Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63246 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Microscopisch onderzoek Intro Vooraf Eindproduct-Beoordeling Doelen-Concepten Kennisbank Werkwijze Verwerking Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Stap6 Stap7 Stap8 www.lvoorl.nl Antwoorden Verwerking Over dit lesmateriaal Pagina 1
Microscopisch onderzoek Intro Cellen Bekijk het filmpje: Veel mensen willen graag kinderen. Die kinderwens komt gelukkig heel vaak uit en de meeste kinderen die geboren worden zijn gezond. Maar soms zijn ouders drager van een erfelijke afwijking, die kan leiden tot de geboorte van een kind met een ernstige ziekte (zoals spierdystrofie of taaislijmziekte). In de cellen van de ouders (bijvoorbeeld in wangslijmvlies cellen of witte bloedlichaampjes) kan de aanwezigheid van zo n afwijkend gen worden vastgesteld. Het afwijkende gen kan dan ook voorkomen in de eicellen of de zaadcellen en kan daarmee worden doorgegeven aan het embryo. In het filmpje heb je gezien hoe een cel van het embryo wordt weggehaald om te worden onderzocht. Pagina 2
Vooraf Eindproduct-Beoordeling Eindproduct In deze module werk je aan acht opdrachten. Beoordeling Het resultaat van stap 2 bewaar je in je portfolio. Het resultaat van stap 4, 5, 6 en 7 laat je aftekenen door de docent. Doelen-Concepten Na het afronden van deze module kun je: de organisatieniveaus binnen de biologie benoemen zelfstandig werken met een microscoop en microscopische tekeningen maken een schematische tekening van een plantencel maken en de onderdelen benoemen. Deelconcepten Kern, vacuole, cytoplasma, grondplasma, cytoskelet, chloroplast, chlorofyl. Pagina 3
Kennisbank KB: Algemene bouw KB: Celorganellen en kern KB: Plastiden in planten Werkwijze De module 'Microscopisch onderzoek' bestaat uit een groot aantal opdrachten. Op bijgaand werkplan kun je invullen welke opdrachten je gedaan hebt. Zo houd je goed overzicht. Download hier het Werkplan 'Microscopisch onderzoek' Werkvorm De meeste opdrachten doe je individueel, de practica in tweetallen. Houd de vorderingen bij op je werkplan. Benodigdheden: Microscoop en bijbehorende materialen Tekenmateriaal Werkblad Leren werken met een microscoop Werkblad Onderzoek van haren Werkblad Een blaadje waterpest Prepareermateriaal Tijd Voor deze module heb je ongeveer 8 slu nodig. Pagina 4
Verwerking Stap1 Opdracht 1 Pregenetische screening In de intro heb je een kort filmpje gezien. Beantwoord de vragen. a. Stel je hebt 8 cellen. Hoeveel delingen zijn er dan geweest vanaf het moment van bevruchting? I. 2 II. 3 III. 4 b. In het midden van de weggenomen cel zie je een organel. Hoe heet dit organel? I. kern II. mitchondrium III. bladgroenkorrel c. Uit onderzoek is gebleken dat het embryo zich normaal ontwikkelt na het wegnemen van één cel. Het maakt niet uit welke cel dat is. Welke conclusie kun je daaruit trekken over de mogelijkheden van elke cel in dit stadium van de ontwikkeling van het embryo? I. De cel is al wel gespecialiseerd. II. De cel is dan nog niet gespecialiseerd. De techniek van dit onderzoek leek veelbelovend. Toch vallen de resultaten tegen. Lees het volgende fragment: Artikel: Genetische screening van embryo s vermindert kans op zwangerschap Noteer de antwoorden op de volgende vragen in een Word-bestand of los blaadje. Noteer de opzet van het onderzoek. Bereken het percentage vrouwen dat na de vruchtbaarheidsbehandelingen een kind kreeg in de beide onderzoeksgroepen. Vind jij dat de toepasbaarheid van PGS verder moet worden onderzocht? Noteer je argumenten en bespreek je argumenten met enkele klasgenoten. Vat kort samen waardoor pregenetische screening mogelijk is en lever deze samenvatting en je antwoord van de vorige vraag in bij je docent. d. Hoeveel mogelijke verklaringen worden er in het artikel gegeven? e. Welke motieven zorgen ervoor dat PGS toch wereldwijd wordt aangeboden? I. gezondheidkundige Pagina 5
II. economische III. politieke Stap2 Klein, kleiner, kleinst Bestudeer van de kennisbank het stuk Algemene bouw : KB: Steeds kleiner In de tabel staan in de eerste kolom de eenheden op de juiste plaats. Wat heb je nodig om details te zien op elk van de aangegeven niveaus? Klein, kleiner, kleinst kn.nu/tjolc 1 Sleep de woorden op de juiste plaats in de tabel. Eenheid Afmeting Afkorting Voorbeeld Te zien met Nanometer elektronenmicrosc Micrometer elektronenmicrosc Millimeter microscoop Pagina 6
Centimeter loep Decimeter blote oog Meter blote oog Beschikbare keuzes: bacterie, 0,000000001 meter, 1 meter, molecuul, slang, kikker, nm, 0,01 meter, antenne van een vlinder, µm, 0,000001 meter, 0,1 meter, eicel, mm, cm, dm, m, 0,001 meter Stap3 Opdracht 1 Van cel tot stelsel Bekijk het filmpje. Maak daarna de sleepvraag en beantwoord de vragen. Video: Van cel tot stelsel a. Neem als voorbeeld het ademhalingsstelsel. Noteer: Bespreek je antwoord met een medeleerling. een orgaan dat bij dat stelsel hoort een weefseltype in dat orgaan het celtype van dat weefsel. b. Wat voor cellen zie je in afbeelding 1? I. zaadcellen II. eicellen III. epitheelcellen c. Wat voor cellen zie je in afbeelding 2? I. zenuwcellen Pagina 7
II. beencellen III. epitheelcellen d. Een orgaan bestaat uit... typen weefsel. e. Een weefsel bestaat uit... typen cellen. Controleer samen met een medeleerling jullie antwoorden met behulp van deze tekst Van cel tot stelsel. f. Welke organen van de plant zijn afgebeeld? g. Tot welk organisatieniveau hoort een wortelhaar? h. Maak de oefening "Van cel tot stelsel". Van cel tot stelsel kn.nu/7w539 1 Maak de goede combinaties. 1. huid 2. kiemlaag 3. spiercel 4. zenuwstelsel a. orgaanstelsel b. celtype c. weefseltype d. orgaan Stap4 Werken met een microscoop Opdracht 1 Wat weet je al over de microscoop? Beantwoord de onderstaande tien vragen in de oefening. Pagina 8
Voor ieder goed antwoord krijg je twee punten. Heb je 16 punten of meer? Overleg met je docent of je opdracht 2 mag overslaan. Opdracht 2 Leren werken met het microscoop In een kort practicum herhaal je het werken met de microscoop. Je gaat aan de slag met drie oefeningen: Beeldvorming Gezichtsveld Diepte Laat het werkblad aftekenen door de docent of TOA. Meer oefeningen over de microscoop vind je hier Microscopie Quiz. Wat weet je al over de microscoop? kn.nu/kpas8 1 Door welke lens kijk je eerst, als je door een microscoop kijkt? a. oculair b. objectief c. tubus d. revolver 2 Hoe heet het draaibare deel van de microscoop waar de objectieven aan zitten? a. oculair b. objectief c. tubus d. revolver 3 Stel dat je met de microscoop de hoofdletter L zou bekijken. Hoe ziet het beeld er uit? a. A b. B c. C d. D 4 Pagina 9
Een preparaat moet dun zijn. Waarom? a. Het dekglaasje past anders niet. b. Anders zie je teveel cellen tegelijk. c. Het licht moet er doorheen kunnen vallen. d. Anders kun je de lens er niet vlak boven draaien. 5 Waarom moet je het dekglas voorzichtig op het voorwerpglas aanbrengen? a. Het dekglas gaat snel stuk. b. Het voorwerpglas gaat snel stuk. c. Alles moet voorzichtig bij microscopie. d. Er ontstaan anders luchtbellen in het preparaat. 6 Hoe zet je de microscoop klaar voordat je het preparaat op de objecttafel legt? a. Het oculair 2 cm boven de microscooptafel. b. Het objectief 2 cm boven de microscooptafel. c. Het oculair zo dicht mogelijk boven de microscooptafel. d. Het objectief zo dicht mogelijk boven de microscooptafel. 7 Wat kan er aan de hand zijn als beeld erg donker is? a. Het lampje brandt niet. b. Het oculair zit niet goed voor de tubus. c. Het diafragma is te ver dichtgedraaid. d. Zowel A,B als C. 8 Waarom mag je met de grote schroef nooit de tubus omlaag draaien (of de preparaattafel omhoog) als je in het oculair kijkt? a. Vanwege kans op schade aan het objectief. b. Vanwege kans op schade aan het preparaat. c. Omdat je dan niet precies kunt scherp stellen. d. Omdat je dan niet precies kunt zien wat je doet. 9 Je wilt een cel bekijken die rechtboven in je beeld ligt. Hoe moet je je preparaat verschuiven? a. Naar linksonder. b. Naar rechtsboven. c. Naar linksboven. d. Naar rechtsonder. 10 Pagina 10
Je hebt een preparaat met de kleinste vergroting bekeken. Wat moet je doen om verder te vergroten? a. Eerst tubus omhoog draaien en dan de revolver draaien. b. Alleen de revolver draaien. c. De revolver draaien en daarna de grote instelschroef. d. De revolver draaien en dan de fijn instelschroef. Stap5 Kleine en grote microscopen Wil je weten hoe de allereerste microscoop werkte? Bekijk het filmpje: Het lensje van de microscoop van Van Leeuwenhoek zou je zelf kunnen maken. Maar je kunt ook zelf met een elektronenmicroscoop werken. Opdracht 1 Achter de elektronenmicroscoop Ga naar www.vcbio.science.ru.nl en ga naar de FESEM simulator. Bekijk het preparaat van een haar en nog een preparaat naar keuze. Probeer de verschillende knoppen uit! Maak schermafdrukken van de beelden die je hebt gemaakt. Lees ook de bijbehorende informatie en maak een klein verslag van de opdracht waarin je beschrijft wat je moet instellen om een goed beeld te krijgen. Laat je verslag aftekenen door de docent of TOA. Stap6 Pagina 11
Onderzoek aan haren Je bekijkt eerst enkele eenvoudige preparaten. Daarvoor heb je de volgende kennis nodig: Bestudeer: KB: Chloroplasten KB: Vacuole KB: Cellen van drie domeinen Herhaal de practicumaanwijzingen voor het maken van een preparaat op: www.bioplek.org. het maken van een microscopische tekening: www.bioplek.org. Opdracht 1 Practicum onderzoek van haren Benodigdheden: Werkblad Onderzoek van haren Microscoop Prepareermateriaal Tekenmateriaal Geraniumplant Werkwijze: Maak een preparaat van een wimperhaar van jezelf. de opperhuid van een blad van een geranium (pelargonium). een bloemblaadje van de geranium. Vergelijk de verschillende cellen. Laat het werkblad aftekenen door de docent of TOA. Bewaar het werkblad. Stap7 Pagina 12
Onderzoek aan waterpest KB: Celorganellen en kern 1. 2. 3. 4. Onderzoeksvragen: Welke organellen veroorzaken de groene kleur van een blaadje waterpest? Hebben celorganellen een vaste plaats in de cel? Uit hoeveel cellagen bestaat een blaadje waterpest? Benodigdheden: Werkblad Een blaadje waterpest Model van een plantencel (indien aanwezig op school) Microscoop Prepareermateriaal Tekenmateriaal Waterpest Werkwijze: Maak één of meerdere preparaten van waterpest en bekijk de cellen met de microscoop. Maak aantekeningen en biologische tekeningen tijden het practicum. Laat het werkblad aftekenen door de docent of TOA. Stap8 Afronding Pagina 13
Werk hierbij in tweetallen. Bekijk de video: Bekijk de niveau's van 100 tot 10-10. Zoek het niveau van: organisme orgaan weefsel cel Noteer van elk niveau hoeveel maal het beeld vergroot is. We begonnen deze module met genetische screening. a. Op welk organisatieniveau wordt dit onderzoek gedaan? b. Welke apparatuur moet men gebruiken voor dit onderzoek? c. Welke vaardigheden heb je nodig om dit onderzoek goed te kunnen doen? Wissel in de klas de antwoorden uit of bespreek je antwoorden met de docent. www.lvoorl.nl Op de website www.lvoorl.nl vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt. Hieronder drie video's die goed passen bij deze opdracht. Bekijk de video's. Video: Hoe werk je met de microscoop? - 1 Video: Hoe werk je met de microscoop? - 2 Video: Hoe maak je een preperaat? Pagina 14
Antwoorden Verwerking Stap 1 Opdracht 1 Pregenetische screening a. II. 3 b. I. kern c. II. De cel is dan nog niet gespecialiseerd. d. Drie mogelijke verklaringen. e. II. economische Stap 3 Opdracht 1 Van cel tot stelsel b. c. d. e. f. g. I. zaadcellen III. epitheelcellen Een orgaan bestaat uit verschillende typen weefsel. Een weefsel bestaat uit dezelfde typen cellen. Stengel, wortel, bloem en blad. cel. Pagina 15
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 July 2016 om 09:34 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 4; Leerinhoud en Biologische eenheid; Biologie; Cel; Bouw en functie van cellen en doelen celonderdelen; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 8 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 16