INHOUD DEEL I. INLEIDING 1

Transcriptie

1 INHOUD DEEL I. INLEIDING 1 I. Arbeid en recht 1 Hoofdstuk 1. Algemeen 1 Hoofdstuk 2. Beknopt historisch overzicht 1 Bibliografie 3 II. Arbeidsrecht: toepassingsgebied 3 Hoofdstuk 1. Toepassingsgebied ratione personae 3 Hoofdstuk 2. Toepassingsgebied ratione materiae 3 Hoofdstuk 3. Toepassingsgebied ratione loci 4 III. Eigenheid van de rechtstak 4 IV. Arbeidsrecht: publiek recht of privaatrecht? 5 V. De bronnen van het arbeidsrecht 5 Hoofdstuk 1. Overzicht van de rechtsbronnen 5 Afdeling 1. Internationale rechtsbronnen 5 Bibliografie 7 Afdeling 2. Nationale rechtsbronnen 9 1. De grondwet 9 2. De wet 9 3. Rechtspraak Rechtsleer Andere rechtsbronnen 10 Afdeling 3. Eigen rechtsvorming Conventioneel recht Eigen rechtsvorming van reglementaire aard 11 Hoofdstuk 2. Hiërarchie van de rechtsbronnen 11 Bibliografie 12 VI. Taalgebruik in sociale verhoudingen 13 Hoofdstuk 1. Een gemeenschapsbevoegdheid 13 Hoofdstuk 2. Het Nederlandse Taaldecreet 13 Hoofdstuk 3. Het Franse Taaldecreet 14 Hoofdstuk 4. De Bestuurstaalwet 14 Algemene bibliografie 14 VII

2 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht DEEL II. RECHT I.V.M. DE ARBEIDSMARKT 15 I. Arbeidsmarkt, sociale concurrentie en recht 15 II. Organisatie van de arbeidsmarkt 16 Hoofdstuk 1. Het vrije verkeer van werknemers binnen de Europese Unie 16 Hoofdstuk 2. De beperking van de toegang tot de nationale arbeidsmarkt voor werknemers van buiten de Europese Unie: de contingentering op nationaal niveau 17 Bibliografie 19 Hoofdstuk 3. De beperking van de toegang tot bepaalde segmenten van de nationale arbeidsmarkt: de contingentering op het niveau van sommige bedrijfstakken 19 Afdeling 1. Het havenbedrijf 19 Bibliografie 20 Afdeling 2. De sector van de diamantbewerking 20 Afdeling 3. De koopvaardij 20 Bibliografie 20 III. De arbeidsbemiddeling 21 Hoofdstuk 1. Arbeidsbemiddeling, arbeidsvoorziening en plaatsing 21 Hoofdstuk 2. De organisatie van de arbeidsbemiddeling 21 Bibliografie 22 Hoofdstuk 3. Aanverwante rechtstoestanden 22 Afdeling 1. Uitzendarbeid en terbeschikkingstelling 22 Afdeling 2. Outplacement 23 Bibliografie 23 IV. Recht i.v.m. werkgelegenheid 24 Hoofdstuk 1. Algemene werkgelegenheidsbevorderende maatregelen 24 Afdeling 1. Het drukken van loon- en arbeidskosten Loonvorming: van vrije naar geleide onderhandelingen Procedure om de loonnorm vast te leggen Bijsturingsmechanismen 26 Afdeling 2. Het realiseren van een grotere soepelheid van loonen arbeidsvoorwaarden 26 Bibliografie 27 Afdeling 3. De herverdeling van de beschikbare arbeid(stijd) 27 Bibliografie 28 Afdeling 4. Verhoging van de inzetbaarheid van de werknemers (employability) 28 VIII

3 Inhoud Bibliografie 28 Hoofdstuk 2. Werkgelegenheidsbevorderende maatregelen ten voordele van bepaalde risicogroepen 28 DEEL III. INDIVIDUEEL ARBEIDSRECHT 31 I. De arbeidsovereenkomst 31 Hoofdstuk 1. Begrip 31 Bibliografie 32 Hoofdstuk 2. Band van ondergeschiktheid 32 Afdeling 1. Inhoud 32 Afdeling 2. Evolutie 32 Afdeling 3. Bewijs 33 Afdeling 4. Beoordelingselementen 34 Afdeling 5. Andere gelijkaardige overeenkomsten 34 Afdeling 6. Schijnzelfstandigen 35 Bibliografie 35 Hoofdstuk 3. Bewijs van de individuele arbeidsovereenkomst 36 Bibliografie 38 II. Het sluiten van de overeenkomst 39 Hoofdstuk 1. Aanwervingsvrijheid en aanwervingsrecht 39 Afdeling 1. Verplichting tot aanwerving van bepaalde arbeidskrachten 39 Afdeling 2. Discriminatieverbod Dertig jaar discriminatiewetgeving De nieuwe antidiscriminatiewetgeving 41 Bibliografie 43 Afdeling 3. Selectiecriteria Algemene criteria Criteria voor wederaanwerving 44 Afdeling 4. Verplichtingen van de werkgever t.a.v. de sollicitant Basis Plichten Gedragsregels 45 Bibliografie 46 Afdeling 5. Het aanwervingsonderzoek Verplicht medisch onderzoek Uitbreiding tot andere werknemers Medische tests 48 Bibliografie 48 IX

4 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht Afdeling 6. De aanwervingsmelding 48 Bibliografie 49 Hoofdstuk 2. Algemene beginselen van het contractenrecht in het raam van de arbeidsovereenkomst 49 Afdeling 1. Wilsautonomie van de partijen 49 Afdeling 2. Consensualisme 49 Afdeling 3. Contract is wet 50 Afdeling 4. Uitvoering van de overeenkomst te goeder trouw 50 Bibliografie 50 Hoofdstuk 3. Geldigheidsvereisten 51 Afdeling 1. Bekwaamheid Minderjarigen Gehuwde personen Onbekwaamverklaarden 51 Afdeling 2. Geldige toestemming Dwaling Geweld Bedrog Benadeling 53 Bibliografie 53 Afdeling 3. Geoorloofd voorwerp en oorzaak 54 Hoofdstuk 4. Vormvereisten 55 Afdeling 1. Filosofie 55 Afdeling 2. Principes 55 Hoofdstuk 5. Soorten arbeidsovereenkomsten 56 Afdeling 1. Duur waarvoor de arbeidsovereenkomst werd aangegaan Algemeen Opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd 57 Afdeling 2. Precisering van het te verrichten werk 58 Bibliografie 58 Afdeling 3. Aard van het werk of hoedanigheid van de persoon die de arbeid presteert 59 Bibliografie 60 Afdeling 4. De vervangingsovereenkomst Principe Vormvereisten Modaliteiten 62 A. Arbeidsovereenkomst voor arbeiders of bedienden 62 X

5 Inhoud B. Het proefbeding 62 C. Arbeidsovereenkomst voor bepaalde of onbepaalde tijd 62 D. Arbeidsovereenkomst voor voltijdse of deeltijdse arbeid Beëindiging 63 A. Vervangingsovereenkomst voor bepaalde tijd 63 B. Vervangingsovereenkomst voor onbepaalde tijd 64 Bibliografie 65 Afdeling 5. Deeltijdse arbeid Wat is deeltijdse arbeid? Vormvereisten De bescherming van de deeltijdse werknemer 66 A. De éénderde-regel 66 B. De drie-urenregel 67 C. De bekendmaking van de werkroosters 67 D. De werkgever moet bepaalde documenten bijhouden 67 E. Een te grote flexibiliteit is financieel niet aantrekkelijk voor de werkgever 68 F. Deeltijdse arbeid als uitzondering 68 G. Discriminatieverbod 68 H. Varia 68 Bibliografie 69 Hoofdstuk 6. De inhoud van de overeenkomst 69 Bibliografie 69 Afdeling 1. Verboden bedingen Bepaalde ontbindende bedingen Het wijzigingsbeding 70 Afdeling 2. In de Arbeidsovereenkomstenwet geregelde bedingen Het proefbeding 70 A. Begrip 70 B. Vormvereisten 71 C. Duur 71 D. Schorsing van de arbeidsovereenkomst tijdens de proeftijd 73 E. Einde van de arbeidsovereenkomst met beding van proeftijd 73 Bibliografie De borgtocht Het scheidsrechtelijk beding 76 XI

6 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 4. Het concurrentiebeding Het delcrederebeding 76 Afdeling 3. Niet door de wetgever geregelde bedingen 77 III. Tewerkstelling 78 Hoofdstuk 1. Rechten en plichten 78 Afdeling 1. Plichten van de werkgever Algemeen Verplichtingen i.v.m. vertrek naar het buitenland Het betalen van loon 79 A. Het loonbegrip in de Loonbeschermingswet 80 B. Bescherming op verschillende niveaus 81 C. Bedrag van het loon 82 Bibliografie Het respecteren van de arbeidsduurgrenzen 83 A. Overzicht 83 B. Toepassingsgebied 84 C. Begrip arbeidstijd 84 D. De Arbeidsduurgrenzen 85 E. Bijzondere regelingen 86 F. Overwerk 86 G. Handhaving 87 Bibliografie 87 Afdeling 2. Plichten van de werknemer 87 Hoofdstuk 2. Aansprakelijkheid 89 Afdeling 1. Vooraf 89 Afdeling 2. De (buiten)contractuele aansprakelijkheid van de werknemer ten aanzien van de werkgever De contractuele aansprakelijkheid Samenloop van contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid Aansprakelijkheid voor gebrekkig werk 92 Afdeling 3. De buitencontractuele aansprakelijkheid ten aanzien van derden 93 Bibliografie 94 Hoofdstuk 3. Schorsing 94 Afdeling 1. Algemeen Definitie Soorten 95 A. Oorsprong 95 B. Gewaarborgd loon 95 XII

7 Inhoud 3. Situering 95 Bibliografie 96 Afdeling 2. Overmacht 96 Bibliografie 97 Afdeling 3. Schorsing met recht op gewaarborgd dagloon Vertraging en afwezigheden Onderbroken arbeidsdag Uitoefenen van de stemplicht 98 Afdeling 4. Militieverplichtingen 98 Afdeling 5. Jaarlijkse vakantie Inleiding De duur van de jaarlijkse vakantie Het vakantiegeld Tijdstip van de vakantie 101 Afdeling 6. Klein verlet of kort verzuim Reden en duur van de afwezigheid 102 A. Huwelijk van de werknemer 102 B. Huwelijk van bepaalde familieleden van de werknemer of van zijn/haar echtgeno(o)t(e) 103 C. Priesterwijding of intrede in het klooster van bepaalde familieleden van de werknemer 103 D. Geboorte van een kind van de werknemer 103 E. Overlijden van bepaalde familieleden van de werknemer of van zijn/haar echtgeno(o)t(e) 104 F. Plechtige communie van een kind van de werknemer of van zijn/haar echtgeno(o)t(e) 104 G. Deelname aan het feest van de vrijzinnige jeugd door een kind van de werknemer of van zijn/haar echtgeno(o)t(e) 104 H. Verplichtingen in het raam van de militie 105 I. Deelneming aan een jury, oproeping als getuige voor de rechtbank of persoonlijke verschijning op aanmaning van de arbeidsrechtbank 105 J. Uitoefenen van bepaalde ambten in het raam van de verkiezingen Deeltijdse arbeid Modaliteiten 106 Afdeling 7. Feestdagen Wettelijke feestdagen Vervangingsdagen 107 XIII

8 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 3. Inhaalrustdagen Loonwaarborg 108 Afdeling 8. Ziekte en ongeval van gemeen recht Notie arbeidsongeschiktheid Loonwaarborg 109 A. Werklieden Anciënniteitsvoorwaarde Omvang Carenzdag 110 B. Bedienden Bedienden op proef of voor korte duur Andere bedienden 111 C. Hervallen Begrip Regel Uitzonderingen 112 D. Uitsluitingsgronden 113 E. Verhaal Verplichtingen van de werknemer 113 A. Kennisgeving aan de werkgever Principe Wijze Sanctie 114 B. Bewijs van de ziekte of het ongeval Principe Termijn Wijze Vermeldingen Bestemmeling Sanctie 117 C. Verlenging van de arbeidsongeschiktheid Controle van de arbeidsongeschiktheid 118 A. Algemeen 118 B. Keuze van de controlearts Hoedanigheid Vrije keuze 119 C. Kosten van de controle 121 D. Plaats van de controle Eerste hypothese: de werknemer mag de woonst niet verlaten 121 XIV

9 Inhoud 2. Tweede hypothese: de werknemer mag de woonst verlaten 122 E. Tijdstip van de controle 123 F. Inhoud van de controle Beoordeling van de arbeidsongeschiktheid Medisch beroepsgeheim Toegelaten informatie 124 G. Weigering van de controle door de werknemer Principe Andere toepassingen 126 H. Weerslag op het recht op gewaarborgd loon Conflict met de behandelende geneesheer 127 A. Gelijkwaardigheid van tegenstrijdige attesten 127 B. Initiatief om het geschil op te lossen 127 C. Scheidsrechterlijke procedure Algemeen Aanstelling van een arts-scheidsrechter Bijzondere voorwaarden voor de artsscheidsrechter Beroepsgeheim Onderzoek en beslissing door de artsscheidsrechter Kosten Interactie met het gewaarborgd loon Afwijkende scheidsrechterlijke procedure 131 D. Gerechtelijke expertise 131 E. Controle Ontslagbescherming 131 A. Arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd Ontslag na meer dan zes maanden arbeidsongeschiktheid Ontslag vóór het einde van de zesde maand arbeidsongeschiktheid 132 B. Arbeidsovereenkomst voor bedienden, gesloten voor een bepaalde tijd of voor een duidelijk omschreven werk van meer dan drie maanden Ontslag na meer dan zes maanden arbeidsongeschiktheid Ontslag vóór het einde van de zesde maand arbeidsongeschiktheid 133 XV

10 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht C. Arbeidsovereenkomst voor bedienden, gesloten voor een bepaalde tijd of voor een duidelijk omschreven werk van minder dan drie maanden ofwel met een proefbeding 133 Afdeling 9. Arbeidsongeval en beroepsziekte Notie arbeidsongeschiktheid Loonwaarborg 135 A. Arbeiders en bedienden voor korte duur 135 B. Bedienden voor lange duur 136 C. Verhaal Formaliteiten Controle Ontslagbescherming 137 Afdeling 10. Zwangerschap, bevalling en lactatie Verlof voor zwangerschapsonderzoek 138 A. Loonwaarborg 138 B. Voorwaarden en formaliteiten Moederschapsverlof 139 A. Prenatale rust of zwangerschapsverlof 139 B. Postnatale rust of bevallingsverlof 139 C. Verlenging 140 D. Vaderschapsverlof Verbod of vrijstelling van tewerkstelling in bepaalde omstandigheden 141 A. Algemeen 141 B. Risico-evaluatie 141 C. Verbod van blootstelling aan bepaalde risico s 142 D. Geen verplichting tot het verrichten van nachtarbeid 142 E. Verbod van overwerk 143 F. Aanpassing van de arbeid Ingeval van verbod van blootstelling aan bepaalde risico s Bij opheffing van de plicht tot nachtarbeid Middelenverbintenis Vervangingsinkomen Schorsing Herplaatsing 145 G. Tussenkomst van de preventieadviseurarbeidsgeneesheer Moederschapsuitkering 145 XVI

11 Inhoud A. Formaliteiten 145 B. Bedrag Zwangerschaps- en bevallingsverlof Andere tijdvakken van moederschapsbescherming 146 C. Uitkering tijdens het vaderschapsverlof Ontslagbescherming 148 A. Principe 148 B. Periode 148 C. Sanctie Recht op borstvoedingspauzes 149 A. Een recht op betaalde borstvoedingspauzes 149 B. Duur van de pauzes 150 C. Wanneer? 150 D. Waar? 150 E. Formaliteiten Meldingsplicht Bewijs 151 F. Tijdsspanne 151 G. Ontslagbescherming 152 Afdeling 11. Adoptieverlof 153 Afdeling 12. Voorlopige hechtenis van de werknemer 153 Afdeling 13. Zetelen als rechter of raadsheer in sociale zaken 154 Afdeling 14. Betaald educatief verlof Toepassingsgebied Doel Voorwaarden 155 A. Een erkende opleiding volgen 155 B. Formaliteiten Duur Loonwaarborg Planning Verlies van het recht op educatief verlof Ontslagbescherming 159 Bibliografie 159 Afdeling 15. Sociale promotie 160 Bibliografie 160 Afdeling 16. Loopbaanonderbreking Wettelijke basis Recht van de werknemer 162 A. Tijdskrediet 162 XVII

12 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht B. Loopbaanvermindering met een vijfde 162 C. Vermindering van de arbeidsprestaties voor werknemers ouder dan vijftig jaar 163 D. Geen recht voor werknemers in dienst van een kleine onderneming Procedure 164 A. Wijze van kennisgeving en attestatie 164 B. Wijze van uitoefening 165 C. Wijze van uitstel en intrekking Organisatieregels 166 A. Voorkeur- en planningsmechanisme op ondernemingsniveau 166 B. Quid, bij gebrek aan voorkeur- en planningsmechanisme? 166 C. Toepassing van het mechanisme Waarborgen 167 A. Reïntegratie 167 B. Ontslagbescherming Thematische verloven 168 A. Palliatieve verzorging 168 B. Bijstand of verzorging van een zwaar ziek gezins- of familielid 170 C. Ouderschapsverlof Onderbrekingsuitkering Recht op deeltijdse arbeid na vermindering van de arbeidsprestaties 176 A. Principe 176 B. Ontslagbescherming 177 Bibliografie 177 Afdeling 17. Politiek verlof Toepassingsgebied Duur Loonwaarborg Ontslagbescherming 180 A. Principe 180 B. Periode 180 C. Sanctie 180 Bibliografie 180 Afdeling 18. Verlof om dwingende reden Begrip 181 XVIII

13 Inhoud 2. Deeltijdse arbeid Modaliteiten 181 Bibliografie 182 Afdeling 19. Slecht weer Voorwaarden Loonwaarborg Kennisgeving Opzegging 183 Afdeling 20. Technische stoornis Voorwaarden Loonwaarborg Kennisgeving 184 Afdeling 21. Economische redenen Procedure 185 A. Conventionele regeling 185 B. Suppletoire regeling 186 C. Gemeenschappelijke bepalingen Loonwaarborg Opzegging Arbeidsverbod 188 Bibliografie 188 IV. Ontslag 189 Hoofdstuk 1. Terminologie 189 Bibliografie 190 Hoofdstuk 2. Beëindiging van de arbeidsovereenkomst 190 Afdeling 1. Civielrechtelijke beëindigingswijzen Algemeen 190 Bibliografie Ontbinding van de arbeidsovereenkomst 191 A. Vormen 191 B. Ontbindende tijdsbepaling 191 C. Gerechtelijke ontbinding wegens wanprestatie 192 D. Uitdrukkelijk ontbindend beding Gewoon uitdrukkelijk ontbindend beding Uitdrukkelijk ontbindend beding van rechtswege 193 E. De ontbindende voorwaarde 194 Bibliografie Beëindiging van de arbeidsovereenkomst door onderlinge toestemming 195 Bibliografie 196 XIX

14 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 4. Overmacht 196 A. Principe 196 B. Definitieve arbeidsongeschiktheid 197 Bibliografie Nietigheid van de arbeidsovereenkomst 198 Bibliografie 198 Afdeling 2. Einde van de overeenkomst door het verstrijken van de termijn of de voltooiing van het bedongen werk 199 Afdeling 3. Overlijden van één van de partijen 199 Bibliografie 200 Afdeling 4. Beëindiging door opzegging Begrippen 200 Bibliografie De opzegging 201 A. Vormvereisten Geschrift Modaliteiten Betekening van hand tot hand Ter post aangetekend schrijven Deurwaardersexploot Taal Inhoud 203 Bibliografie 205 B. Aard en gevolgen van de opzegging 205 C. Ogenblik van de opzegging 205 D. Nietigheid van de opzegging 206 Bibliografie Opzeggingstermijn 208 A. Aanvang van de opzeggingstermijn Werklieden Bedienden 209 B. Duur van de opzeggingstermijn Werklieden Bedienden Jaarlijks loon lager dan EURO Jaarlijks loon hoger dan EURO Jaarlijks loon hoger dan EURO Bijzondere termijnen bij het bereiken van de pensioenleeftijd 212 C. Opzeggingstermijnen voor hogere bedienden 213 XX

15 Inhoud 1. Principe Formules en schalen Voorbeeld: formule CLAEYS 214 Bibliografie Geldigheid van afwijkende termijnen 215 Bibliografie 216 D. Tegenopzegging 216 E. Interactie met de schorsing van de overeenkomst 217 F. Rechten en plichten van de partijen tijdens de opzeggingstermijn Algemeen Recht op afwezigheid om een nieuwe betrekking te zoeken Opzeggingsvergoeding 219 A. Berekening 220 B. Betaling Ontslagvergoeding in geval van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde duur of voor een duidelijk omschreven werk 221 Bibliografie 222 Afdeling 5. Ontslag om dringende reden Begrip Bewijs Beoordeling door de rechter Beoordeling in concreto Procedure 224 A. Termijn 224 B. Bevoegde persoon 225 C. Vormvereisten Kennisgeving van de dringende reden 226 A. Vormvereisten 226 B. Inhoud 227 C. Taal Sanctie 227 Bibliografie 228 Afdeling 6. Eenzijdige en substantiële wijziging van een essentiële arbeidsvoorwaarde Essentiële arbeidsvoorwaarde Mogelijkheden voor de werknemer 230 Bibliografie 231 XXI

16 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht Afdeling 7. Willekeurig ontslag en misbruik van ontslagrecht Begrip en situering van de regeling van het willekeurig ontslag Constitutieve elementen Bewijslast Vergoeding wegens willekeurig ontslag Situering van het misbruik van ontslagrecht Begrip Bewijs Sanctie wegens misbruik van ontslagrecht 234 Bibliografie 235 Afdeling 8. Bijzondere ontslagprocedures 236 Bibliografie 236 Afdeling 9. Af te leveren documenten 237 Afdeling 10. Het concurrentiebeding Het concurrentiebeding in het stelsel van de werklieden 238 A. Vormvereiste 238 B. De mogelijkheid om een concurrentiebeding in te lassen in een arbeidsovereenkomst is afhankelijk van de hoogte van het jaarloon van de werknemer Het loon bedraagt minder dan EURO bruto Het loon bedraagt meer dan EURO en minder dan EURO bruto Het loon is hoger dan EURO bruto 239 C. Geldigheidsvereisten voor het beding De werking is beperkt in de ruimte en in de tijd Het concurrentiebeding moet betrekking hebben op soortgelijke activiteiten Het beding moet voorzien in een enige forfaitaire vergoeding 239 D. De werking van het concurrentiebeding Gevallen waarin het concurrentiebeding geen uitwerking heeft De werkman ondergaat het concurrentiebeding De werkman overtreedt het concurrentiebeding 240 E. Sanctie wanneer aan één van de geldigheidsvereisten niet is voldaan Het concurrentiebeding in het stelsel van de bedienden 241 A. Het wettelijke beding 241 B. Het afwijkingsbeding 241 XXII

17 Inhoud 1. Ondernemingen waarvoor een afwijkingsbeding mogelijk is Elementen van het wettelijk stelsel ten aanzien waarvan mag worden afgeweken De vormen en voorwaarden van het afwijkingsbeding Het concurrentiebeding in de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers Besluit 243 Bibliografie 243 Afdeling 11. Het scheidsrechtelijk beding 243 Bibliografie 244 Afdeling 12. Verjaring van de vorderingen uit de arbeidsovereenkomst De rechtsvordering ex contractu De rechtsvordering ex delicto 244 Bibliografie 245 Hoofdstuk 3. Herstructurering van ondernemingen 245 Afdeling 1. Collectief ontslag 245 Curatief 246 Preventief 247 Bibliografie 248 Afdeling 2. Sluiting van de onderneming 248 Bibliografie 250 Afdeling 3. Overdracht van onderneming Inleiding Begrip overdracht van onderneming Behoud van rechten en plichten 251 Bibliografie 253 Afdeling 4. Overname van activa na faillissement Inleiding Toepassingsgebied Beperktere rechten van de werknemers De overbruggingsvergoeding na faillissement 254 Afdeling 5. Informatie van werknemers 255 Afdeling 6. Brugpensioen Brugpensioen Gewone regeling van het brugpensioen Ondernemingen in moeilijkheden en in herstructurering 256 Afdeling 7. Activerend beleid bij herstructureringen 257 XXIII

18 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht Afdeling 8. Fusies en splitsing van ondernemingen 257 V. Bijzondere en afwijkende types van arbeidsovereenkomsten 259 Hoofdstuk 1. Arbeidsovereenkomsten binnen de Wet van 3 juli Afdeling 1. De arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers Wie is handelsvertegenwoordiger? Het loon van de handelsvertegenwoordiger 261 A. Het commissieloon: notie en berekeningsbasis 261 B. Het ontstaan van het recht op commissieloon 261 C. De betaling van het commissieloon De uitwinningsvergoeding Het concurrentiebeding Het delcrederebeding 265 Bibliografie 265 Afdeling 2. De arbeidsovereenkomst voor dienstboden 266 Bibliografie 266 Afdeling 3. De arbeidsovereenkomst voor studenten Wie is student? Vormvereisten en verplichte vermeldingen 268 Het geschrift Het proefbeding Schorsing van de arbeidsovereenkomst wegens ongeschiktheid Beëindiging door opzegging 270 Bibliografie 270 Afdeling 4. De arbeidsovereenkomst voor huisarbeiders Wat is huisarbeid? De Arbeidsovereenkomstenwet als residuaire wetgeving Vormvereisten en verplichte vermeldingen Verplichtingen van de werkgever Schorsing van de overeenkomst Voorrang voor huisarbeiders om een vacante dienstbetrekking bij hun werkgever te verkrijgen 273 Bibliografie 274 Hoofdstuk 2. Bijzondere arbeidsovereenkomsten 274 Afdeling 1. Tijdelijke arbeid, uitzendarbeid en terbeschikkingstelling Tijdelijke arbeid Uitzendarbeid 275 XXIV

19 Inhoud 3. Het ter beschikking stellen van werknemers 277 Bibliografie 278 Afdeling 2. De overeenkomst voor telewerkers Definitie en toepassingsgebied De overeenkomst Arbeidsvoorwaarden Organisatie van het telewerk Apparatuur en defecten Gegevensbescherming Veiligheid en gezondheid Scholing 281 Bibliografie 281 Afdeling 3. Andere afwijkende situaties 281 DEEL IV. COLLECTIEF ARBEIDSRECHT 283 I. De vakbondsvrijheid 283 Hoofdstuk 1. Historisch overzicht 283 Afdeling 1. Het coalitieverbod 283 Afdeling 2. Beperkte erkenning van de vakbondsvrijheid Artikel 310 Sw De Wet op de beroepsverenigingen 284 Afdeling 3. Erkenning van de vakbondsvrijheid Nationale erkenning Erkenning op het internationale en het Europese vlak 285 Hoofdstuk 2. De rechtsbronnen van de vakbondsvrijheid 285 Afdeling 1. Nationaal Artikel 27 van de Grondwet De Wet van 24 mei 1921 op de verenigingsvrijheid 286 A. Het doel van de wet 286 B. Het toepassingsgebied van de wet 286 C. De bescherming van de positieve en negatieve vakbondsvrijheid Andere bepalingen 288 Afdeling 2. Supranationaal Verdragsteksten 289 A. Internationale arbeidsorganisatie 289 B. Verenigde Naties 290 C. Raad van Europa 291 D. Europese Unie 291 XXV

20 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 2. Controle op de naleving van de verdragsbepalingen 292 Door de Belgische rechter 292 Door supranationale organen 293 Bibliografie 293 II. De sociale gesprekspartners: structuur en rechtspositie van hun organisaties 294 Hoofdstuk 1. Vakorganisaties van werknemers 294 Afdeling 1. De structuur van de vakorganisaties Organisatievorm De structuur van de representatieve vakorganisaties van werknemers 296 A. De algemene structuur van ABVV en ACV 296 B. De structuur van de ACLVB 296 C. De NCK 296 Bibliografie 297 Afdeling 2. De rechtspositie van de vakorganisaties van werknemers Algemeen Functionele rechtspersoonlijkheid 297 Bibliografie 298 Afdeling 3. Representatieve werknemersorganisaties 298 Afdeling 4. Aansprakelijkheid van de vakorganisaties van werknemers Penale en aquiliaanse aansprakelijkheid Contractuele aansprakelijkheid van de vakorganisaties in het raam van de CAO-Wet 300 Bibliografie 300 Afdeling 5. Lidmaatschap van de vakorganisaties Toetreding Gevolgen van de toetreding 301 A. Reglementaire bevoegdheid 301 B. Disciplinaire bevoegdheid 302 Bibliografie 302 Afdeling 6. Supranationale werknemersorganisaties 302 Hoofdstuk 2. Vakorganisaties van werkgevers 303 Afdeling 1. Notie 303 Bibliografie 304 Afdeling 2. Supranationale werkgeversorganisaties 304 III. Vreedzame collectieve arbeidsverhoudingen: het collectief overleg 306 Hoofdstuk 1. Het collectief overleg: algemeen 306 XXVI

21 Inhoud Bibliografie 307 Hoofdstuk 2. Het gestructureerd tweeledig overleg 308 Afdeling 1. De organen van het gestructureerd tweeledig overleg: de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie Definitie De Europese dimensie 308 Bibliografie Nationaal niveau 309 Federaal 309 A. Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) Begripsomschrijving en situering Samenstelling Bevoegdheden 310 B. De Nationale Arbeidsraad (NAR) Begripsomschrijving en situering Samenstelling Bevoegdheden 312 a. Adviseren 312 b. Het sluiten van collectieve arbeidsovereenkomsten 312 c. Verzoening 313 d. Beheersbevoegdheid Werking 313 Bibliografie 314 C. De Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk Begripsomschrijving en situering Samenstelling Bevoegdheid 315 Regionaal 315 A. Vlaanderen De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) 316 a. Situering 316 b. Samenstelling 316 c. Bevoegdheden Het Vlaams Economisch Sociaal Overlegcomité (VESOC) 317 a. Begripsomschrijving en situering 317 b. Samenstelling 317 XXVII

22 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht c. Bevoegdheden 317 B. Wallonië 317 De Conseil économique et social de la Région wallonne 317 C. Brussel 318 De Economische en Sociale Raad voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Het sectorale niveau: paritaire (sub)comités Begripsomschrijving en situering Samenstelling Oprichting 320 a. Paritaire comités 320 b. Paritaire subcomités Bevoegdheid Het ressort van het PC 322 a. Algemeen 322 b. Vaststelling van het bevoegde paritaire comité 323 c. Outsourcing, PC-shoppen, filialisering en netwerkondernemingen 324 Bibliografie Werking Toezicht en strafbepalingen 325 Bibliografie Het ondernemingsniveau 326 A. Ondernemingsraad Begripsomschrijving en situering Samenstelling Oprichting 328 a. Waar en wanneer 328 b. De organisatie van de sociale verkiezingen De bevoegdheden van de ondernemingsraad 332 a. Het recht of informatie 332 b. De adviserende of raadgevende bevoegdheid 335 c. De beslissingsbevoegdheid 336 d. Het beheer van de maatschappelijke werken Werking van de ondernemingsraad Toezicht- en strafbepalingen 337 Bibliografie 338 B. Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) 340 XXVIII

23 Inhoud 1. Situering Samenstelling Oprichting Opdrachten van het comité Werking van het CPBW Toezicht- en strafbepalingen Veiligheidsbeleid zonder CPBW 344 Bibliografie 344 C. Ontslagbescherming van de afgevaardigden en van de niet verkozen kandidaten Algemene regel: ontslagverbod Beschermde periode Ontslag om economische of technische reden Ontslag om een dringende reden 348 De procedure 348 Bibliografie 351 D. De vakbondsafvaardiging (VA) Begripsomschrijving en situering Raamovereenkomst 353 a. Concrete verplichtingen 354 b. Algemene beginselen Oprichting 355 a. Wie kan kandidaten voordragen? 355 b. Welke werknemers worden door de vakbondsafvaardiging vertegenwoordigd? 355 c. Bevoegdheden van de VA 356 d. De werking van de VA 357 e. De bescherming van de leden van de vakbondsafvaardiging 357 f. De vakbondsafvaardiging: een omstreden orgaan 360 Bibliografie Het supranationale niveau: de Europese Ondernemingsraad 361 A. Toepassingsgebied 362 B. Wanneer oefent een onderneming zeggenschap uit? Een weerlegbaar vermoeden Samenloop Gelijkstelling Uitsluiting 363 XXIX

24 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 5. Geen overheersende invloed 364 C. Vaststelling van het aantal werknemers 364 D. Bestaande overeenkomsten 364 E. Wie is verantwoordelijk? 365 F. Wie neemt het initiatief? 365 G. Het instellen van de bijzondere onderhandelingsgroep (BOG) Bevoegdheid Samenstelling van de BOG Aanwijzing van de in België tewerkgestelde ledenwerknemers 366 H. De vergadering van de BOG met het hoofdbestuur Voorbereidende vergaderingen Deskundigen Stopzetting Kosten Stemming 368 I. De overeenkomst Minimumbepalingen Geen EOR, wel een informatie- en raadplegingsprocedure Taal 369 J. Subsidiaire bepalingen 369 De subsidiaire bepalingen omvatten volgende elementen 370 a. Bevoegdheid van de EOR 370 b. Samenstelling van de EOR 370 c. Aanwijzing van de in België tewerkgestelde leden van de EOR 370 d. Hernieuwing van de EOR 371 e. Vergaderingen van de EOR 371 f. Werking van de EOR 372 K. Varia Informatieverspreiding Statuut Wijziging van de drempels Samenwerkingsprotocol 373 Bibliografie De rol van de werknemers in de Europese vennootschap 374 Bibliografie 375 XXX

25 Inhoud 8. Informatie en raadpleging van werknemers in KMO 375 Bibliografie 377 Afdeling 2. Het normerend instrument: de collectieve arbeidsovereenkomst Voorgeschiedenis van de CAO-Wet Notie en inhoud 378 Bibliografie Juridische aard van de collectieve arbeidsovereenkomst 381 Bibliografie Toepassingsgebied van de CAO-Wet Wie kan een cao sluiten? Soorten collectieve arbeidsovereenkomsten De hiërarchie tussen diverse soorten collectieve arbeidsovereenkomsten 384 Bibliografie Geldigheids- en vormvereisten van de cao 385 A. Geschrift 385 B. Taalgebruik 386 C. Verplichte vermeldingen 386 D. Neerlegging 387 E. Bekendmaking 387 F. Specifieke vormvereisten voor overeenkomsten gesloten binnen een paritair orgaan 388 Bibliografie Binding 388 A. Niet algemeen bindend verklaarde cao Welke personen zijn gebonden? Binding van de normatieve en de obligatoire bepalingen 389 B. Algemeen bindend verklaarde cao 390 Bibliografie Interpretatie van de cao De ondernemings-cao 392 A. Omstandigheden waarin een ondernemings-cao tot stand komt 392 B. Bevoegde personen om op ondernemingsniveau een cao te sluiten De werkgever Namens de werknemers 393 C. Onderhandelaars 393 XXXI

26 Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht D. Geldigheidsvoorwaarden 393 E. Kan een werkgever met slechts één representatieve vakorganisatie geldig onderhandelen? Toezicht en strafbepalingen Vlaamse collectieve arbeidsovereenkomsten? 394 Bibliografie 395 Algemene bibliografie 395 IV. Het arbeidsreglement 397 Hoofdstuk 1. Begrip 397 Hoofdstuk 2. Het opstellen van een arbeidsreglement 397 Hoofdstuk 3. Ontslagbescherming 398 Hoofdstuk 4. Penale sancties 398 Bibliografie 398 V. Collectieve arbeidsconflicten 400 Hoofdstuk 1. Algemeen 400 Afdeling 1. Collectieve arbeidsconflicten: notie en soorten 400 Afdeling 2. Werkstaking, lock-out en bedrijfsbezetting De werkstaking 401 A. Notie en typologie 401 B. Rechtspositie 402 C. Gevolgen van de staking op de arbeidsovereenkomst van de staker Schorsing van de arbeidsovereenkomst Schorsing van de opzeggingstermijn Loonverlies 405 D. Gevolgen van de werkstaking op de arbeidsovereenkomst van de werkwillige 405 Bibliografie Uitsluiting of lock-out 407 A. Notie en typologie 407 B. Rechtspositie 408 Bibliografie Bedrijfsbezetting 409 A. Notie en typologie 409 B. Rechtmatigheid van het aangewende actiemiddel 409 Bibliografie 410 Afdeling 3. Het oplossen van collectieve arbeidsconflicten door bemiddeling en verzoening Bemiddeling en verzoening: notie Verzoeningsprocedures 411 XXXII

27 Inhoud 3. Verzoenende instanties 412 A. Verzoeningsplicht of verzoeningsvrijheid 412 B. Verzoening van het collegiale type: de organen met verzoenende bevoegdheid 412 C. Sociale bemiddelaars 413 Bibliografie 414 Afdeling 4. Het reguleren van collectieve conflicten De Wet van 19 augustus 1948 betreffende de prestaties van algemeen belang in vredestijd Toepassingsgebied van de wet Notie prestatie van algemeen belang Mechanisme van de wetgeving 415 A. Bepaling van de vitale behoeften en de prestaties van algemeen belang Het PC bepaalt zelf de vitale behoeften en de prestaties Het PC bepaalt de vitale behoeften en de prestaties op verzoek van de minister Bepaling van de vitale behoeften en de prestaties door de minister van Werk 416 B. Uitvoering van de genomen beslissingen De rechtspositie van de werknemer die de vitale behoeften verzekert Kan de overheid worden aangesproken? Ontslagverbod voor werknemers belast met de uitvoering van de prestaties 418 Bibliografie 418 Afdeling 5. Beslechting van collectieve arbeidsconflicten door de rechter Situering Procedure 419 Bibliografie 421 ALGEMENE BIBLIOGRAFIE 423 INTERNET-ADRESSEN 425 XXXIII

28