Ondersteuningsaanbod buitengewoon onderwijs internaten CLB 2013-2014 Bijlage bij begeleidingsplan 2012-2015 pedagogische begeleidingsdienst Emile Jacqmainlaan 20 1000 Brussel
Inhoudsopgave 1 Begeleidingsplan BuO 2012-2015... 3 1.1 Fase 1 - tot 31 augustus 2013 - voorbereiden... 5 1.2 Fase 2 - tot 31 augustus 2014 - implementeren van de schoolnabije werking... 5 1.3 Fase 3 - tot 31 augustus 2015 - evalueren en bijsturen... 5 2 Begeleidingsplan CLB 2012-2015... 6 2.1 Opdracht - decretale basis... 6 2.2 Organisatie de praktijk... 6 3 Fiches begeleidingsplan BuO 2013-2014... 9 3.1 Buitengewoon onderwijs algemeen... 9 3.2 GON-begeleiding... 15 3.3 Autismespectrumstoornissen... 25 3.4 Gedrag en emotionele problemen... 29 4 Fiches begeleidingsplan internaten...36 4.1 Kwaliteitsvolle instellingen... 36 5 Fiches begeleidingsplan CLB...40 Pedagogische begeleidingsdienst 2
1 Begeleidingsplan BuO 2012-2015 Met het oog op het verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening zal het BuOteam gefaseerd werken naar een niveau-overstijgend ondersteuningsaanbod voor BuBaO en BuSO. De niveau-overstijgende benadering zal het BuO-team beter in staat stellen om voor alle instellingen een gelijkwaardig en een gelijkgericht aanbod uit te werken. Een en ander zal het schoolnabij werken faciliteren. Door regelmatig samen te werken met groepen over de niveaus heen zullen scholen in staat gesteld worden de te leren van elkaar, het biedt ook opportuniteiten om zich te versterken als BuO binnen de scholengroep en op het college van directeurs. Met de tijd kan deze aanpak een campuswerking-effect hebben met gunstige invloeden op de leerlingen- en informatiedoorstroming, alsook op de beheers- en de beleidsmatige werking van de verschillende instellingen. Door het optimaal benutten van interne expertise en een consequente multidisciplinaire benadering wordt gestreefd naar het verder versterken van het beleidvoerend vermogen van de GO!-onderwijsinstellingen en het optimaliseren van de leerling- en leerbegeleiding. Om deze vorm van dienstverlening te realiseren opteert de Pedagogische begeleidingsdienst (PBD-GO!) ervoor om de BuO-begeleiding over heel Vlaanderen te zien als één cluster, naar analogie met de clusterwerking in het BaO en het SO. De GO!-instellingen waarvoor het BuO-team bevoegd is, worden ingedeeld in vier regio s. Teneinde de regio s concreet vorm te geven, worden volgende criteria gehanteerd: de geografische ligging; het instellingsprofiel: school, internaat, MPI, opvangcentrum; de mix BuBaO-BuSO; de al dan niet aanwezige campuswerking. Regioverdeling BuO Pedagogische begeleidingsdienst 3
Regioverdeling Regio: Patrick Leppens Regio: Koen Schuermans Regio: Monique Van Haver Regio: Jan Decuypere SGR 2 BuBaO Kalmthout SGR 11 BuBaO Heverlee SGR 3 MPI s Gravenwezel BuSO s Gravenwezel SGR 13 IBSO Heverlee BuBaO Sint-Truiden BuSO Zoutleeuw BuBaO Tongeren BuSO Tongeren SGR 4 BuBaO Berlaar SGR 14 MPI Genk SGR 5 SGR 6 SGR 7 SGR 8 BuBaO Mechelen BuSO Mechelen BuBaO Reet BuSO Reet MPI Kasterlee BuSO Kasterlee BuSO Merksplas MPI Neder-Over- Heembeek BuSO Neder-Over-Heembeek SGR 15 SGR 16 BuSO Genk BuBaO Maasmechelen MPI Lommel BuSO Lommel MPI Kortessem BuSO Kortessem BuBaO Kuringen BuBaO Zolder SGR 17 MPI Sint-Niklaas BuSO Sint-Niklaas SGR 9 BuBaO Lennik BuBaO Wemmel SGR 18 BuBaO Lokeren SGR 25 BuBaO De Haan SGR 19 BuBaO Aalst IBSO Aalst BuBaO Erpe Mere SGR 26 BuSO De Haan MPI Brugge BuSO Brugge MPI Oedelem MPI Kortrijk BuSO Marke MPI Rumbeke BuSO Rumbeke BuBaO Geluwe SGR 20 BuBaO Geraardsbergen SGR 27 MPI Oostende BuSO Oostende SGR 21 MPI Oudenaarde SGR 28 MPI Koksijde SGR 22 SGR 23 MPI Gent BuSO Gent MPI Evergem BuSO Evergem Pedagogische begeleidingsdienst 4
Teneinde de overgang van de huidige werkwijze naar de cluster - en regiowerking te faciliteren wordt in drie fasen gewerkt met telkens een ander accent: voorbereiden, implementeren van de schoolnabije werking en tenslotte evalueren & bijsturen. 1.1 Fase 1 - tot 31 augustus 2013 - voorbereiden In eerste instantie wordt ernaar gestreefd om de overgang in de werkwijze geleidelijk te laten verlopen, met in het bijzonder ruime aandacht voor de professionalisering van de pedagogisch adviseur/begeleider (PA/PB) enerzijds en het verzorgen van een duidelijke communicatie met betrekking tot het veranderingsproces naar de verschillende betrokken directies anderzijds. In deze voorbereidende fase is ervoor gekozen om vanuit de Pedagogische begeleidingsdienst zoveel mogelijk in duo s te werken en de aanwezige theoretische bagage uit te wisselen tussen BuBaO en BuSO. Zo wordt de PA/PB die tot nu enkel actief was op één onderwijsniveau in de mogelijkheid gesteld kennis te maken met de specificiteit van het andere niveau en kan hij zich verdiepen in de materie eigen aan dat niveau. De PA/PB is het aanspreekpunt van zijn toekomstige regio en neemt de coördinatie op van alle vragen uit die regio. Alle ondersteuningsvragen worden op het BuO-team besproken. Zo wordt er per definitie voor gekozen om in te zetten op de expertise van meerdere collegae. De nieuwe regioverantwoordelijke zal vanaf het einde van schooljaar 2012-2013 het jaarlijkse begeleidingsplan voorstellen aan de directeurs van zijn regio. 1.2 Fase 2 - tot 31 augustus 2014 - implementeren van de schoolnabije werking Vanaf het schooljaar 2013-2014 wordt het schoolnabije werk consequent verder uitgevoerd. De regioverantwoordelijke bepaalt - eventueel na advies van de hoofdadviseur - welke ondersteuningsvragen een breder overleg behoeven en op de agenda van het BuO-team worden gezet. 1.3 Fase 3 - tot 31 augustus 2015 - evalueren en bijsturen Tijdens het schooljaar 2014-2015 wordt het schoolnabije werk systematisch geëvalueerd en, waar nodig, bijgestuurd. Pedagogische begeleidingsdienst 5
2 Begeleidingsplan CLB 2012-2015 2.1 Opdracht - decretale basis 2.1.1 Opdracht PBD Decreet betreffende de kwaliteit van het onderwijs, 8/05/2009, BS 28/08/2009 1 beschrijft in art. 15. de opdrachten van de pedagogische begeleidingsdiensten. 2.1.2 Samenwerkingsverband PBD CLB GO! en POC Hetzelfde decreet beschrijft in art. 29 in 1 en 5 het volgende: 1. De permanente ondersteuningscellen vermeld in artikel 89 van het decreet van 1 december 1998 betreffende de centra voor leerlingenbegeleiding hebben als opdracht om de professionalisering van de personeelsleden van de CLB's te versterken. Zij maken hierover afspraken met de pedagogische begeleidingsdienst van het eigen centrumnet. 5. Het begeleidingsplan, de jaarlijkse rapportering en de werkingscode kunnen geïntegreerd worden in de documenten vermeld in artikel 15, 2 en 3. 2.2 Organisatie de praktijk De structuur van de PBD en de relatie met de POC wordt hierna in het schema Pedagogische diensten voorgesteld. Deze structuur maakt de bepalingen uit het Decreet betreffende de kwaliteit van het onderwijs, 8/05/2009, BS 28/08/2009, art. 29. 1 & 5 zichtbaar (zie ook het geïntegreerd begeleidingsplan POC PBD CLB GO! Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.. Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.). Schema: pedagogische diensten De afgelopen jaren werd een proces ingezet waarbij gestreefd wordt naar de integratie van de werking van de PBD en de POC. Dit proces zal in de komende beleidsperiode verdergezet worden. Hierbij is het de bedoeling de krachten te bundelen, complementaire expertises aan te wenden en verder op te bouwen. 1 Decreet betreffende de kwaliteit van het onderwijs, 8/05/2009, BS 28/08/2009 Pedagogische begeleidingsdienst 6
2.2.1 POC Ten aanzien van onze doelgroep wensen wij ons te profileren als een gezamenlijke ondersteuningsdienst. Om de ondersteuningsvragen gecoördineerd op te nemen organiseren de PBD en de POC een gezamenlijk gestructureerd overleg. De PBD CLB GO! werkt - waar wenselijk - actief samen met de pedagogisch adviseur/pedagogisch begeleider voor scholen. We willen ernaar streven dat alle pedagogisch adviseurs/begeleiders zichzelf een CLB-reflex eigen maken bij de begeleiding en ondersteuning van scholen, vakwerkgroepen, leraren en andere personen/overlegfora die betrokken zijn op de leer- en leerlingbegeleiding in een GO!- school. De PBD CLB GO! is tevens aanspreekpunt voor pedagogisch adviseur/begeleider scholen voor wat betreft het luik leer- en leerlingbegeleiding. Er worden gezamenlijke begeleidingen opgezet met als doel de afstemming school-clb te optimaliseren. Voor het volledige begeleidings- en ondersteuningsaanbod verwijzen we naar het begeleidingsplan van de POC-PBD CLB GO! Ondersteuning van de Centra voor Leerlingenbegeleiding van het GO! Samenwerkingsverband POC en PBD CLB GO! 16/05/2012. 2.2.2 PBD-CLB Primaire doelgroep: de CLB s en alle CLB-medewerkers van het GO! Secundaire doelgroep: de scholengroepen, de scholengemeenschappen, de scholen van het GO! 2.2.3 Taak- en regioverdeling binnen de PBD CLB GO! De PBD CLB GO! telt twee voltijdse medewerkers: een pedagogisch adviseur - Veerle Hubrecht; een pedagogisch begeleider - Geert Oosterbosch. Naar analogie met de cluster- en regiowerking in het basis-, secundair en buitengewoon onderwijs wordt Vlaanderen voor wat betreft de CLB GO! opgesplitst in twee regio s. De pedagogisch adviseur/pedagogisch begeleider neemt hier de rol op van regioadviseur zoals binnen de PBD voor de scholen en is het aanspreekpunt voor de CLB s van de regio. De opdrachten van de pedagogisch adviseur en begeleider hebben betrekking op: communicatie; beleid en ondersteuning beleidsvoerend vermogen; afsprakennota; rol in schoolondersteuning; coaching directies; kwaliteitszorg; PRODIA; LARS; infrastructuur medische kringloop; GO! Gezondheidsbeleid; VLOR Gezondheidsbevordering. Pedagogische begeleidingsdienst 7
Regioverdeling CLB Regio pedagogisch adviseur Regio pedagogisch begeleider CLB GO! Brussel, SGR 8 CLB GO! Antwerpen, SGR 1 CLB GO! Halle, SGR 9 CLB GO! Brasschaat, SGR 2+3 CLB GO! Waasland, SGR 17 CLB GO! Lier, SGR 4 CLB GO! Dendermonde, SGR 18 CLB GO! Mechelen, SGR 5 CLB GO! Dender, SGR 19 CLB GO! Rivierenland, SGR 6 CLB GO! Oudenaarde, SGR 20+21 CLB GO! Kempen, SGR 7 CLB GO! Gent, SGR 22 CLB GO! Vilvoorde, SGR10 CLB GO! Deinze-Eeklo, SGR 23+24 CLB GO! Leuven-Tienen-Landen, SGR 11 CLB GO! De Klaver, SGR 25 CLB GO! Zuid-Limburg, SGR 13 CLB GO! Mandel en Leie, SGR 26 CLB GO! Genk-Maasland, SGR 14 CLB GO! Oostende, SGR 27 CLB GO! Limburg-Noord, SGR 12+15 CLB GO! Westhoek, SGR 28 CLB GO! Hasselt, SGR 16 Pedagogische begeleidingsdienst 8
3 Fiches begeleidingsplan BuO 2013-2014 3.1 Buitengewoon onderwijs algemeen 3.1.1 Kwaliteitsvolle instellingen Kwaliteitszorgtraject BuO voor de school Elke school is verantwoordelijk voor zijn eigen kwaliteit. Een kwaliteitszorgsysteem dringt zich dan ook op. We trachten dit te realiseren door samen met de school een ontwikkelingsplan op te maken. De school heeft een schoolfoto aan de hand van het CIPO-kader. De school heeft duidelijke besluiten vanuit de schoolfoto. De school heeft duidelijke prioriteiten vanuit de besluiten. De school heeft strategische en operationele doelen voor de gekozen prioriteiten. De school heeft een actieplan om de doelen te realiseren. De school heeft een systeem om de doelen en de acties te evalueren. De school heeft zicht op het effect op de verschillende niveaus. Schooljaar 2013-2014: de school wordt ondersteund om over een schoolfoto en besluiten en prioriteiten te beschikken. Schooljaar 2014-2015: de school wordt ondersteund om doelen te formuleren, actieplannen op te stellen, te evalueren en effecten te meten. De verschillende stappen worden opgenomen tijdens de directievergaderingen. Het begeleidend CLB wordt betrokken bij het tot stand komen van de schoolfoto. Directie en beleidsteams Per schooljaar: zes sessies Pedagogische begeleidingsdienst GO! 9
Outputtraject BuO voor de school Scholen worden meegenomen in een traject waarbij ze competenties verwerven in: het verzamelen van schooldata; het analyseren van deze data; juiste, gezamenlijke besluitvorming vanuit de analyse; prioriteiten leggen; het opmaken van een beleidsplan aan de hand van PDCA om kwaliteitsvol onderwijs te ontwikkelen; het aanwenden, afchecken en bijsturen van het beleidsplan. Het traject wordt concreet gemaakt door voor elke school te vertrekken vanuit een inhoud. De school verzamelt en analyseert schooldata op doelgerichte en doeltreffende wijze. De school komt tot duidelijke doelen in functie van de verdere ontwikkeling van de school De school maakt een plan om de ontwikkeling te ondersteunen. De school evalueert het plan en de effecten ervan op de geformuleerde doelen. Aan de hand van diverse werkvormen leren scholen de verschillende doelen realiseren Directie en twee personeelsleden per school Vier dagen van twee sessies Pedagogische begeleidingsdienst GO! 10
Professionalisering van nieuwe personeelsleden BuO De professionalisering van begeleiders in het BuO start bij de aanvangsbegeleiding en is ingebed in de visie op professionalisering van de school. De eerste stappen in het onderwijs dienen sterk ondersteund te worden en de begeleiding kan gebeuren in het verlengde van de basisopleiding. We kiezen om enerzijds met de mentoren school/scholengroep nabij te werken en anderzijds regionale intervisiesessies te organiseren. CIPO geeft aan dat aanvangsbegeleiding de manier is waarop de instelling de begeleiding van nieuwe leerkrachten invult en organiseert. Samen met de scholen vertrekken we vanuit de reflecties met onze JFK s, vanuit schooldata om de huidige situatie van de school in kaart te krijgen. Via de ondersteuning van de nodige bronnen gaan we op zoek naar een haalbare, doelgerichte, schoolspecifieke visie op aanvangsbegeleiding als basis voor de loopbaanbegeleiding. Analyse van het verschil tussen nu en de schoolspecifieke ontwikkelde visie geeft kansen om aan de hand van PDCA kwaliteitsvol aan de slag te gaan. Op niveau beginnende leerkrachten : De deelnemers kunnen een handelingsplan opstellen dat voldoet aan de kwaliteiten van het handelingsgericht werken. De deelnemers kunnen een persoonlijk ontwikkelingsplan opstellen. Op niveau mentoren en directies : Scholen hebben inzicht in het begrip aanvangsbegeleiding. Scholen brengen hun huidige aanvangsbegeleiding in kaart. Scholen ontwikkelen een schoolspecifieke visie op aanvangsbegeleiding. Scholen dichten (indien nodig) de kloof tussen nu en de schoolspecifieke ontwikkelde visie door een gericht kwaliteitsvol beleid aan de hand van PDCA. De deelnemers kunnen een visie op professionaliseren/aanvangsbegeleiding opstellen. De deelnemers kunnen een trajectbegeleiding op maat van de beginnende teamleden opstellen (als basis voor de loopbaanbegeleiding) De deelnemers bepalen een traject voor de opleiding en coaching van de mentor. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 11
Vormingsdagen en reflectiedagen voor de beginnende leerkrachten Voor directies/beleidsteams en mentoren: schooljaar 2013-2014: uitbouwen traject aanvangsbegeleiding met mentoren en beleidsteams (zie hieronder); schooljaar 2014-2015: implementatie op school/scholengroep. voor de school Personeelsleden die pas starten in het BuO Directies/beleidsteams en mentoren Vier sessies voor de beginnende personeelsleden Vier sessies voor directies/beleidsteams en mentoren Aanbod GO! nascholing Autisme begrijpen en goed aanpakken Basiscursus autisme Van beeldvorming naar handelingsplanning in het BuO Pedagogische begeleidingsdienst GO! 12
3.1.2 Kwaliteitsvolle leerbegeleiding Geïntegreerd ondersteuningsbeleid in het kader van gelijke onderwijskansen voor de school Vorig schooljaar hadden we aandacht voor de zelfevaluatie van het GOK-beleid op de school. In het laatste jaar van de cyclus bereiden we ons voor op volledige integratie van de begeleiding van leerlingen met GOK-kenmerken. Hierbij richten we in eerste instantie onze aandacht op de drie GOK-thema s. De schooi stuurt haar plan bij vanuit de zelfevaluatie. De school heeft een visie op integratie van GOK in het algemeen zorgbeleid van de school. Reflectiemomenten met deelnemende GOK-teams. GOK-coördinatoren Drie dagen van twee sessies Pedagogische begeleidingsdienst GO! 13
3.1.3 Kwaliteitsvol talenonderwijs Talenbeleidsplan op school, meer dan taal alleen Acties - strategie voor de school Elke school wordt verwacht een vierledig talenbeleidsplan (Nederlands als vak, als instructietaal, als communicatie en moderne vreemde talen) te ontwikkelen en kwaliteitsvol te implementeren waarbij alle personeelsleden betrokken worden. De school ontwikkelt daarom een visie op talenbeleid en voorziet een structurele aanpak en stuurt systematisch en periodiek bij. De school zet in om binnen het CIPO-referentiekader het talenbeleid als deelaspect van de procesvariabele leerbegeleiding verder te ontwikkelen met als doel alle leerlingen te ondersteunen. De school investeert in doelgerichte initiatieven door bewust te kiezen voor taaldiversiteit als uitgangspunt en waarbij de focus ligt zowel op functionaliteit als op de context. Scholen hebben inzicht in het begrip effectief talenbeleid. Scholen hebben een ontwikkelingsplan waarin doelen en acties een plaats krijgen. Scholen hebben hun huidig talenbeleid in kaart gebracht zodat de talige behoeftes transparant zijn voor de diverse doelgroepen binnen de school (rekening houdend met actuele GOK-evaluaties en innovatieve werkvormen op de klasvloer). Scholen hebben een talenbeleidsplan, gekaderd binnen de OD/ET en rekening houdend met de algemene pedagogisch-didactische wenken voor een kwaliteitsvol taalvaardigheidsonderwijs. Scholen hebben een beleidsplan breed evalueren van taalvaardigheid inzake lezen, schrijven, luisteren en spreken. Scholen hebben effecten vooropgesteld rond Nederlands als vak, als instructietaal, als communicatie en met aandacht voor de moderne vreemde talen. Scholen worden ondersteund in het ontwikkelen van een talenbeleidsplan, waarbij het gebruik van verschillende infobronnen en werkvormen gestimuleerd wordt. Directies, beleidsteams Leerkrachten en logopedisten Spoor 1: één dag van twee sessies interscolair Spoor 2: drie dagen van twee sessies schoolintern Pedagogische begeleidingsdienst GO! 14
3.2 GON-begeleiding 3.2.1 Kwaliteitsvolle instellingen Ondersteuning van GON/ION-schoolcoördinatoren De GON/ION-schoolcoördinator vormt een cruciale schakel in de GON/ION-werking van de dienstverlenende school. De afwezigheid van een officieel statuut van GON/ION-coördinator zorgt dat dit een uitdagende opdracht wordt. Vanuit de Pedagogische begeleidingsdienst wordt er ruimte gecreëerd waar GON/ION-coördinatoren enerzijds met elkaar in overleg kunnen gaan over bepaalde onderwerpen en anderzijds ondersteund worden zodat ze uiteindelijk beschikken over de nodige competenties om een team te leiden en te begeesteren, dat ze inhoudelijk sterk staan en een adviserende rol kunnen opnemen. GON/ION-schoolcoördinatoren komen drie keer per schooljaar samen onder leiding van de Pedagogische begeleidingsdienst om op een systematische manier informatie uit te wisselen over GON/ION-gerelateerde thema s om zo hun kennis en vaardigheden als GON/ION-coördinator te vergroten. Alle GON/ION-coördinatoren worden uitgenodigd om samen met de Pedagogische begeleidingsdienst de manier vast te leggen waarop de ondersteuning zal gebeuren (ondersteuningsmethodiek). Alle GON/ION-coördinatoren worden uitgenodigd om samen met de pedagogische begeleidingsdienst de verschillende thema s vast te leggen die aan bod zullen komen tijdens de ondersteuningsmomenten (ondersteuningsthema s). De pedagogisch medewerker GON/ION stelt op basis van de vastgelegde thema s de agenda op en bereidt (indien nodig) thema s voor. De pedagogisch medewerker GON/ION leidt de bijeenkomst De administratief medewerker GON/ION maakt een verslag op van de bijeenkomst en bezorgt het aan de aanwezige GON/ION-coördinatoren. GON/ION-schoolcoördinatoren Pedagogische begeleidingsdienst GO! 15
voor de school Drie dagen Pedagogische begeleidingsdienst GO! 16
Zelfevaluatie als instrument binnen kwaliteitszorg voor de school De school is verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs, dus ook voor de kwaliteit van haar GON/ION-werking. Zelfevaluatie is een middel om een kritische blik te werpen op de GON-werking en acties op te zetten om de kwaliteit ervan te verbeteren. Het GON/ION-team bepaalt welk onderwerp/thema zij wil aanpakken met de zelfevaluatie. Het GON/ION-team bepaalt via welk instrument/instrumenten de zelfevaluatie uitgevoerd wordt. Het GON/ION-team evalueert het vooraf vastgelegde onderwerp via het zelfgekozen instrument. Het GON/ION-team verzamelt, ordent en analyseert de bekomen resultaten. Het GON/ION-team stelt op basis van de bekomen resultaten een verbeterplan op. Het GON/ION team voert de acties uit het verbeterplan uit. Het GON/ION-team evalueert de acties en stuurt bij. Intake Bepalen van de focus Bepalen van het instrument Gegevensverzameling en -analyse Ontwikkelen verbeterplan Uitvoeren van acties van het verbeterplan Acties evalueren en bijsturen GON/ION-teams die rond zelfevaluatie willen werken In samenspraak met het GON/ION team te bepalen (zes begeleidingssessies is richtinggevend) Pedagogische begeleidingsdienst GO! 17
Aanbod GO! nascholing Communicatiestrategieën voor GON- en ION-begeleiders Initiatiecursus GON-ASS Motiverende gesprekstechnieken voor GON- en ION-begeleiders Starterscursus voor GON- en ION-begeleiders Pedagogische begeleidingsdienst GO! 18
3.2.2 Kwaliteitsvolle leerbegeleiding Starterscursus GON/ION Elk schooljaar starten er nieuwe mensen in de job van GON/ION-begeleider. Uit recent onderzoek (2012, OBPWOonderzoek GON/ION) blijkt dat 30% van de GON-begeleiders en 10% van de ION-begeleiders geen onderwijservaring heeft bij aanvang van deze baan. Bijna de helft van de GON-begeleiders en 32% van de ION-begeleiders heeft bij de start helemaal geen ervaring in het buitengewoon onderwijs. Bijkomend is de taak van een GON/ION-begeleider complex en vraagt dit specifieke vaardigheden naar leerlinggerichte, teamgerichte en oudergerichte ondersteuning. De deelnemers kennen de relevante regelgeving betreffende GON/ION. De deelnemers kunnen een integratieplan opstellen. De deelnemers voelen zich sterker in het afbakenen van hun takenpakket als GON/ION-begeleider. De deelnemers kennen de verschillende stappen van handelingsplanning en kunnen een individueel handelingsplan opstellen. De deelnemers weten hoe ze een tussentijdse evaluatie kunnen begeleiden. De deelnemers weten welke ondersteunende maatregelen in het gewoon onderwijs voor handen zijn. De deelnemers kennen de verschillende stappen in het GON-traject en de plaats van het CLB hierin. De deelnemers kennen de verschillende intervisie-stappen. De deelnemers bespreken een werkgerelateerde situatie aan de hand van de intervisiemethodiek. In samenwerking met GO! nascholing organiseert de pedagogisch medewerker GON/ION drie introductiedagen voor beginnende GON/ION-begeleiders. De eerste dag komen volgende thema s aan bod: de regelgeving GON/ION; het integratieplan. De tweede dag komen volgende thema s aan bod: het takenpakket van de GON/ION-begeleider; het individueel handelingsplan; Pedagogische begeleidingsdienst GO! 19
de tussentijdse evaluatie; de ondersteunende maatregelen. De derde dag komen volgende thema s aan bod: het GON-traject en de plaats van het CLB; de intervisie (methodiek en casusbespreking). voor de school Startende GON/ION-begeleiders Drie dagen Pedagogische begeleidingsdienst GO! 20
Initiatiecursus GON-ASS Ongeveer 60% van de GON-leerlingen heeft de diagnose autismespectrumstoornis. Deze complexe problematiek maakt dat de GON-begeleiding een hele uitdaging wordt. Via deze initiatiecursus krijgen GON-begeleiders handvatten aangereikt om de GON-begeleiding zo goed mogelijk af te stellen op de noden van leerlingen met ASS. Deze initiatiecursus komt tot stand door een samenwerking met de Pedagogische begeleidingsdienst, GO! nascholing en externe sprekers. De deelnemers weten wat een autismespectrumstoornis is. De deelnemers kunnen gedragskenmerken van ASS herkennen en in de triade van kwalitatieve stoornissen plaatsen. De deelnemers kunnen het ijsbergdenken toepassen op een casus. De deelnemers kunnen een integratieplan en individueel handelingsplan opstellen voor leerlingen met ASS. De deelnemers weten waarom personen met ASS nood hebben aan verduidelijking. De deelnemers kunnen verduidelijking bieden in tijd, ruimte en activiteit. De deelnemers kennen verschillende verklaringsmodellen voor de gedragsproblemen van leerlingen met ASS. De deelnemers krijgen handvatten aangereikt om gepast te reageren op de gedragsproblemen van leerlingen met ASS. De deelnemers herkennen zichzelf als bruggenbouwers en zien het belang van samenwerking in. In samenwerking met GO! nascholing organiseert de Pedagogische begeleidingsdienst een vijfdaagse vorming: Dag 1: Wat is ASS? Dag 2: het integratieplan en het individueel handelingsplan Dag 3: verduidelijking in tijd, ruimte en activiteit Dag 4: probleemgedrag bij leerlingen met ASS Dag 5: de GON-begeleider als bruggenbouwer GON-begeleiders die voor het eerst leerlingen met ASS begeleiden Vijf dagen Pedagogische begeleidingsdienst GO! 21
Thematische reflectiedagen voor ION-begeleiders voor de school ION-begeleiders staan voor de uitdagende opdracht om enerzijds leerlingen met een matige tot ernstige mentale beperking die school lopen in het gewoon onderwijs extra te ondersteunen. Anderzijds begeleiden ze leerkrachten, schoolteams en ouders die ondersteuningsnoden stellen binnen het kader van inclusief onderwijs. Vanuit de Pedagogische begeleidingsdienst wordt er ruimte gecreëerd waar ION-begeleiders met elkaar in overleg kunnen gaan, samen op zoek kunnen gaan naar een geschikte aanpak voor bepaalde situaties, waakzaam zijn voor valkuilen, materialen delen en eventueel samen materialen ontwikkelen. ION-begeleiders komen drie keer per schooljaar onder leiding van de Pedagogische begeleidingsdienst samen in niveaugroepen om op een systematische manier informatie uit te wisselen over ION-gerelateerde thema s om zo hun kennis en vaardigheden als ION-begeleider te vergroten. De pedagogisch medewerker GON/ION verzamelt bij de ION-begeleiders verschillende thema s/onderwerpen die aan bod zullen komen tijdens de reflectiedagen De ION-begeleiders komen drie dagen per onderwijsniveau samen. De pedagogisch medewerker GON/ION stelt op basis van de vastgelegde thema s de agenda op en bereidt (indien nodig) thema s voor. De pedagogisch medewerker GON/ION leidt de bijeenkomst. De administratief medewerker GON/ION maakt een verslag op van de bijeenkomst en bezorgt het aan de aanwezige ION-begeleiders. ION-begeleiders Drie dagen Pedagogische begeleidingsdienst GO! 22
Thematische reflectiedagen GON in het hoger onderwijs voor de school GON-begeleiding kan ook doorgaan in het hoger onderwijs. Vanuit de praktijk blijkt dat dit heel wat specifieke vragen oproept. Het hoger onderwijs is namelijk anders georganiseerd dan het lager of secundair onderwijs zowel naar jaarplanning als naar contacten met docenten of lectoren toe. Daarnaast is het werken met studenten ook anders dan het werken met leerlingen. Het gaat hier over jongvolwassenen die toch een andere begeleiding vragen dan kinderen en jongeren. Vanuit de Pedagogische begeleidingsdienst wordt er ruimte gecreëerd waar GON-begeleiders met elkaar in overleg kunnen gaan, samen op zoek kunnen gaan naar een geschikte aanpak voor bepaalde situaties, waakzaam zijn voor valkuilen, materialen delen en eventueel samen materialen ontwikkelen. GON-begeleiders komen drie keer per schooljaar samen onder leiding van de Pedagogische begeleidingsdienst om op een systematische manier informatie uit te wisselen over thema s die gerelateerd zijn aan GON-begeleidingen in het hoger onderwijs om zo hun kennis en vaardigheden als GON-begeleider te vergroten. De pedagogisch medewerker GON/ION verzamelt bij de GON-begeleiders verschillende thema s/onderwerpen die interessant zijn om aan bod te laten komen tijdens de bijeenkomsten. De GON-begeleiders komen drie dagen samen. De pedagogisch medewerker GON/ION stelt op basis van de vastgelegde thema s de agenda op en bereidt (indien nodig) thema s voor. De pedagogisch medewerker GON/ION leidt de bijeenkomst. De administratief medewerker GON/ION maakt een verslag op van de bijeenkomst en bezorgt het aan de aanwezige GON-begeleiders. Alle GON-begeleiders die studenten in het hoger onderwijs begeleiden Drie dagen Pedagogische begeleidingsdienst GO! 23
Teamondersteunend werken voor de school Van GON/ION-begeleiders wordt meer en meer verwacht dat ze aan de slag gaan met leerkrachten en leerkrachtenteams. In hun positie als GON/ION-begeleider worden ze echter wel vaak geconfronteerd met specifieke problemen. Omdat de vaardigheden, nodig voor deze nieuwe opdracht, weinig of niet aangeleerd worden in de initiële opleiding, is een professionaliserend traject aangewezen. De deelnemers kennen twee theoretische modellen die houvast kunnen bieden bij motiverende gesprekken (veranderingscirkel en soorten motivatie van Maarten Vansteenkiste). De deelnemers kunnen de principes van motiverende gespreksvoering toepassen binnen GON en vertalen naar de eigen GON-werking. De deelnemers kunnen een (start)vergadering op een ideale manier voorbereiden en in goede banen leiden. De deelnemers kunnen een advies- en slechtnieuwsgesprek voeren, rekening houdend met de verschillende fases. Dit vormings- en oefentraject bestaat uit twee grote thema s die aan bod komen in twee aparte dagen: motiverende gesprekstechnieken voor GON- en ION-begeleiders; communicatiestrategieën voor GON- en ION-begeleiders. Deze vormingen worden georganiseerd door een samenwerking tussen de Pedagogische begeleidingsdienst en GO! nascholing en bestaan steeds uit een theoretische uiteenzetting, gekoppeld aan praktische oefeningen. De deelnemers dienen voor de twee dagen apart in te schrijven. GON/ION-begeleiders Nascholing communicatiestrategieën voor GON- en ION-begeleiders: één hele dag Nascholing motiverende gesprekstechnieken voor GON- en ION-begeleiders: één hele dag Pedagogische begeleidingsdienst GO! 24
3.3 Autismespectrumstoornissen Beleidsplan autisme opstellen in het buitengewoon onderwijs Resultaten voor de school Onze scholen (scholen in startfase betreffende ASS - scholen met expertise betreffende ASS) kennen een grote instroom van leerlingen met een autismespectrumstoornis. Voor deze leerlingen is een gerichte aanpak en taal/communicatie op maat door middel van verduidelijking in de school noodzakelijk. Het is belangrijk dat scholen hier beleidsmatig en gericht mee omgaan. De school stelt een beginsituatie op inzake het onderwijsaanbod aan leerlingen met autisme. De school schrijft een schooleigen visietekst uit met betrekking tot het onderwijsaanbod aan leerlingen met autisme. De school formuleert vanuit de schooleigen visie op autisme doelstellingen ter optimalisering van het autivriendelijke onderwijsaanbod. De school stelt actieplannen op door middel waarvan de doelstellingen gerealiseerd kunnen worden. Binnen de school worden de actieplannen in verschillende werkgroepen planmatig en doelgericht uitgevoerd. Intake Sensibilisering rond autisme of vormingsaanbod op maat van de school Kerngroep of middenkaderbegeleidingen op het vlak van het realiseren van schoolspecifieke doelstellingen Begeleiding van het voltallige schoolteam Begeleiding op vraag van individuele leerkrachten in functie van professionalisering inzake ASS Evaluatiemomenten met het voltallige schoolteam Directie, kerngroep, middenkader en volledige schoolteams Afspraken met directie: één à twee halve dagen Vergaderingen middenkader/kerngroep ASS: drie halve dagen Personeelsvergaderingen: twee halve dagen. Reflectiegesprekken met leerkrachten: drie halve dagen Pedagogische begeleidingsdienst GO! 25
Professionaliseren van nieuwe personeelsleden BuO betreffende autisme (basiscursus ASS GO!) i.s.m. GO! nascholing Resultaten voor de school Elk schooljaar starten heel wat nieuwe mensen binnen een geïntegreerde/specifieke autiwerking in het buitengewoon onderwijs of wensen personeelsleden zich te gaan verdiepen in autismespectrumstoornissen (ASS). Kinderen en jongeren met deze beperking maken deel uit van de groep leerlingen waar zij mee werken. Een grondige kennis en inzicht in autisme vormt de basis voor het aanbieden van begeleiding en ondersteuning op maat van deze leerlingen. De basiscursus ASS GO! wil in hoofdzaak een basispakket aanbieden waar de leerkrachten/begeleiders in hun praktijk mee aan de slag kunnen. De deelnemers kunnen vanuit observatieopdrachten het gedrag van leerlingen met autisme herkennen en door het toepassen van het ijsbergdenken zoeken naar mogelijke oorzaken om ze te begrijpen. De deelnemers kunnen vanuit de inhouden van de basiscursus en door middel van (zelf)reflectie hun leeromgeving aanpassen en hun handelingsrepertoire uitbreiden in functie van de individuele zorgvraag van leerlingen met autisme. Vijf cursusdagen georganiseerd door GO! nascholing en de Pedagogische begeleidingsdienst Aanbod: Dag 1: Wat is autisme? Dag 2: autisme en verduidelijking, taal en communicatie op maat van ASS-leerlingen Dag 3: ijsbergdenken: van theorie naar praktijk Dag 4: autisme en emoties Dag 5: Een ervaringsdeskundige getuigt Inschrijvingen via GO! nascholing Prijs: 90 per persoon Twintig leerkrachten/begeleiders (BuBaO en BuSO) die leerlingen met ASS begeleiden Vijf dagen per personeelslid dat deelneemt Pedagogische begeleidingsdienst GO! 26
Niveauoverschrijdende werkgroep ASS (BuBaO en BuSO) Resultaten voor de school Leerkrachten en leerlingbegeleiders van kinderen en jongeren met ASS staan dagelijks voor de uitdaging op zoek te gaan naar een aanpak op maat van de leerlingen die ze begeleiden. Een luisterend oor, samen zoeken naar een geschikte aanpak, alert zijn voor valkuilen, materialen delen, samen leermaterialen en ondersteunende visualisaties ontwikkelen, ervaart elke leerkracht/leerlingbegeleider als een meerwaarde. Leerkrachten en leerlingbegeleiders ontwikkelen in subgroepjes leermaterialen en ondersteunende visualisaties omtrent autispecifieke thema s en delen deze met collega s. Vier georganiseerde samenkomsten Aanbod: Dag 1: voorbereiding Dag 2: ontwikkeling Dag 3: ontwikkeling Dag 4: voorstelling Twintig leerkrachten/begeleiders (BuBaO en BuSO) die leerlingen met ASS begeleiden Vier dagen per personeelslid Pedagogische begeleidingsdienst GO! 27
Professionaliseren van personeelsleden regulier onderwijs betreffende autisme i.s.m. GO! nascholing Resultaten voor de school Elk schooljaar kent het regulier onderwijs een grotere instroom van leerlingen met autisme. Een grondige kennis en inzicht in autisme vormt de basis voor het aanbieden van begeleiding en ondersteuning op maat van deze leerlingen. De driedaagse wil in hoofdzaak een basispakket aanbieden waar de leerkrachten/begeleiders in hun praktijk mee aan de slag kunnen. De deelnemers kunnen het gedrag van leerlingen met autisme herkennen en zoeken naar mogelijke oorzaken om ze te begrijpen. De deelnemers kunnen de leeromgeving aanpassen aan de individuele zorgvraag van leerlingen met autisme. De deelnemers kunnen voor leerlingen met autisme die moeilijk gedrag stellen, alternatieve strategieën en concrete tips toepassen. Drie cursusdagen georganiseerd door GO! nascholing en de Pedagogische begeleidingsdienst Aanbod: Een leerling met autisme in je klas. Handvatten voor leerkrachten basis en secundair onderwijs Dag 1: het topje van de ijsberg (Wat is autisme?) Dag 2: baat bij verduidelijking (autisme en verduidelijking) Dag 3: autisme en moeilijk gedrag Inschrijvingen via GO! nascholing Prijs: 120 Twintig leerkrachten/zorgcoördinatoren/leerlingbegeleiders regulier onderwijs (BaO en SO) die leerlingen met autisme begeleiden Drie dagen per personeelslid dat deelneemt Pedagogische begeleidingsdienst GO! 28
3.4 Gedrag en emotionele problemen Inbouwen van een handelingsgerichte structuur in het BuO: niveau team, leerkracht, jongere, gezin en klas - type 3 Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) is een gefaseerd diagnostisch model dat erop gericht is om consequent, gestructureerd en actiegericht aan beeldvorming en handelingsplanning te doen met jongeren. Stap voor stap worden de jongere en zijn context in een leer- en groeiproces gebracht. Dit gebeurt bij voorkeur structureel en op een preventieve manier: er wordt zo vroeg mogelijk en systematisch geanticipeerd op problemen. Een duidelijke visie en structuur zijn in die zin onontbeerlijk. Directies en schoolinterne begeleiders leren het handelingsgericht werken implementeren in de dagelijkse werking van de school. Het onderwijspersoneel leert emancipatorisch en handelingsgericht werken rond jongeren met gedrags- en emotionele problemen (bijvoorbeeld: klassenraad). Het onderwijspersoneel leert een doordachte visie op te bouwen rond jongeren met gedrags- en emotionele problemen. Het onderwijspersoneel leert op zoek gaan naar een professionele schoolcultuur. Het onderwijspersoneel leert een concreet handelingsplan op te stellen rond de jongere en/of de klas. Deelnemende medewerkers van de scholen komen één keer samen voor een introductie en een concrete implementatie binnen de schoolse structuur. Een tweede en derde keer wordt er geëvalueerd en bijgestuurd: wat werkt er en wat zijn eventuele hindernissen? Buitengewoon onderwijs BuSO en BuBaO type 3: voor de school Leerkrachten Orthopedagogen Leerlingbegeleiders Directies Negen uur (drie maal drie uur per afspraak) Pedagogische begeleidingsdienst GO! 29
Inbouwen van een handelingsgerichte structuur in het BuO: beleidsniveau - type 3 Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) is een gefaseerd diagnostisch model dat erop gericht is om consequent, gestructureerd en actiegericht aan beeldvorming en handelingsplanning te doen met jongeren. Stap voor stap worden de jongere en zijn context in een leer- en groeiproces gebracht. Dit gebeurt bij voorkeur structureel en op een preventieve manier: er wordt zo vroeg mogelijk en systematisch geanticipeerd op problemen. Een duidelijke visie en structuur zijn in die zin onontbeerlijk. Handelingsgericht werken biedt daarbovenop een geschikt kader om binnen onderwijs en jeugdhulpverlening aan schoolmanagement te doen. Bij het tot stand komen van een psycho-pedagogische beleidskeuze is er immers de uitdaging om ook het personeel te ondersteunen en in ontwikkeling te brengen. Directies en schoolinterne begeleiders leren het handelingsgericht werken implementeren in de dagelijkse werking van de school. Directies en schoolinterne begeleiders leren emancipatorisch en handelingsgericht werken met onderwijspersoneel en basismedewerkers (bijvoorbeeld: functioneringsgesprekken). Directies en schoolinterne begeleiders leren een professionele leergemeenschap te organiseren: aandacht voor structuur, cultuur en leren. Deelnemende directies van de scholen komen één keer samen voor een introductie en een concrete implementatie binnen de schoolse structuur. Een tweede en derde keer wordt er geëvalueerd en bijgestuurd: wat werkt er en wat zijn eventuele hindernissen? Buitengewoon onderwijs BuSO en BuBaO type 3: voor de school Directies Orthopedagogen Negen uur (drie maal drie uur per afspraak) Pedagogische begeleidingsdienst GO! 30
Time-In, Life Space Crisis Intervention (LSCI) en herstelgericht werken (Hergo) - type 3 Jongeren met complex probleemgedrag stellen ons vaak voor grote uitdagingen, zeker in die gevallen waar er sprake is van crisisomstandigheden en eventueel zelfs verbale of fysieke agressie. Het valt te vergelijken met een opkomende storm waar we maar beter goed op voorbereid zijn. In het beste geval kan er eventueel zelfs iets positief aan overgehouden worden. In sommige moeilijke omstandigheden is het mogelijk om de jongere in de groep te houden en volstaat een kortdurende Time-In in de klas zelf. In andere gevallen zal het noodzakelijk zijn om de jongere in kwestie intern af te zonderen, om zo verdere onrust en onveiligheid in de groep en bij de jongere zelf te voorkomen. Er wordt in beide situaties van de term Time-In gesproken. De in verwijst naar het leggen van de klemtoon op inclusie: we houden de jongere zoveel mogelijk binnen zijn huidige leeromgeving, want dit bevordert zijn of haar integratie in de groep en uiteindelijk op langere termijn in de maatschappij. Er zijn bepaalde crisisinterventietechnieken voorhanden, zoals Life Space Crisis Intervention (LSCI), die ons toelaten om met de jongere positief aan de slag te gaan en te komen tot nieuwe inzichten en vaardigheden. Ook kan het noodzakelijk zijn om toe te werken naar relatieherstel tussen leerkracht en jongere via bijvoorbeeld de procedure van herstelgericht werken (Hergo). Dit alles heeft als bijkomende effect dat een moeilijke situatie zich uiteindelijk tot een erg leer-rijke situatie ontpopt. Directies en schoolinterne begeleiders leren de methodes van Time-In, LSCI en Hergo structureel inpassen in het beleid van school en personeel. Het schoolpersoneel leert het principe van LSCI en hoe het toegepast in de klas en daarbuiten, eventueel in functie van een Time-In. Het schoolpersoneel leert wat herstelgericht werken (Hergo) is en hoe het toegepast wordt in de school. Deelnemende directies van de scholen komen twee keer samen voor een introductie en een concrete implementatie binnen de schoolse structuur. Een derde keer wordt er geëvalueerd en bijgestuurd: wat werkt er en wat zijn eventuele hindernissen? Buitengewoon onderwijs BuSO en BuBaO type 3: Leerkrachten Orthopedagogen Leerlingbegeleiders Directies Negen uur (drie maal drie uur per afspraak) Pedagogische begeleidingsdienst GO! 31
voor de school Pedagogische begeleidingsdienst GO! 32
Time-Out, samenwerking met schoolnabije organisaties en ketenzorg type 3 Soms volstaat een Time-In niet en is er onvoldoende draagkracht genoeg op de school zelf om de jongere te kunnen begeleiden. Het is bijgevolg noodzakelijk om de jongere enkele dagen te laten bezinnen in een externe context. In dit geval spreken we van het organiseren van een Time-Out. Het uiteindelijke doel is preventief van aard: er wordt getracht om erger te voorkomen (zoals bijvoorbeeld uitsluiting) en er zijn bovendien mogelijkheden om op een positief gerichte manier te leren uit de situatie, zowel voor de leerling als voor de school zelf. Het is hierbij nuttig om samen te gaan werken met schoolnabije organisaties, zoals bijvoorbeeld het CLB. Het CLBteam kan helpen een ruimer beeld te vormen van de situatie en kan als regisseur fungeren in het smeden van samenwerkingsverbanden en in het zoeken naar een concrete aanpak. Wat betreft die samenwerkingsverbanden wordt meer specifiek gesproken van ketenzorg. Ketenzorg staat voor het organiseren van jeugdhulpverlening rondom de school. Het doel is komen tot een begeleidingstraject vanuit een sluitend en veilig vangnet. Directies en schoolinterne begeleiders leren de methode van Time-Out structureel inpassen in het beleid van school en personeel. Directies en schoolinterne begeleiders leren zich in het doorverwijzingproces handelingsgericht afstemmen op de jongere, de leerkrachten, de thuiscontext en schoolnabije organisaties (CLB). Directies, schoolinterne begeleiders en leerkrachten leren Time-Out benutten als een leermoment inzake schoolbeleid, klasorganisatie, aanpak van de jongere enzovoort. Deelnemende directies van de scholen komen twee keer samen voor een introductie en een concrete implementatie binnen de schoolse structuur. Een derde keer wordt er geëvalueerd en bijgestuurd: wat werkt er en wat zijn eventuele hindernissen. Buitengewoon onderwijs BuSO en BuBaO type 3: voor de school Leerkrachten Orthopedagogen Leerlingbegeleiders Directies Negen uur (drie maal drie uur per afspraak) Pedagogische begeleidingsdienst GO! 33
De klasgroep structureren en stimuleren via Stop Denk Doe in de klas type 3 Stop Denk Doe verwijst naar het Stop-project en is gericht naar jongere kinderen met ernstige gedragsproblemen. Het kan echter ook gehanteerd worden bij jongeren die op sociaal-emotioneel vlak een grote achterstand vertonen en weinig zelfcontrole bezitten. In zelfs een kleine klasgroep kan dit leiden tot problemen indien er een gebrek aan duidelijkheid, voorspelbaarheid en veiligheid heerst. Stop Denk Doe brengt via vier duidelijke en visuele stappen de noodzakelijke structuur en voorspelbaarheid in de klas en geeft houvast voor zowel de leerkracht als de jongeren zelf. Het doel is om van hieruit te komen tot meer schools leren, meer zelfinzicht ten opzichte van de groep en een positieve sfeer in de klas. Directies en schoolinterne begeleiders leren de methode van Stop Denk Doe structureel inpassen in het beleid van de school. Leerkrachten leren Stop Denk Doe in de klas stapsgewijs toepassen in de klas. Directies, schoolinterne begeleiders en leerkrachten leren Stop Denk Doe benutten als een leermoment inzake schoolbeleid, klasorganisatie, aanpak van de jongere enzovoort. Deelnemende directies van de scholen komen twee keer samen voor een introductie en een concrete implementatie binnen de schoolse structuur. Een derde keer wordt er geëvalueerd en bijgestuurd: wat werkt er en wat zijn eventuele hindernissen. Buitengewoon onderwijs BuSO en BuBaO type 3: voor de school Leerkrachten Orthopedagogen Leerlingbegeleiders Directies Negen uur (drie maal drie uur per afspraak) Pedagogische begeleidingsdienst GO! 34
Forumgroepen BubaO en BuSO - type 3 voor de school De forumgroepen hebben als doel collega s uit de praktijk samen te brengen om ervaringen uit te wisselen en te leren met en van elkaar. Beeldvorming: hoe loopt het op scholen rond gedragsproblemen? Noden en zorgvragen inventariseren Kennismaken met een andere praktijk Ervaringen uit de praktijk van het type 3-onderwijs uitwisselen Ervaringsgericht leren Elkaar ondersteunen en inspireren in een professionele leeromgeving De groep komt drie à vier maal per schooljaar samen in een van de deelnemende scholen. Leerlingenbegeleiders Orthopedagogen en psychologen BuBaO type 3 Leerkrachten BuSO type 3 Leerkrachten BuBaO type 3 Drie à vier halve dagen Pedagogische begeleidingsdienst GO! 35
Fiches begeleidingsplan internaten 4 Fiches begeleidingsplan internaten 4.1 Kwaliteitsvolle instellingen Internaten: internenbegeleiding Intervisie opvoeders: pedagogische aanpak, omgaan met verbale en fysieke agressie, omgaan met leefregels voor het internaat Opvoeders leren graag van elkaar. Vanuit de dagdagelijkse praktijk elkaar bevragen over een aanpak met succeservaring. Samen nadenken over oplossingen waar het moeizaam gaat. Veel opvoeders worden geconfronteerd met het probleem van zowel verbaal als fysiek agressief gedrag. De opvoeders voelen dit vaak aan als een gebrek aan respect van de kinderen waarbij om het even welke aanpak ontoereikend is. De opvoeders laten nadenken over de pedagogische begeleiding, laten kijken naar hun eigen professionele houding,. Bereid zijn om rond visie te werken en deze visie uit te dragen naar het eigen team en af te toetsen of het draagvlak tot het realiseren ervan aanwezig is. De verkregen adviezen of inzichten voorleggen aan het volledige team en feedback terugkoppelen De opvoeders worden regionaal via de beheerder uitgenodigd om in kleine groepen samen te komen. Werken rond cases Opvoeders en begeleiders internaat Vier dagen verspreid over het schooljaar Pedagogische begeleidingsdienst GO! 36
Fiches begeleidingsplan internaten Internaten : Beleid Beheerders werken rond de nodige beleidsstructuren en documenten voor het internaat De internaten hebben in de loop der jaren een grondige profielwijziging ondergaan. De toenemende complexiteit van de populatie, de steeds grotere verwachtingen van ouders ten aanzien van het onderwijs en een aantal maatschappelijke tendensen leiden ertoe dat de organisatie van de internaten moet geoptimaliseerd worden. Internaatbeheerders hebben nood aan intervisie en overleg. Ze leren van elkaar door occasionele contacten maar blijven daarbij soms hangen bij een enkel advies. De bedoeling is om het kijken naar kwaliteit te verruimen. Er wordt gewerkt aan zelfevaluatie. Er is de mogelijkheid om documenten te ontwikkelen, zoals RSV-beleid, SGG, sanctioneringbeleid, drugbeleid Op regelmatige basis komen de beheerders regionaal samen met een op voorhand bepaalde agenda. De reeds ontwikkelde documenten door GO! of collega s of externe diensten dienen als basis voor het overleg. Internaatbeheerders of hun afgevaardigde belast met internaatsbeleid Vier dagen per schooljaar Pedagogische begeleidingsdienst GO! 37
Fiches begeleidingsplan internaten Internaten: internenbegeleiding/personeelsbeleid Beleidsplan RSV en SGG opstellen in de internaten buitengewoon en gewoon onderwijs voor het internaat Door de invloed van de media is iedereen zich ervan bewust dat seksueel grensoverschrijdend gedrag moet worden gesignaleerd. Toch wordt nog teveel gewerkt vanuit een defensieve houding. Het probleem melden en beoordelen volgens Sensoa is de laatste fase. Opvoeders moeten het inzicht verwerven dat voortdurende alertheid voor de ontwikkeling van het kind een noodzaak is in het preventief werken. Het internaatsteam: beheerder, opvoeders en paramedisch personeel werken aan een beleidsplan door een visie te formuleren, de doelstellingen te omschrijven en een actieplan op te stellen. In internaten met een groot personeelsbestand kan in werkgroepen worden gewerkt. De actieplannen worden voorgelegd aan het volledige team en afgetoetst of het beleid zich hierin terugvindt en of het draagvlak bij het voltallige team tot het realiseren ervan aanwezig is. Het vlaggensysteem van Sensoa wordt toegelicht. Inoefenen van het beoordelen van situaties volgens de normen en criteria opgesteld door Sensoa. Team begeleiden in het groeien naar een visie. Team ondersteunen in het implementeren van de visie Beheerder (middenkader) en volledig internaatsteam Werkgroepen: vier halve dagen Finalisatie: één dag Pedagogische begeleidingsdienst GO! 38
Fiches begeleidingsplan internaten Internaten: personeelsbeleid Ondersteuning van internaatbeheerders - aanvangsbegeleiding beheerders nieuw in dienst voor het internaat Beheerders geven het signaal dat zij grotendeels onwetend zich in de nieuwe job van internaatbeheerder moeten inleven. Zij hebben vaak het gevoel dat alles op hen afkomt en zij het bos door de bomen niet meer zien. Via het internaatswerkplan kan een structuur voor de internaatswerking worden aangegeven. Het internaatswerkplan is een uitgebreide map waarin de werking zowel op pedagogisch, organisatorisch, logistiek als financieel vlak wordt beschreven. Het bevat alle relevante documenten die gehanteerd worden in het internaat. De beheerder krijgt een overzicht over de resultaatsgebieden van zijn functiebeschrijving. De beheerder krijgt een duidelijke kijk op de veelomvattende taken verbonden aan de verschillende resultaatsgebieden. De beheerder overziet de organisatie van zijn internaat. De bijeenkomsten gaan door op het internaat en het tijdstip wordt vastgelegd in samenspraak met beheerder/directeur. Beheerders/hoofdopvoeders internaten gewoon en buitengewoon onderwijs Afhankelijk van de vraag één tot meerdere dagen Aanbod GO! nascholing Regels stellen in internaten Wie is de opvoeder in het internaat van het GO! Pedagogische begeleidingsdienst GO! 39