sectormonitor retail
1 Sectormonitor Retail November 1 ABN AMRO Economisch Bureau INHOUDSOPGAVE Macro-economisch beeld Retail 3 Non-food branches 4 Food branches 5 Sector & Commodity Research Mathijs Deguelle tel: +31 344 179 mathijs.deguelle@nl.abnamro.com Commercieel contact Michel Koster tel: +31 388 4157 michel.koster@nl.abnamro.com Voorwoord van uw Sector Banker Winkelverkopen even in herstel door hogere btw, kopte het Financieel Dagblad deze maand. Wanneer gecorrigeerd naar het aantal koopdagen, dan groeide de omzet in september met bijna 3% en het volume met ongeveer 1%. Het effect van de naderende BTW verhoging per 1 oktober hing hier duidelijk mee samen. Deze reactie was te verwachten, zo bleek ook uit het vorige maand gepubliceerde BTW rapport. Het rapport voorzag geen structurele veranderingen in het koopgedrag, wel een schrik reactie. Dat is nu tot uiting gekomen in het feit dat de consument zijn aankopen, van voornamelijk electronikaproducten naar voren heeft gehaald. De opleving in de maand september kan dus zeker niet gezien worden als het begin van een periode van groei voor de detailhandel. Ook de verschillende economische indicatoren wijzen er niet op dat de koopkracht op korte termijn zal herstellen. De detailhandel in Nederland heeft hieronder te lijden zo blijkt uit deze sector monitor. Vanaf 9 is de afzet in met name de elektronica-, doe-het-zelf en de kledingsector alleen maar gedaald en deze dalende trend lijkt alleen maar te versnellen. Dit heeft ervoor gezorgd dat het huidig detaillistenvertrouwen opnieuw naar het dieptepunt van 9 is gezakt. Na een lange periode van krimpende volumes lijkt er bij veel detaillisten geen vet meer op de botten te zitten. Nederland zag als geheel een daling van de faillissementsgraad in 11, maar voor de detailhandel steeg deze juist. Naar verwachting zal het jaar 1 afgesloten worden met een historische faillissementsgraad van,83%, waarvan de non-food sector met 77% hiervan verreweg het grootste deel uitmaakt. Voor 13 verwacht het economisch bureau van ABN AMRO dat dit percentage verder zal oplopen tot een welgetelde,95%. Door de aanhoudende conjuncturele tegenwind zal de detaillist dus in steeds grotere mate geconfronteerd worden met een terughoudende consument. Tegelijkertijd is het aanbod groter dan ooit tevoren en blijft deze groeien, onder andere door de uitbreiding van internationale spelers als Primark en de komst van nieuwe spelers zoals Urban Outfitters. Deze trend zal zich het komende jaar onverminderd doorzetten blijkt uit recent onderzoek dat Nederland op nummer 3 plaatst op de lijst van aantrekkelijkste vestigingslanden voor internationale retailers in Europa. De strijd om de consument is daarom misschien wel heviger dan ooit. Deze ontwikkelingen leiden ertoe dat de relatie tussen de klant en de retailer daarom belangrijker is dan ooit tevoren, waarbij goede klantenkennis een belangrijke troefkaart is in de concurrentiestrijd. Nederlandse detaillisten lijken hierin het voordeel van de thuismarkt te hebben. Maar doordat de consument steeds meer kanaalloos oriënteert en koopt, (een combinatie van online en offline) is het ook voor de kleine webshops en internationale spelers mogelijk geworden het aanbod specifiek af te stemmen op de wensen van het individu. De Nederlandse detailhandel staat dus, ook zeker het komende jaar, voor een uitdaging. Het is dan ook niet de verwachting dat deze sector monitor het laatste bericht zal zijn in mineur. Met vriendelijke groet, Michel Koster Sector Banker ABN AMRO Economisch Bureau Sector & Commodity Research tekst afgesloten 16 november 1
Sectormonitor Retail November 1 ABN AMRO Economisch Bureau Macro-economisch beeld Consumentenvertrouwen mutatie j-o-j (%) -1 - -3-4 -5-6 -7-8 8 9 1 11 1 Binnenlandse consumptie 3 1-1 - -3 8 9 1 11 1 Consumentenvertr. Koopbereidheid Binnenlandse consumptie (l-as) Economische kerngetallen (% j-o-j) 8 7 6 5 4 3 1-1 - -3 Bron: CPB Koopkracht Particuliere Consumptie Economisch klimaat 4 38 36 34 3 3 8 6 4 EUR mld Spaarsaldi (r-as) Werkloosheid 1 11 1 13 Consumentenvertrouwen blijft zeer laag Het consumentenvertrouwen in Nederland bevond zich in de eerste helft van 1 op een historisch dieptepunt. Zelfs tijdens de eerste dip van de huidige crisis was het vertrouwen niet zo laag. Aanhoudende onzekerheid over de aanpak van de woningmarkt en onduidelijkheid over de crisisaanpak van het (toen nog gedoogde) kabinet zorgden ervoor dat het consumentenvertrouwen een aantal maanden achter elkaar onder de -3 punten bleef. Alleen de laatste paar maanden van dit jaar is het consumentenvertrouwen iets gestegen, hoewel het nog steeds zeer laag blijft met scores rond de -3. De koopbereidheid heeft echter niet geprofiteerd van deze lichte vertrouwensstijging en is gedurende de huidige economische crisis alleen nog maar gedaald, met een dieptepunt in oktober dit jaar van -4. De verwachtingen van consumenten over hun persoonlijke financiële situatie de komende 1 maanden zijn negatief en zij geven daarnaast aan dit geen goede tijd te vinden voor grote aankopen. Binnenlandse consumptie daalt, spaarsaldi stijgen Het lage vertrouwen en de lage koopbereidheid drukken de bestedingen in Nederland. Nadat de consumptieve bestedingen in 9 een volumedaling van,8% toonden, leek in 1 weer een voorzichtig herstel op te treden, met een volumetoename van 1%. In deze periode groeide ook het consumentenvertrouwen en vooral het economisch klimaat verbeterde flink: van een dieptepunt van - 68 in maart 9 naar een score van begin 11 (zie eerste grafiek). De double dip waar de economie vervolgens in belandde zorgde echter weer voor een forse daling naar een score van -65 halverwege 1. Het herstel in de bestedingen zichtbaar in 1 werd hierdoor weer teniet gedaan: in 11 daalde het volume van de consumentenbestedingen met,6% en in de eerste helft van 1 was een verdere daling van 1,4% zichtbaar. Sinds de bestedingen in 11 begonnen af te nemen, zijn de Nederlandse spaarsaldi met 19 mld gegroeid tot een niveau van 377 mld. In de eerste helft van 1 spaarde Nederland als geheel 93 mln per dag. De toenemende onzekerheid over hun eigen financiële omstandigheden draagt er aan bij dat mensen momenteel hun aankopen liever uitstellen om meer geld achter de hand te houden. Koopkracht verder onder druk De huidige economische indicatoren wijzen niet op een snel herstel. Hoewel ABN AMRO verwacht dat het dieptepunt van de crisis nabij is en dat er in de loop van 13 herstel zal optreden, zal dit langzaam en mondjesmaat gebeuren. De export zal ook in 13 de voornaamste aanjager van de economie zijn. De consumptieve bestedingen zullen in 1 dalen en ook in 13 niet toenemen. Aanhoudende onzekerheid bij de consument en een verdere daling van de koopkracht zijn hier debet aan. Een groot deel van de koopkrachtdaling houdt verband met de in de Miljoenennota aangekondigde bezuinigingsmaatregelen, de dalende huizenmarkt en de toenemende werkloosheid. ABN AMRO verwacht dat de werkloosheid dit jaar zal toenemen en ook in 13 verder zal stijgen. Per saldo zal het BBP in 1 dalen. Door het aantrekken van de wereldhandel zal de BBP-groei in 13 uitkomen op een kleine plus, maar de binnenlandse consumptie en de koopbereidheid van de Nederlandse consument blijven hier voorlopig bij achter.
3 Sectormonitor Retail November 1 ABN AMRO Economisch Bureau Mutatie j-o-j (%) Retail Volumeontwikkeling sector Retail 4 - -4-6 -8-1 9 1 11 1 Foodretail Non-food Gecombineerd Detaillistenvertrouwen 5 4 3 1-1 - -3-4 7 8 9 1 11 1 Bron: HBD Ontwikkeling faillissementsgraad 1,% 1,%,8%,6%,4%,%,% 7 8 9 1 11 1* 13* Detailhandel, ABN AMRO Sector Research * Verwachting Totaal bedrijfsleven Steeds sneller dalende volumes raken non-food hard Sinds het begin van de kredietcrisis is de volumeontwikkeling van de detailhandel negatief. In 1 leek de dalende trend heel even ten einde, maar deze opleving bleek van korte duur toen de economie een tweede dip toonde. Voor de detailhandel als geheel is het volume de afgelopen vier jaar teruggezakt tot het niveau van 4. Het opvoeren van het prijsniveau heeft de omzet nog enigszins op peil kunnen houden, maar een consument die steeds meer prijsbewust wordt en een toenemend aandeel van online retail zorgen ervoor dat er voor nieuwe prijscorrecties geen plaats meer is. Verdere groei zal uit een herstel van volumes moeten komen. Vooral de non-food branche heeft fors te lijden onder de huidige economische crisis. Waar de volumes in de foodbranche sinds 9 redelijk stabiel rond het nulpunt bewegen, is de afzet in de non-food sector alleen maar gedaald. Zorgelijk is het feit dat deze daling lijkt te versnellen. Waar de eerste twee kwartalen van 11 nog een daling lieten zien van respectievelijk -,% en -1,4%, toonden de eerste twee kwartalen van 1 een volumedaling van -,3% en - 6%. Het dalende consumentenvertrouwen in deze periode en de daarmee gepaarde gaande daling in koopbereidheid missen hun uitwerking niet. De positieve afzetcijfers over september 1 zijn dan ook een uitzondering en worden vertekend door de aangekondigde BTW-verhoging per één oktober. Deze zorgde er voor dat vooral in de consumentenelectronica branche aankopen naar voren werden gehaald, waardoor hier een eenmalige piek in het volume ontstond (+1%). Ook de kledingbranche leek een opleving te kennen (+7,9%), maar hier werd het resultaat vertekend door bijzonder slechte resultaten een jaar eerder. De dalende trend die zichtbaar is in de volumes van non-food retailers is dan ook zeker niet ten einde. Vertrouwen daalt terwijl faillissementen stijgen Onder invloed van deze ontwikkelingen daalt het detaillistenvertrouwen opnieuw naar het dieptepunt dat in 9 werd bereikt. Het verschil in de volumeontwikkeling tussen de food en non-food sectoren uit zich in het vertrouwen: in de non-foodsector bedraagt het vertrouwen -35 in het vierde kwartaal van dit jaar. De foodsector is optimistischer: -, een kleine verbetering zelfs ten opzichte van het derde kwartaal. Het minder volatiele karakter van de foodsector zorgt ervoor dat in tijden van laagconjunctuur de volumes en het detaillistenvertrouwen een positievere ontwikkeling laten zien dan die van de non-food sector. De lange periode van krimpende volumes begint ook zijn weerslag te hebben op de faillissementscijfers in de sector. De eerste dip in de crisis leidde tot een kleine stijging van de faillissementsgraad, maar dit was in lijn met de faillissementsontwikkelingen van het Nederlandse bedrijfsleven als geheel. Met uitblijven van economisch herstel krijgt de detailhandel het echter steeds zwaarder. Waar Nederland als geheel een daling van de faillissementsgraad zag in 11, steeg die in de detailhandel licht. Dit jaar zal deze stijging sterker doorzetten en zal de faillissementsgraad naar verwachting uitkomen op,83%. 77% van de faillissementen in 1 vond plaats in de non-food sector. Omdat de detailhandel ook in 13 nog niet op veel herstel zal kunnen rekenen, zal de faillissementsgraad naar verwachting alleen nog maar stijgen, naar,93%. Ook dan zal de non-food sector de grootste klap krijgen: 8% van alle faillissementen in de retailsector in 13 zullen non-food bedrijven zijn.
4 Sectormonitor Retail November 1 ABN AMRO Economisch Bureau Non-food branches Huizentransacties en omzet woonbranche 4kw voortschrijdend gemiddelde Transacties (x1) 6 5 4 3 1 1 3 5 7 9 11 Woningtransacties (l-as) Omzetwoonwinkels (r-as), ABN AMRO Sector Research Omzet DHZ (r-as) Volumeontwikkeling kleding- en schoenzaken 3mnd voortschrijdend gemiddelde Mutatie j-o-j (%) 15 1 5-5 -1-15 8 9 1 11 1 Winkels in kleding Omzetontwikkeling online retail Winkels in schoenen 1 115 11 15 1 95 9 85 8 75 7 Index (1 = 1) Vastzittende woningmarkt gijzelt woonbranche De non-food branches die het meest zijn geraakt door de crisis zijn waarschijnlijk de woonbranches. In de huidige economische crisis worden zij dubbel geraakt. Niet alleen zien zij hun volumes teruglopen door afnemende consumentenbestedingen, ook het stilvallen van de woningmarkt heeft direct invloed op de omzetten die in deze branche worden behaald. De doe-het-zelf (DHZ) branche en woonwinkels hebben hun volumes sinds het tweede kwartaal van 8, net voor het begin van de crisis, tot het derde kwartaal 1 zien dalen met respectievelijk 1% en 5%. In dezelfde periode daalde het aantal woningtransacties met 8%. Ondernemers proberen zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden in een poging de resultaten op peil te houden. Bouwmarkten nemen in toenemende mate branchevreemde producten als tuinartikelen en meubels op in hun assortiment. Woonwinkels hebben in mindere mate ingezet op een uitbreiding van het assortiment, maar brachten veranderingen aan door meer te focussen op goedkopere producten. Vooral private label producten worden ingezet om enerzijds tegemoet te komen aan de prijsbewuste consument en anderzijds om de marges enigszins op peil te houden. Voor heel 1 verwachten wij een verdere daling van 3,5% en 5% in de volumes van DHZ zaken en woonwinkels (in 11 respectievelijk -,8% en -,3%). Voor 13 verwachten wij een verdere volumedaling van respectievelijk % en 3%. Kledingzaken blijven in de min Net als in de woonbranche staat ook het volume van kledingwinkels onder druk. Een korte opleving eind 1 was onvoldoende om de dalende trend in het aantal verkochte stuks te keren. Sinds het begin van de crisis in 8 is het volume van kledingzaken tot het derde kwartaal 1 met bijna 1% gedaald. In de eerste acht maanden van 1 daalde het volume met 4,5%. Voor heel 1 verwacht ABN AMRO een volumedaling van 6% (11: -,3%). Voor 13 verwachten wij een verdere daling van 3%. Schoenwinkels tonen een iets volatieler beeld. Het lichte herstel dat kledingwinkels in 1 toonden, zette bij schoenwinkels later in en was heviger. Sinds het begin van de crisis is het volume van schoenzaken met 9% gedaald. Voor 1 als geheel verwachten wij een daling van het volume van 3% (11: +,9%) en een verdere daling van % in 13. EUR mld 6 5 4 3 1 6 7 8 9 1 111* Seizoensgecorr. omzet (l-as) Bron: Blauw Research, GfK, Thuiswinkel.org, ABN AMRO Sector Research 45% 4% 35% 3% 5% % 15% 1% 5% % Mutatie j-o-j (%) Omzetgroei (r-as) Groei online retail mindert vaart Naast de tegenvallende economische omstandigheden hebben retailers ook te maken met toenemende concurrentie van online aanbieders. Grote buitenlandse internetwinkels, maar ook merkfabrikanten bieden in toenemende mate hun producten aan via internet. Online bestedingen worden voornamelijk gedaan aan reizen, telecom en kleding, met omzetaandelen van respectievelijk 41%, 1% en 6,3%. Sterk groeiende segmenten zijn daarnaast speelgoed en consumentenelectronica die tussen 1 en 11 met respectievelijk 38% en 5% groeiden. Ter vergelijking: de omzet aan reizen groeide met 5% in deze periode. Hoewel de spectaculaire groeicijfers van 8 (5% j-o-j) verleden tijd lijken, laat online retail nog steeds cijfers zien waar traditionele retailers niet aan kunnen tippen. Over heel 1 verwachten wij een omzetgroei van 8,1% (11: 9,4%), waarmee de totale omzetgrens van 1 mld net niet zal worden doorbroken. Voor 13 verwacht ABN AMRO eveneens een groei van 8%.
5 Sectormonitor Retail November 1 ABN AMRO Economisch Bureau mutatie j-o-j (%) Mutatie j-o-j (%) Food branches Omzetontwikkeling supermarkten 1 8 6 4 - -4 8 9 1 11 1 Omzet Prijs Volume Grondstof- en supermarktprijzen Index; 1 = 1 1 19 17 15 13 11 9 7 5 7 8 9 1 11 1 ; IMF - -4-6 -8-1 Wereldmarkt (l-as) Volumes speciaalzaken Supermarkten (r-as) -1 8 9 1 11 1 1 115 11 15 1 95 Volumegroei supermarkten onder druk door crisis Sinds het begin van de crisis, tot het derde kwartaal van 1, is de omzet van supermarkten met gemiddeld,5% per kwartaal gegroeid. Vergeleken met de detailhandel als totaal, waar in diezelfde periode een gemiddelde daling van,75% per kwartaal zichtbaar was, een zeer respectabele score. Vergeleken met het langetermijngemiddelde van 3,4% per kwartaal is echter duidelijk dat ook supermarkten het effect van de economische crisis voelen. Het volume vertoonde in deze periode een groei van,6% gemiddeld per kwartaal. Hoewel dit een betere score is dan die van de detailhandel als geheel (-1,9%), blijft de volumeontwikkeling in supermarkten fors onder het langetermijngemiddelde van 1,6% per kwartaal. De gevolgen van een voorzichtige en prijsbewuste consument zijn ook in de supermarkt merkbaar. Hoewel het aantal kassabonnen toeneemt, neemt het gemiddeld bestede bedrag per bon af. Ook het aandeel private label in de verkopen en de promotiedruk stijgen de afgelopen jaren. De consument kiest sneller voor aanbiedingen en goedkopere alternatieven van de bekende A- merken. Prijs zal voorlopig het belangrijkste concurrentiemiddel blijven voor supermarkten. Niet in de laatste plaats ook omdat consumenten aangeven dat de supermarkten onderling steeds meer op elkaar lijken. Gezien de verwachtingen voor 13 zal het vertrouwen, en daarmee de bestedingen, van de consument niet snel gaan toenemen. ABN AMRO verwacht dan ook dat de omzet van supermarkten in 13 met 1,5% zal stijgen. Grondstofprijzen doen supermarktprijzen stijgen Het prijsniveau in supermarkten groeide de afgelopen vier jaar met gemiddeld,1% per kwartaal. De inflatie in Nederland, exclusief het effect van voedingsmiddelenprijzen, bedroeg in dezelfde periode gemiddeld 1,4% per kwartaal. Grondstofprijzen stegen in diezelfde periode echter ook met gemiddeld,7% per kwartaal. Het lijkt er dan ook sterk op dat stijgende grondstofprijzen supermarkten hebben gedwongen hun prijzen mee te verhogen. In 8 leidde een stijging van de grondstofprijzen tot een aanmerkelijk hogere prijs aan de kassa van de supermarkt. Ook begin 11 stegen de grondstofprijzen, maar supermarkten kozen er toen voor deze verhoging niet door te berekenen en dit ten koste te laten gaan van hun marges. Nu er in het tweede en derde kwartaal van 1, als gevolg van weersomstandigheden, weer een stijging van de grondstofprijzen zichtbaar is, zullen supermarkten dit niet nog een keer voor hun rekening kunnen nemen. Hoewel zij hun marges redelijk op peil hebben weten te houden door middel van kostenreducties en inkoopvoordelen is, dankzij de aanhoudende prijsconcurrentie, de rek er wel uit. Speciaalzaken blijven in de min Slachtoffer van deze ontwikkelingen zijn de speciaalzaken. Ook zij zien grondstofprijzen, en daarmee inkoopprijzen, stijgen. Zij hebben echter niet de grootte om goedkopere inkoop te bedingen en moeten daarnaast ook opboksen tegen de veel grotere supermarkten die dankzij schaalvoordeel scherpere prijzen kunnen aanhouden. Hierdoor laat de prijsbewuste consument de veelal duurdere speciaalzaken in het huidige economische klimaat links liggen. Volumes dalen dan ook al jaren op rij; in 1. met bijna 4% (11: -3,5%). Ook voor 13 verwacht ABN AMRO niet dat hier verandering in komt. Volumes zullen een verdere daling vertonen van naar verwachting 4,5%.
6 Sectormonitor Retail November 1 ABN AMRO Economisch Bureau Contactgegevens ABN AMRO Economisch Bureau Sector & Commodity Research: Aandachtsgebied Telefoonnummer: E-mailadres: - Jacques van de Wal (hoofd) Alle sectoren 68 499 jacques.van.de.wal@nl.abnamro.com - Eric Huliselan Industrie 68 138 eric.huliselan@nl.abnamro.com - Casper Burgering Delfstoffen & dienstverlening 383 693 casper.burgering@nl.abnamro.com - Nadia Menkveld Transport & logistiek 68 6441 nadia.menkveld@nl.abnamro.com - Thijs Pons Food, agribusiness &, agrigrondstoffen 68 6437 thijs.pons@nl.abnamro.com - Mathijs Deguelle Detailhandel, horeca, recreatie, sport & cultuur 344 179 mathijs.deguelle@nl.abnamro.com - Hans van Cleef Energie 343 4679 hans.van.cleef@nl.abnamro.com - Madeline Buijs Bouw & onroerend goed -383 81 madeline.buijs@nl.abnamro.com - Theo de Kort Informatieanalist, autohandel 68 489 theo.de.kort@nl.abnamro.com - Ingrid Kroeze Research ondersteuning 383 5161 ingrid.kroeze@nl.abnamro.com Volg ons ook via: Disclaimer De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. Teksten zijn afgesloten op 16 november 1 ABN AMRO, november 1 Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk toestemming is gekregen van ABN AMRO.
9-4 (E,1 per minuut) abnamro.nl/sectoren