DE SCHORSING VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST EN HET RECHT OP ARBEID

Transcriptie

1 DE SCHORSING VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST EN HET RECHT OP ARBEID KIM VAN DEN LANGENBERGH intersentia Antwerpen - Oxford

2 INHOUD VOORWOORD DANKWOORD TEN GELEIDE v vii ix DEEL 1. CIVIELE MECHANISMEN VAN TIJDELIJKE NIETUITVOERING VAN VERBINTENISSEN INLEIDING 3 HOOFDSTUK I. EXCEPTIE VAN NIETUITVOERING 5 Inleiding 5 1. Algemeen 5 A. Definitie 5 B. Vorm van eigenrichting 7 C. Grondslag 9 D. Toepassingsgebied 11 E. Functies 12 F. Aanvullend recht Toepassingsvoorwaarden 15 A. Vereisten voor de schuldvordering Opeisbaar Zeker Niet noodzakelijk liquide 18 B. Juridische samenhang tussen opgeschorte en eisbare verbintenis C. Principe van de gelijktijdige uitvoering 22 D. Uitoefening te goeder trouw 25 E. Vereisten met betrekking tot de niet-nakoming van de verplichting van de wederpartij Toerekenbaarheid Blijvende onmogelijkheid van nakoming Ernst 35 xvii

3 F. Geen blijvende onmogelijkheid van nakoming van de eigen verbintenis van de excipiens Procedure van inwerkingtreding 39 A. Geen rechterlijke machtiging 39 B. Voorafgaande ingebrekestelling vereist? 41 C. Bewijslast Gevolgen 45 A. Schorsing van de overeenkomst volgend op de niet-uitvoering door de schuldenaar 45 B. Van tijdelijk naar definitief Toepasselijkheid op de arbeidsovereenkomst 50 A. Principe 50 B. Enkele mogelijke gevallen De werknemer presteert niet De werkgever presteert niet De werkgever presteert onbehoorlijk De werknemer presteert onbehoorlijk 66 C. Probleem van de vermoede wil tot beëindiging van de overeenkomst 72 D. E.n.a.c. en disciplinaire sanctie Exceptio non adimpleti contractus en schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst 79 HOOFDSTUK II. TERMIJN VAN RESPIJT OF GENADETERMIJN 83 Inleiding Definitie en grondslag Toepassingsvoorwaarden en -gebied Gevolgen van het verlenen van een termijn van uitstel Toepasselijkheid op de arbeidsovereenkomst Termijn van uitstel en 'schorsing van de arbeidsovereenkomst' 99 HOOFDSTUK III. TIJDELIJKE OVERMACHT 101 Inleiding Definitie en grondslag 102 A. Algemeen 102 B. De figuur van de tijdelijke overmacht 107 C. Aanvullend recht 113 XV1U

4 2. Toepassingsvoorwaarden 114 A. Onmogelijkheid om uit te voeren 114 B. De ontoerekenbaarheid van de onmogelijkheid 124 C. Tijdelijk karakter van de overmacht Procedure van inwerkingtreding 138 A. Van rechtswege 138 B. Bewijslast Gevolgen van de overmacht 141 A. Algemeen 141 B. Verplichtingen tijdens de schorsing van de uitvoering van de overeenkomst 150 C. Van tijdelijk naar definitief Toepasselijkheid op de arbeidsovereenkomst 152 A. Algemeen 152 B. Tijdelijke overmacht en de bescherming van de stabiliteit van de dienstbetrekking 155 C. Wettelijke schorsingsgronden en overmacht 158 HOOFDSTUK IV. DE CONVENTIONELE SCHORSING 165 VOORLOPIG BESLUIT 171 DEEL 2. GRADUELE OPBOUW VAN DE SCHORSINGSGRONDEN INLEIDING 179 HOOFDSTUK I. OVERZICHT WETTEN OP DE 'ARBEIDS- OVEREENKOMST' Wet van 10 maart Wet van 7 augustus Wet van 22 juli De wetten van maart A. Wet van 4 maart B. Wet van 11 maart Wet van 20 juli Wet van 10 december A. Inleiding 235 B. Wijzigingen aan beide wetten 236 X1X

5 C. Wijzigingen die enkel de arbeidsovereenkomstenwet van 1900 betroffen 238 D. Wijzigingen die enkel de gecoördineerde wetten op het bediendecontract betroffen Wet van 15 april Wet van 21 november Wet van 3 juli Wetten van 17 en 18 juli HOOFDSTUK II. OVERZICHT ANDERE WETTEN MET BETREKKING TOT DE SCHORSING Wet van 1 juli 1963: vergoeding voor sociale promotie Wet van 10 april 1973: kredieturen Wet van 19 juli 1976: politiek verlof Sociale herstelwet van 22 januari A. Inleiding 274 B. Betaald educatief verlof 275 C. Beroepsloopbaanonderbreking Bespreking Verdere evolutie van het systeem van de loopbaanonderbreking en ontstaan van bijzondere vormen van onderbreking van de arbeid 282 a. Cao nr. 56 van 13 juli 1993: recht voor 1 % 282 b. KB van 6 februari 1997: recht voor 1 % 283 c. KB van 10 augustus 1998: recht voor 3 % 283 d. Bijstand of verzorging van een zwaar ziek gezins- of familielid 285 e. Palliatieve verzorging 287 f. Ouderschapsverlof Wet van 29 mei 1991: Verlof om dwingende redenen' Wet van 10 augustus 2001: verzoening werkgelegenheid en kwaliteit van het leven 296 A. Inleiding 296 B. Tijdskrediet 297 C. Vaderschapsverlof/adoptieverlof in het raam van de Arbeidsovereenkomstenwet Cao nr. 80 van 27 november 2001: borstvoedingspauzes Programmawet van 27 april 2007: verlof voor pleegzorg Een blik op de toekomst 315 XX

6 HOOFDSTUK III. SOCIALE GRONDSLAG VAN DE SCHORSING VAN DE UITVOERING VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST: DE 'VASTHEID VAN DE DIENSTBETREKKING' Ontstaan van een politiek die streeft naar 'vastheid van betrekking' Rol van de schorsing op het vlak van de 'vastheid van betrekking' 323 VOORLOPIG BESLUIT 329 DEEL 3. SCHORSING VAN DE UITVOERING VAN DE ARBEIDS- OVEREENKOMST: EEN VERHAAL VAN GRONDRECHTEN HOOFDSTUK I. ALGEMEEN KADER 339 Inleiding Grondrechten 341 A. Definitie, inhoud en kenmerken 341 B. Relativering van het onderscheid klassieke versus sociale grondrechten 342 C. Het matrixgrondrecht: het recht op een menswaardig leven 343 D. Conflicten van fundamentele rechten Het ontstaan van het arbeidsrecht, een concretisering van de grondrechten avant la lettre 349 A. Het Belgische arbeidsrecht 349 B. De internationale en Europese dimensie Inleiding Problematiek van de directe werking Internationale normen 367 a. UVRM en Handvest van de VN 367 b. IVBPR en IVESCR Algemeen Recht op arbeid Arbeidsvoorwaarden Sociale zekerheid en moederschapsbescherming Directe werking Evaluatie van de Belgische rapporten van 1994, 2000 en c. IAO-Verdragen en -aanbevelingen Werkgelegenheid, arbeid en werkloosheid 377 XXI

7 2. Moederschapsbescherming en familiale verantwoordelijkheden Jaarlijkse vakantie en betaald educatief verlof Vastheid van de dienstbetrekking Afdwingbaarheid van verdragen en aanbevelingen van de IAO Europese normen 389 a. EVRM en ESH Algemeen Recht op arbeid Arbeidsvoorwaarden Moederschapsbescherming en gezinsverantwoordelijkheden Andere rechten zoals het recht op sociale zekerheid Directe werking 403 b. EG-Verdrag en andere communautaire documenten Directe werking De 'sociale politiek' De grondrechten Gemeenschapshandvest voor sociale grondrechten van de werkenden Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie Rol van artikel 23 Grondwet 441 A. Inleiding 441 B. Sociale grondrechten en overeenkomstige plichten 447 C. Juridische draagwijdte Directe werking Standstillverplichting Interpretatieve werking Grondrechten: materiële inhoud 457 A. Recht op arbeid 457 Inleiding Werkgelegenheidsbeleid Recht op arbeid is ruimer dan enkel maar werkgelegenheidsbeleid Band met andere grondrechten "Overeenstemmende plichten" met recht op arbeid 474 B. Recht op billijke arbeidsvoorwaarden Betekenis grondrechten voor de horizontale relaties 479 A. Pleidooi voor de horizontale werking van grondrechten 479 B. Vormen van horizontale werking 483 xxu

8 C. Ook voor sociale grondrechten? Aanvaarding horizontale werking klassieke grondrechten Argwaan tegenover horizontale werking sociale grondrechten: oorzaken 487 a. Sociale grondrechten hebben geen directe werking in verticale verhouding 487 b. Aard sociale grondrechten 489 c. Rol van de rechter 496 D. Betekenis van de 'gezagsrelatie' voor de grondrechten van de werknemer Paradox van de Arbeidsovereenkomstenwet Beslissingsmacht van de werkgever Gezag en beperkingen Suprematie van de beslissingsmacht van de werkgever? 504 Besluit 507 HOOFDSTUK II. TOETSING De ontslagbescherming 511 Inleiding 511 A. Toegelaten en verboden gronden tot ontslag Algemeen Redenen die betrekking hebben op de persoon of het gedrag van de werknemer Economische of technische redenen Het ECSR en de toegelaten ontslagredenen in geval van zwangerschap Ten slotte 531 B. Toepassingsgebied (ratione contractus) Overeenkomsten van bepaalde tijd 532 a. Gelden de ontslagbeschermingen ook voor overeenkomsten van bepaalde tijd? 532 b. Problematiek van het niet vernieuwen van een overeenkomst van bepaalde tijd Proeftijd 540 C. Periode van bescherming Aanvang Einde 548 D. Motivering van het ontslag en bewijslast Motivering Bewijslast 566 XX111

9 E. De sanctieregeling Vergoeding Re-integratie Nederland Frankrijk 580 F. Ontslagbescherming in geval van ziekte of ongeval? 583 Besluit Het einde van de schorsing: terugkeer naar de vroegere functie? 590 Inleiding 590 A. Het voorwerp van de verbintenis en het ius variandi Bedingen in een arbeidsovereenkomst met betrekking tot niet-overeengekomen arbeidsvoorwaarden Bedingen in een arbeidsovereenkomst met betrekking tot overeengekomen arbeidsvoorwaarden 593 a. Essentieel 593 b. Belangrijk 599 c. Uitoefening te goeder trouw Wijzigingen bij ontstentenis van een wijzigingsbeding 604 a. Overeengekomen arbeidsvoorwaarden 604 b. Niet-overeengekomen modaliteiten Wijziging van overeengekomen arbeidsvoorwaarden: rol van de goede trouw 606 B. De aanvulling van de overeenkomst 607 C. De rol van de goede trouw België Nederland 621 a. Extensieve uitleg van bedongen arbeid op grond van goed werkgeverschap 621 b. Keerzijde van de medaille: goed werknemerschap 624 D. Wijziging van de functie van de werknemer mogelijk? Uitdrukkelijk geregeld in de wet Niet uitdrukkelijk geregeld in de wet De opleidingsverplichting: het voorbeeld van Frankrijk 634 Besluit 643 CONCLUSIE 645 BIBLIOGRAFIE 655 TREFWOORDENREGISTER 693 xxiv