Nieuwe impulsen voor centrumgebieden Themaochtend voor gemeenten in Oost-Nederland Verslag bijeenkomst 19 juni 2012
Nieuwe impulsen voor centrumgebieden Themaochtend voor gemeenten in Oost-Nederland Verslag bijeenkomst 19 juni 2012 Datum 25 juni 2012 CPX008/Mrm/0182 Kenmerk Eerste versie www.goudappel.nl goudappel@goudappel.nl
Voorwoord Consumenten gaan minder (crisis) of anders (internet) winkelen. Gemeenten en ondernemers werken aan de beleving in de huiskamer van stad of dorp. Het zijn uitdagende tijden. Voor de regio Overijssel en Gelderland organiseerden wij daarom een themaochtend. Waar lopen gemeenten tegen aan en wat is hun visie? En welke private partijen zijn actief met innovaties om meer mensen naar de centrumgebieden te krijgen? Drie interessante sprekers waren aan het woord. Daarna vertaalden de aanwezige deelnemers deze kennis naar hun dagelijkse praktijk. Wat speelt er in hun centrumgebied? Hoe bereiden ze zich voor op de toekomst? Sprekers Erik Go van MAB Development sprak over Wie, wat en waar? Hoe gaan we om met veranderingen in het centrum? Caspar Wortmann van de Gemeente Veenendaal en Ovidius belichtte in zijn presentatie de pilot in de gemeente Veenendaal: Online winkelen en het effect op economie, leegstand en structuur van het centrum. Jeroen Roelands van Goudappel Coffeng ging in op het onderwerp parkeren: Parkeren, Mensen, Ruimte, Prijs en Techniek. www.goudappel.nl Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 1
Verdieping van de presentaties Wie, wat waar? Hoe gaan we om met veranderingen aan de vraagzijde en wat betekent dat voor uw centrum? Erik Go, Head Studio MAB Development Erik Go informeert ons in zijn presentatie over belangrijke trends. Waar gaan we naartoe in onze samenleving? Van heel traditioneel denken vanuit de grondpositie en de waarde die eraan gegeven wordt, verschuift de focus naar de klant. Wie is je klant, wat wil je klant en waar wil hij iets? We vinden dit terug in het reverse thinking model. Projecten zijn veelal een combinatie van wonen, winkelen en vrije tijd. Bij iedere trend is het belangrijk dat we weten wat de invloed is. Hoe doen we dat dan? We moeten weten wie de consument is. Deze consument wisselt sterk en is niet in hokjes te plaatsen. En we moeten weten wat de consument drijft. Voor het indelen van trends in categorieën zijn verschillende methoden ontwikkeld. Inspelen op een hype is niet duurzaam, inspelen op een trend is dat wel. www.goudappel.nl Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 2
Om ons een idee te geven laat Erik ons vijf trends zien: Empowerment Versnippering Kwali-Tijd Smart en connecten Duur-Samen Empowerment In tijd van schaarste zien we een verschuiving van aanbodgericht naar vraaggericht. Dit betekent dat we voor het product moeten begrijpen waaraan behoefte is. Versnippering De consument is niet meer in hokjes te stoppen. De aard van de consument kan van moment tot moment wisselen. Denk aan gescheiden ouders. Door de week gaat een van beiden als alleenstaande door het leven, terwijl hij/zij in het weekend ouder is van kinderen en deel uitmaakt van een gezin. Kwali-Tijd We hebben steeds minder tijd. Deze schaarse vrije tijd moeten we goed en prettig benutten. Dit kan door virtueel winkelen. Tesco bijvoorbeeld heeft in de metro in Korea wanden beplakt met winkelstellingen en producten. Hier kan men tijdens het wachten op de metro virtueel boodschappen doen. Smart en connecten Hierbij ligt de focus op winkels. Wat gaat hiermee gebeuren? Casper Wortmann gaat hier in zijn presentatie verder op in. Duur-Samen Hoe zorgen we voor kwaliteit voor de lange termijn? Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 3
De veranderende binnenstad Behalve het wie en wat is ook het waar een belangrijk punt. Architecten en stedenbouwers zijn gericht op de plek. Nu richten zij zich nog op de binnenstad, maar het traditionele beeld van de stad verandert. Het verdwijnt in de gedachte van de consument. Het beeld van de stad is niet meer het beeld van de historische binnenstad. Ruimtes zijn functioneel geworden. Hoe reizen mensen tussen verschillende locaties? We hebben te maken met A-, B- en C-locaties. We zien dat A-locaties steeds sterker worden en dat B- en C-locaties langzamerhand afvallen. En niet alleen in binnensteden. Nieuwe concepten zijn nog haalbaar op B-locaties, maar niet meer op C-locaties. Essentieel is te kijken naar plekken die hun kracht behouden. Creëer plekken waar mensen daadwerkelijk willen zijn. Dit kan fysiek zijn, maar ook virtueel. Focus niet alleen op centrumgebieden, maar kijk naar de stad of regio als geheel. Discussie Gemeenten herkennen het verhaal maar vragen zich af hoe zij hierop als overheid kunnen inspelen. Sturend of volgend? Hoe voorkom je dat desolate gebieden ontstaan? Deze ontwikkeling kun je onmogelijk voorkomen, zeker gezien de huidige crisis. Belangrijk is wel beleid voor de lange termijn te ontwikkelen. Denk aan de aanloopstraten naar het centrum. Wijs plekken aan voor de kleine winkelier, weet wat de kritieke massa is. De vastgoedontwikkelaar werkt op minder plekken en probeert sneller te acteren. Langetermijnprojecten worden vermeden. Ook kleinere initiatieven zijn voor vastgoedontwikkelaars interessant. Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 4
Nieuwe impulsen voor centrumgebieden - Het Nieuwe Winkelen Caspar Wortmann, gemeente Veenendaal en Ovidius Caspar Wortmann is al een jaar of drie bezig met vernieuwing van het centrum van Veenendaal. Hoe zorg je ervoor dat het centrum the place to be blijft? Het Nieuwe Winkelen is hierbij een pijler van een grotere agenda. Online winkelen en het effect op economie/leegstand en structuur van het centrum zijn de belangrijkste onderdelen. Caspar vertelt ons over zijn ervaringen in Veenendaal en licht Het Nieuwe Winkelen toe. Prijsvraag Beste binnenstad van Nederland De Gemeente Veenendaal heeft meegedaan aan de prijsvraag voor de beste binnenstad van Nederland. Waarom? Het thema is verbindend. Het vergt inspanning en draagvlak van alle betrokkenen. Iedereen zet zich in om het centrum aantrekkelijk te krijgen en te houden voor de eigen bevolking én de bezoeker van buiten. Bovendien is het noodzakelijk om het economisch draagvlak voor het aanwezige winkelapparaat vast te houden. En het versterkt de positie als winkelstad van de regio. Want de consument zit niet stil en zoekt steeds meer beleving en krijgt steeds meer opties. Wat is de rol van de binnenstad? De binnenstad is een plek waar mensen naartoe willen om iets bijzonders te beleven. Het winkellandschap in Nederland is eenvormig. Verrassing en beleving hebben schaal nodig. En herkenning!! Volgens Locatus verdwijnt over 10 jaar 25% van de winkelconcentraties en in 2050 zijn er nog maar 500 winkelconcentraties over. Stel aan de ondernemers dus de vraag aan welke kant van de streep ze willen staan. Behoud het goede en voeg nieuwe elementen toe. Als voorbeeld noemt Caspar Wortmann de Efteling, al jaren in trek is. En ontwikkel en ondersteun een gezamenlijk imago. Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 5
Wat draagt bij aan het behoud van het winkelhart Promotie, cultuur en evenementen Gezamenlijk imago, zoals een beeldmerk Regionale promotie Evenementen met regionale impact en met relatie tot het centrum Cultuurfabriek als kwaliteitsdrager promoten Winkelen als event neerzetten Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 6
Bereikbaarheid en parkeren Capaciteit verbindingen Visuele duidelijkheid en bewegwijzering centrum Informatievoorziening openbare ruimte - samenhang Binnenstadservice haalbaar maken De gebouwde ruimte Compact, compleet en afwisselend Verblijfskwaliteit met een maximale mix van functies (combi s met cultuur en horeca) Line of desire: een ketting van functies die de bezoeker voorttrekt Wonen boven winkels Bouwactiviteiten scherp afbakenen en laten zien wat er komt Maar vooral ook: visie op het geheel, zodat bij een keuze voor het één de gevolgen voor het ander zichtbaar zijn!! Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 7
Technologie: Het Nieuwe Winkelen Het Nieuwe Winkelen is een verandering van het koop- en winkelgedrag waarbij de consument tijdens zijn koopproces steeds meer gebruik maakt van meerdere kanalen (naast de fysieke winkel). Het gevolg is dat de consument beter geïnformeerd is, beter weet wat hij wil en wat hij kan krijgen. Daarmee is de servicevraag van de consument aan het winkelpersoneel hoger. Het Nieuwe Winkelen (de ( virtuele openbare ruimte) Het gemak van internet en de mogelijkheden van de technologie naar de fysieke winkelstraat halen. Waarbij het niet gaat om de technologie, maar om zonder onderlinge strijd samen de strijd aan te gaan. Het Nieuwe Winkelen is een geïntegreerde samenwerking van winkeliers. Met Het Nieuwe Winkelen wordt de kracht van het winkelgebied aangevuld met moderne technologie. Drie trends komen hier samen: mobiel, sociaal en lokaal. Lokaal zoeken Een belangrijk onderdeel van Het Nieuwe Winkelen is lokaal zoeken. Dat wil zeggen dat consumenten alle winkels en producten in een winkelgebied kunnen vinden. Aangetoond is dat 95% van alle smartphonegebruikers het apparaat gebruikt om winkels, producten, diensten of parkeerplaatsen in een winkelcentrum te vinden. Voor ondernemers is het daarom van groot belang om gevonden te worden. Want eenmaal in het vizier van de consument volgt de verleiding om de winkel te bezoeken. Dit vergt goede online acties en juiste en volledige informatie. Meer informatie kunt u vinden in de publicatie Dynamiek door beleid van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel. Klikt u op onderstaande link. Dynamiek door Beleid: Hoe de overheid de winkelmarkt stimuleert - Hoofdbedrijff- schap Detailhandel Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 8
Parkeren: Trends voor mensen, ruimte, techniek en prijs Jeroen Roelands, senior adviseur parkeren, Goudappel Coffeng De wereld verandert Jeroen bevestigt het beeld dat de vorige twee sprekers schetsten. De wereld verandert. Sterke omzetdaling voor de detailhandel, in tegenstelling tot supermarkten en horeca. En ook de parkeeropbrengsten dalen. Toch ziet Jeroen kansen. Soms moeten dan zekerheden losgelaten worden. We moeten beter benutten, slim combineren, maatwerk versterken en niet bang zijn te digitaliseren. Concrete kansen Versterken van de ruimtelijke kwaliteit van het centrumgebied is noodzakelijk. De consument zoekt beleving van het centrum. Niet de auto maar de mens staat centraal. Dit betekent ook ruimte voor de fiets en transformatie van autovol naar autoluw of autovrij. Maak parkeerterreinen geschikt voor dubbelgebruik: door centrum en schil en door centrum en bedrijven. Zorg ook dat bouwopgaven in centrumgebieden voormeervoudig gebruik geschikt zijn. Daling van de parkeeropbrengsten is om te Van autoplein naar bruisend hart buigen door dubbelgebruik van parkeerplaatsen. Parkeren is immers faciliterend voor werken, winkelen en wonen. Ook parkeerregulering is een krachtig instrument. Parkeerregulering werd in de gemeente Hardenberg een succes. Auto s verdwenen uit de woonwijken en parkeergarages waren vol. Een goede verdeling van de bewegwijzering is belangrijk als er sprake is van meerdere eigenaren van parkeergarages. Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 9
Duurzame mobiliteit en parkeren De vier v s Voorkomen, Verkorten, Verschonen en Veranderen zorgen voor een verduurzaming van mobiliteit en een verandering van de parkeeropbrengsten. Wat betekent dit voor de praktijk? Smartphones zijn in opkomst, parkeerautomaten zullen in aantal afnemen. Laadpalen zijn een mooi initiatief, maar dit betekent iets voor dubbelgebruik en minder opbrengsten. Wie betaalt? b Gratis parkeren bestaat niet, parkeren kost altijd geld! Er ontstaat een discussie over wie dan wel moet betalen. Moeten bewoners meer betalen? Of de ondernemer of vastgoedbeheerder? Of misschien vanuit de WOZ? In het buitenland is het heel gebruikelijk dat parkeren onderdeel is van de prijs van het vastgoed. In Nederland is dit losgekoppeld. De parkeervoorziening is voor rekening van de overheid. Hier begint langzaam verandering in te komen als het gaat om infrastructuur. In Duiven is het zelfs zo dat een ondernemer mee betaalt aan de rotonde voor de parkeergarage. Een voorbeeld van een bedrijf dat zich wel probleemeigenaar van het parkeren noemt is IKEA. Jeroen geeft aan dat de parkeertarieven soms ook nog vreemde situaties laten zien. Jeroen attendeert ons op het feit dat een vergunninghouder voor 1 maand minder betaalt dan een kortparkeerder voor 1 dag. Hij is van mening dat ook bewoners gaan betalen voor parkeren. Jeroen heeft dit beargumenteerd in een opiniestuk. Gemeente Tiel vraagt zich af hoe je in deze veranderende markt omgaat met dergelijke ontwikkelingen. Tiel ontwikkelt drie nieuwe poorten met garages. Hoe zorgt zij ervoor dat deze garages in de toekomst niet als molensteen om de nek hangen? Is een modulaire opbouw een juiste keuze? Modulaire opbouw kan, maar kijk goed naar de behoefte en zorg voor overloopterreinen. Kijk ook naar de risico s, de consument verandert immers. Erik Go geeft als voorbeeld het Oosterdokseiland in Amsterdam. Hier is een grote parkeergarage gebouwd die in eigen beheer is en door de eigenaren wordt geëxploiteerd. Het plan was niet faseerbaar, de garage was klaar voordat de opstallen waren gebouwd. In het begin was er sprake van onderbenutting, nu wordt de garage ten volle benut. De bezetting was volkomen onvoorspelbaar: de ene bewoner van een appartement heeft geen auto, terwijl een ander verzamelaar is en er vijf wil stallen. Advies aan de gemeente is te zoeken naar trends voor verbreding van bezoekers. Overdag zijn er winkelpieken, horeca kan voor versterking van dubbelgebruik zorgen. Horeca voegt bovendien iets toe aan de beleving van het centrum. Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 10
Van mooie laan Discussie Kleinere gemeenten hebben met andere problemen te maken. In Rijssen-Holten bijvoorbeeld staat gastvrijheid en vrij parkeren centraal. Geprobeerd is een beheerssysteem in te voeren, maar dat werkte niet. Men parkeerde daar waar het gratis was. Toch denkt Jeroen dat het niet gaat om het parkeergeld, maar om het gedoe rondom betalen. Gratis parkeren is gemak. Met de komst van betalen met de GSM of een App zal de perceptie anders zijn. In Hengelo is men bezig deze betaalsystemen in te voeren. In Zevenaar verkoopt realtime parkeren zichzelf..naar parkeerplaats... nu ruimte voor beleving! Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 11
Winterswijk staat op het standpunt de bezoeker zo veel mogelijk te faciliteren. Geen betaald parkeren en de bezoeker zo lang mogelijk laten winkelen. In feite betaalt de gemeente voor de klant. Er is geen tekort maar een verdeelprobleem. Winterwijk is bezig met de invoering van een parkeerverwijssysteem, zonder dat parkeren geld kost. Het probleem met vrij parkeren is dat winkelpersoneel de plekken voor de winkel bezet houdt, of dat er een klusauto wordt geparkeerd. Dat zal met vergunningparkeren anders zijn, daarmee koop je exclusiviteit. Denk vooral niet dat bezoekers wegblijven als betaald parkeren wordt ingevoerd, best betalen voor het gemak van parkeren dichtbij. Jaren geleden heeft Winterswijk het centrum vernieuwd. Verplaatsen van de parkeerplekken was te duur. Nu geven ondernemers aan de terrassen te willen uitbreiden en een voorkeur hebben voor een autovrije markt. Winterswijk overweegt de markt s zomers autovrij te maken en s winters parkeren toe te laten. Goede raad wordt gegeven door gemeente Hengelo. Hier hebben horecaondernemers een permanent terras dat s winters verwarmd is. Dit draagt bij aan het huiskamergevoel van de binnenstad. Het advies aan Winterswijk is een soort ondernemerscoöperatief in het leven te roepen als koppeling met vastgoed. Ondernemers betalen mee aan het onderhoud van de parkeergarage. In Twello is dit opgelost door een vorm van reclamebelasting. Het is een kwestie van politieke lef! Erik waarschuwt wel voor het leeghalen van centra in kleinere kernen. Zorg voor een goede balans. Een leeg centrum heeft immers geen uitstraling. Een goed voorbeeld is Laren. Hier is een goede balans gevonden tussen verkeer en leefbaarheid. Kijkt u voor voorbeelden in de portfolio integraal ontwerp. http://issuu.com/gcoffeng/docs/portfolio_ruimtelijke_kwaliteit_en_verkeer/1 Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 12
Meer informatie? Anne Koot regiomanager Midden/Oost-Nederland akoot@goudappel.nl Gerwin de Boer adviseur mobiliteit & ruimte gdboer@goudappel.nl Richard ter Avest adviseur mobiliteit & ruimte rtavest@goudappel.nl Floris Frederix adviseur mobiliteit & ruimte ffrederix@goudappel.nl Frank Aalbers adviseur mobiliteit & ruimte faalbers@goudappel.nl Jeroen Roelands senior adviseur parkeren jroelands@goudappel.nl www.goudappel.nl Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 13
Tim van Huffelen onderzoeker economie tvhuffelen@goudappel.nl Marco Aarsen landschapsarchitect maarsen@goudappel.nl Goudappel Coffeng werkt aan uw bereikbaarheid, leefbaarheid en economische vitaliteit. Wij zijn dé specialist in mobiliteit, met 50 jaar ervaring en ruim 250 medewerkers. Die unieke positie geeft uw mobiliteitsvraagstukken de integrale benadering die nodig is: van planologie tot gedragsverandering van individuen, van geavanceerde verkeersmodellen tot bestuurlijke procesregie, van strategisch advies tot en met exploitatie. Op www.goudappel.nl verzamelen wij publicaties en voorbeelden uit de wereld van mobiliteit en ruimte. Volg ons op twitter @goudappeltweets. Nieuwe impulsen voor centrumgebieden 14
Vestiging Deventer Snipperlingsdijk 4 7417 BJ Deventer T +31 (0570) 666 222 F +31 (0570) 666 888 Postbus 161 7400 AD Deventer Goudappel Coffeng is gevestigd in Amsterdam, Den Haag, Deventer, Eindhoven en Leeuwarden www.goudappel.nl goudappel@goudappel.nl