SPD Bedrijfsadministratie Examenopgave MANAGEMENT CONTROL DONDERDAG 15 DECEMBER 2016 14.45-16.15 UUR Belangrijke informatie Deze examenopgave bestaat uit 7 pagina s, inclusief het voorblad. Dit examen bestaat uit een case en omvat 8 vragen Dit examen bestaat uit de volgende documenten: examenopgaven Controleer of alle pagina s aanwezig zijn. Het aantal te behalen punten is 100. Geef niet meer antwoorden dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld drie redenen worden gevraagd en u geeft er meer dan drie, dan worden alleen de eerste drie door u genoemde redenen. Lever beide exemplaren van het examenpapier in. Lever ook het kladpapier na afloop van het examen in bij de toezichthouder. Dit wordt vernietigd en niet meegenomen in de beoordeling. Schrijf zo duidelijk mogelijk. Motiveer altijd uw antwoord, ook als dat niet expliciet wordt gevraagd. Schrijf met een blauw- of zwartschrijvende pen. Motiveer altijd uw antwoord, ook als dat niet expliciet wordt gevraagd. De toegestane hulpmiddelen bij dit examen zijn: Woordenboek Programmeerbare rekenmachine SPD Bedrijfsadministratie Management control Donderdag 15 december 2016 B / 7
2016 NGO-ENS B / 7
Casus Farcon: het verleden moet er nog uitsluipen* In amper 25 jaar is het Nederlandse Farcon van lokale speler uitgegroeid tot wereldspeler met in de Benelux een leidende marktpositie in de markt van de magistrale bereidingen. Magistrale bereiding is de aanduiding voor het bereiden van geneesmiddelen in de apotheek, dus niet het verstrekken van voorverpakte medicijnen gekocht bij een fabrikant. Het is het oude handwerk van de apotheker en wordt steeds minder belangrijk. Alleen in die gevallen waarin middelen niet verkrijgbaar zijn in een vorm of sterkte waarin ze aan de patiënt kunnen worden toegediend, moeten de middelen worden fijngemaakt of opgelost. In dat geval biedt magistrale bereiding de oplossing. Door strengere wetgeving rondom ARBO mogen veel apotheken zelf geen medicijnen meer bereiden. In dat geval kunnen de apothekers bij Farcon terecht. Farcon nv is zowel producent als groothandel. Producent Farcon bv koopt grondstoffen en produceert medicijnen. Een deel van de medicijnen wordt geleverd aan De Magistrale Bereider bv. Dit is de bereidingsapotheek met de vereiste vergunningen voor het maken van receptuur en de aflevering van de medicijnen via andere apotheken. Farcons strategie is gericht op het optimaliseren en innoveren van magistrale bereidingen. De missie van Farcon is het therapeutisch bereik van de voorschrijver vergroten om een op maat gemaakte farmaceutische zorg mogelijk te maken. Met zijn activiteiten ondersteunt Farcon de apothekers als uniek verkooppunt en verbetert de levenskwaliteit van de patiënt. Farcon is momenteel actief in 32 landen in Europa, Amerika en Azië. De producten van Farcon worden verkocht aan 200.000 klanten in meer dan zestig landen over de hele wereld. Vooral de afgelopen jaren is de groei explosief geweest, met een grote overname in de Verenigde Staten. In 2011 is Farcon wereldspeler geworden. Als onderdeel van de overname bleef de voormalige eigenaar, Jack Straw, CEO van de Amerikaanse divisie. Straw is een niets en niemand ontziend persoon. Veeleisend en hard voor de medewerkers met de wil om te winnen. De macht wordt niet gedeeld en alleen de controller wordt door Straw als vertrouweling beschouwd. De opdracht die Straw meekreeg, was simpel: realiseer een jaarlijkse winstgroei van 10%. De eerste twee jaren slaagde Straw in deze opdracht, mede omdat elke Amerikaan recht had op een basispakket aan verzekeringen. In feite kwam de groei in die twee jaar op 12% uit, maar Straw rapporteerde de gevraagde 10%, het overige bouwde hij als een reserve op. Deze actie werd uitgevoerd door de controller. In de jaarlijkse financiële rapportage die op hoofdlijnen plaatsvindt, kon de controller dit goed maskeren. Toen de verwachte groei het derde jaar tegenviel, kon Straw de reserve aanspreken en hield hij recht op een bonus van 100% van zijn toch al niet geringe jaarsalaris. In het vierde jaar werd al snel duidelijk dat de winstgroei van 10% niet haalbaar zou zijn. Straw gaf het salesteam opdracht om een vroegboek -programma te lanceren. Apothekers werden via kortingen en betalingsregelingen verleid tot vroegboeken. Deze actie was een succes, een aantal klanten bevestigde deel te nemen aan het programma, maar ook mondelinge toezeggingen werden alvast in de boeken opgenomen als harde verkopen. Toen SPD Bedrijfsadministratie Management control Donderdag 15 december 2016 3 / 7
aan het einde van het vierde jaar duidelijk werd dat ondanks het vroegboeken de winstgroei van 10% niet zou worden gehaald, kwam de controller met een nieuw idee: het herschrijven van de contracten met de zorgverzekeraars, zodat er hogere declaraties uitgestuurd konden worden. Door deze actie werd ook de bonus over het vierde jaar veiliggesteld. Aan het begin van het vijfde jaar kwam deze laagste actie aan het licht en de FBI startte een onderzoek naar betrokkenheid van Farcon bij fraude. De boete bij bewezen fraude loopt in de tientallen miljoenen euro s. Klanten zeggen het vertrouwen op, maar ook de banken waarbij Farcon een lening afsloot voor de overname in de Verenigde Staten, dreigen beslag te leggen op de bezittingen. Straw is ondertussen door de hoofddirectie ontslagen en er hangt hem een schadeclaim boven het hoofd. Maar Straw zou Straw niet zijn als hij op zijn beurt geen schadeclaim indiende bij het Nederlandse moederbedrijf. SPD Bedrijfsadministratie Management control Donderdag 15 december 2016 4 / 7
Opgave 1 Vraag 1a Vraag 1b Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 4a Vraag 4b Vraag 5 Vraag 5a Vraag 5b De kern van management control is het bereiken en behouden van doelcongruentie. Leg uit wat met doelcongruentie wordt bedoeld. Management control verschilt van strategic control. Geef aan wat het essentiële verschil tussen beide begrippen is. (8 punten) Stel voor Farcon nv de SWOT-analyse op. Benoem voor elk onderdeel van de SWOT-analyse twee aspecten. (8 punten) Aansluitend op de SWOT-analyse heeft de nieuwe directie een aantal kritische succesfactoren aangewezen. Noem en bespreek naar aanleiding van de opgestelde SWOT-analyse twee kritische succesfactoren. (5 punten) Beschrijf vijf controlproblemen die bij de Amerikaanse dochter van Farcon voorkomen. (10 punten) Koppel de controlproblemen aan één (of meer) in de literatuur bekende vier controls. Licht de koppeling toe. Een aantal van de tekortkomingen is te herleiden tot een gebrekkige managementcontrolstructuur. Wat wordt bedoeld met een managementcontrolstructuur? (16 punten) Benoem vier verbeterpunten in de bestaande managementcontrolstructuur van de Amerikaanse dochter van Farcon. Licht uw antwoord toe. In de managementliteratuur wordt gesproken over controls en soorten ondernemingen. Farcon kan als een onderneming opgebouwd uit divisies worden beschouwd. Vraag 6 Vraag 7 (9 punten) Noem en beschrijf drie consequenties hiervan voor het Management Control System van Farcon. SPD Bedrijfsadministratie Management control Donderdag 15 december 2016 5 / 7
Vraag 7a Vraag 7b Vraag 7c Vraag 7d Het Arm s length-beginsel dient in het kader van transferpricing (interne verrekenprijzen) te worden toegepast. Met dit beginsel wordt bedoeld dat gelieerde partijen onderlinge transacties dienen te verantwoorden alsof ze onafhankelijke ondernemingen zouden zijn. Leg in het kader van management control uit waarom dit principe als uitgangspunt dient voor tranferpricing. Motiveer bij welke verantwoordelijkheidscentra transferpricing noodzakelijk is. Noem de drie grondslagen van interne verrekenprijzen. Geef aan welke grondslag van interne verrekenprijzen in het algemeen de voorkeur geniet. Farcon bv stelt uit diverse grondstoffen medicijn Z samen. Dit medicijn kan aan de externe markt worden verkocht. De Magistrale Bereider bv is de interne partij die dit medicijn wenst te kopen voor verdere bewerking. Beide divisies worden als winstcentra aangemerkt, omdat Farcon nv een profitorganisatie is. Van de divisies is de volgende informatie beschikbaar: Farcon bv Vaste kosten: 1.000.000,- Variabele kosten per kilo medicijn Z: 10,- Normale capaciteit per jaar: 100.000 kilo Maximale capaciteit per jaar: 120.000 kilo Externe afzet is maximaal 130.000 kilo tegen 15,- per kilo. De Magistrale Bereider bv Vaste kosten: 600.000,- Variabele aanvullende (bewerkings)kosten per kilo medicijn Z: 20,- Normale capaciteit per jaar: 60.000 kilo Maximale capaciteit per jaar: 65.000 kilo Externe afzet is maximaal 100.000 kilo tegen 30,- per kilo bewerkt medicijn Z. Vraag 7e Vraag 7f Wat is de interne verrekenprijs die Farcon bv minimaal wenst te ontvangen? Laat uw berekening zien. Wat is de interne verrekenprijs die De Magistrale Bereider bv maximaal wenst te betalen? Laat uw berekening zien. SPD Bedrijfsadministratie Management control Donderdag 15 december 2016 6 / 7
Vraag 7g Welke interne levering zal plaatsvinden? Motiveer uw antwoord. Naast medicijn Z stelt Farcon bv medicijn Y samen. De cijfers over het afgelopen jaar leveren navolgend beeld op (verkoopprijs in en afzet per kilo): Medicijn Z Medicijn Y gebudgetteerde verkoopprijs per kilo 15,00 20,00 gebudgetteerde afzet in kilo's 120.000 200.000 werkelijke afzet in kilo's 100.000 240.000 werkelijke verkoopprijs per kilo 15,50 22,50 standaardkostprijs per kilo 13,50 20,50 Vraag 8 Vraag 8a Vraag 8b Vraag 8c Vraag 8d Maak een analyse van de verschillen met betrekking tot deze verkoopactiviteiten. Bereken afzonderlijk: het verkoopprijsverschil. het verkoopmixverschil. het verkoopomvangverschil. Welke conclusies kunt u verbinden aan bovenstaande verschillen? * Bron: Het Financieele Dagblad diverse artikelen januari-juli 2016; diverse websites september 2016; vereenvoudigd en bewerkt voor onderwijskundige doelen. Einde examen SPD Bedrijfsadministratie Management control Donderdag 15 december 2016 7 / 7