LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Jolien Felis UC Leuven-Limburg Lerarenopleiding Vestiging Heverlee Hertogstraat 178, 3001 Heverlee Tel. +32 16 37 56 00 Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - Biologie Stagebegeleider DLO: H. Verstappen School: Heilig Hart & College Halle Onderwijsvorm: ASO Les gegeven door: Jolien Felis Vak: Aardrijkskunde Richting: Wetenschappen + (Griek)-Latijn Klas: Lokaal: Aantal leerlingen: Onderwerp: Bevolkingsspreiding + ontwikkelingsgraad Vakmentor: Datum/Data: Lesuur/-uren: BEGINSITUATIE & DIDACTISCHE VERANTWOORDING Situering in de lessenreeks - Deze les kadert in een lessenreeks betreffende het thema landschap en wereldkaart. - Aan dit thema worden er in totaal 4 lestijden besteed. - Dit is de laatste les van de lessenreeks betreffende dit thema. - In wat vooraf ging bekeek men de wereldblokken, het reliëf in de wereld, de referentiekaart van de wereld en het klimaat en bijpassende vegetatie in de wereld. Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is) - In de eerste graad werd aandacht besteed aan de term bevolkingsdichtheid bij het hoofdstuk bebouwing en bevolking. - De leerlingen beschikken over de kennis en vaardigheden om efficiënt op te zoeken in de atlas. Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit - De leerlingen komen in de actualiteit vaak in contact met onwtikkelings- en (over)bevolkings- problematieken, acties van goede doelen, politiek omtrent de ontwikkelingshulp, Didactische verantwoording In deze les over de BEVOLKINGSSPREIDING EN ONTWIKKELINGSGRAAD leren leerlingen de bevolking over de wereld en de ontwikkelingsgraad van een land d.m.v. kaartstudie, studie van tabellen, diagrammen, grafieken, foto s en voorbeelden. De eerste lesfase omvat het spelen van een kort simulatiespel: De wereld op stoelen. Deze speelse methodiek geeft jongeren inzicht in de spreiding van de wereldbevolking over de verschillende continenten. Daarnaast doet het henstil staan de verdelen van de rijkdom over continenten. De methodiek speelt op de ervaring van deelnemers en wil daarmee hun kennis verrijken, dit sluit aan bij het activiteitsprincipe. Vervolgens wordt de leerlingen de keuze aangeboden op vlak vak interesse, activiteiten en hulpmiddelen. In deze les worden twee onderwerpen aangeboden: 1. Bevolkingsspreiding 2. Ontwikkelingsgraad Leerlingen kunnen in groepen van max. 3 of individueel het gekozen onderwerp aanpakken. Ze kunnen het groepje vormen in functie van de leerlingen: wie wil welk onderdeel onderzoeken? Wie kan er goed met welke bronnen om? Indien de leerling liever individueel werkt kan dit ook. Aangezien deze leerlingen al wat ervaring hebben met ontleden van bronnen wordt er gekozen om heel wat bronmateriaal aan te bieden: - Beelden - Verschillende media (filmpjes, websites, ) - Artikels - Schema s - Tabellen, diagrammen, - Kaarten
Belangrijk is dat enerzijds alle leerlingen het minimumprogramma moeten afwerken en anderzijds dat alle leerlingen maximaal hun mogelijkheden kunnen ontwikkelen. De leerlingen werken in het lesuur de werkblaadjes af. Indien ze klaar zijn beginnen ze aan een mogelijke presentatie (Prezi, PowerPoint, Thinglinks, ). Aan het einde van de les worden uit elke groep twee leerlingen geloot die samen het onderwerp overlopen aan het begin van volgende les. Ze hebben dus een week tijd om samen een kleine presentatie te maken. EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden) ET 1 op kaarten aanduiden en benoemen: - continenten en oceanen; - de belangrijkste relie feenheden en rivieren; - de belangrijkste staten; - natuurlijke en menselijke aardrijkskundige entiteiten. ET 16 aardrijkskundige entiteiten afbakenen op basis van verschillen en gelijkenissen van enkele natuur- lijke of menselijke aardrijkskundige kenmerken. Situering in het leerplan: 6 Op de wereldfacetkaarten van bevolkingsspreiding en ontwikkelings- graad verschillen aflezen. WENKEN Naast de studie van de grote fysische structuren over de continenten, wordt via een kaartstudie kennisgemaakt met de bevolkingsspreiding en met de ontwikkelingsgraad van de wereldblokken. Hier volstaat het de aangeboden kaarten te lezen en enkel grote ruimtelijke verschillen vast te stellen. Het is niet de bedoeling om de bevolkingsspreiding of de verschillen in ontwikke- lingsgraad te verklaren. Dat gebeurt in de synthese op het einde van het tweede jaar van de tweede graad, nadat de agrarische en industrie le moge- lijkheden bestudeerd zijn. We beperken ook de studie van de socio-economische kenmerken tot het aflezen van de overzichtskaarten van bevolkingsspreiding en ontwikke- lingsgraad. De ontwikkelingsgraad kan via ICT jaarlijks geu pdatet worden (meest recente gegevens). Hier kan mogelijks ook een link gelegd worden met de actualiteit. ALGEMEEN LESDOEL De bevolkingsspreiding kunnen aflezen op de wereldfacetkaart en verklaren. Introductie van de begrippen ontwikkelingsgraad en human development index a.d.h.v. beeld- en kaartmateriaal. SCHOOLAGENDA H5: Bevolkingsspreiding en ontwikkelingsgraad p. 42 t.e.m. p. 44. BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.) Cox K., Leysen, R., van Boven M. & Wauters J., (2010). Werkmap aardrijkskunde 3. Kontich: Dilligentia Neyt R., Tibau G., Van Broeck C., Van Cleemput A. & Verstappen H., (2014). Geogenie 3, Leerwerkboek. (Thema 3) Antwerpen: De Boeck. Helsen B., Goyvaerts E., Verspagen F., (2015). HORIZON 3. Mechelen: Plantyn. Helsen B., Goyvaerts E., Verspagen F., (2015). HORIZON(T) 3 HANDLEIDING. Mechelen: Plantyn. Van Hecke E., Vanderhalle D.& Callemeyn J., (2012). Plantyn Algemene Wereldatlas, Mechelen: Plantyn. Methodiek DE WERELD OP STOELEN. Broederlijk Delen. Geraadpleegd op 29 oktober 2016, via: https://chiro.be/sites/default/files/de_wereld_op_stoelen.pdf LEERMIDDELEN & MEDIA Aanwezig in het leslokaal Door lesgever mee te brengen COMPUTERLOKAAL Algemeen Krijtbord Computer + beamer Atlassen - krijt - pointer - Powerpoint - papieren met werelddelen - enveloppes met bronnen
Leerdoelen De bevolkingsspreiding over de continenten weergeven (C2) Verbanden leggen tussen de bevolkingsspreiding en de rijkdom in de wereld. (C3) Lesfasen & timing Instapfase motiveren 10 min Didactisch lesontwerp KRACHTIGE LEEROMGEVING Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud SIMULATIESPEL De wereld op stoelen We gaan onszelf even beschouwen als de wereldbevolking. De klas wordt even de wereld. Op verschillende plaatsen in de klas hangt een werelddeel. Verdeel jullie nu over de continenten in verhouden met het aantal inwoners op dat werelddeel. Jullie krijgen 2 min. om te overleggen. KLASSIKALE VERBETERING We nemen nu voor elke persoon een stoel. Deze stoelen stellen de rijkdom van de wereld voor. Verdeel deze stoelen nu over de continenten zoals de rijkdom in het echt verdeeld zou zijn. Ga met het aantal personen op je continent nu op de stoelen zitten. OLG Nabespreking Wat heeft jullie verbaasd? Wat kunnen we concluderen uit deze simulatie? PROBLEEMSTELLING: Hoe zit het precies met de bevolking en de rijkdommen op onze aarde? LESOVERGANG Vandaag mag je kiezen tussen twee onderwerpen. VERDEELMETHODE Sluit je ogen. Wie wil er vandaag werken rond het thema bevolkingsspreiding? Wie wil er vandaag werken rond het thema bevolkingsspreiding? LRK verdeelt lesmateriaal. Continentenfiches + stoelen HOOFDSTUK 5: BEVOLKINGSSPREIDING EN ONTWIKKELINGSGRAAD DE WERELD OP STOELEN Methodiek die jongeren inzicht geeft in de spreiding van de wereldbevolking en de rijkdom over de verschillende continenten. Werkwijze: - Continenten liggen verspreid in lokaal. - LLN verdelen zich over de continenten (in verhouding met het aantal inwoners). Conclusie: - De bevolking en rijkdom is ongelijk verspreid over de werelddelen.
A.d.h.v. tabellen en grafieken de bevolking over de wereld in eigen woorden weergeven. (C4) A.d.h.v. tabellen en grafieken de rijkdom over de wereld in eigen woorden weergeven. (C4) M.b.v. de atlas de dicht- en dunbevolkte gebieden situeren op de wereldkaart. (C4) M.b.v. de atlas de landen met lage en hoge ontwikkeling situeren op de wereldkaart. (C4) In eigen woorden uitleggen waarom een gebied dun of dichtbevolkt is. (C3) Lesfase 1: onderzoek + verwerking 38 min DIFFERENTIATIEOPDRACHT Zie apart document en werkblaadjes Enveloppes met bronnen Werkblaadjes Computers 5.1 BEVOLKINGSSPREIDING - In Moesson-Azië woont meer dan de helft van de wereldbevolking op ongeveer 1/7 van de oppervlakte. - Oceanië, de voormalige Sovjet-Unie en Noord-Amerika zijn relatief dun bevolkt Bevolkingsspreiding = wijze waarop een bevolking zich over een bepaald woongebied heeft verdeeld, en wordt aangeduid met dicht bevolkt, matig dicht bevolkt, eerder dun bevolkt en dun bevolkt. Spreiding van de wereldbevolking is ongelijkmatig. Verschillen tussen werelddelen, binnen eenzelfde werelddeel. Oorzaak dunne bevolking: - Droogte - Koude - Arme bodem - Hoogte Oorzaak dichte bevolking: - Rond rivier (water & transport) - In vlakten voor landbouw - Stedelijke kernen Dichtbevolkte gebieden: - Zuid-Azië, Zuidoost-Azië en Oost-Azië (industrie / landbouw) - West-Europa (industrie / handel en diensten) - Oostkust van Noord- en Zuid-Amerika (industrie / handel) - Nijlvallei, Guinese kust in Afrika (aanwezigheid water / handel) Zwaartepunt van de bevolking ligt in Moesson-Azië. Dunbevolkte gebieden: - Droge gebieden: centraal Azië en Australië, Sahara, Westen VS, - Koude gebieden: Noorden van Azië en Noord- Amerika, - Gebergten en hoogplateau s: Himalaya, hoogland van Tibet, - Tropische regenwouden: Centraal Afrika, Amazonewoud, Dunbevolkte gebieden worden gekenmerkt door een ongunstig fysisch milieu.
5.2 ONTWIKKELINGSGRAAD Ontwikkelingsgraad = de mate waarin een samenleving het menselijk welzijn bevordert in alle facetten van het bestaan. Human Development Index = getal tussen 0 en 1 als hulpmiddel om evoluties in kaart te brengen. De index houdt o.a. rekening met bepaalde socioeconomische factoren: - Levensverwachting bij de geboorte - Graad van analfabetisme/scholingsgraad - BNP en levensstandaard - Noord-, West- en Zuid-Europa - Verenigde Staten en Canada - Japan en Zuid-Korea - Australië - enkele Arabische staten Gebieden met hoge ontwikkeling situeren zich vooral in de gematigde zone. Gebieden met lage ontwikkeling: - Afrika (behalve uiterste noorden en zuiden) - Zuid-Azië LESOVERGANG Wie stelt volgende week deze lesonderwerpen voor? Gebieden met lage ontwikkeling situeren zich vooral in de warme zone. Slot: 2 min LOTING Er worden 2 LLN per onderwerp geloot. (Elke LLN komt 1 keer per jaar aan de beurt.) Deze leerlingen voorzien samen een korte (zelf in te vullen) presentatie over hun gekozen onderwerp.