- --., f you have ssues vewng or accessng ths fle contact us at NCJRS.gov. J.J.J. Essers drs. A.C. Berghus J.J.J. Essers drs. A.C. Berghus U.S. Department of Justce Natonal nsttute of Justce Ths document has been reproduced exactly as receved from the person or organzaton orgnatng t. Ponts of vew or opnons stated n hs document are those of the authors and do not necessarly represent the offcal poston or polces of the Natonal nsttute of Justce. welenschappelljk wetenschappelljk Permsson to reproduce ths copyrghted materal has been granted by MnlStry of Justce The NeTherlands to the Natonal Crmnal Justce Reference Servce (NCJRS). ondel'zoek en ) o c: documentatle centrum Rjden zonel, rjbeyjs onderzoek en ) c: documentatle centrum Further reproducton outsde of the NCJRS SystDl requres permsson of the copyrght owner. Rjden zender rjbewjs (} (( o 'J, (,.; Mnsterle van Justte 984 o u t.
-- ---, _. - NHOUDSOPGAVE NLEDNG nledng... Achtergrond en doelstellng van het onderzoek.2 Methode 2 De zalcen en hun afdoenng 2. Aantallen zaken betreffende 9..3 WVW 2.2 Aard delct, omstandgheden constaterng 2.3 Afdoenng l Achtergrond delnquenten 0 3. Personala 3.2 Recdve 9..3 WVW 3.3 Overge recdve 3.4 Dwarsverbanden.. 4 slotbeschouwng 0 2 7 7 9 0 3 4 4 6 8 23. Achtergrond en doelstellng van het Onder%Delc n aprl 982 verscheen een artkel van Mr. H.W.J. Droesen. Offcer van Justte te Utrecht, genaamd 'Justte en het rjden zonder rjbewjs,l. Daarn stonden de resultaten vermeld van een nventarsate van gevallen waarn. n het eerste kwartaal van 980. de kantonr.echter n het arrond ssement Utrecht de overtredng 'rjden zonder rjbewjs' berechtte. Extrapolate van de Utrechtse cjfers naar heel Nederland zou volgens de auteur neerkomen op 30.000 dagen opgelegde onvoorwaardeljke hechtensstraf per jaar, hetgeen een be.slag zou leggen op gem ddeld 8 plaatsen n huzen van bewarng wegens dt delct, hetgeen zo'n 3Y. utmaakt van de gehele capactet van huzen van bewarng. Nadere analyse van het materaal leert dat er een harde kern van recdvsten bljkt te bestaon welke herhaaldeljk voor de kantonrechter verschjnt. De auteur vraagt zch dan ook af of ander dan strafrechteljk ngrjpen bj de groep van recdvsten net de voorkeur zou verdenen. Naar aanledng van deze resultaten s, na consultate van de Procureurs-Generaal, besloten tot het verrchten van een onderzoek om een beter beeld te krjgen van de omvang van de problemat ek en de achtergrond van het delct, zodat op meer gefundeerde wjze over beledsmaatregelen kan worden gedacht. Dt onderzoek 2 s begeled door een commsse, bestaande ut: drs. W.J.A. Boudewjns, Drecte Verkeersvelghed van het Mnstere van Verkeer en Waterstaat; " Proces, aprl 982, no. 4, p. -6. 2 Bj de totstandkomng en utvoerng van het onderzoek werd een belangr jke b jdrage geleverd door E.M.J. Flapper. Ook verdent de assstente vermeldng, de door de adm n strat es van de n het onderzoek betrokken kantons werd gegeven. r.,
----------------------- dhr. C. van Gnkel, Verkeersschout te Utrecht; mr. J. Renders. later mr. P.A.O. Josephus Jttal Hoofdafdelng Staats- en Strafrecht. Mnstere van Justte; waarn men rjdt zonder (geldg) rjbewjs n of?p een voertug waar evdent een rjbewjs voorjnodlg s, terw jl men we de leeft jd heeft waarop Ten zulk een bewjs kan verkrjgen. 2.2 dr. D.W. Steenhus, toenmalg hoofd WODe. Het doel van het onderzoek. dat een beperkte opzet kreeg. s tweeledg. Ten eerste s het de bedoel ng gegevens t "rkr jgen over de frequente waarmee het delct 'djden zonder rjbewjs' (art. 9. onder 3 WVW) voorkomt. en tot welk beslag dt ledt op de capactet van het gevangenswezen. Ten tweede s het doel nader-e gegevens te verzamelen over kenmerken van de del nquenten, n verband met de mogeljkheden en wenseljkheden van andere dan de strafrechteljke afdoenng. Methode n de opzet van het onderzoek Z)n een aantal keuzen gemaakt en beperkngen aangebracht betreffende de onderzochte zaken, de n de stud e betrokken kantons. de per ode van onderzoek. en de aard van d verzamelde gegevens. a) de onderzochte zaken "Het s verboden met een motorrjtug over een weg te rjden. tenzj een rjbewjs voor het besturen van een motorrjtug. als waarmee over de weg wordt gereden. s afgegeven, zodang ngercht als (s>.. voorgeschreven (en).. dt bewjs zjn geldghed net heeft verloren of. s ngevorderd. en behoorljk leesbaar s". zo ludt vereenvoudgd het artkel 9. ld onder 3 Wegenverkeerswet (af te korten met 9..3 WVW). Zeer verschllende soorten gevallen kunnen onder dt artkel vallen. bv. verlopn rjbewjs. rjden op een motor terwjl men we een rjbewjs he eft voor een auto. het rjden op een bromfets waarvan door ombouw de cy nder nhoud meer dan 50 cc s. het rjden op een motor met geldge oefenvergunnng doch zonder l-plaat. etc. n dt onderzoe zjn net ale soorten van rjden zonder rjbewjs betrokken. Bu ten beschouw ng bleven de overtred ngen begaan door personen jonger dan 8 jaar. het rjden op omgebouwde bromfetsen. gevallen waar;n er sprake was van een nog net lang verlopen rjbewjs (mnder dan een jaar) en het rjden op een motor buten het toegestane oefengebed. Door deze beperkngen wordt het onderzoek sterker geconcentreerd op de gevalln l U r, r l N " l, ) ( lj b) kantons Om een volledg beeld te verkrjgen- zou b alle kantons nformate moeten worden verzameld. Dlt zu echter een grote hoeveelhe d werk betekenen, d e n et n verhoud ng staat tot het belang n het onderzoek. Voor het verkrjgen van een redeljk betrouwbaar beeld s het voldoende am met een steekproef te werken. Ut ale vjf ressorten Z)n dre kantons gekozen: een klen, mddelgroot en groot kanton. n tabel staan de gekozen kantons vermeld. met daarbj de aantallen schuldgverklarngen n 93 betreffende delcten van de Wegenverkeerswet (CBS-gegevens). en het Wegenverkeersreglement Tabel : De geselecteerde kantons en de aantall:n door de kantonrechter utgesproken schuldgverklarngen betreffende delcten van de WVW en het WVR, 98. Endhoven 886 groot Zevenbergen 265 klen ressort Den Bosch Venlo 646 mddelgroot Wagenngen 60 mddelgroot Groenlo 53 klen ressort Arnhem nschede 985 groot Dordrecht 850 mddelgroot Oud-Bejerland 78 klen ressort Den Haag Mddelburg 045 groot Alkmaar Den Helder Utrecht Sneek Gronngen Meppel Totaal 68 mddelgroot 82 klen ressort Amsterdam 2348 groot 27 mddelgroot 442 groot ressort leeuwarden 46 klen 57 Het landel jk totaal aan schuld gvcl:klcr.. gen betreffende WVW en WVR n 98 lag op bjna 57.000. zodat n de gekozen 5 kantons 20X van ale zaken vel. 3
c) keuze perode Het mater aal s e nd 982 verzamed, betreffende zaken de n 98 zjn afgedaan. Het bleek al snel dat het vnden van de gevallen n de admnstrate van de kantons een zeer arbedsntenseve aangelegenhed was. De opbouw van de admnstrates let net toe dat op eenvoudge wjze de zaken betreffende. 9..3 WVW te selecteren en te vnden waren. Om de reden s besloten aleen zaken te bekjken de n de tweede helft van 98 zjn afgedaan. Zel fs na gecompl ceerde zoekact es bleken 94 dossers betreffende 9..3 WVW onvndbaar: dat vormde 6,3% van het totaal. Van 88 van deze gevallen waren aleen summere gegevens bekend (strafsoort en -maat), bj 6 ontbrak edel'" gegeven: daze z j n dan ook n het geheel n et meegenomen n het onderzoek. Het n dt onderzoek gehanteerde formuler s bj dt verslag pgenomen. Bureau Rjvaardghedsbewjzen bleek echter dat aleen partele nformate ve'rkregen zou kunnen worden en slects va complexe wegen. Daarom s besloten dergeljke gegevens n eerste nstante net te verzamelen. Dt s altjd nog mogeljk als dat aan de hand van het we verzamelde materaal nodg mocht bljken te zjn. d) aard van de verzamede gegevens Gezen de doelstellng van het onderzoek zjn twee soorten van gegevens van belang. Gegevens over aantallen zaken en hun afdoenng geven nzcht n de omvang van de problematek en de belastng van het justteel apparaat. Ale gegevens over het delct en de afdoenngsmodaltet zjn te vnden n het zaakdosser. Daarnaast s het de bedoelng nformate te verzamelen over de achtergrond van de delnquenten. Herover s al het een en ander te v nden n het zaakdosser. Daarn ontbreekt echter veelvuldg nformate over het strafrechteljk ver eden voor zovel'" de betrekkng he eft op zaken de net door de kantonrechter maar op het nveau van de arronossementsrechtbank zjn afgedaan. Omdat nformate herover (ze het aangehaalde artkel van m"'. Droesen) we van gewht s, zjn herover bj het Algemeen Documentateregster extra gegevens opgevraagd. Dt s net voor allen gedaan, maar terwlle van de eff c ency b j een w llekeur ge steekproef van 290 personen 3 Het zou, voor verder nzcht n de achtergrond van de delnquenten, mogeljk zjn na te gaan of de del nquent eerder pog ngen deed het rjbewjs te halen (zo de nderdaad n het geheel geen rjbewjs heeft ten tjde van de overtredng), en of de delnquent naderhand wellcht weer rjexamen deed. Ut contacten met de stchtng Centraal Dat betekent een steekproef van op 3. Hadorhand s gebleken dat deze steekproef op allere kenmerken net afwjkt van de totale groep. 4 5
., r 2 DE ZAKEN EN HUN AFDOENNG 2. Aantallen zaken betreffende 9..3 WVW Tabel 2 toont de aantallen aangetroffen zaken per kanton. Daarnaast s angegeven welk percentage dt aantal vormt van ale tn 98 door de kantonrechter utgesproken schuldgverklarngen betreffende WVW e VR (ze tabel ). (Daarb j z jn d e aantallen door 2 geeec::, aangez.en voor 9..3 WVW mmers slechts over een half jaar cjfers werden verzameld). Eveneens opgenomen n tabel 2 zjn de gevallen welke om dverse redenen net werden opgenomen n het onderzoek (ze.2a). Dt betreft n totaal 453 zaken waarn het gng om omgebouwde bromfetsen, nog net lang ver open rjbewjzen etc. Deze oljven.verder buten beschouwng. : ", "' n >, d : { ' ) Tlbel 2: A,nt, door da kantonrachter afged,ne zakan rjdan zonder rjbewjs absoluut en gerelateerd aan het totaal aantal schuldgverklarngen WVW an WVR. aantal door de percentlge afge- aantal net kantonrechter dane zaken 9..3 geselecteerde afgedano zaken van aantal schul- gevallan van 9..3 WVW 29 dgverklarngen 9..3 WVW helft 98 WVW an WVR Endhoven 25 23 77 Zevenberg"m 28 2 5 Venl0 52 6 9 Wagonngen 78 26 38 Groanlo 27 29 2 Enschede 80 37 4 DorQrecht 98 23 36 Oud-Bejerland 33 37 7 Mddelburg 89 7 0 Alkmaar 48 6 3 Den Helder 24 26 Utrecht 448 38 98 Sneek 20 8 8 Gronngen 82 4 Meppel 5 2 9 totaal 487 26 453 Precedng page blank 7
n totaal zjn 487 zaken betreffende 9..3 WVW n de 5 kantons aangetroffen. Extrapolt a naar heel 98 en naar het hele land levert de schatt ng op dat er per jaar 5.000 zaken betreffende 9..3 WVW worden afgedaan4. Hat s natuurljk de vraag of extrapolate vanut just deze 5 kantons we een betrouwbaar beeld geeft van de landeljk aantallen. Deze vraag klemt des te sterker nu bljkt dat het percentage 9..3 WVW-zken op het to taal aantal schuld gverklar ngen per kanton zeer uteenloopt, van tot 38. Het zou denkbaar zjn, dat dl t percentage n grotere kantons anders gt dan n klenere. nderdaad bljkt dat n de kantons met een nwonereantal boven de 300.000 (Utrecht, E ndhoven Gronngen, Enschede) het percentage 9..3 WVW-zaken hu ger (8%) lgt dan n klenere (23%). Wordt echter een bereken ng gemaakt waar n deze percentages toegepast worden op het totaal aantal schuld gverklar ngen betrefende WVW eh WVR voor grote kantons respecteveljk klel ne, dan komt de totaalschatt ng ook u t tegen de 5.000 5 Een andere hypothese zou kunnen zjn, dat de stuate n de zeer grote steden (waaronder Utrecht ook te rekenen valt) anders lgt dan elders. Wordt een berekenng.gemaakt apart voor de ver grote steden, met toepasslng van het hogs Utrechtse percentage, en voor de overge kantons, dan komt de schattng op rum 5.0006. Door al deze benaderngen ljkt het Zeer aannemeljk, dat het landeljk aantal zaken betreffnde 9..3 WVW zo rond de 5.000 lgt 7 Dt lgt toch bedudend lager dan hetgeen op bass van de nvetarsate n Utrecht verwacht mocht worden, nl. zo'n 5.000 lager. Kenneljk komt dt delct just n Utrecht vaak vr. Zo lgt het aandeel van afdoenngen ex. art. 9..3 WVW op het totaal aan 4 5 6 7 n het hele jaar s d t 487x2=2974. Voor het hele land wordt dt 2974:0,20=4.870 (de 5 kantons omvatten mmers 20 van het landeljk totaal). Er ZlJn 0 kantons met een nwoneraantal boven de 300.000: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Haarlem. Endhoven, Gronngen. T bug, Hjmegen en Enschede. Gezamenljk vallen her 25.987 van het totaal aantal schuld gverkla' ngen WVW en WVR (46). Naar shattng betreft dt (25.987 x 28) 7276 9..3 WVW-zaken. n de overge kantons vallen totaal 30.925 schuldgverklarngen, hetgeen naar schattng 7.3 9..3 WVW-zaken levert. Samen: 4.389. n Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht z jn naar schatt ng 7.537 (aantal schuld gvcrklar ngen WVW en WVR) x 38= 6.664 9..3 WVW-aken. Elders: 39375 x 22% = 8663. Samen: 5.327. Omdat al deze benaderngen ZO ongeveer op hetzelfde utkomen. wordt bj verdere extrapolates de eerstvermelde meest eenvoudge methode gehanteerd. schuldgverklarngen WVW en WVR just n Utrecht zeer haog (38). Als bj extrapolate wordt utgegaan van de Utrechtse stuate, dan komt men dus op een aanzenljk hoger aantal u t dan dat aannemel jk s als gekeken wordt naar de andere n het onderzoek betrokken kantons. Waarom Utrecht en ook Enschede (en Oud-Bejerland) zo ver boven ale andere kantons lggen. s net onmddel- jk begr jpel jk. Zouden daar meer controles worden utgevoerd wellcht? Dan zou dt tot utng moeten komen n een verhoudngsgewjs groot aandeel van zaken de ut controles voortkomen, mnder ult herkennng, ongeval of overtredng (ze 2.2). Dt gaat zeker voor Utrecht net op: daar komt ongeveer eenzelfde percentage 9..3-zaken voort ut controles als dat het geval s bj het totaal van de kantons (65% voor het totaal en 6% voor Utrecht). Voor wat betreft Enschede zou dt we een verklarng kunnen vormen: controles b j de grens zouden extra veel zaken kunnen opleveren (77 van de 9..3-zaken komt ut controles. waar dat voor het totaal lgt op 65). 2.2 Aard delct, omstandgheden constaterng De meeste overtredngen betreffen het zonder (just, geldg) rjbewjs rjden n een personenauto (87 van de zaken). Soms (2) gaat hat om een motor, zelden om een vrachtauto (%). Doorgaans heeft men geheel geen rjbewjs (90%) of we een rjbewjs maar dat s net utgegeven voor het voertug waarn men s aangetroffen (2%). Daarnaast ZlJn er nog personen met een butenlands rjbewjs (4%) en personen met een verlopen rjbewjs (4). Bj het laatste dent we te worden aangetekend dat door de n dt onderzoek gemaakte keuze het rjbewjs al langer dan een jaar s verlopen. Het delct 'rjden zonder rjbewjs betreft dus veelal het r j den n een auto zonder dat men een r jbew j 5 bezt. De omstandgheden waaronder de overtredng van 9..3 WVW wordt geconstateerd vareren: veelal {65 van de gevallen) wordt dt geconstateerd bj een controle; dt kan een algemene verkeerscontrole zjn, maar veelal gaat het om specfeke controles van (oude, slecht utzende) voertugen. soms bljkt dt bj een ander soort van overtredng (3) of bj een aanrjdng. ongeval (%); een enkele keer () hekent de persoon, waarvan men weet dat d e just) rjbewjs heeft. polte een geen (gg:..tdg.. 8 9
0 Deze verdelng lgt n grote kantons geljk aan de n mddelgrote kantons. De kle;ne kantons gaven een ander beeld te z en: veel 9.. 3-zaken komen door herkenn; ng door de pol t e (20"), en door ongevallen en overtredngen (35"). Controle (levert 45" van de zaken) neemt dudeljk aen mnder belangrjke plaats n dan dat dat het geval s bj de grate en mddelgrote kantons. Het verbaast net, dat veelvuldg net aleen art. 9..3 WVW ten laste wordt gelegd, maar ook andere delcten. mmers, ten dele komt pas naar voren dat men geen rjbewjs heeft, als men wordt gecontroleerd omdat men n een slechte of oude auto rjdt. Anderszns geschedt dt bj een overtredng of aanrjdng. Het bljkt dat n de helft van de zaken een f meer andere delcten ten laste wordt gelegd. Ut de praktjk wordt het gelud gehoord dat dt net een compleet beeld zou geven, daar lang net altjd ale geconstateerde feten ten laste worden gelegd. Tabel 3 geeft een overzcht van de andere delcten. Tabel 3: Andere ten laste gelegde delcten. naast 9..3 WVW aantal percentage art. 30 WAM betr.verzekerng voertug 339 33" art. 9.. WVW betr. kenteken voertug 44 4 art. 9.. 2 WVW bet ' kentekenbewjs overg WVW 2 2 art. 435 Sr. opgeven valse naam 53 5 art. 3 WVR gebreken aan voertug 40 4 overg WVR 7 delcten RVV 8 Opmerkel jk vaak komt voor dat men oo r jdt n of op een onverzekerd voertug: n op de 3 geallen. Daarnaast wl het voertug nogal eens gebreken vertonen (4" van de gevallen), of er klopt jets net met het kenteken of het kentekenbewjs (5"). n op de 20 gevallen geeft de overtreder een valse naam Ope De 8 zaken waarbj ook een overtredng van het RVV s geconstateerd, moet 20 begrepen worden, dat by. een snelhedsovertredng s geconstateerd waarna bljkt dat de overtreder zch ook schudg maakt aan 9..3 WVW. 2.3 Afdoenng Droesen zegt n zjn artkel dat kantonrechters- nogal eens gene gd z jn om een bevel tot medebreng ng te geven, omdat ze de verdachte persoonljk wllen wjzen op de ernst van de overtredng van 9..3 WVW. Ut het t l n j, ' Tabel : verzamelde materaal bljkt dat n 63" van de gevallen de verdachte b j verstek s veroordeeld; dus b j 37", net onaanzenljk, s de verdachte aanwezg. Zo heraan nderdaad een bevel tot medebrengng aan vooraf s gegaan, zou dt veel werk vaor de polte mplceren. De genoemde 37" lgt dudeljk hoger dan normaal s bj kantongerechtszaken. Gem ddeld gt d t onder de 20" (gegevens HDORR). Ook zouden vrdachten veelvuldg n hoger beroep gaan. Ut de dosssers wordt net steeds dudeljk of men n hogel' beroep gng. Het bljkt dat zeker n 7" van de zaken hager beroep 5 aangetekend. (Landel j k betekent dat tenmnste 350 beroepszaken). Het verzamelde materaal laat ook toe na te gaan hoe lang het tjdverloop s tussen het moment waarop het delct s geconstateerd en de nschrjvng als zaak op het kantongerecht, en de duur van de nschrjvng tot de afdoenng door de kantonrechter. Bj de helft van de zaken gt er meer dan 2 maanden tu5sen dul ct en nschrjvng. Eveneens bj de helft duurt het lange' dan 5 a 6 maanden tot, na de nschrjvng, de zaak tel' zttng komt. toont de w jze van afdoen ng door de kanton Tabel 4 rechter. Afdoenngsmodalteten vrjspraak schuldgverklarng zonder straf veroordelng tot: - onvoorw. boete - voorw. boete - onvoorw. prncpale hechtens - voorw. prncpale hechtens - verbeurdverklarng, onttrekkng aan het verkeer aantal 9 0 807 3 86 220 48 percentage U t het fe t dat de percentages n et tot 00 optellen bljkt reeds dat nogal eens een combnate van sanctes s opgelegd.doorgaans wordt verbeurdverklarng en onttrekkng aan het verkeer met een hoofdstraf gecombneerd. Daarnaast wordt nogal eens de boete met een voorwaardeljke hechtensstraf gecombneerd. Meestal wordt een onvoorwaardeljke boete opgelegd, varerend van f 20,- tot f 000,-. Gemddeld lgt dt op ongeveer f 200,-. Daarbj wordt een subsdare hechtensstraf van gemddeld bjna 5 dagen opgelegd. 2 78 8 2 5
r Voorts wordt n ongeveer op de 6 gevallen een onvoorwaardeljke hechtensstraf opgelegd van gemddeld 0- dagen. Een voorwaardeljke hechtensstraf vogt n 2 van de gevallen, met een gemddelde duur van 9 dagen. n deze gevallen geldt een proeftjd van doorgaans 2 jaar. Zoals gezegd s n 86 gevallen een onvoorwaardeljke hechtensstraf utgesproken. n totaal zjn daarbj 993 dagen vrjhedsstraf opgelegd, hetgeen overeenkomt met 5,5 man)aren. Geextrapoleerd naar een heel jaar en naar heel Nederland komt het beslag op de capactet n HvB's ut op 55 plaatsen (S.5x2:0,20). Daarnaast s er. het beslag dat op de capactet 'wordt gelegd door degenen de de opgelegde boete nlet betalen en hun subs d a re hechten sstraf u tz tten. n potent e gaat dat om 02 plaatsen (807x4.6x2:0.20:365). Dt komt echter net vaak vr. Het WODe verrchte eerder een nventarsate n het arrondssement Den Haag naar de mate waar n boetes n et betaald werden en de vervangende hechtens ten utvoer moest worden gelegd. Dt kwam slechts n enkele procenten van de gevallen vr. Het beslag op de capac te t vanwege gereal seerde subsdare hechtens kan daarom op slechts een paar plaatsen worden geraamd. n totaal kan het beslag dat vanwege rjden zonder rjbewjs op de capactet van hat gevangenswezen wordt gelegd op zo'n 55-60 plaatsen geraamd worden. Dat betekent dat gem ddeld op de 40 a 50 plaatsen n HvB' s wordt ngenomen door overtreders van art. 9..3 WVW. Deze schattngen lggen onder de op bass van de Utrechtse nventarsate werden gemaakt. Daar kwam men op 8 plaatsen. 3 ACHTERGRDND DELNQUENTEN De gegevens n het vorge hoofdstuk betreffen de zaken de zjn afgedaan. Het bljkt dat deze 034 zaken door 872 personen zjn gepleegd. van 747 personen werd n de tweede helft van 98 een overtredng art. 9..3 WVW afgedaan; van 02 person en betrof dt twee overtredngen; van 9 person en dre overtredngen; van 4 personen meer dan dre overtredngen (resp. 4. 5, 6 en ). Om dubbeltellngen te vermjden wordt n dt hoofdstuk utgegaan van personen. n de paragrafen 3. t/m 3.3 zullen enge aspecten afzonderljk de aandacht krjgen. waarna n 3.4 dwarsverbanden worden gelegd. 2 j, r, ; d 3
3. Per-sonala n het volgende overzcht zjn een aantal achtergrondgegevens van de overtreders samengebracht. Tabel 5: Enga parsonala aantal percentage geslacht (onbekend: 42) man 763 92 vrouw 67 8 leeftjd (onbekend: 36) 8 tot 20 jaar 25 5 20 tot 30 jaar 55 62 30 tot 40 jaar 22 4 40 tot 50 jaar 44 5 50 jaar en ouder 30 4 natonaltet z geboorteland (onb.: 35) Nederlands 675 8 Surname, geboren n Surname 62 7 Ant en, geboren op Antllen 23 3 Mddellandse Zee gebed 39 5 Overg butenland 32 4 beroee (onbekend: 70) heeft beroep 40 57 zonder beroep, u tker ng 275 39 scholl er 26 4 De overtreders ZlJn veelal Nederlandse mannen van jonger dan 30 jaar. Het percentage zonder beroep s opvallend hoog. Dt gegeven s net altjd nauwkeurg omschreven n de doss; ers. Veelal zal het 'geen werk' betreffen. Het aandeel van allochtonen s beperkt. 3.2 Recdve 9..3 WVW Bj 344 van de 872 (39) overtreders van art. 9..3 WVW was het de eerste keer dat men daarvoor met justta n aanrakng kwam. De meerderhed vakr: bj 66 werd een keer erder een fet ngeschreven; ' t f 'j j r ----------------------------------------------------- Er bestaat dus een vrj grote groep van 240 (28) de vaak (dre keer of vaker) recdveerde; n totaal werd ten aanzen van deze groep reeds 743 keer proces-verbaal ngeschreven. Net eder ngeschreven fet ledt tot een veroordelng. Soms uok worden verschedene feten samengevoegd en n een keer ter zttng gebracht. Het aantal veroorcelngen lgt om deze redenen dan oak lager dan het aantal ngeschreven feten. Tabel 6 geeft weer hoeveel eerdere veroordelngen zjn aangetroffen (excl. transactes). Tabe 6: Aantal aardere veroordelngen wagens 9..3 WVW aantal percentage geen 460 53 5 7 2 9 0 3-5 20 4 6-0 34 4 U en meer 6 2 Bjna de helft s al eens of meermalen eerder veroordeeld wegens art. 9..3 WVW. 7 personen kregen eens of meermalen een onvoorwaardeljke hechtensstraf met een gemddelde duur van 4 dagen per persoon. Net als voor andere delcten bestaan ook voor art. 9..3 WVW rchtljnen, welke gespecfceerd voor dverse gevallen aangeven welke es s gendceerd (staatscourant, 8 maart 98)8. Nu bevat het verzamelde materaal geen nformat e over de e s door de Off c er van Just t e, aleen over de strafsoort en -maat. Vergeljkng van de rchtljnen met de opgelegde straffen geeft daarom aleen een dee hoe de rchtljnen zch verhouden tot de praktjk van de straftoemetng. Daartoe eerst een tabel waarn de strafsoort en de recdve voor 9..3 WVW met elkaar n verband worden gebracht 9 4 bj 22 twae keer eerder; bj 55 3-5 keer eerder; bj 59 6-0 keer eerder; bj 26 meer dan 0 keer eerder (maxmum s 47). (, 9 lnmddels zjn de rchtljnen veranderd (Staatscourant. 29 jun 982 en 28 aprl 983), Uteraard d enen n dt verslag de r chtl jnen bekeken te worden de golden n de per ode waarn de onderzochte zaken zjn behandeld. Exclusef de gevallen met vrjspraak of schuldgverklar ng zonder strafoplegg ng, en de gevallen van 'butenlands rjbewjs'. 5
Tabel 7: Straf en recdve voor 9..3 WVW. label : Eerdera feten en veroordelngen betreffende art. 30 WAM, RV en WVR eerdere veroordelng voor 9.. 3 WVW geen een twee o f meer aantal percentage ' noch onvoorw. boete. noch onvoorw. hechtens 3 (lyo) (lyo) 2 (%) onvoorw. boete 336 (977.) 70 (96Yo) 59 (56Yo) onvoorw. hechtens (evt. met boete) 9 (3Yo) 7 (4Yo) 24 (44Yo) 348 78 285 Vrjwel steeds wordt, als de overtreder net of slechts een keer eerder bestraft was voor 9..3 WVW, een boete opgelegd. Dt komt overeen met de rchtljnen. De rchtljnen geven aan een es van f 80,- als het de eerste keer s dat men voor 9..3 voor de rechter komt. n de praktjk wordt gemddeld een bedrag van f 6, opgelegd. Er dcht bj dus. Als men reeds een keer eerder s bestraft ndceren de rchtljnen een es van f 275, tot f 300,-. Opgelegd wordt gemddeld f 220,-. Voor wat betreft degenen de net eerder of slechts een keer eerder voor dt delct veroordeeld ZlJn staat de straftoemetngspraktjk dus dcht bj de ndcates van de rchtljnen. Als men vaker dan eenmaal n de laatste 4 jaar voor dt delct s veroordeeld geven de rchtljnen onvoorwaardeljke hechtens aan. n de praktjk wordt dt echter n Mnder dan de helft van de gevallen ook opgelegd. (Dt zou onder andere kunnen voortkomen ut de omstandghed dat de verdachte nmddels een rjbewjs kan tonen. Dan zal doorgaans geen vrjhedsstraf meer worden opgelegd). 3.3 Overge recdve a) 30 WAM, RVV en WVR Van ale n het onderzoek betrokken gevallen s bekend of, en zo ja, wat voor feten en veroordelngen er voorkomen betreffende overtredngen de door de kantonrechter zjn afgedaan. l l : f '.,, 'j ; ' : eerdere feten betr. 30 WAM geen 663 76 een 7 3 meerdere 92 eerdere veroordelng betr. 30 WAM geen een meerdere eerdere geen een meerdere eerdere geen een meerdere Teten RVV t WVR veroordelngen RVV z WVR 673 77 3 3 86 0 725 83 88 0 59 7 748 86 77 9 47 5 Een op de ver personen de nu voor 9..3 WVW s berecht, s al eerder voor onverzekerd r jden veroordeeld Ook her geldt de opmerkng dat deze cjfers eerder te laag dan te hoog zjn, omdat net steeds alles n een proces-verbaal wordt opgenomen of ten laste gelegd wordt. Ongeveer op de 7 s eerder veroordeeld voor een overtred ng van het RVV en/of WVR. Daarb j de opmarkng dat lang net ale verkeersovertredngen ook gedocumenteerd worden. b) andere feten: WVW. Sr, etc. Het bestaan van eerdere strafbare feten hoeft net steeds naar voren te komen u t de doss ers op het kantongerecht. Daarom s aanvullng gezocht n het Algemeen Documentateregster, voor wat betreft msdr; jven van de Wegenverkeerswet, del; cten u t het Wetboek van Strafrecht en b j zondere wetten (0. a. Opumwet). Herbj ;5 net voor ale 872 personen nformate verzameld, maar voor een wllekeurge steekproef van 290. 6 7
;/ en an Tabel 9: Eerdere feten en veroordelngen betr. WVW dere wetten. steekproef aantal percentage degenen d e tenm nste twee keer eerder z jn gestraft: 05 gevallen (36). n tabel 0 s voor deze twee groepen apart weergegeven de mate waarn andere kenmerken voorkomen. eerdere msdrjven WVW geen 20 72 een 35 2 meerdere 45 4 eerdere veroordelngen msdrjven WVW geen 232 80 een 3 meerdere 27 9 eerdere feten Srz etc. geen 33 46 een 23 8 meerdere 34 46 eerder veroordelngen Sr z etc. geen 62 56 een 26 9 meerdere 02 35 Een OP de v jf werd eerder veroordeeld wegens een msdrjf ut de Wegenverkeerswet. Opmerkeljk hoog lgt het aantal feten en veroor delngen wegens andere feten: bjna de helft s reeds eerder veroordeeld. 3.4 Dwarsverbanden Voor het verkrjgen vary een nader nzcht n de achtergronden van degenen d e z ch schuld 9 maken aan het rjden zonder rjbewjs worden n deze paragraaf een aantal gegevens met elkaar n verband gebracht. Utgangspunt daarbj s de mate waarn men zch ook n het ver eden al schuldg maakte aan dt fet, althans de mate waarn men daarvoor s veroordeeld. Welke kenmerken kleven aan degenen de herhaald zjn veroordeeld voor 9..3 WVW? Omdat volledge nformate aleen bestaat bj de steekproef van 290 gevallen waarvoor het strafrechteljk verleden compleet s opgevraagd betreffen de analyses ook aleen deze graep. Ten behoeve van de analyse z jn twee groepen onderscheden: W jj ' f : ',, : t,, f V }: ;, f U : Tab.l tot Kanmarkan van degenen de net, of slechts een keer eerder voor art. 9..3 WVW zjn best raft en van degenen de meermalen zjn bestraftlo. eerder gestraft voor 9.. 3 WVW net of een keer meermalen geslacht man 9Y. 96Y. njet sgn. vrouw 9Y. 4Y. leeft; jd jonger dan 20 jaar 32Y. 9Y. 20 tot 30 jaar 53Y. 6Y. p<.05 30 jaar en ouder 5Y. 20Y. natonaltet/geboorteland NederlandCs) 76Y. 90Y. p<.05 net-nederlandcs) 24Y. loy. peroee ja ( ncl. scholer) 62Y. 57Y. net sgn. nee, utkerng 38Y. 43Y. eerdere veroordelng art. 30 WAM 0, keer 99Y. 63Y. p<.ool meermalen Y. 37Y. eerdere veroordelng RVV z WVR 0, keer 96Y. 88Y. p<.02 meermalen 4Y. 2Y. eerdere veroordelng msdr. WVW 0, keer 97Y. 80Y. p<.ool meermalen 3Y. 20Y. eerdere verqordeng Srz etc. 0, keel" 78Y. 4Y. p<.oo meermalen 22Y. 59Y. constaterng overtredng 9..3. WVW door herkennng 4Y. 8Y. p<.oo anders 96Y. 82Y. Voor wat" b.treft de personala bljkt er we eng maar geen opvallend verschl tussen degenen de njet vaak en hen de mearmalen zjn veroordeeld voor rjden onder nvced. Het geconst:ata.rde lellft jdsverschl ] s voor de hand ggencl: jongeren van beneden de 20 jaar hebben nog net veel gele- 8 degenen de eerder nog net of slechts een keer zjn gestraft voor art. 9..3 WVW (veroordelngen plus transactes): dt betreft 85 gevallen (64Y.); L lotoetsng mddels de Ch-kwadraat methode, sgnfcatenveau SY.. 9
------- --- genhed gehad voor dt delct te worden gepakt (het bestand bestaat mmers aleen ut degenen de 8 jaar of ouder zjn). De nformate over natonaltet en geboorteland leert dat het herhaald rjden zonder rjbewjs vooral moet worden gezocht onder de autochtone Nederlanders. We opmerkeljk groot zjn de verbanden met het veroordeeld zjn voor andere delcten. Over de gehele lne bljkt dat degenen de herhaald zonder rjbewjs redan ouk relatef veelvuldg voor msdrjven en overtredngen ZlJn veroordeeld. Herop s een nadere analyse toegepast, waarvan de resultaten n tabel zjn weergegeven. Daarbj zjn de eerdere veroordelngen voor de RVV en WVR buten beschouwng gelaten. Tabel : Delctaehtergrond van dgenen de eerder al herhaald zjn veroordeeld voor art. 9..3 WVW zo'n 300 personen de noot of slechts een keer eerder zjn veroordeeld voor art. 9..3 WVW; zo'n 800 personen de tenmnste twee keer al eerder voor 9..3. WVW zjn veroordeeld, maar de n;et een dverste t aan veroordel ngen op andere terre nen te z en geeft; rum 500 person en de net aleen voor 9..3 WVW al meermalen zjn veroordeeld, maar ook op versehedene andere terrenen. Dt dent zch n een half jaar aan. Omdat onbekend s hoe de recdvesnelhed lgt, valt nlet te sehatten hoe omvangrjk de groepen n hat algemeen zjn. Door de gekozen onderzoekmethode en de lage pakkans kunnen we aannemen dat de groep ree d v sten groter s dan de ; n d t onderzoek gevonden 300. aantal percentage - geen meerdere veroordelngen 33 3 - we meerdere veroordelngen, voor een delctstype (30 WAM, msdr. WVW, msdr. Sr, etc) 3 30 - meerdere veroordelngen voor versehllende deletstypen 4 39 05 00% Het bljkt, dat een grote groep een breed spectrum aan eerdere veroordelngen heft, dat net beperkt bljft tot een delcttype (bv. onverzekerd rjden) maar zch utstrekt tot verschedene delctstypen. Met behulp van deze gegevens s te berekenen hoe omvangrjk landeljk de dverse categoreen overtreders van art. 9..3 WVW z;jn. Daarbj dent we bedacht te worden, dat aleen een sehattng te maken valt van de omvang zoals de zeh n een half jaar Mandent. Per half jaar dent zeh aan verdaehten betreffende 9..3. naar sehattng het volgende aan :,, '., :, ' l Per half jaar ZlJn er landeljk 5.000:2=7.500 zaken betreffende 9.. 3 WVW geschat (z e 2.), Daarvan s een deel (034:478=70%,'ze tabel 2) als 'echte' 9..3-zaken te bsehouwen: zo' n 5250. Deze zaken betreffen 5250 x 872:034=4425 personen (ze nledng hoofdstuk 3). Daarvan s (ze tabel 6) 70% net of sleehts een keer eer- dl:r voor 9..3. 'eroordeeld. Voor de verdelng van de overge 30%, ze tabel. 20 2
4 SLOTBESCHOUWNG Geluden ut het arrondssement Utrecht wezen er OP dat het delct rjden zonder rjbewjs tot veel zaken voor de kantonrechter ledt, en tot een net onaanzenljk beslag op de nrchtngscapactet van het gevangenswezen. Bovenden waren er ndcates ddlt het herhaald rjden zonder rjbewjs, gezen de dadrpopulate. wellcht mnder met een strafrechteljke aanpak gedend zou zjn, maar dat andere afdoenngen mogeljk de voorkeur zouden verdenen. Dt was reden am een stude te doen naar de kwanttateve omvang van de problematek van rjden zander rjbewjs Cart. 9 ld onder 3 WVW) en naar de kenmerken van de daderpopulate. Het onderzoek. dat zch utstrekte tot 5 kantons, leverde als resultaat dat de schattngen voor de landeljke stuate op grand van het Utrechtse materaal te hoog waren. Per jaar gaat het am zo'n 5.000 zaken. waardoor een beslag wordt gelegd op ongeveer 55-60 plaatsen n HvB' s wegens te executeren hechten sstraf CoP grond van het Utrechtse materaal werd dt op 8 geschat). De geluden over de kwanttet van zaken en mate van beslag op capac te t moeten wo rde gerelat veerd. Dat neemt net weg dat de plaatsen de vanwage dt delct n HvB's bezet worden een net te verwaarlozen aantal vormt. zeker n deze t.jd van grote druk op de capactet van pententare nrchtngen.,. Overeenkomst 9 de Utrechtse nventar sat e bleek een aanzenljk dee van de veroordeelden al meermalen te hebben gerecdveerd: maar lefst 36 was reeds 2 keer of vaker eerder veroordeeld Voor r j den zonder rjbewjs. Herbj dent we bedacht te worden dat er sprake s van een vceuze crkel: recdvsten worden. met name n klenere kantons. door de polte 'herkend' als ze achter het stuur z tten. waarna n euwe veroordelngen volgen. Just deze recdvsten komen dan terecht n een opeenvolgng van bestraffng en opneuw plegen. waarb j de bestraff ng er nl et voor zorgt dat men net meer achter het stuur plaatsneemt. Ut prevent af oogpunt s de strafrechtel jke aanpak dan n et effectef. Precedng page blank 23
Het materaal maakt het mogeljk een protel te schetsen van degenen de herhaald met justte n aanrakng komen wegens rjden zonder rjbewjs. Doorgaans betreft het mannen tussen de 20 en 30 jaar, nogal eens zonder beroep, een utkerng ontvangend (43/.). Het merendeel (90?) s Nederlander, op de 0 heeft net de Nederlandse natonaltet of s net n Nederland geboren. De meesten (65?) zjn eerder ook al meermalen veroordeeld wegens andere delcten: overtredng van art. 30 WAM (onverzekerd rjden), msdrjf van het Wetboek van Strafrecht, WVW, etc. De groep de eerder al meermalen s veroordeeld voor art. 9..3 WVW bestaat naar schattng landeljk ut rum 300 personen. Dt s het aantal dat zch n een half jaar aandent. Hoe omvangrjk deze groep n het algemeen s valt, vanwege de gekozen onderzoqkmethode, moeljk te zeggen, maar ook gezen de lage pakkans s het aannemeljk dat het aantal dudeljk lgt boven de genoemde 300. Deze groep recdvsten valt n twee groepen uteen. De eerste groep bestaat u t degenen d e (v"' jwel) u t slutend voer het rjden zonder rjbewjs met justte n aanrakng komt. Dt betreft meer dan de helft van de rec d v sten. Daarnaast s er een m nderhe d d e ook voor andere strafbare feten regelmatg met justte n aanrakng komt. Bj deze groep ljkt het er daarom op dat het rjden zonder rjbewjs net een gesoleerd verschjnsel s maar deel utmaakt van een meeremvattend patroon van regelovertredng. Het zal dudeljk zjn dat bj het zoeken naar alternateven voor de strafrechteljke reacte op dt delct de uteenlopende kenmerken VOn de recdvsten van belang Zl n, zowel veor de mogel jkhe d dergel jke al ternateven te realseren als voor de effectvtet daarvan. Voorzover het gaat om ecdvsten van we het net kunnen halen van het rjbewjs een gesoleerd probleem s zou gezocht kunnen worden n de rchtng van een andere wjze van examneren. Het zou mmers we kunnen zjn dat men zch redeljk n het verkeer kan bewegen, doch aleen het papertje kan men net halen. Als hat gaat om 4 recdvsten de ook op (vele) andere terenen normovertredend gedrag vertonen (ze ook het door Droesen n zjn artkel geschetste profel) lgt een oplossng mnder voo r de hand. Zo de mot vat e daa rtoe aanwez 9 s zou, met behulp van de reclasserng, n ndvduele gevallen een oplossng gezocht kunnen worden de voorkomt dat een ut specaal preventet oogpunt deprmerend patroon van herhaalde 'nslutng' wegens dt delct bljft voortbestaan..-. -, 24
/ r, r l l l'... :""'l':'4h '-l " L