen van de geformuleerde doelstellingen. Expertisecentrum handicap + studie faciliteert en ondersteunt de werkgroep De aparte webpagina is aangemaakt en wordt in 2018 verder gevuld. Informatie is verspreid via de verschillende communicatiekanalen. Ook zijn de VH, VSNU, OCW en het CvdRM apart geïnformeerd. Bovenstaande resultaten hebben bijgedragen aan het vergroten van een actieve rol van het hoger onderwijs in het implementeren van het VN-verdrag inzake personen met een handicap waarbij het onderwijs toegankelijker wordt voor alle studenten en specifiek voor studenten met een functiebeperking. 4.3 Expertise onderhouden, ontsluiten en verspreiden De medewerkers van handicap + studie hebben expertise in huis op diverse aandachtsgebieden. Deze aandachtsgebieden zijn onder andere de toegankelijkheid (fysiek en digitaal), deskundigheid, leerroutes, toetsing en examinering, waarborgen kwaliteit en aandachtsgebieden als wet- en regelgeving, concrete studiebelemmeringen als gevolg van bijvoorbeeld dyslexie, dyscalculie, ASS en AD(H)D en de aansluiting vwo ho, aansluiting havo/mbo hbo. Iedere consultant van handicap + studie onderhoudt zijn of haar kennis op een specifiek aantal onderwerpen door het lezen van literatuur, het bijhouden van recente beleidsontwikkelingen en door het bijwonen van nationale en internationale conferenties (van onder andere de Europese LINK-partners). De consultants signaleren beleidsontwikkelingen die impact hebben op het studeren met een functiebeperking en Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 17

22 delen deze signalen binnen het netwerk van handicap + studie. Waar nodig wordt actie ondernomen, worden projecten gestart en gelobbyd. Alle medewerkers ontsluiten hun expertise en kennis via de communicatiekanalen van handicap + studie. De regiobijeenkomsten, het open huis, de verdiepende bijeenkomst Het veranderend landschap van leven en leren met een beperking en de impact hiervan op het hoger onderwijs en de Europese uitwisselingsbijeenkomst Studying with disabilities waren tevens belangrijke momenten om kennis te ontsluiten en te verspreiden. De opgedane kennis en informatie is verder ingezet en gebruikt binnen de projecten en opdrachten, die in 2017 uitgevoerd zijn. 4.4 Regiobijeenkomsten en studiedagen Handicap + studie is in 2014 gestart met het organiseren van regiobijeenkomsten. Deze zijn bedoeld voor studentendecanen en andere professionals binnen het hoger onderwijs die zich bezig houden met studeren met een functiebeperking. Het doel is om informatie te geven en met elkaar uit te wisselen, ervaringen te delen en zo de deskundigheid op de thema s te vergroten. De thema s voor de regiobijeenkomsten werden vastgesteld in overleg met de expertgroep studeren met een beperking van LOShbo: Flexibel onderwijs. Instroom en privacy. Studeren met psychische klachten. Per thema zijn drie bijeenkomsten georganiseerd. De bijeenkomsten sloegen goed aan en werden positief geëvalueerd. Handicap + studie organiseerde tevens een aantal studiebijeenkomsten voor instellingen, een filmmiddag, twee verdiepende bijeenkomsten en een open huis. Overzicht bijeenkomsten 2017 Regiobijeenkomsten thema Flexibel Onderwijs 14 maart 2017 Hogeschool Rotterdam 24 deelnemers 16 maart 2017 Avans s-hertogenbosch 39 deelnemers 21 maart 2017 Rijksuniversiteit Groningen 53 deelnemers Regiobijeenkomsten thema Instroom en privacy 13 juni 2017 Hanzehogeschool Groningen 36 deelnemers 15 juni 2017 NHTV Breda 30 deelnemers 22 juni 2017 Universiteit van Amsterdam 34 deelnemers Regiobijeenkomsten thema Studeren met psychische klachten 3 oktober 2017 Wageningen Universiteit 69 deelnemers 18 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

23 10 oktober 2017 Universiteit Twente 41 deelnemers (niet doorgegaan ivm ziekte 2 keynotesprekers) 12 oktober 2017 Haagse Hogeschool 90 deelnemers Studiebijeenkomsten 19 januari 2017 Zwolle Toetsing en Examinering 41 deelnemers 7 maart 2017 Zwolle - Studiebijeenkomst Passend onderwijs 35 deelnemers 30 maart 2017 s-hertogenbosch Filmmiddag documentaire suïcide: In het hoofd van mijn zusje 26 deelnemers Verdiepende bijeenkomsten (netwerk voorlopers) 26 september Het veranderend landschap van leven en leren met een beperking en de impact hiervan op het hoger onderwijs 21 deelnemers 28 november Students with a disability Europese uitwisseling 30 deelnemers Open huis 7 december Open huis handicap + studie s-hertogenbosch 63 deelnemers Regiobijeenkomst over studeren met psychische klachten, oktober 2017 in Wageningen Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 19

24 4.5 Open huis Zo'n 60 professionals namen deel aan het Open Huis van Expertisecentrum handicap + studie op 7 december Om expertise op te doen, informatie uit te wisselen en te netwerken. En samen vooruit te kijken naar de activiteiten van volgend jaar. Paul Verhaeghe, hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse in Gent, ging in de openingslezing in op de veranderingen in onze maatschappij de afgelopen jaar. Het gaat om veranderingen die uitsluiting en ongelijkheid binnen onze samenleving vergroten, ook in het onderwijs. Kees van den Broek - directeur Lilianefonds - heette alle deelnemers welkom namens het Lilianefonds, waar we voor het ochtenddeel te gast waren. Het Lilianefonds zet zich in voor een wereld waarin kinderen met een handicap gelijkwaardig en zo volledig mogelijk meedoen - thuis en in hun gemeenschap - en waarin hun leven de hoogst haalbare kwaliteit heeft. De raakvlakken tussen het Lilianefonds en handicap + studie zitten vooral op het terrein van inclusie. Zeker nu het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap in 2016 in werking is getreden ligt verbinding met handicap + studie voor de hand. We gaan onze netwerken aan elkaar koppelen om te kijken wat we aan elkaar kunnen hebben. Van de dag is een schriftelijk verslag beschikbaar, ook over de twaalf werksessies die s middags plaatsvonden. Zie: studie_7_december _2017.aspx Paul Verhaeghe, hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse in Gent, hield de openingslezing tijdens het Open Huis van handicap + studie op 7 december Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

25 4.6 Raad van Advies Sinds december 2012 heeft handicap + studie een Raad van Advies. Deze adviseert over strategie en beleid en de leden treden op als ambassadeur in het hoger onderwijs. In de Raad van Advies zitten: De heer Otwin van Dijk, burgemeester gemeente Oude IJsselstreek. De heer Frank van der Duyn Schouten, oud rector magnificus Vrije Universiteit Amsterdam en Universiteit Tilburg. De heer Paul van Maanen, voorzitter CvB ROC Midden-Nederland. De heer Jan-Willem Meinsma, lid CvB Hogeschool Windesheim. Mevrouw Kitty Oirbons, lid CvB RijnIJssel College en voorzitter Platform Passend Onderwijs mbo. De heer Paul van der Wijk, lid CvB Hanzehogeschool. De heer Paul Zevenbergen, bestuurslid NVAO. Vanuit handicap + studie namen aan de vergaderingen deel: De heer Henny Morshuis, bestuurder van CINOP en handicap + studie (tot 1 juni 2017). De heer Huub Dekkers, bestuurder van CINOP en handicap + studie (vanaf 1 juni 2017) Mevrouw Marian de Groot, directeur van handicap + studie. Mevrouw Judith Jansen, senior-adviseur handicap + studie. Mevrouw Janneke van Genderen, directiesecretaresse. Mevrouw Wies Stael, management assistente. De Raad van Advies is in 2017 tweemaal bijeen geweest. Tijdens deze bijeenkomsten zijn de voortgang van de projecten bij handicap + studie besproken, de ontwikkelingen in het veld en de volgende adviesvragen: Adviesvragen 3 mei Hoe kan handicap + studie een rol spelen als het gaat om de aansluiting onderwijs arbeidsmarkt voor studenten met een beperking? 2 Hoe kan handicap + studie haar marktaandeel behouden bij het op termijn wegvallen van gelden uit de Steunfondsen van handicap + studie? 3 Wat zijn de thema s van de toekomst voor handicap + studie, welke focus moet gelegd worden? Adviesvragen 6 november Wat brengt onderwijsinstellingen in beweging om de informatievoorziening en voorlichting te verbeteren voor (o.a.) studenten met een beperking? Hoe krijgen we de handen op elkaar voor dit actieplan? 2 Hoe kan handicap + studie het hoger onderwijs voeden met vernieuwende inzichten en best practices op het gebied van aangepaste toetsing en examinering (flexibilisering van toetsing, gepersonaliseerd toetsen)? 3 Wat zou een goede strategie kunnen zijn om diversiteit en toegankelijkheid te agenderen binnen de discussie en aanpak van flexibilisering en digitalisering? Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 21

26 4 Hoe kan handicap + studie onderwijs arbeidsmarkt op voldoende hoog niveau agenderen bij OCW, SZW? Hoe kunnen de leden van de Raad van Advies hier hun ambassadeursfunctie voor inzetten? 4.7 Netwerken en zichtbaarheid Om goed in te spelen op vragen vanuit het veld is het voor handicap + studie belangrijk goed contact te onderhouden met onderwijsinstellingen en andere relevante partijen. Zo participeert handicap + studie actief in het overleg LBS-CSH (Commissie Studeren met een Handicap van het Landelijk Beraad studentendecanen), waar nieuwe ontwikkelingen worden besproken en universiteiten worden opgeroepen deel te nemen aan activiteiten en projecten. Daarnaast is er regelmatig contact met de vertegenwoordigers van hogescholen (expertgroep Studeren met een functiebeperking LOShbo). Met de landelijke studentenorganisaties LSVb en ISO wordt intensief samengewerkt. Toegankelijkheid is voor beide organisaties een belangrijk aandachtspunt in hun beleid. Zo heeft handicap + studie samen met hen en het Ministerie van OCW de infografic Slim studeren gemaakt met informatie over verschillende financiële regelingen voor studenten met een beperking. De infografic Financieel slim studeren met een beperking biedt informatie over verschillende financiële regelingen voor studenten met een beperking Met het Ministerie OCW vindt regelmatig overleg plaats over ontwikkelingen in het hoger onderwijs en de dienstverlening van handicap + studie. Met de VSNU en de Vereniging Hogescholen (VH) is overleg gevoerd. Mede naar aanleiding daarvan heeft handicap + studie een bijdrage geleverd aan een studiedag over decentrale selectie van de VH. Tevens zijn voorbereidingen getroffen voor een conferentie Student en Welzijn, die de VH op 6 februari 2018 organiseert. Op deze bijeenkomst zal handicap + studie een keynote lezing en vier workshops verzorgen. 22 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

27 Naast de hierboven genoemde besprekingen krijgt het vraaggericht werken vorm doordat de medewerkers van handicap + studie in gesprek gaan met het veld via netwerken en bezoeken aan verschillende instellingen. Via samenwerking en de uitvoering van projecten krijgt handicap + studie veel informatie zodat er goed kan worden ingespeeld op huidige en toekomstige vragen. Ook de banden met studenten(platforms) zijn aangehaald. De taakstelling van handicap + studie vereist gerichtheid op de instellingen, maar de studenten met een beperking vormen de uiteindelijk doelgroep. Signalen van studenten leveren daarom ook goede input. Overzicht contacten 2017 (overleg, advies, vragen) Hogescholen 70 Universiteiten 35 Ander onderwijs 18 Ministerie/beleid 18 Belangenorganisaties voor mensen met een beperking 13 Studenten(organisaties) 10 Buitenlandse contacten 10 Toeleiding naar werk 7 Fondsen 6 Gemeente 6 Politiek 4 Overige organisaties 24 In bijlage 1 geven we een overzicht van de bijeenkomsten die handicap + studie georganiseerd heeft en de bijeenkomsten die bezocht zijn. Tevens staat aangegeven met welke intermediaire organisaties handicap + studie heeft overlegd en afgestemd. 4.8 Management en financiële administratie Aan de medewerkers van Expertisecentrum handicap + studie wordt leiding gegeven door de directeur. De directeur zorgt voor het opstellen, uitvoeren en evalueren van het activiteitenplan en onderhoudt daarover contact met OCW. Zij draagt er met de medewerkers zorg voor dat handicap + studie als professionele organisatie werkt en optreedt in het veld. Het team werkt projectmatig en zet in haar dienstverlening adviesvaardigheden in. Om de kwaliteit van de dienstverlening op peil te houden en waar nodig te versterken zijn in 2017 de volgende middelen ingezet: Voortgangsgesprekken (3), functioneringsgesprek (1) en beoordelingsgesprek (1) met elke medewerker. Werken met een Persoonlijk Jaar Plan. Tweewekelijks teamoverleg met ruimte voor intervisie en verdieping. Training (digitale toegankelijkheid) en supervisie. De administrateur zorgt voor een transparante financiële administratie en stelt samen met de directeur de begroting, jaarrekening en tussenrapportages op. Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 23

28 Team handicap + studie tijdens teamdag zomer Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

29 5 Steunfondsprojecten afgesloten in 2017 Om instellingen beter te kunnen ondersteunen bij het oplossen van knelpunten voor studenten met een beperking zijn projecten uitgevoerd bekostigd vanuit de fondsen Stichting prof. J.W. van Belkum Fonds en Stichting prof. Dr. G.C. Heringa Fonds, die gelieerd zijn aan de Stichting handicap + studie. De doelstelling van deze fondsen is: Het bevorderen van de studiemogelijkheden in universitair en hoger beroepsonderwijs alsmede de overige belangen van studenten met een beperking. In dit hoofdstuk treft u een overzicht aan van de projecten, die april 2016 gestart zijn en eind maart 2017 afgesloten. In bijlage 1 staat een overzicht van de bijeenkomsten en overleggen, die handicap + studie in het kader van de Steunfondsprojecten had. In bijlage 2 een overzicht van de producten die opgeleverd zijn met een link om deze te kunnen downloaden. 5.1 Blended cursus Toegankelijk onderwijs geven aan studenten+ in het hbo In dit project is een blended cursus ontwikkeld voor hbo-docenten: Toegankelijk onderwijs geven aan studenten+ (HBO). Doel van deze online cursus is docenten in het hoger onderwijs in staat stellen om kennis en vaardigheden te ontwikkelen om hun onderwijs toegankelijker te maken voor studenten+. De blended cursus voor hbo docenten is een aanpassing en uitbreiding van de in ontwikkelde cursus voor universitair docenten. De cursus is ontwikkeld in Moodle, een leerplatform dat het onderwijs gratis ruimte biedt om een gepersonaliseerde online leeromgeving te creëren. De nieuwe blended cursus bestaat uit vijf modules: de bestaande modules signaleren, onderwijs geven en doorverwijzen zijn aangepast voor het hbo en aangevuld met twee nieuwe modules over begeleiden en toetsen & examineren. De blended cursus is in pilotvorm uitgevoerd bij Aeres Hogeschool Wageningen en in nauwe samenwerking met deze hogeschool ontwikkeld. Daarnaast heeft Hogeschool Rotterdam feedback gegeven op de nieuw ontwikkelde module voor toetsing en examinering. Inmiddels wordt deze cursus ook aangeboden aan docenten van andere hogescholen. Het concept blended werken is ook in pilotvorm uitgevoerd op de VU. Het voordeel van deze cursus is dat deze any place, any time gevolgd kan worden. En ook just in time, op het moment dat docenten behoefte hebben om meer te weten over studeren met een beperking. Voor docenten die meer behoefte hebben aan sturing en gerichte feedback willen, is de blended variant een goede optie. De blended cursus bestaat uit drie onderdelen: een startbijeenkomst (2 uur), het zelfstandig doorlopen van modules (2 uur per module) en een intervisiebijeenkomst (2 uur). Tijdens het werken aan de cursus krijgen de deelnemers feedback vanuit handicap + studie en van een professional van de eigen instelling. Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 25

30 5.2 Flexibilisering, differentiatie en maatwerk In De waarde(n) van weten, de Strategische Agenda Hoger Onderwijs en Onderzoek , wordt richting gegeven aan flexibilisering, differentiatie en maatwerk. Doel van dit project was vertaling van deze strategische agenda in het onderwijs van een drietal instellingen. Via interviews met stakeholders binnen de geselecteerde instellingen ontstond inzicht in hoe het dagelijks onderwijs eruit ziet, in hoeverre in dit onderwijs sprake is van flexibel onderwijs, differentiatie en maatwerk en wat daarvan de plus- en minpunten zijn voor studenten met een functiebeperking. Als leidraad voor de interviews werd in de voorbereidingsfase op basis van literatuuronderzoek een checklist opgesteld. Tijdens en na afloop van de interviews werd deze lijst in overleg met de geïnterviewden en zo mogelijk andere medewerkers van de onderwijsinstellingen verder uitgebreid en verfijnd en voorzien van aanbevelingen. Dit leverde een publicatie op met aanbevelingen en good practises uit het hoger onderwijs. Deze publicatie - de FlexScan - is beschikbaar op de website van handicap + studie. In 2017 ging één van de serie regiobijeenkomsten over dit onderwerp. Daarnaast deelden we via twitter, facebook en onze nieuwsbrief enkele reacties op de publicatie. De interviews dragen tevens bij aan onze eigen visie(ontwikkeling) ten aanzien van dit onderwerp en onze deskundigheid op dit gebied, waardoor handicap + studie onderwijsinstellingen adequaat kan adviseren. In een bijeenkomst voor de medewerkers van handicap + studie werd dit met de collega s gedeeld. Naast de checklist worden de in de interviews verzamelde good practices gebundeld en gepubliceerd. Studenten met een functiebeperking profiteren van de opbrengst van dit project als gevolg van het feit dat het onderwijs studeerbaarder voor hen wordt. Zij werden gedurende dit project geconsulteerd. Zie verder: VN-proof hoger onderwijs Juni 2016 is het VN-verdrag inzake personen met een handicap geratificeerd. Er was een grote mate van onbekendheid met dit verdrag in het hoger onderwijs. Ook de consequenties van het verdrag voor het hoger onderwijs waren onbekend bij de hoger onderwijsinstellingen. Er wordt vaak verwezen naar de Wet Gelijke Behandeling Handicap/chronisch Ziek (WGBH/CZ), met als conclusie dat uit het VN-verdrag eigenlijk hetzelfde voortvloeit als uit deze wet. En ratificatie dus geen consequenties heeft, anders dan consequenties die voortkomen uit de WGBH/CZ. Dit is echter onjuist. De WGBH/CZ richt zich op individuele aanpassingen voor in dit geval studenten. Het Verdrag richt zich daarentegen op de verplichtingen van de Staten: verplichtingen van alle instellingen met publieke verantwoordelijkheid, zoals universiteiten en hogescholen. Het gaat hierbij dus om een algemene verplichting om toegankelijk onderwijs te garanderen (zie o.a. art. 9 en 24). Een wezenlijk verschil dus. 26 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

31 In dit project hebben we ons gericht op het verzamelen van informatie over de consequenties van het VN-verdrag voor het hoger onderwijs en het bouwen aan een netwerk dat zich hiermee bezig houdt. Basisinformatie over het VN-verdrag is ontwikkeld voor het hoger onderwijs en verspreid onder de studentendecanen (infographic). Ook werd een infographic voor studenten in het hoger onderwijs ontwikkeld. 5.4 Fondsenwerving Door middel van onderzoek (Google, gesprekken) hebben we in kaart gebracht welke fondsen in aanmerking komen om subsidie aan te vragen voor projecten, die bijdragen aan de studiemogelijkheden van studenten met een beperking in het hoger onderwijs. Tevens hebben we een aantal projectvoorstellen ingediend bij fondsen. Concreet heeft dat geresulteerd in een 14-tal aanvragen. Bijvoorbeeld de aanvragen bij VSB-fonds en Oranjefonds voor het opzetten van student-gespreksgroepen; de aanvraag bij Fonds Nuts Ohra voor het project Vloggen en bloggen Wat anders; bij de Triodos Foundation het project Studentenparticipatie. 5.5 Co-financiering student gespreksgroepen In dit project ondersteunden we hoger onderwijsinstellingen om gespreksgroepen op te zetten voor studenten met psychische kwetsbaarheid (depressie, dip, down). Gesprekleiders van de groepen zijn studenten van de betreffende hoger onderwijsinstelling, die ervaringsdeskundig zijn. Voorwaarde is dat zij stabiel zijn. Studenten met depressieve klachten (die zelf verder in hun proces zijn in het omgaan met hun depressie) werden getraind in het begeleiden van een lotgenoten-gespreksgroep binnen hun eigen hoger onderwijsinstelling. Per tweetal begeleidden zij een groep van maximaal 8 studenten, bij voorkeur in de stad van hun eigen instelling. Het is geen therapiegroep, het gaat om het delen van ervaringen, delen en gezamenlijk opdoen van kennis, leren omgaan met de depressie en het uitwisselen van tips over het leven en studeren met een depressie. Handicap + studie begeleiddde en onderhied de contacten met de onderwijsinstellingen en maakte hierbij gebruik van de expertise van de Depressie Vereniging voor het trainen en begeleiden van de gesprekbegeleiders. Daarnaast was er een gedeelde verantwoordelijkheid met de instellingen in achtervang, in het geval van een crisis van iemand uit de groep. 5.6 Wel of geen diagnose vereist? Tijdens dit project werden instellingen voor hoger onderwijs geïnformeerd over de ontwikkelingen rond passend onderwijs en de gevolgen daarvan voor de instroom en doorstroom. Om dit te bereiken heeft literatuurstudie plaatsgevonden en zijn enkele mensen geïnterviewd die vanuit hun functie op verschillende wijze te maken hebben met Passend Onderwijs in het VO en MBO. Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 27

32 Daarnaast heeft op 7 maart 2017 in samenwerking met hogeschool Windesheim een bijeenkomst plaatsgevonden over dit onderwerp. Hieraan namen ca. 35 personen deel, uit de verschillende onderwijssectoren en hulpverleningsinstanties als Ambulante Begeleiding. Deelnemers geven aan dat zij door deze bijeenkomst binnen hun eigen hogeschool of universiteit het gesprek zijn gaan voeren over de noodzaak van een diagnose voor de aanvraag van voorzieningen en dat meer bijeenkomsten over dit onderwerp belangrijk zijn. Het ligt dan ook in de bedoeling dat een dergelijke bijeenkomst in de komende maanden wordt herhaald op andere onderwijsinstellingen. Een blauwdruk voor zo n bijeenkomst ligt klaar. De combinatie van deze activiteiten heeft een grote hoeveelheid aan informatie en kennis opgeleverd. Deze is in de publicatie 10 voor passend onderwijs samengebracht. Op basis van deze publicatie wordt een concreet advies geschreven, dat zal worden aangeboden aan de VH en de VSNU en aan de leden van de Vaste Kamercommissie Hoger Onderwijs. 5.7 Studenten+ krachtiger het hoger onderwijs in! Doel van het project is het empoweren van studenten+ in het hoger onderwijs. Daarbij is het van belang dat studenten+ bij hun studiekeuze en bij de instroom goed zicht hebben op de sleutelmomenten binnen de opleiding van hun voorkeur en weten wie ze in welke fase moeten benaderen om bijvoorbeeld voorzieningen te regelen. Ook is het belangrijk dat professionals in het hoger onderwijs zicht hebben op hun taken, rollen en verantwoordelijkheden als sleutelfiguur in het studieproces van de student+. De bestaande webtool is daarom doorontwikkeld voor de studenten+ en hun ouders. Mooi is dat er zo tevens meer contacten met het toeleverend onderwijs (vo en mbo) ontstaan. De webtool helpt bij de voorlichting over de doorstroom van VO/VSO/MBO naar het HO. Een digitale infographic voor studenten+ vertelt hoe de webtool hen kan helpen en een digitale infographic voor coördinatoren Studeren met een functiebeperking HO maakt duidelijk hoe zij de tool kunnen inzetten binnen de instelling. 5.8 Naar toegankelijk en inclusief onderwijs, tips voor docenten In dit project is een handreiking gemaakt voor docenten in het hoger onderwijs. Deze bevat concrete en onderbouwde tips die docenten op weg helpen om hun onderwijs toegankelijker te maken. Expertisecentrum handicap + studie schreef deze handreiking in samenspraak met studenten en docenten uit het hoger onderwijs. Net als vele andere docenten streven deze docenten naar kwalitatief hoogwaardig onderwijs. Uitgaan van diversiteit is daarbij voor hen essentieel. Tegelijkertijd: wat goed werkt voor enkele studenten, werkt voor alle studenten. Vaak is het zo dat uiteindelijk alle studenten baat blijken te hebben bij de genoemde tips en niet alleen de studenten met een functiebeperking. 28 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

33 De tips betreffen vier verschillende activiteiten: 1 College verzorgen en les geven 2 Onderwijsgroepen begeleiden 3 Studenten begeleiden 4 Toetsen en beoordelen De tips voor deze activiteiten worden op twee niveaus beschreven: a Het ontwerpen en voorbereiden van onderwijs b Het uitvoeren van onderwijs Eerst volgt een algemene tip, daarna wordt deze geconcretiseerd en/of nader toegelicht. Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 29

34 6 Steunfondsprojecten gestart in 2017 In dit hoofdstuk treft u een overzicht aan van de projecten, die in 2017 gestart zijn en in de loop van 2018 worden afgesloten. Deze projecten zijn bekostigd vanuit de fondsen Stichting prof. J.W. van Belkum Fonds en Stichting prof. Dr. G.C. Heringa Fonds. In bijlage 1 staat een overzicht van de bijeenkomsten en overleggen, die handicap + studie in het kader van de Steunfondsprojecten had. In bijlage 2 een overzicht van de producten die opgeleverd zijn met een link om deze te kunnen downloaden. 6.1 Studentenparticipatie Het doel van het project studentenparticipatie is om vijf draaiboeken op te leveren waarmee studentenplatforms themabijeenkomsten kunnen organiseren. Het gaat om themabijeenkomsten over thema s die spelen onder studenten met een functiebeperking. In 2017 is in samenwerking met de drie bestaande studentenplatforms (Limitless HvA, Powerplatform Hogeschool Rotterdam en Schib Windesheim) bepaald welke thema s uitgewerkt gingen worden. Dit is gebeurd in een pizzabijeenkomst bij handicap + studie. Later is ook het platform in oprichting van Hogeschool Zuyd betrokken. In 2017 zijn de eerste vier thema s daarmee vastgelegd: introductiebijeenkomst, stage lopen, solliciteren en het managen van angst en stressklachten. In 2017 is ook gestart met de uitwerking van de draaiboeken. Dit wordt in het eerste kwartaal van 2018 verder afgerond. De studenten van de platforms zijn hier nauw bij betrokken. Zij gaan de themabijeenkomsten uitvoeren op hun eigen hogeschool, om ze te testen. Handicap + studie heeft daarnaast evaluatieformulieren ontwikkeld, waarmee deelnemers aan de themabijeenkomsten input en feedback kunnen geven, zodat de draaiboeken na de testfase nog een verbeterslag kunnen ondergaan. Naast deze draaiboeken is binnen dit project in 2017 op regelmatige basis een uitwisselbijeenkomst tussen de platforms ontstaan. Elke drie maanden spreken zij met elkaar af om ervaringen en ontwikkelingen te bespreken en te leren van elkaar. 6.2 Toetsing en examinering De volgende activiteiten zijn in ontwikkeling: Campagne Toegankelijk toetsen in samenwerking van de NVAO, Inspectie OCW, docenten, examencommissies en andere professionals onder de (NVAO-)noemer: binnen het mogelijke is verrassend weinig onmogelijk. Er wordt gezocht naar aanvullende financiering hiervoor. Beleidsdagen op onderwijsinstellingen over toetsdiversiteit (dat moeten betaalde opdrachten worden). Bestaande betaalde training verdiepen/upgraden: combinatie van beleid, casuïstiek en blik op de toekomst. Exploratiegroep: een landelijke groep vormen gericht op kennis, attitude en diverser maken van toetsen. Hier een verdienmodel aan koppelen. Professionalisering team handicap + studie. 30 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

35 Verzamelen, bundelen, ontwikkelen/moderniseren en ontsluiten van handreikingen/servicedocumenten rondom toegankelijk toetsen. 6.3 Succesvolle doorstroom mbo-hbo Het doel van het steunfondsproject mbo-hbo is om aansluiting van mbo naar hbo voor studenten+ te versterken door gerichtere begeleiding vanuit het mbo te realiseren. Hiervoor wordt een handreiking gemaakt voor onderwijsprofessionals (decanen, zorgcoördinatoren, professionals, aansluitingscoördinatoren) in het mbo waarin specifieke knelpunten, succesfactoren en tips zijn opgenomen voor de doorstroom van mbo naar hbo voor studenten+. In 2017 is een literatuuronderzoek uitgevoerd naar aanknopingspunten om de aansluiting mbo - hbo te verbeteren. Vervolgens zijn aan de hand van een semigestructureerde vragenlijst interviews gehouden op mbo- en hbo-instellingen. Bij de interviews waren zowel professionals als studenten+ aanwezig die hun ervaringen met betrekking tot de overgang van het mbo naar het hbo hebben gedeeld. Op basis van alle verkregen informatie wordt in het eerste kwartaal van 2018 een handreiking opgesteld en verspreid. 6.4 Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt De afgelopen maanden zijn contacten gelegd met een aantal partijen: De Nationale DenkTank, die dit jaar als thema Iedereen perspectief op werk had. We hebben een presentatie gegeven voor de jongeren die zich binnen dit programma bezig hielden met mensen met een arbeidshandicap. We hebben een pleidooi gehouden voor (meer) aandacht voor hoger opgeleide jongeren met een beperking. Club van 100 Fonds Nuts Ohra. Handicap + studie maakt deel uit van de Club van 100 van Fonds Nuts Ohra. Deze zet zich in om de positie en participatie van jongeren met een chronische aandoening te verbeteren in zorg, onderwijs, werk en sport. CNV-Jongeren, die zich inzetten voor jongeren met een beperking. We hebben samen een bijeenkomst georganiseerd met hoger opgeleide, reeds afgestudeerde jongeren met een beperking om meer zicht te krijgen op hun ervaringen bij de overgang van onderwijs naar arbeidsmarkt. Zij hebben goede en specifieke voorbereiding op die overgang gemist. Allen hebben ervaren dat je goed moet weten hoe en wanneer je vertelt over je beperking en dat het niet makkelijk is om werk te vinden. Ze vinden ook dat je een stapje extra moet doen om je beperking(en) te compenseren. LOCUS, voortgekomen uit DIVOSA. LOCUS werkt aan een duurzame inclusieve arbeidsmarkt. Ze zetten hun kennis, ervaring en netwerk in om landelijke bedrijven, werkgeversservicepunten en sw-bedrijven samen beter te laten presteren. De bedrijfsaanpak is erop gericht om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt duurzaam aan het werk te krijgen bij reguliere bedrijven. Tot op heden betreft het lager opgeleiden. Handicap + studie heeft verkend of LOCUS en de aangesloten bedrijven (11 arbeidsmarktregio s, 78 gemeentes en SW-bedrijven en 84 landelijke bedrijven) ook interesse zouden hebben in hoger opgeleiden met een (arbeids)beperking. We hebben onze analyse van de problematiek verder aangescherpt. We hebben een tweetal projectaanvragen uitgewerkt: Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 31

36 1. Aanvraag bij het Oranjefonds ingediend, programma Kans voor jongeren onder de titel Sterk aan het werk! Betere overgang onderwijs-arbeidsmarkt voor hoger opgeleide jongeren door inzet van buddy s. Helaas is dit project niet gegund. Er wordt gezocht naar andere financieringsmogelijkheden. 2. Aanvraag bij Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind (NSGK), die januari 2018 is ingediend. Dit betreft een onderzoek onder studenten in de transitiefase van onderwijs (laatste jaar) naar arbeidsmarkt (eerste jaar). In samenwerking met minimaal 3 onderwijsinstellingen onderzoeken we hoe jongeren zelf aankijken tegen hun voorbereiding op de arbeidsmarkt en brengen we in kaart hoe het daadwerkelijk met hen gaat: lukt het hen om passend werk te vinden? Wat heeft hen daarbij geholpen? Wat hebben ze gemist? Windesheim, RUG, HAN en Hogeschool Rotterdam hebben belangstelling om mee te doen. De uitkomsten beogen bij te dragen aan urgentiebesef en handvatten om interventies in te zetten. 6.5 Cofinanciering Wat Anders Met dit project slaan Expertisecentrum handicap + studie, Up to Us, Jimmy s Nijmegen en Stichting Nimma Media de handen ineen om studeren voor jongeren met een functiebeperking toegankelijker te maken. Doel van het project is studenten met een beperking door het delen van ervaringsverhalen beter te informeren over welke voorzieningen er zijn voor hen. Tien studenten met een beperking worden ondersteund in het maken van vlogs over hun leven als student+. Deze vlogs worden gekoppeld aan 12 sleutelmomenten in het studieproces: van aanmelden tot afstuderen. In de vlogs brengen studenten+ persoonlijke ervaringen in beeld en kunnen aankomend studenten+ het studieproces als het ware al beleven. Deze vlogs delen we via diverse online kanalen om zo veel mogelijk (potentiele) studenten+ te informeren en ondersteunen. Daarnaast wordt er rondom de vloggers een web-serie gemaakt en uitgezonden op lokale televisie. Ook deze serie kan weer gedeeld worden via social media en diverse websites. Wat ons betreft een perfecte combinatie tussen peer-support en de inzet van nieuwe media die goed aansluit bij de manier waarop jongeren nu al veelvuldig hun informatie zoeken en ervaringen delen. Handicap + studie hoort vaak van docenten en studiebegeleiders de behoefte om beter te snappen wat er omgaat in het hoofd en leven van studenten+. Ook hebben zij behoefte aan voorlichtingsmateriaal dat aansluit bij de belevingswereld van studenten. De vlogs zijn ook daarvoor een waardevolle tool. 32 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

37 7 Op andere wijze gefinancierde projecten Diverse ROC s - Netwerk examinering mbo Helicon - screening examens Erasmus-plus vullen website social inclusion InHolland - Beleidsscan studeren met een beperking Hanzehogeschool - Beleidsscan studeren met een beperking Zuyd Hogeschool - Beleidsscan studeren met een beperking Hogeschool Utrecht - Beleidsscan studeren met een beperking Erasmus Universiteit - Beleidsscan studeren met een beperking Erasmus Universiteit Handreiking voor docenten Erasmus Universiteit training studeren met een functiebeperking Zuyd Hogeschool - diverse workshops en train-de-trainer ROC West-Brabant ondersteuning teams Cingel, Florijn, Kellebeek en Zoomvliet Universiteit van Amsterdam voorlichting en training Curias training peerbuddy s VSB-fonds co-financiering opzetten student-gespreksgroepen binnen hoger onderwijs Oranjefonds co-financiering opzetten student-gespreksgroepen binnen hoger onderwijs Triodos Foundation opzetten platforms studenten met een beperking Fonds Nuts Ohra Wat anders? Studeren voor iedereen! (vlogs en blogs over studeren met een beperking) Fonds Nuts Ohra Examinering en voorkomen voortijdige uitval studenten met een beperking in het mbo MBO-raad Passende examinering beroepsspecifieke onderdelen mbo MBO Landstede Deskresearch OER HAS hogeschool training studeren met psychische problematiek voor onderwijsprofessionals Universiteit Utrecht training studeren met psychische klachten Euroguidance Aanpak verkenning regionale samenwerking leerwerkloketten Gemeente Rotterdam versterken rekenonderwijs in kader van Leren loont De Kleine Prins Expertisecentrum leerroute rekenen voor PRO-leerlingen Stichting BOOR scholing rekenen Stichting BOOR rekenondersteuning Daltonschool de Margriet Hogeschool van Amsterdam workshop op onderwijsconferentie Alfa College escaperoom 21 ste eeuwse vaardigheden RijnIJssel college escaperoom 21 ste eeuwse vaardigheden ROC Mondriaan - escaperoom 21 ste eeuwse vaardigheden LOShbo basistraining studeren met een functiebeperking Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 33

38 8 Organisatie 8.1 Organisatie van het werk en bedrijfsvoering De uitvoering van de activiteiten van het Expertisecentrum handicap + studie is ondergebracht bij CINOP Publieke Programma s en Projecten. Subsidies die zijn toegekend aan de Stichting Expertisecentrum handicap + studie (NSS) worden ook door de stichting aan de subsidieverstrekkers verantwoord en de stichting is verantwoordelijk voor de bewaking van de kwaliteit van de uitvoering en verantwoording. Henny Morshuis, bestuurder van Stichting CINOP, was tevens bestuurder van de Stichting Expertisecentrum handicap + studie (NSS) en van de rechtspersoon CINOP Publieke Programma s en Projecten tot 1 juni Vanaf 1 juni 2017 heeft Huub Dekkers deze functies overgenomen. 8.2 Bestuur en staf In 2017 waren de volgende personen actief voor handicap + studie: Bestuurder: Henny Morshuis (tot 1 juni 2017) Huub Dekkers (vanaf 1 juni 2017) Directeur: Marian de Groot Medewerkers: Bronwyn de Bruin (financiële administratie, tot 1 juni 2017) Marjolein Büscher (adviseur, vanaf 1 mei 2017) Patricia Defesche (communicatieadviseur) Remco van Geffen (financiële administratie) Judith Jansen (adviseur) Lex Jansen (adviseur) Tonnie van Opstal (ondersteuning) Mariska van Rijswijk (stagiaire Onderwijskunde, vanaf september 2017) Sietske Sportel (adviseur) Eline Thijssen (adviseur) Hannelore Veltman (adviseur) Nanne Roos Vonk (adviseur, vanaf 1 april 2017) Evelien Westerbeek van Eerten (adviseur). 34 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie

39 8.3 Adviesraad en Beschermvrouwe Sinds december 2012 heeft handicap + studie een Adviesraad. Deze adviseert over strategie en beleid en treedt op als ambassadeur in het hoger onderwijs. In paragraaf 3.6 staat wie er in de Raad van Advies zitting heeft en wat er in 2017 aan de orde is geweest. H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden is Beschermvrouwe van Expertisecentrum handicap + studie. H.K.H. Prinses Laurentien in gesprek met studenten en studentenorganisaties tijdens het jubileumcongres op 12 december 2016 Jaarverslag 2017, Expertisecentrum handicap + studie 35