DORDRECHT Aan de gemeenteraad Gemeentebestuur Spuiboulevard 300 3311 GR DORDRECHT Datum 25 oktober 2011 Ons kenmerk SO/677267 Begrotingsprogramma Milieu en duurzaamheid Betreft WENSEN EN BEDENKINGEN inzake het oprichten van de Energie Coöperatie Dordrecht (ECD) Op grond van artikel 160, lid 2 van de Gemeentewet zijn wij voornemens tot het oprichten van de Energie Coöperatie Dordrecht overeenkomstig bijgaand besluit van ons college. Samenvatting In november 2009 heeft de gemeenteraad van Dordrecht het energiebeleid voor de periode 2009-2013 vastgesteld. Op 16 februari 2010 heeft de raad van Dordrecht de einddoelstelling van het energiebeleid aangescherpt met de ambitie om in 2050 klimaatneutraal te zijn. In het Politiek Akkoord heeft het college de focus op het gebied van duurzaamheid gelegd op 4 domeinen. 2 van deze domeinen betreffen: Ie Klimaatverandering; 2e Energieverbruik/Energieopwekking, door de gemeente zelf) In hetzelfde politiek akkoord heeft het college aangegeven er waarde aan te hechten om snel duidelijke resultaten te boeken die bovendien goed zichtbaar zijn. Waarbij samenwerking met partners in de stad belangrijk wordt geacht in het kader van bestuurlijke vernieuwing. Dit heeft geresulteerd in het opstellen van "Projectenportfolio plus'. Deze projectenportfolio is een set van een beperkt aantal impulsprojecten waarmee het College de transformatie in duurzaamheid zichtbaar wil maken. Eén van de impulsprojecten uit de Portfolio is het samen met HVC oprichten van een duurzame energie en ontwikkelmaatschappij. Nu de Energie coöperatie Dordrecht (ECD) genaamd. In het energiebeleid zijn voor 2015 de volgende doelstellingen gedefinieerd: 11% energie besparing ten opzichte van 2009 3% opwekking van duurzame energie, resulterend in energieneutraliteit in 2050. De ECD wordt geacht hier fors aan bij te dragen door in samenwerking met het locale bedrijfsleven effectieve en integrale energiemaatregelen aan te bieden aan burgers en ondernemers. Voorgesteld wordt de Energie Coöperatie Dordrecht op te richten en hiervoor een eenmalig een startkapitaal groot 700.000, in de ECD ter beschikking te stellen. Van deze 700.000, is 310.000, gereserveerd in de reserve strategische investeringen. Na deze onttrekking resteert nog een bedrag van 190.000, in deze reserve waarvoor in de loop van 2012 voorstellen gericht op verduurzaming zullen volgen. De overige noodzakelijke middelen zijn al opgenomen in de meerjarenbegroting 2011 tot en met 2014 op het product Milieu en Duurzaamheid. 1. Wat is de aanleiding? In november 2009 heeft de gemeenteraad van Dordrecht het energiebeleid voor de periode 2009-2013 vastgesteld. Op 16 februari 2010 heeft de raad van Dordrecht de einddoelstelling van het energiebeleid aangescherpt met de ambitie om in 2050 Pagina 1/7
klimaatneutraal te zijn. Bij de behandeling van het energiebeleid is al gesproken over de mogelijkheden voor het oprichten van een duurzame ontwikkel- en energiemaatschappij. In het Politiek Akkoord heeft het college de focus op het gebied van duurzaamheid gelegd op 4 domeinen. 2 van deze domeinen betreffen: Ie Klimaatverandering} Uitvoering van het Waterbeleidsplan, het Energiebeleidplan en lobby voor de uitvoering Deltaplan commissie Veerman. 2e Energieverbruik/Energieopwekking, door de gemeente zelf; restwarmte en het energieloket. Werken aan energiebesparing en het opwekken van duurzame energie. In het zelfde politiek akkoord heeft het college aangegeven er waarde aan te hechten om snel duidelijke resultaten te boeken die bovendien goed zichtbaar zijn. Waarbij samenwerking met partners in de stad belangrijk wordt geacht in het kader van bestuurlijke vernieuwing. Deze uitgangspunten zijn dan ook gehanteerd bij de aanpak van de duurzaamheidopgave. Gekozen is voor een vorm van sturing op dit transformatiedossier onder de noemer "Projectenportfolio plus', gecombineerd met duurzaamheidprojecten in de lijn. De projectenportfolio is een set van een beperkt aantal impulsprojecten waarmee het College de transformatie in duurzaamheid heel specifiek aan inwoners, scholen, ondernemers en maatschappelijke instellingen in Dordrecht zichtbaar wil maken om zo navolging te creëren. Deze visie/strategie is mede gebaseerd op bestaande beleidskaders (bijv. Energiebeleidsplan, waterplan, milieubeleidsprogramma etc.) en sluit aan bij bestaande en toekomstige (stedelijke) netwerken op het gebied van duurzaamheid (o.a. Urgenda). Een van de 4 impulsprojecten uit de Portfolio is het samen met HVC oprichten van een duurzame energie en ontwikkelmaatschappij. Nu de Energie coöperatie Dordrecht (ECD) genaamd. 2. Wat willen we bereiken? In het energiebeleid zijn voor 2015 de volgende doelstellingen gedefinieerd: 11% energie besparing ten opzichte van 2009 3% opwekking van duurzame energie, resulterend in energieneutraliteit in 2050. De ECD wordt geacht hier fors aan bij te dragen door in samenwerking met het locale bedrijfsleven effectieve en integrale energiemaatregelen aan te bieden aan burgers en ondernemers. Waarom een energie coöperatie? Een belangrijk deel van de uitvoering van het energiebeleid is afhankelijk van initiatieven van derden. Deze afhankelijkheid brengt met zich mee dat het halen van de door de gemeente geformuleerde doelstellingen niet vanzelfsprekend is. In de praktijk blijkt dit ook; de "markt" pakt maar mondjesmaat energieprojecten in Dordrecht op. Burgers en bedrijven kijken vooral naar de overheid. Dit resulteert in een aantal onsamenhangende initiatieven waarvan de opbrengsten niet de door het college gewenste transitie tot stand brengen. Traditioneel grijpt een gemeente naar het "subsidiewapen" om aan deze situatie het hoofd te bieden. Gegeven de energiedoelstellingen is haar (financiële) slagkracht echter beperkt. Daarom is in het energiebeleid aangegeven dat Dordrecht op zoek gaat naar een ander (nieuw) instrumentarium om grip te krijgen op en versnelling te realiseren bij de uitvoering van haar energiebeleid. Het oprichten van een energiecoöperatie is een middel om de uitvoering van het energiebeleid te versnellen en verder gestalte te geven. Door het oprichten van de ECD geeft Dordrecht een stevig signaal aan de Dordtse Pagina 2/7
samenleving dat het haar ambities op energiegebied wil waarmaken. We voorzien in een duidelijk loket voor duurzame energie en energiebesparing met hieraan gekoppeld een sterke uitvoeringsorganisatie. Deze uitvoeringsorganisatie beoogt een versnelling te realiseren in de uitvoering van het energiebeleid. Niet alleen door het ondersteunen van burgers en bedrijven bij het treffen van energiebesparende maatregelen (een van de geformuleerde doelstellingen) en het actief ondersteunen van inwoners en bedrijven in de realisatie van eigen initiatieven op het gebied van energieopwekking maar ook door het vergroten van de uitvoeringskracht. Bij dit laatste moet in de nabije toekomst het tot stand brengen van een revolving fonds een rol van betekenis spelen. De ECD maakt het mogelijk een brug te slaan tussen de betrokkenheid van inwoners en bedrijfsleven enerzijds en duurzame energie- en energiebesparingprojecten anderzijds. Dit aspect is al enige malen in het "Duurzaamheidcafé" - een in Dordrecht functionerend burgerinitiatief op het gebied van duurzaamheid - aan de orde geweest. Juridische aspecten bii het oprichten van een Energie coöperatie Aanbestedings- en staatssteun recht Oprichting van de coöperatie en de taken die zij moet gaan uitvoeren worden (deels) gereguleerd door het aanbestedings- en staatssteunrecht. Beide rechtsgebieden hebben daarom invloed op de wijze waarop de ECD wordt vormgegeven. Over de juridische implicaties van het oprichten van een energiecoöperatie is advies gevraagd aan Eversheds Faasen dat als bijlage bij dit voorstel is s gevoegd (bijlage 2: 'Eversheds Faasen Rapport Energiecoöperatie Dordrecht'). Conclusie is dat de ECD in de voorgestelde structuur haar activiteiten binnen de juridisch gestelde kaders kan uitvoeren. Oprichting Zoals hierboven is aangegeven is over de juridische implicaties van het oprichten van een energie coöperatie juridisch advies gevraagd aan Eversheds Faasen. Aan de hand van dit juridisch advies zijn door het zelfde bureau de conceptstatuten en het concept van de leden inbreng overeenkomst opgesteld. Beide documenten zijn in nauw overleg met het SBC tot stand gekomen. Beide concepten zijn als bijlage bijgevoegd. Gemeente en HVC participeren met een gelijk deel in de coöperatie. Daarom steekt zowel HVC als Dordrecht ieder eenmalig een gelijk startkapitaal in de ECD. Tegenover de inbreng van het start kapitaal verkrijgen de gemeente en HVC gelijke stem- en winstrechten, waarbij de coöperatie streeft naar een winst percentage van circa 6 procent. Opschalinq naar regio Er is gekozen om allereerst de ECD in Dordts verband op te richten. De opgave is in eerste instantie dermate complex dat het betrekken van regio gemeenten de gewenste snelheid niet ten goede zou komen. Statuten en ledenovereenkomst zijn dan ook specifiek geschreven naar een coöperatie met twee leden; Dordrecht en HVC. De structuur van de ECD is zodanig dat regiogemeenten zich aan kunnen sluiten. Dit vergt echter aanpassing van de akte van oprichting. Aandachtspunt hierbij is de benutting van het aanwezige revolving fonds. Pagina 3/7
3. Wat gaan we daarvoor doen? Doel coöperatie Doelstelling van de Energiecoöperatie Dordrecht is meerledig: Zij wil een versnelling in de uitvoering van het gemeentelijke energiebeleid tot stand brengen door, ondermeer, het ondersteunen van burgers en bedrijven bij het treffen van energiebesparingmaatregelen, het initiëren en faciliteren van projecten op het gebied van duurzame energie en het geven van voorlichting over energie en energiebesparing. Zij wil sturing en focus geven aan de uitvoering van het gemeentelijk energiebeleid en op een zodanige bedrijfsmatige wijze de uitvoering van energie(besparings)maatregelen ter hand nemen dat sprake is van het creëren van maatschappelijke waarde die hand in hand gaat met financiële continuïteit. De maatschappelijke meerwaarde bestaat er uit dat zowel de energie als de opbrengsten ten goede komen aan de Dordtse samenleving. De coöperatie vormt een loket dat als aanspreekpunt functioneert voor inwoners rond energiebesparing en energieproductie. De coöperatie vergroot door praktische samenwerking de betrokkenheid bij inwoners. De coöperatie treedt op als beheerder van een fonds voor investeringen in duurzame projecten. Dit fonds heeft het karakter van een revolving fonds. Dat is een fonds dat winst niet uitkeert aan de leden van de coöperatie maar steeds opnieuw investeert in nieuwe projecten. De coöperatie functioneert waar mogelijk als leerwerkbedrijf, door het opleiden van mensen via de praktijk. Wat gaat de coöperatie doen? In opdracht van de gemeente Dordrecht is een energievisie en uitvoeringsprogramma ontwikkeld. Hierin zijn de mogelijkheden van de productie van duurzame energie en energiebesparingopties binnen de gemeente in kaart gebracht en zijn scenario's opgesteld met mogelijke maatregelen. Per maatregel is een indicatie gegeven van de vereiste inspanningen en bijdrage aan de gemeentelijke doelstellingen. Dit vormt de basis voor de activiteiten die de ECD gaat uitvoeren: Het geven van energiebesparingadviezen aan huishoudens en bedrijven. Het realiseren van kleinschalige duurzame energieproductie bij huishoudens. Het geven van communicatie en voorlichting. Het realiseren van duurzame energieproductie. Het realiseren van duurzame energielevering aan huishoudens en bedrijven. Het faciliteren van duurzame mobiliteit. Het optreden als ontwikkelbedrijf; waarbij de ECD zich zal manifesteren als kennisbank op het gebied van duurzame energie en energiebesparing, als makelaar in kennis en toepassingen, als (mede) ontwikkelaar van duurzame energieconcepten en als begeleider/adviseur van energie initiatieven in de stad. Opgemerkt moet worden dat de activiteiten die gericht zijn op productie en levering van duurzame energie zullen worden georganiseerd vanuit Project B.V.'s. Het is uitdrukkelijk de bedoeling dat deze activiteiten in samenspraak met inwoners en lokale bedrijven worden ontwikkeld. Ook wordt het mogelijk gemaakt dat derden participeren in deze Project B.V.'s Pagina 4/7
Waarom met HVC? De gemeente en HVC komen elkaar al regelmatig tegen in bestaande samenwerkingsverbanden zoals het warmtenet, WKO-Leerpark en de Duurzaamheidfabriek. Hierbij is gebleken dat de ambities van beide partijen complementair zijn. Daarom heeft HVC de gemeente Dordrecht aangeboden haar kennis op het gebied van de uitvoering van projecten op het gebied van duurzame energie en energiebesparingprojecten in te brengen in een op te richten energie coöperatie. Hiermee kunnen zij gezamenlijk invulling geven aan en versnellen zij waar mogelijk het bereiken van, de door de gemeenteraad van Dordrecht geformuleerde hoofddoelstelling op het gebied van duurzame energie en energiebesparing. Het oprichten van een energie coöperatie met HVC is ook aan de orde geweest in besprekingen met ENECO. Zij is echter niet in staat om onder de zelfde condities (inbreng geld en te verwachten rendementen) mee te doen aan dit initiatief. ENECO heeft wel aangeboden projecten te willen realiseren richting burgers. a. Inspraak en communicatie Met het oprichten van de ECD geven we een stevig signaal aan de Dordtse samenleving dat we onze ambities op energiegebied willen waarmaken. Kernboodschap in de communicatie strategie zal moeten zijn: Dordrecht en HVC zetten met het oprichten van de Energiecoöperatie Dordrecht een grote stap op het gebied van duurzame energie in Nederland. Beide partijen kiezen hierbij bewust voor een innovatieve constructie door middel van een revolving fonds. De ECD is een belangrijke motor voor verdere verduurzaming van Dordrecht. De ECD voorziet in een duidelijk loket voor duurzame energie en energiebesparing met hieraan gekoppeld een sterke uitvoeringsorganisatie. De ECD ondersteunt niet alleen inwoners en bedrijven bij het treffen van energiebesparende maatregelen, maar slaat ook een brug tussen de betrokkenheid van inwoners en bedrijfsleven enerzijds en duurzame energie- en energiebesparingprojecten anderzijds. De timing van het communicatiemoment is van groot belang. Dordrecht moet hierin gelijk optrekken met haar partner HVC. In afstemming met HVC is een geschikt persmoment bepaald, direct na besluitvorming in het college van B&W en de raad van bestuur van HVC. Hierbij is het van belang te benoemen dat de gemeenteraad van Dordrecht het uiteindelijke besluit neemt. Een tweede communicatie moment dient zich aan op het moment dat de provincie aan de gemeente toestemming verleent om deel te nemen in de coöperatie en de coöperatie daadwerkelijk van start gaat. Rond de start van de coöperatie wordt een apart communicatieplan opgesteld. b. Vervolgtraject besluitvorming 1. Nadat de gemeenteraad zijn eventuele wensen en bedenkingen tot oprichting van de Energie Coöperatie Dordrecht heeft kenbaar gemaakt volgt een definitief besluit van B&W voor het oprichten van de Energie Coöperatie Dordrecht (ECD). 2. Vervolgens wordt het B&Wbesluit tot oprichten van de ECD ter goedkeuring aan het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland gezonden. 3. Na goedkeuring door Gedeputeerde Staten kan B&W de ledeninbreng overeenkomst en de akte van oprichting ondertekenen. Pagina 5/7
4. Parallel aan het besluitvormingsproces over de energie coöperatie Dordrecht zal deze verder worden ingericht en de uitkomsten hiervan worden ter besluitvorming aan B&W aangeboden. 5. Parallel aan het besluitvormingsproces wordt gestart met de uitwerking van de eerste door de ECD te starten activiteiten. c. IncSusiefbeleid N.v.t. 4. Wat mag het kosten? Oprichten ECD Gemeente en HVC participeren met een gelijk deel in de coöperatie. Daarom steekt zowel HVC als Dordrecht ieder eenmalig een gelijk startkapitaal groot 700.000, in de ECD. De inbreng is in de ledeninbreng overeenkomst opgenomen. Met het startkapitaal wordt de organisatie opgezet en kunnen er activiteiten op het gebied van voorlichting en energiebesparing worden opgezet. Tegenover de inbreng van het start kapitaal verkrijgen de gemeente en HVC gelijke stem- en winstrechten, waarbij de coöperatie streeft naar een winst percentage van circa 6 procent. In de leden inbrengovereenkomst is aangegeven dat de gemeente en HVC ieder 700.000, in de coöperatie inbrengen. Met dit bedrag wordt de organisatie opgezet en kunnen er activiteiten op het gebied van voorlichting en energiebesparing worden opgezet. Van deze 700.000, is 310.000, gereserveerd in de reserve strategische investeringen. Na deze onttrekking resteert nog een bedrag van 190.000, in deze reserve waarvoor in de loop van 2012 voorstellen gericht op verduurzaming zullen volgen. De overige noodzakelijke middelen zijn al opgenomen in de meerjarenbegroting 2011 tot en met 2014 op het product Milieu en Duurzaamheid. Investeringen in projecten voor duurzame energie via participaties Zonder verdere investeringen door de gemeente of HVC kunnen de ambities niet verder reiken dan voorlichting en besparingsprojecten. Door aanvullende investeringen te doen in de vorm van participaties kan de ECD projecten realiseren voor energieproductie, levering en e-mobiliteit. Voor elke investering wordt een aparte businesscase opgesteld die wordt getoetst aan de gestelde criteria op rendement op geïnvesteerd vermogen en terugverdientijd. Deze businesscase wordt voorgelegd aan het bestuur van de coöperatie. Na besluitvorming door het coöperatiebestuur wordt een businesscase voor finale besluitvorming voorgelegd aan de Algemene ledenvergadering. Voor wat betreft de gemeente zijn in dit proces het college en de Raad nadrukkelijk aan zet. Opbouw van een revolving fonds Het streven is bij elke participatie partijen naar redelijkheid en billijkheid te vergoeden en winsten uit te keren aan de ECD. Met deze winsten bouwt de coöperatie waarde op in een fonds. Dit fonds heeft het karakter van een revolving fonds, dat is een fonds dat winst niet uitkeert aan de leden van de coöperatie maar steeds opnieuw investeert in nieuwe projecten. Het doel van de coöperatie is immers duurzame ontwikkeling te stimuleren. Ook bij de samenwerking met derden zal (een deel van) de overwinst terugvloeien naar de coöperatie. Risico's Tot slot; In het strategisch overleg van 3 oktober jl. is het oprichten van de ECD, inclusief de argumenten voor, de argumenten tegen en risico's aan de orde Pagina 6/7
geweest. Hieronder nogmaals de (financiële risico's) die gepaard gaan met het oprichten van de Energie coöperatie. Risico's: Projecten komen niet van de grond. Hierdoor zal uitputting van het budget optreden en het revolving fonds niet worden gevuld. Hierdoor de beoogde uitvoeringskracht niet waarmaken. Er bestaat een kans dat, ondanks de bij de oprichting statutair uitgewerkte nonexclusiviteit, concurrenten van HVC geen trek hebben in samenwerking op projectniveau. Hierdoor loopt Dordt mogelijk kansen mis en/of isoleert zij zich. Bij mislukken van projecten (technisch en/of financieel) kan er druk op de gemeente ontstaan om burgers financieel bij te springen. 6. Bij dit raadsvoorstel horen de volgende bijlagen: collegebesluit; ontwerp besluit; Bijlage 1: Nota ECD; Bijlage 2: Juridisch advies Eversheds Faasen oprichten ECD; Bijlage 3: Rapportage "Maatregelen ter invulling van de Dordtse energiebesparingsen duurzaamheiddoelstelling 2015" HVC; Bijlage 4: Begrotingswijziging BWNNR. 211037; Bijlage 5: Akte van oprichting. 7. Voorstel Wij stellen u voor: 1. uw eventuele wensen en/of bedenkingen ten aanzien van ons voorgenomen besluit tot oprichting van de ECD ter kennis van ons college te brengen; 2. de begroting conform bijgevoegde begrotingswijziging, kenmerk BWNNR 21037 te wijzigen. Voor het oprichten de Energie Coöperatie Dordrecht is een budget nodig van maximaal 700.000,--. Dekking van deze bijdrage zal, zoals opgenomen in het Portfolioplan duurzaamheid 2010-2014, deels plaatsvinden door reeds in de begroting 2011 tot en met 2014 opgenomen budgetten groot 390.000,. Het restant bedrag groot 310.000, kan worden gedekt vanuit de daarvoor binnen de reserve SI W41 Duurzaamheid opgenomen middelen 310.000. De begrotingswijziging voor deze onttrekking aan de reserve SI is bijgevoegd. Het college van Burgemeester en Wethouders van Éordrecht de secretaris de burgemeester w J.H. de Baas - ontwerp besluit - Pagina 7/7