II. DE ARBEIDSOVEREENKOMST

Transcriptie

1 VII I. INLEIDING 1 A. Begrip en grondslagen 1 B. Historische wortels 2 C. De inbedding van het arbeidsrecht in het sociale recht 8 D. Bronnen van het arbeidsrecht 9 1. Algemeen 9 2. Hiërarchie van de rechtsbronnen Meergelaagdheid 12 E. Handhaving 13 II. DE ARBEIDSOVEREENKOMST 15 A. Begrip arbeidsovereenkomst 15 B. Gezag en de aard van de arbeidsrelatie Algemeen Kwalificatievraagstuk in de cassatierechtspraak De Arbeidsrelatieswet 22 a. Principe van de wilsautonomie 22 b. Herkwalificatie 23 c. Algemene criteria 24 d. Bijzondere criteria 26 e. Wettelijk vermoeden 26 f. Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie 29 C. Soorten arbeidsovereenkomsten volgens de aard van het werk Arbeider-bediende 29 a. Begrip 29 b. De ongrondwettelijkheid en pogingen tot toenadering Handelsvertegenwoordigers 34 a. Begrip 34 b. Activiteiten van handelsvertegenwoordiging 35 c. Gezag Dienstboden Studenten Huisarbeiders en telewerkers 39 a. Begrip 39 b. Huisarbeid 39 c. Structureel telewerk 40 d. Occasioneel telewerk 41

2 VIII INLEIDING TOT HET BELGISCHE ARBEIDSRECHT D. Soorten arbeidsovereenkomsten naargelang de duur De arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd 43 a. Begrip 43 b. Geen vormvereisten 43 c. Beëindiging 43 d. Verbod van levenslange binding De arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd 44 a. Begrip 44 b. Vormvereisten 45 c. Bijzondere bepalingen 46 d. Beëindiging 47 e. Opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd De vervangingsovereenkomst 50 E. Soorten arbeidsovereenkomsten naargelang de omvang van de arbeidstijd Voltijdse arbeid Deeltijdse arbeid 53 a. Begrip 53 b. Ondergrenzen 53 c. Vormvereisten 54 d. Vast en variabel werkrooster 55 e. Overwerk 57 f. Gelijke behandeling 58 g. Feestdagen 61 h. Voorrang bij een voltijdse betrekking 62 i. Toezicht 62 F. Aangaan van de arbeidsovereenkomst Geldigheidsvoorwaarden 63 a. Bekwaamheid 63 1) Minderjarigen 63 2) Familieleden 64 b. Toestemming 64 c. Geldig voorwerp en oorzaak 67 d. Gevolgen van nietigheid bij arbeidsovereenkomsten Werving en selectie 68 a. Begrip 68 b. CAO nr ) Verplichtingen 70 2) Aanbevelingen 71

3 IX c. Medische onderzoeken 73 1) Wet Medische Onderzoeken 73 2) KB Gezondheidstoezicht 74 d. Verbod van discriminatie 76 e. Arbeidsbemiddeling 76 G. Bewijs van de arbeidsovereenkomst 79 H. Triangulaire arbeidsrelaties: uitzendarbeid en terbeschikkingstelling Uitzendarbeid 81 a. Begrip 81 b. Toegelaten uitzendarbeid 82 c. Het motief instroom 83 d. Verboden uitzendarbeid 84 e. Duur 85 f. Vormvoorschriften inzake de arbeidsovereenkomst 86 g. Inhoud van de arbeidsovereenkomst 86 h. Loon en voorwaarden 87 i. Anciënniteit 89 j. Einde van de arbeidsovereenkomst 89 k. Uitzendbureau en gebruiker 91 1) Overeenkomst 91 2) Toepassing sociale wetgeving 91 3) Berekening van de personeelssterkte van de gebruiker Terbeschikkingstelling 94 a. Begrip 94 b. Principieel verboden 95 c. Uitzonderingen 95 1) Uitzondering: voorafgaande toestemming 95 2) Uitzondering: bijzondere situaties 96 3) Oneigenlijke uitzondering: geen gezagsdelegatie 97 d. Bijzondere voorwaarden en bescherming 98 e. Sancties Onderaanneming 99 III. ARBEIDSVOORWAARDEN 102 A. Algemeen 102 B. Rechten en plichten voortvloeiend uit bedingen in de arbeidsovereenkomst 102

4 X INLEIDING TOT HET BELGISCHE ARBEIDSRECHT 1. Verzwarende clausules Huwelijks-, moederschaps-, pensioenbeding Verbod van levenslange binding Scheidsrechterlijk beding Wijzigingsbeding Scholingsbeding Concurrentiebeding Exclusiviteitsbeding Delcrederebeding Proefbeding 106 C. Rechten en plichten voortvloeiend uit de Arbeidsovereenkomstenwet Wederzijdse eerbied en achting Werknemersverplichtingen 108 a. Arbeid verrichten 108 b. Bevelen en instructies volgen 108 c. Vertrouwelijke informatie 109 d. Concurrentie 109 1) Tijdens de arbeidsovereenkomst 110 2) Na de arbeidsovereenkomst 111 a) Begrip 112 b) Voorwaarden inzake het jaarloon 112 c) Bestaansvoorwaarden 114 d) Vormvoorwaarden 114 e) Geldigheidsvoorwaarden 115 f) Uitwerking van het beding 117 g) Schadevergoeding aan de werkgever 118 h) Afwijkingsbeding 119 e. Veiligheid 120 f. Arbeidsgereedschap en grondstoffen Werkgeversverplichtingen 121 a. Werk verschaffen 121 b. Veiligheid en gezondheid 121 c. Loon betalen 122 d. Behoorlijk huisvesten 122 e. Geloofs- en burgerlijke plichten 122 f. Onthaal 123 g. Bewaring arbeidsgereedschap en voorwerpen Aansprakelijkheid 123 a. Algemeen 123 b. De beperkte immuniteitsregel 124 c. Aansprakelijkheid werkgever 126

5 XI 5. Schorsing van de arbeidsovereenkomst 127 a. Begrip 127 b. Overmacht Gewaarborgd dagloon Arbeidsongeschiktheid 132 a. Begrip 132 b. Schorsing 133 c. Verwittiging en getuigschrift 133 d. Gewaarborgd loon 135 1) Beginsel 135 2) Bronnen 135 3) Hoogte en periode 136 a) Arbeiders 136 b) Bedienden (korte termijn) 138 c) Bedienden (lange termijn) 139 4) Hervalling 139 5) Uitsluitingen 140 e. Medische controle 140 f. Re-integratie 143 D. Rechten en plichten voortvloeiend uit de arbeidsreglementering Loon 144 a. Begrip 144 1) Loonbegrip in de Arbeidsovereenkomstenwet 144 2) Loonbegrip in de Loonbeschermingswet 145 3) Giften 146 b. Recht op loon 147 1) Bron 147 2) Geen arbeid, geen loon 149 3) Hoogte van het loon 149 4) Gelijk loon voor gelijk werk 151 c. Bescherming Arbeidsreglement 155 a. Begrip 155 b. Verplicht 155 c. Binding 156 d. Inhoud 157 e. Tucht 158 f. Opstellen en wijzigen 159 g. Bekendmaking Discriminatie 161

6 XII INLEIDING TOT HET BELGISCHE ARBEIDSRECHT a. Algemeen 161 b. De ADW 163 1) Doel en toepassingsgebied 164 a) Doel 164 b) Toepassingsgebied 164 c) Arbeidsbetrekkingen 165 2) Het verbod van discriminatie als ongerechtvaardigd onderscheid 166 3) Open en gesloten rechtvaardiging 167 a) Open versus gesloten systeem 167 b) Wezenlijke en bepalende beroepsvereisten 169 c) Discriminatoire voorkeur van werknemers of klanten 171 d) Gesloten systeem M/V 171 4) Andere rechtvaardigingsmechanismen 172 a) Positieve actie 172 b) Vrijwaringsclausule 174 c) Rechtvaardiging ten aanzien van leeftijd 176 d) Identiteitsgebonden organisaties 177 5) Rechtsbescherming en handhaving 178 a) Nietigheid 178 b) Klacht en bescherming 178 c) Schadevergoeding 181 d) Stakingsvordering Arbeidstijden 182 a. Algemeen 182 b. Toepassingsgebied Arbeidswet 183 c. Begrip arbeidstijd 185 d. Rusttijden 187 e. Arbeidsduurgrenzen 188 1) Principiële grenzen 188 2) Flexibiliteit 189 3) Ploegenarbeid en continuarbeid 189 4) Uiterste grenzen 190 f. Overwerk 190 g. Inhaalrust 192 h. Nachtarbeid 192 i. Zon- en feestdagen 193 j. Nieuwe arbeidsregelingen 194 k. Recht op deconnectie Welzijn Vakantie en verlof 196

7 XIII 7. Ouderschap Taalgebruik 199 IV. BEEINDIGING 201 A. Inleiding Vastheid van betrekking Wijzen van beëindiging 201 a. Algemeen 201 b. Ontbinding 202 c. Overlijden Ontslag: een begripsvorming 203 B. Eenheidsstatuut arbeider-bediende De arresten van het Grondwettelijk Hof De IPA-wet De Wet Eenheidsstatuut 208 a. Inwerkingtreding 208 b. Krachtlijnen Inzetbaarheid 211 C. Opzegging Begrip Vormvereisten 213 a. Geschrift 213 b. Wijze van betekening 213 c. Inhoud van het geschrift 214 d. Gevolgen van een nietige opzegging Opzeggingstermijn 216 a. Algemeen 216 b. Wettelijke opzeggingstermijnen 220 1) De termijnen 220 2) Tegenopzegging en opzegging bij wettelijke pensionering 222 3) Afwijkingen bij cao 222 c. Overgangsregeling eenheidsstatuut: twee stappen 223 1) Toepassingsgebied en principe 224 2) Eerste deel van de opzeggingstermijn 224 a) Algemeen 225 b) Arbeiders 225 c) Bedienden 228 3) Tweede deel van de opzeggingstermijn 232 d. Uitzonderingsregimes 232

8 XIV INLEIDING TOT HET BELGISCHE ARBEIDSRECHT 1) Sectorale afwijkingen 232 2) Uitzondering in de bouwsector 234 D. Ontslag wegens dringende reden Algemeen Begrip Toepassingsmodaliteiten 239 a. De eerste termijn van 3 werkdagen 240 b. De tweede termijn van 3 werkdagen Gevolgen 242 E. Ontslagmotivering Algemeen Ontslagmotivering 245 a. Algemeen 245 b. Toepassingsgebied 245 c. Recht op kennis ontslagredenen 247 d. Recht op bescherming tegen kennelijk onredelijk ontslag Willekeurig ontslag en rechtsmisbruik 250 a. Willekeurig ontslag 250 b. Rechtsmisbruik 251 F. Impliciet ontslag en eenzijdige wijziging van de arbeidsvoorwaarden Algemeen EWAV 253 a. Van ius variandi tot pacta sunt servanda 253 b. Wijzigingsbeding 254 c. Belangrijk en essentieel 255 d. Gevolgen van een beëindigende wijziging 256 V. COLLECTIEF ARBEIDSRECHT 259 A. Inleiding 259 B. Vrijheid van vakvereniging Vakverenigingsvrijheid Werknemersorganisaties 262 a. Representativiteit 262 b. Juridisch statuut van de vakorganisaties Werkgeversorganisaties 265 C. Nationale Arbeidsraad Samenstelling Opdrachten 267

9 XV D. Paritaire comités Oprichting Samenstelling Werkingssfeer Opdrachten 269 E. Regionaal en Europees overleg Regionaal Europees 271 F. De collectieve arbeidsovereenkomst Begrip Partijen Niveau Inhoud Duur Vormvereisten Neerlegging Binding Algemeenverbindendverklaring 280 G. Ondernemingsraad Algemeen Oprichting Samenstelling Bevoegdheid Werking 287 H. Comité voor preventie en bescherming op het werk 288 I. De vakbondsafvaardiging 290 J. Collectieve conflicten Bronnen 293 a. Internationale bronnen 293 b. Nationale bronnen Begrip Rechtmatige uitoefening Minimale dienstverlening en prestaties van algemeen belang Invloed van een staking op de individuele arbeidsovereenkomst 299 K. Herstructurering Overgang van onderneming Collectief ontslag en sluiting 303