banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 16 augustus 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/61298 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Europese expansie Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Begrippenlijst Over dit lesmateriaal Pagina 1
Europese expansie Vooraf Vanaf 1500 ontdekten Europese reizigers grote gebieden in Azië en Amerika die tot dan toe onbekend waren. In deze gebieden konden grote winsten worden gemaakt door handel overzee. Zo begon de macht van Europa zich over de wereld uit te breiden. Aan het eind van deze opdracht kun je twee uitvindingen noemen en uitleggen waarom deze uitvindingen de Europese expansie mede mogelijk maakten. uitleggen wat het doel was van de Europese expansie overzee. beschrijven wat de gevolgen waren van de Europese expansie overzee. voorbeelden geven van manieren waarop Europeanen de nieuw ontdekte gebieden exploiteerden. uitleggen waarom de ontdekkingsreizen belangrijke gevolgen hadden voor de hele wereld. Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht maak je samen met een klasgenoot een quiz. Deze bevat minimaal 20 vragen over de vier ontdekkingsreizigers van deze les. Beoordeling Jullie krijgen een goede beoordeling voor de opdracht als: De quiz minimaal 20 vragen bevat. De vragen goed verdeeld zijn over de vier ontdekkingsreizigers uit deze les. De quiz niet te makkelijk en niet te moeilijk is; de quiz moet door klasgenoten te maken zijn met behulp van de les en van internet. De quiz wordt gedeeld (bijv. via internet). De quiz op tijd klaar is. Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Stap 1 Alleen Kennisbank 'Uitvindingen' bestuderen en vragen beantwoorden. Stap 2 Stap 3 Alleen Alleen Kennisbanken 'Ontdekkingsreizen' en 'Exploitatie' bestuderen en vragen beantwoorden. Informatie opzoeken over welke ontdekkingen Nederlandse ontdekkingsreizigers hebben gedaan. Stap 4 Alleen Toets 'De Europese expansie' maken. Stap 5 Samen met een klasgenoot Eindproduct maken: een quiz over de vier belangrijke ontdekkingsreizigers. Benodigdheden Pagina 2
Een gratis account voor www.quizlet.nl of een tekstverwerkingsprogramma. Tijd Voor deze opdracht heb je 1 lesuur nodig. Stap1 Inleiding Aan het eind van de 15e eeuw was de wereld buiten Europa nog praktisch onbekend terrein. Van Afrika was alleen de noordkust verkend door de Portugezen. Portugezen en Spanjaarden maakten in de 15e eeuw ontdekkingsreizen. De westkust van Afrika werd in zuidelijke richting verkend om een doorgang te vinden naar lucratieve handelsgebieden in Azië. Lees in de Kennisbank geschiedenis het onderdeel over de uitvindingen die het ontdekken van de wereld makkelijker maakten en beantwoord de drie vragen. KB: Uitvindingen 1. Waarom was het werk van cartografen staatsgeheim? A. Anders zou hun leven in gevaar komen door aanvallen van vijandelijke schepen. B. Anders zouden andere landen kunnen profiteren van de kennis van de handelsroutes. C. Anders zouden de kaarten gebruikt kunnen worden zonder dat ervoor betaald was. 2. Waarom maakten de Portugezen geen gebruik van de landroute om handelswaar in Indië te kopen? A. De landroute naar Indië was in die tijd nog niet bekend in Europa. B. De landroute was lang en gevaarlijk zodat daarmee geen winsten gemaakt konden worden. C. De landroute werd geblokkeerd door vijandelijke volken. 3. Wat is een astrolabium? A. Een instrument waarmee men de positie van de sterren kon meten om op zee te navigeren. B. Een werkplaats voor sterrenkundigen die de zeeroutes bestudeerden. C. Een uitvinding waarmee men voor het eerst de snelheid van de zeestromingen kon meten. 4. Bespreek je antwoorden met een klasgenoot. Komen jullie er niet uit, vraag dan hulp aan de docent. Stap2 Pagina 3
Ontdekkingsreizen en exploitatie Lees nu in de Kennisbank de informatie over de ontdekkingsreizen en de exploitatie van de ontdekte gebieden. KB: Ontdekkingsreizen KB: Exploitatie Maak de drie vragen. 1. Welke ontdekkingsreizigers moeten in de zinnen hieronder worden ingvuld. Kies uit: Bartolomeüs Diaz, Ferdinand Magalhaes, Columbus en Vasco da Gama.... 1... zocht een westelijke route naar Indië.... 2... ontdekte Kaap de Goede Hoop.... 3... voer als eerste Portugees naar Indië.... 4... reisde als eerst rond de aarde. 2. Wat zijn voorbeelden van 16e-eeuwse handelsgewassen uit Amerika? Kies meer dan één antwoord. katoen zijde suikerriet wol cacao tabak 3. Op welke manieren gingen de Europeanen de nieuw ontdekte gebieden exploiteren? Kies meer dan één antwoord. Door indianen als slaven te verhandelen. Door handelsposten te stichten langs Indische kusten. Door plantages te beginnen waar handelsproducten werden verbouwd. Door fabrieken op te richten waar winstgevende producten werden gemaakt voor de Europese markt. Stap3 Nederlandse ontdekkingsreizigers. In deze opdracht maakte je kennis met vier beroemde ontdekkingsreizigers. Er waren er nog veel meer! Ook Nederlanders hebben een aandeel geleverd in het ontdekken van onbekende gebieden. Hun namen kom je nog steeds tegen in de atlas. Zoek eens uit welke ontdekkingen in de loop van de tijd door Nederlanders zijn gedaan. Gebruik hiervoor de lijst van ontdekkingen op Wikipedia. Zoek alle Nederlandse ontdekkingen op en maak daarvan een lijst in een Worddocument. Nummer de ontdekkingen op je lijst. Zet ze in chronologische volgorde. Zoek of download een wereldkaart. Zet die onder je lijst of print hem uit. Zet de nummers van Nederlandse ontdekkingen op de juiste plaats op je kaart. Gebruik hiervoor een atlas of Google Maps. Lever het resultaat in bij je docent! Pagina 4
Stap4 Toets Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'De Europese expansie'. De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen. Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score. Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien. De score wordt opgenomen in het volgsysteem. Klik op de knop 'Start' om te beginnen: De Europese expansie maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/2080176 1 Halverwege de 15e eeuw was de wereld buiten Europa nog praktisch onbekend terrein. Van Afrika was alleen de noordkust verkend door de Portugezen. Een aantal technische uitvindingen in de tweede helft van de 15e eeuw maakte het makkelijker om op zee je plaats te bepalen en maakte grotere ontdekkingsreizen mogelijk. Welk instrument wordt hieronder beschreven? Met dit instrument kan de richting ten opzichte van het noorden worden bepaald. Het instrument bevat een vrij opgehangen magneet, die zich onder invloed van het aardmagnetisch veld in een bepaalde richting opstelt, waardoor het mogelijk wordt om het magnetisch noorden aan te wijzen. a. kwadrant b. sextant c. astrolabium d. kompas 2 Halverwege de 15e eeuw was de wereld buiten Europa nog praktisch onbekend terrein. Van Afrika was alleen de noordkust verkend door de Portugezen. Voor producten uit Zuid- en Zuidoost-Azië traden de Arabieren op als tussenhandelaren. Zij brachten deze producten over land naar Europa. Welke drie producten verhandelden de Arabieren in Europa? a. goud, kruiden en zijde b. suikerriet, katoen en cacao Pagina 5
3 Je ziet hieronder drie ontdekkingsreizigers en drie omschrijvingen in willekeurige volgorde. Maak de juiste combinatie. a ontdekte Kaap de Goede Hoop b zocht een westelijke route naar Indië en ontdekte Amerika c reisde als eerste rond de aarde a. a = 1, b = 3 en c = 2 b. a = 2, b = 2 en c = 3 c. a = 3, b = 1 en c = 2 d. a = 2, b = 1 en c = 3 1 Columbus 2 Magalhaes 3 Diaz 4 Handel was een belangrijk motief voor de ontdekkingsreizen in de 15e en 16e eeuw. Er werden gebieden ontdekt waarvan men geen flauw vermoeden had dat ze bestonden. De gevolgen waren enorm. Er werd geprobeerd om in deze gebieden zoveel mogelijk rijkdom te vergaren, door ze te exploiteren. Wat is een manier waarop de Europeanen de nieuw ontdekte gebieden gingen exploiteren? a. Door indianen als slaven te verhandelen. b. Door plantages te beginnen waar handelsproducten werden verbouwd. c. Door fabrieken te bouwen waar producten werden gemaakt voor de Europese markt. 5 In de tweede helft van de 16e eeuw raakte Nederland in oorlog met Spanje. Daardoor was de zuidelijke route voor Nederlandse schepen gevaarlijk. Welke bekende Nederlandse ontdekkingsreiziger probeerde een route naar het Verre Oosten te vinden via het ijzige noorden? a. Abel Tasman b. Willem Barentz c. Michiel de Ruyter Stap5 Eindproduct Je gaat samen met een klasgenoot een quiz maken. Het programma Quizlet ( www.quizlet.nl ) is hiervoor heel geschikt. Natuurlijk kun je de quiz ook op een andere manier maken. Je quiz gaat over de vier ontdekkingsreizigers uit deze les: Columbus, Diaz, da Gama, Magalhaen. Maak per ontdekkingsreiziger 4 6 vragen en antwoorden over belangrijke kenmerken van zijn ontdekking. De informatie kun je in de les vinden, maar ook op betrouwbare websites. Je kunt de taken verdelen: één zoekt informatie, de ander maakt de vragen. Pagina 6
Noem je quiz: Ontdekkingsreizen door [naam] en [naam]. Klaar? Activeer de quiz. Maak de quiz van een ander en zorg dat anderen jouw quiz kunnen vinden. Laat de quiz ook beoordelen door je docent. Begrippenlijst Columbus Columbus wist het Spaanse hof te interesseren voor zijn plan om naar het westen te varen en zo Indië te bereiken. In 1492 ontdekte hij Amerika. Diaz Bartolomeus Diaz was de eerste ontdekkingsreiziger die over zee de meest zuidelijke punt van Afrika bereikte (1486). Ontdekkingsreizen Reizen waarmee niet of weinig bekende gebieden verkend worden. In de tweede helft van de 15e eeuw groeide het idee dat Indië over zee te bereiken moest zijn. Sextant Hiermee kon de hoogte van een hemellichaam worden bepaald. Het sextant kon ook gebruikt worden voor de plaatsbepaling op zee gedurende de nacht. Magalhães De Portugees Fernao Magalhães maakte in opdracht van het Spaanse hof de eerste reis om de wereld (1519-1522). Barentsz De Terschellinger Barentsz probeert een noordoostelijke doorvaart naar Indië te vinden in 1596. Christenen Een christen is een aanhanger van het christendom, of een volgeling van Jezus Christus. Indianen De oorspronkelijke bewoners van Amerika. Kwadrant Een navigatie-instrument waarmee zeevaarders ook 's nachts de positie van hun schip konden bepalen. Da Gama De Portugezen wilden verder dan de zuidpunt van Afrika. Vasco da Gama bereikte in 1498 India. Klimaat De gemiddelde weerstoestand over een Edelmetaal Metaal dat niet tot nauwelijks aangetast Pagina 7
periode van minimaal 30 jaar. kan worden door oxidatie. Voorbeelden zijn goud en platina. Staatsgeheim Informatie die omwille van inhoud of aard beperkt of niet verspreid mag worden. Cartografie Wetenschap die zich bezig houdt met het maken en ontwerpen van kaarten. Kaap de Goede Hoop Gelegen in Zuid-Afrika. Deze kaap wordt traditioneel gezien als markering voor de overgang tussen de Atlantische Oceaan en de Indische Oceaan. Boordgeschut Het bewapenen van de schepen. Scheepsbouw Een specialisatie in de techniek waarin men zich bezighoudt met de bouw van schepen en boten. Handelsroute Een door handelaren gebruikte verbinding over land of water. Astrolabium Een toestel waarmee de stand van de hemellichamen aan land nauwkeurig gemeten kon worden. Het astrolabium was 1200 jaar lang het voornaamste instrument voor navigatie. Technische uitvindingen Een aantal technische uitvindingen in de tweede helft van de 15e eeuw maakte het makkelijker om op zee je plaats te bepalen. Er kwamen betere schepen, betere en meer gedetailleerde kaarten en betere navigatie-instrumenten. Pagina 8
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 augustus 2017 om 15:59 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 2; HAVO 1; VWO 1; HAVO 3; VWO 3; HAVO 2; Leerinhoud en doelen Begin van de overzeese Europese expansie; Ontdekkingsreizen; De tijd van ontdekkers en hervormers (1500-1600); Geschiedenis; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 0 minuten Trefwoorden leerlijn, rearrangeerbare Pagina 9