IMPLEMENTATIEPLAN LOB In het kader van het landelijk stimuleringsproject LOB in het mbo 08 juli 2011
Inhoud Inleiding... 2 Hoofdstuk 1 Visie op onderwijs, begeleiding en LOB : de huidige stand van zaken... 3 1.1. Redenen voor loopbaanbegeleiding... 3 1.2. Uitvoering van LOB... 3 1.3. Roadmap to excellence... 4 1.4. Roadmap to Excellence: fase 2... 5 1.5. Harmonisatie van verzuimbestrijding en zorg... 6 1.6. Professionalisering... 6 1.7. Samengevat... 6 Hoofdstuk 2 Implementatieplan LOB... 8 Bijlagen: resultaten van de LOB-scan... 11 1
Inleiding ROC Eindhoven is een van de deelnemende instellingen in het landelijk stimuleringsproject LOB in het mbo. Een van de opdrachten binnen dit stimuleringsproject is het ontwikkelen van een implementatieplan voor LOB. Dit document is het resultaat van deze opdracht. In dit document is weergegeven wat de huidige stand van zaken is rondom onderwijs, begeleiding en LOB, welke inspanningen er op dit moment roc-breed verricht worden en wat we, uitgaande van deze bestaande inspanningen, nog verder willen uitwerken en implementeren. Onder leiding van het CINOP is er binnen ROC Eindhoven naast allerlei bestaande gremia nóg een enthousiaste club mensen ontstaan die zich als advocates willen inzetten voor LOB! Bij de totstandkoming van dit document is gebruikt gemaakt van de volgende documenten: - Uitgangspunten loopbaanbegeleidng binnen ROC Eindhoven; - Basisscan uit het programma Roadmap to Excellence (RtE); - Projectplan loopbaanbegeleiding RtE loopbaanbegeleiding; - Procedure instroom 2011-2012; - Procesbeschrijving LOB in het programma SPOOR; - Promotieonderzoek Kariene Mittendorff; - Resultaten Quick scan LOB van het CINOP. Conny Bakker, Dienst Onderwijs & Studentenservice Imke van Gerven, Dienst Onderwijs & Studentenservice Claudine Hogenboom, Dienst Onderwijs & Studentenservice Thomas Kramer, School voor Sport & Bewegen Katja van der Linden, School voor Welzijn, Cultuur & Onderwijs Rick van der Velden, School voor Autobranche & Mobiliteit 2
Hoofdstuk 1 Visie op onderwijs, begeleiding en LOB : de huidige stand van zaken 1.1. Redenen voor loopbaanbegeleiding Hoewel LOB een niet meer weg te denken onderdeel is binnen ROC Eindhoven, is het nog niet zo dat we kunnen zeggen dat LOB structureel en systematisch is ingebed in de begeleiding van onze studenten. Binnen de clusters van ROC Eindhoven is er bijvoorbeeld een groot verschil te zien tussen de hoeveelheid tijd die aan LOB besteed wordt, de frequentie van het aantal en de duur van LOBgesprekken en niet bij alle opleidingen worden er ook daadwerkelijk individuele gesprekken met álle studenten gevoerd. De redenen waarom ROC Eindhoven LOB belangrijk vindt, zijn de volgende. De overstap tussen de verschillende onderwijstypes zorgt voor uitval van studenten. Op dit soort momenten is extra (loopbaan)begeleiding wenselijk. Jongeren willen behalve informatie over opleidingen, zelf ervaren waar ze wel/niet goed in zijn, uitzoeken waar hun interesses liggen en welke type begeleiding ze daar bij voorkeur bij willen hebben. Door alle studenten intensief te begeleiden, kunnen wij stimuleren dat zij daadwerkelijk hun opleiding voltooien. De politiek wil dat jongeren gestimuleerd worden zich te ontwikkelen tot succesvolle arbeidskrachten die hun kwaliteiten kunnen inzetten. Een succesvolle loopbaan is immers een belangrijke voorwaarde voor tevreden burgers. Het bedrijfsleven heeft groot belang bij goed opgeleide en gemotiveerde werknemers die weten wat ze willen, zicht hebben op hun kwaliteiten en deze ook kunnen inzetten. Bij LOB gaat het om het sturing geven aan het vinden van betekenisvol werk of vervolgonderwijs dat aansluit op de eigen kwaliteiten, mogelijkheden, waarden en motieven. Daarvoor is het belangrijk dat een student zélf inzicht heeft in zijn kwaliteiten, mogelijkheden, waarden en motieven. Daarnaast vereist het oriëntatie op en inzicht in de mogelijkheden die de arbeidsmarkt biedt en oriëntatie op mogelijke doorstoomtrajecten in het vervolgonderwijs. ROC Eindhoven heeft de taak om de student te begeleiden bij zijn zoektocht naar kwaliteiten en capaciteiten om die vervolgens te kunnen inzetten om zijn loopbaan na het mbo succesvol te kunnen voortzetten. 1.2. Uitvoering van LOB De uitvoering van LOB gebeurt binnen ROC Eindhoven op allerlei mogelijke manieren en is daarmee niet geharmoniseerd. Binnen ROC Eindhoven zijn uitgangspunten vastgesteld die voor alle scholen van ROC Eindhoven leidend zijn. Een van de uitgangspunten is bijvoorbeeld dat iedere student een loopbaanbegeleider heeft. In de praktijk klopt dit ook, maar het is vervolgens niet zo dat een loopbaanbegeleider ook daadwerkelijk gesprekken voert met alle studenten die onder zijn hoede vallen. Te vaak is het nog zo dat LOB ingezet wordt om gesprekken aan te gaan met studenten waarmee het niet zo goed gaat (lees: waarvan de studievoortgang de loopbaanbegeleider zorgen baart). Zo is binnen de roosters loopbaanbegeleiding opgenomen, maar dan als groepsactiviteit. Individuele gesprekken zijn niet altijd structureel ingeroosterd, waardoor het gevaar bestaat dat ze ook niet gevoerd worden. 3
Het aantal uren dat per school uitgegeven wordt aan loopbaanbegeleiding is zeer divers. Dit varieert van 3 uur in de week tot 8 uur per jaar. Uit onderzoek dat Kariene Mittendorff onder andere heeft uitgevoerd binnen een aantal scholen van ROC Eindhoven is dit diffuse beeld ook terug te zien. De tijd die bijvoorbeeld uitgetrokken wordt voor de loopbaangesprekken varieert van 15 minuten tot een uur. De vaardigheden van de loopbaanbegeleiders variëren in mate van kwaliteit en het resultaat van de gesprekken is navenant. Wanneer we de BPV in het kader van LOB beschouwen, zien we dat er in elke school in principe twee maal per jaar een bezoek gebracht wordt aan het BPV-bedrijf. De doelen van deze bezoeken zijn echter wisselend en ook niet altijd voor iedereen helder. Soms worden deze bezoeken gebruikt om de praktijkbegeleiders te begeleiden, soms worden er loopbaangesprekken met de praktijkbegeleider gevoerd (al dan niet in aanwezigheid van de student), soms worden deze bezoeken gebruikt om de band met het bedrijf te versterken. Concluderend kunnen we zeggen dat er voor alle studenten binnen ROC Eindhoven LOB aanwezig én beschikbaar is maar dat dit niet structureel is ingebed in het curriculum en dat er daardoor niet echt sprake is van een loopbaanlijn binnen de opleidingen. Binnen het programma SPOOR is een zogenaamde procesbeschrijving coaching LOB ontwikkeld samen met loopbaanbegeleiders uit alle scholen. Wanneer deze procesbeschrijving is vastgesteld door het College van Bestuur, dienen de scholen zich aan de procedures te houden zoals die in de beschrijving zijn opgenomen. Deze procedures behelzen aan de ene kant de gespreksvoering en aan de andere kant formele zaken, zoals bijvoorbeeld het verwijzen van studenten naar 2 de -lijnszorg. 1.3. Roadmap to excellence In ROC Eindhoven is er binnen het roc-brede planm van aanpak Doen! een Roadmap to Excellence ontwikkeld, waarin vastgelegd is dat scholen vanaf augustus 2011 minimaal dienen te voldoen aan een zogenaamd basisniveau van competentiegericht onderwijs. LOB is ook op dit niveau omschreven en behelst de volgende items, afgeleid van de uitgangspunten. - Iedere student heeft een loopbaanbegeleider; - De inhoud van LOB is gebaseerd op het actuele brondocument loopbaan en burgerschap; - De inhoud van LOB is gericht op drievoudige kwalificering; - De inhoud van LOB is gericht op het realiseren van elke student op de juiste opleiding ; - Het bereik van LOB strekt zich uit vanaf de intake tot en met de uitstroom; - Het doorstroomportfolio (en daaruit afgeleid het Statusformulier Plaatsing & Intake) is basis van het eerste loopbaangerichte gesprek met studenten; - Het thema interne gediplomeerde opstroom is structureel onderdeel van LOB; - LOB heeft een duidelijk herkenbare plaats in het rooster; - De resultaten van de integrale opdracht zijn uitgangspunt van LOB; - Elke student leert te reflecteren op het eigen leerproces en behaalde resultaten; - De leeractiviteiten zijn in de vorm van onderwijsproducten beschreven in het LOBprogramma van de Onderwijsgids; - Er wordt met de student besproken welke leerroute hij kan volgen. Na overleg met de student bepaalt de opleiding de te volgen route. Er is afgelopen schooljaar hard gewerkt om aan deze items te voldoen. Gevolg is dat ook LOB prominent op de kaart is komen te staan van de diverse scholen binnen ons roc. Om scholen behulpzaam te zijn bij het uitvoeren van hun opdracht heeft de Dienst Onderwijs & Studentenservice 4
diverse beleids- en servicedocumenten ontwikkeld en activiteiten georganiseerd. Deze staan hieronder genoemd. - Uitgangspunten loopbaanbegeleiding (juli 2010): deze zijn door het College van Bestuur vastgesteld en gelden voor alle scholen binnen het roc; - Onderwijscafé loopbaanbegeleiding (oktober 2010): bijeenkomst voor leidinggevenden waarin de uitgangspunten op een interactieve manier besproken zijn; - Onderwijskaart loopbaanbegeleiding (december 2010): ansichtkaart voor roc-medewerkers waarop in het kort de uitgangspunten LOB verwoord staan; - Begrippenlijst LOB (februari 2011): lijst met gebruikte termen en de betekenis die wij binnen ons roc daaraan geven); - Checklist implementatie LOB (maart 2011): checklist op basis van het onderzoek van Ecorys aan de hand waarvan scholen kunnen ontdekken hoe succesvol hun eigen LOB-activiteiten zijn en wat ze nog zouden kunnen verbeteren; - Servicedocument loopbaanprogramma (april 2011): servicedocument dat een handreiking biedt om een structureel loopbaanprogramma binnen het curriculum in te bouwen; - Procesbeschrijving coaching leerloopbaan van studenten (juli 2011): procesbeschrijving in het computerprogramma Protos waarin de processtappen beschreven zijn die binnen LOB genomen dienen te worden. Deze procesbeschrijving is leidend voor de scholen binnen het roc; - Servicedocument voeren 1 ste loopbaangesprek (juni 2011): handleiding voor loopbaanbegeleiders die een eerste loopbaangesprek met studenten gaan voeren op basis van informatie uit het doorstroomportfolio van de student; - Hernieuwde rolomschrijving van de loopbaanbegeleider i.s.m. de Dienst P&O. 1.4. Roadmap to Excellence: fase 2 In navolging op het basisniveau dat in de roadmap beschreven is, wordt er vanaf schooljaar 2011-2012 een fase 2 ingezet, waarin scholen een verdieping dienen aan te brengen in bepaalde thema s uit het basisniveau. Wat betreft LOB zijn in het kader van fase 2 worden in ieder geval de volgende acties uitgezet. 1. Uitdiepen van de uitgangspunten en komen tot een verdere uitgewerkte visie op LOB - Er zal een gesprek plaatsvinden met de bestuursvoorzitter van ROC Eindhoven met als onderwerp: loopbaanbegeleiding als 'unique selling point' van ROC Eindhoven; - Er wordt een dag georganiseerd voor studenten, onderwijsmanagers en loopbaanbegeleiders waarin het doel is dat er aan het eind van de dag een visie opgeleverd wordt over (loopbaan) begeleiding. Motto van deze dag is: we praten mét en niet tegen of over studenten! 2. LOB in de praktijk: gesprekken voeren met studenten - Er is een handleiding geschreven voor het eerste loopbaangerichte gesprek op basis van de procesbeschrijving LOB van ROC Eindhoven en het loopbaanwiel van CINOP; - Vanuit een beeldende aanpak wordt het voeren van loopbaandialogen inzichtelijk gemaakt. In overleg met de camerajournalist van ROC Eindhoven zijn verkennende gesprekken gevoerd over het maken van een film over het voeren van loopbaangesprekken en dan vooral door de ogen van studenten. In het najaar zal loopbaanbegeleiding letterlijk en figuurlijk in beeld gebracht worden. - Er zal een workshop georganiseerd worden rondom het thema: LOB, luisteren naar het verhaal van de student. Deze workshop kan ook in het kader van professionalisering ingezet worden. 5
3. Professionalisering van loopbaanbegeleiders - In samenwerking met de Dienst P&O is een zogenaamd keuzemenu ontwikkeld waaruit scholen kunnen kiezen wanneer zij hun loopbaanbegeleiders willen professionaliseren. Uitgangspunt van dit keuze menu is dat scholingprogramma s op basis van maatwerk ontwikkeld worden. Op dit moment lopen er binnen twee scholen twee verschilende soorten scholingstrajecten. Deze zullen geëvalueerd worden waarna bekeken wordt hoe deze trajecten uitgerold kunnen worden binnen het roc; - In samenwerking met Kennisnet zal er in Wikiwijs een zogenaamd onderwijsmagazijn voor LOB opgezet worden. Hierin zal alle materiaal dat er binnen het roc voorhanden is rondom LOB uiteindelijk een plek moeten vinden en daardoor toegankelijk voor alle loopbaanbegeleiders van ROC Eindhoven. 1.5. Harmonisatie van verzuimbestrijding en zorg In het kader van de instroom is er binnen ROC Eindhoven het een en ander geharmoniseerd. Zo wordt er gebruik gemaakt van een zogenaamd verzuimprotocol waarmee we de (ongeoorloofde) afwezigheid van studenten willen terugdringen en waarmee we zicht krijgen op de hoeveelheid en aard van het (ongeoorloofde) verzuim. Binnen ons studentvolgsysteem is constant te zien welke studenten er (ongeoorloofd) afwezig zijn. Verder zijn de scholen op dit moment in het kader van de zorgstructuur een structurele structuur van begeleiding aan het opzetten, met name voor zorg- of risicostudenten. Deze structuur bestaat er uit dat er een onderscheid gemaakt wordt tussen de zogenaamde basisbegeleiding en de 2 de lijnsbegeleiding. De basisbegeleiding wordt verzorgd door alle begeleiders die in het primaire proces een rol hebben, zoals de loopbaanbegeleider en de docenten. De 2 de lijnsbegeleiding is bedoeld als extra en aanvullend voor studenten en teams. Daarbij wordt er gebruik gemaakt van een zorgteam op schoolniveau en een zorgteam op clusterniveau. De begeleiding van de student wordt op deze manier zoveel mogelijk vanuit de school zelf vormgegeven. In het kader van het project VSV en een convenant dat wij met aanleverende scholen in de regio gesloten hebben, zijn er afspraken gemaakt voor een andere benadering van de intake, waarbij het doorstroomportfolio een centrale rol speelt bij de zogenaamde loopbaangerichte intake van de student. Vanaf het volgend schooljaar dient er met alle studenten een loopbaangerichte intake gevoerd te worden die resulteert in een begeleidingsplan voor de student. 1.6. Professionalisering In principe volgden beginnende loopbaanbegeleiders de opleiding loopbaanbegeleider die door een interne trainer van het ROC wordt gegeven. Deze training voldoet echter niet meer aan de huidige eisen uit het brondocument loopbaan en burgerschap en is niet meer geënt op recente wetenschappelijke inzichten wat betreft professionalisering. Er is geen ROC-brede professionalisering ingezet voor loopbaanbegeleiders die al een aantal jaren deze rol vervullen. Een aantal scholen volgt op dit moment wel trainingen voor loopbaanbegeleiders via externe bureaus. Tussen de Dienst Onderwijs & Studentenservice en de Dienst P & O zijn er gesprekken gaande om te zien hoe de interne professionalisering van loopbaanbegeleiders kwalitatief verbeterd kan worden. 1.7. Samengevat In het schema op de volgende pagina staan alle activiteiten samengevat die we vanaf schooljaar 2011-2012 zullen gaan ondernemen om LOB nog beter op de kaart te krijgen. We hebben daarbij gebruik gemaakt van het schema dat door het CINOP is aangeleverd. 6
In het schema zijn niet alle componenten ingevuld, omdat er vanuit het programma roadmap to excellence al veel zaken gerealiseerd zijn. 7
Hoofdstuk 2 Implementatieplan LOB Component 1: Visie en doelen Element Resultaat Activiteit Werkwijze Gereed? Verantwoordelijke Wie Het CvB en de directie hebben de eindverantwoordelijkheid voor LOB en dragen dit samen met teamleiders actief uit CVB spreekt commitment uit om loopbaanbegeleiding als Unique Selling Point weg te zetten Gesprek voorzitter CVB September 2011 Marjolijn Kleingeld Marjolijn Kleingeld Claudine Hogenboom Thomas Kramer Actief uitdragen van het committment Unique Selling Point wordt omgezet in concrete activiteit LOB-dag geopend door voorzitter CVB LOB als unique selling point inzichtelijk maken d.m.v. spel waarin alle elementen van LOB in één dag helder worden en vertaald naar de eigen situatie. November 2011 Claudine Hogenboom Dienst O&S Lucas van Nielen Managers onderwijs Dienst M&C Visie op LOB Een breed gedragen visie Studiedag met studenten, loopbaanbegeleiders en leidinggevenden Organiseren van een studiedag met als motto: Wij praten mét en niet tegen en over studenten! Oktober 2011 Claudine Hogenboom Katja van der Linden Conny Bakker Thomas Kramer Claudine Hogenboom Imke van Gerven Rick van der Velden Beroeps- en studiekeuze- 8
Component 2: Draagvlak en leiderschap adviseurs Onderwijsmanagers Studentenraad Marketing en Communicatie Element Resultaat Activiteit Werkwijze Wanneer gereed Verantwoordelijke Wie Draagvlak / bewustwording Loopbaanbegeleiders zijn zich bewust van het belang van het verhaal dat een student binnen een loopbaan met zich meebrengt Organiseren workshop voor geïnteresseerde loopbaanbegeleiders Door middel van een workshop worden loopbaanbegeleiders zich bewust van: 1. Het belang van hun eigen persoonlijke verhaal 2. Het belang van de student zijn verhaal September 2011 Claudine Hogenboom Claudine Hogenboom Thomas Kramer Ferdy Masselink Marketing en Communicatie Draagvlak creëren binnen ROC en bij partners De visie op loopbaanbegeleiding is bekend binnen ROC en haar partners Presentatie op ludieke wijze van LOB met kerst of op nieuwjaarsbijeenkomst Nog nader uit te werken Dec 2011/Jan 2012 Claudine Hogenboom Katja van der Linden Conny Bakker Thomas Kramer Claudine Hogenboom Imke van Gerven Rick van der Velden Marketing en Communicatie 9
Component 5: De inhoud van LOB Element Resultaat Activiteit Werkwijze Wanneer gereed Verantwoordelijke Wie Aanbieden van loopbaanactiviteiten binnen onderwijsopdrachten/ projecten roc-breed Onderwijsmagazijn beschikbaar waaruit loopbaanbegeleiders kunnen putten om LOB inhoudelijk vorm te geven Inrichten van een onderwijsmagazijn in Fronter in samenwerking met Kennisnet Organiseren van een arrangeerdag in samenwerking met Kennisnet/ Wikiwijs Mei 2012 Claudine Hogenboom Conny Bakker Katja van der Linden Imke van Gerven i.s.m. de scholen I&A Component 10: IPB professionalisering Element Resultaat Activiteit Werkwijze Wanneer gereed Verantwoordelijke Wie Professionalisering Loopbaanbegeleiders Loopbaanbegeleiders zijn zich bewust van het verhaal dat studenten met zich meebrengen. Workshop LOB: luisteren naar het verhaal van studenten Door middel van een workshop worden loopbaanbegeleiders zich bewust van: 1. Het belang van hun eigen persoonlijke verhaal 2. Het belang van het verhaal van de student September 2011 Claudine Hogenboom Claudine Hogenboom Thomas Kramer Ferdy Masselink Professionalisering loopbaanbegeleiders Loopbaanbegeleiders zijn "op maat geschoold in begeleiden van leerlingen op loopbaangebied Keuzemenu loopbaanscholing Kenbaar maken van het keuzemenu. Scholen begeleiden in het ontwikkelen van een scholingstraject. Juli 2011 Claudine Hogenboom Claudine Hogenboom Thomas Kramer P&O 10
Bijlagen: resultaten van de LOB-scan In aparte bijlages zijn de resultaten van de scan opgenomen zoals we die onder begeleiding van Hans de Wit hebben ingevuld. 11