Zorgbeleid in het gewoon basisonderwijs en secundair onderwijs in Vlaanderen:

Transcriptie

1 Zorgbeleid in het gewoon basisonderwijs en secundair onderwijs in Vlaanderen: kenmerken, predictoren en samenhang met taakopvatting en handelingsbekwaamheid van leerkrachten OBPWO project

2 Vlaamse context Ø Geïntegreerd onderwijs ( Gon ) (sinds 1980) Ø CLB-decreet (2000) Ø Gelijke Onderwijskansen decreet ( GOK ) (2002) Ø Inclusief onderwijs ( Ion ) (2003) Ø Zorgcoördinatie in basisonderwijs (2003) Ø Voorontwerp decreet Leerzorg (2008) 2

3 1 kader: Geïntegreerde zorg Hele schoolteam betrokken in zorg Ø Centrale rol leraren in de klas Ø Ondersteunende rol van de zorgverantwoordelijke(n) Whole school approach : kenmerken van de school: Ø duidelijke zorgvisie, Ø ondersteunende rol directie, Ø ondersteunende structuren en procedures, Ø schoolinterne samenwerking, Ø samenwerking met ouders, Ø samenwerking met externen en Ø professionalisering schoolteam HGW 3

4 Samenhang zorg met leerkrachtkenmerken De centrale rol die de leraren innemen in de zorg voor leerlingen, brengt met zich mee dat de leerkracht leerlingenbegeleiding tot zijn takenpakket moet rekenen en dat hij over de nodige handelingsbekwaamheid op vlak van zorg moet beschikken (Detrez et al., 2002; Rothi et al., 2008). < Handelingsbekwaamheid < Taakopvatting Samenhang zorg met schoolkenmerken - Relatie kenmerken whole school approach en dragers BVV - achtergrondkenmerken van de school 4

5 Onderzoeksvragen Onderzoeksvraag 1. Welke algemene tendensen en verschillen stellen we vast in het zorgbeleid van scholen? Onderzoeksvraag 2. In welke mate hangen de leerkrachtkenmerken taakopvatting en handelingsbekwaamheid op vlak van zorg samen met verschillen in zorgbeleid? Onderzoeksvraag 3. In welke mate hangen algemene schoolkenmerken (o.a. contextuele kenmerken zorgbeleid, beleidsvoerend vermogen van de school) samen met verschillen in zorgbeleid? 5

6 Kwantitatief onderzoek: survey - Gesloten vragen - 6-puntenschaal Respondenten basisscholen 2035 leraren 207 zorgverantwoordelijken 148 directies - 82 secundaire scholen 1859 leraren 109 zorgverantwoordelijken 56 directies Methodologie 6

7 Resultaten Onderzoeksvraag 1. Welke algemene tendensen en verschillen stellen we vast in het zorgbeleid van scholen? 7

8 Cruciale schoolkenmerken in het zorgbeleid 1 Een gedragen zorgvisie (vertrekkende vanuit een handelingsgericht kader) 2 Ondersteunende rol directie 3 Zorgstructuren en procedures 4 Schoolinterne samenwerking 5 Samenwerking met ouders 6 Schoolexterne samenwerking 7 Professionalisering 8

9 1. Oefening 2. Presentatie resultaten 3. Bespreking resultaten - Herkenbaar? Eigen ervaringen? - Wat had je niet zozeer verwacht? - Verklaringen? - Oplossingen? - Wat neem je mee naar je eigen praktijk? 9

10 Gedragen zorgvisie: - Ook inspraak - BaO > SO Inhoud zorgvisie: Zorgvisie - resultaten - HGW: De leerkracht doet ertoe => leraar als 1 ste lijns zorgverlener (5 items) Item 1: Nagenoeg alle zorgleerlingen kunnen geholpen worden binnen het gewoon onderwijs Item 2: Het is onze opdracht om te blijven zoeken naar de geschikte zorginterventies Item 3: Onze school stelt als doel om elke leerling de zorg te geven waar hij of zij nood aan heeft Item 5: Zorg wordt het best verleend door de klastitularis/klasleraar Item 9: Alle leraren moeten in staat zijn om de begeleiding van zorgleerlingen op zich te nemen 10

11 Inhoud zorgvisie: Zorgvisie - HGW: De leerkracht doet ertoe => leraar als 1 ste lijns zorgverlener (5 items) LER ZV DIR LER ZV DIR Bao SO 11

12 Zorgvisie Inhoud zorgvisie: - In SO schoolteam wel overtuigd van een zorgopdracht voor het gewoon onderwijs. Maar vaak wordt deze zorg, volgens de gangbare zorgvisie op school, beter verleend door specialisten in en buiten de school. - In BaO: principes HGW grote inspiratiebron zorgbeleid Maar: interactionistische gedachtegoed nog niet aanwezig 12

13 Item 5: Zorg wordt het best verleend door de klas6tularis / klasleraar Item 9: Alle leraren moeten in staat zijn om de begeleiding van zorgleerlingen op zich te nemen 13

14 Item 4 Onze school wil een weerspiegeling zijn van de samenleving of regio waarin ze is ingebed De draagkracht van de school is een belangrijk aspect in de afweging of we zorgleerlingen al dan niet kunnen opvangen Noot: stelling links = 1,2 en 3 waarbij 1 = volledig/sterk akkoord met de eerste stelling - stelling rechts = 4,5 en 6 waarbij 6 volledig/sterk akkoord met de tweede stelling 14

15 Item 6 We hebben allereerst oog voor de tekorgen en probleemsituaties, zodat die snel kunnen aangepakt worden We focussen allereerst op de positieve aspecten van zorgleerlingen. Dit behoedt ons voor een te eenzijdige aanpak van tekorten Noot: stelling links = 1,2 en 3 waarbij 1 = volledig/sterk akkoord met de eerste stelling - stelling rechts = 4,5 en 6 waarbij 6 volledig/sterk akkoord met de tweede stelling 15

16 Item 7 Een zorgnood komt vooral voort uit een gebrekkige afstemming tussen de noden van een leerling en het aanbod op school De oorzaak van een zorgnood is vooral verbonden met de kenmerken van de leerling en zijn thuissituatie Noot: stelling links = 1,2 en 3 waarbij 1 = volledig/sterk akkoord met de eerste stelling - stelling rechts = 4,5 en 6 waarbij 6 volledig/sterk akkoord met de tweede stelling 16

17 Item 8 Voor gelijkaardige problemen is een gestandaardiseerde aanpak mogelijk Het is noodzakelijk om voor elke leerling een individuele aanpak uit te werken Noot: stelling links = 1,2 en 3 waarbij 1 = volledig/sterk akkoord met de eerste stelling - stelling rechts = 4,5 en 6 waarbij 6 volledig/sterk akkoord met de tweede stelling 17

18 Item 10 Alle leerlingen moeten uitgedaagd worden om zich maximaal te ontwikkelen We geven voorrang aan het remediëren van tekorten en het oplossen van problemen Noot: stelling links = 1,2 en 3 waarbij 1 = volledig/sterk akkoord met de eerste stelling - stelling rechts = 4,5 en 6 waarbij 6 volledig/sterk akkoord met de tweede stelling 18

19 Item 11 Attestering (bv. Attest dyslexie) is een voorwaarde om een individueel zorg- of handelingsplan aan te bieden Ook voor zorgleerlingen die (nog) geen attest hebben kan een individueel zorg- of handelingsplan opgesteld worden Noot: stelling links = 1,2 en 3 waarbij 1 = volledig/sterk akkoord met de eerste stelling - stelling rechts = 4,5 en 6 waarbij 6 volledig/sterk akkoord met de tweede stelling 19

20 Bespreking Herkenbaar? Eigen ervaringen? Wat had je niet zozeer verwacht? Verklaringen? Oplossingen? Wat neem je mee naar je eigen praktijk? 20

21 Cruciale schoolkenmerken in het zorgbeleid 1 Een gedragen zorgvisie 2 Ondersteunende rol directie 3 Zorgstructuren en procedures 4 Schoolinterne samenwerking 5 Samenwerking met ouders 6 Schoolexterne samenwerking 7 Professionalisering 21

22 Ondersteunende rol directie Directies nemen de schoolvisie op zorg en de implementatie van het zorgbeleid ter harte en stimuleren hun lerarenteams op het vlak van zorg LER ZV LER ZV Bao Een aandachtspunt is wel dat in het SO leraren minder overtuigd zijn dat de directie feedback vraagt over het zorgbeleid. SO 22

23 Zorgstructuren en -procedures = kwaliteitsbewaking zorgbeleid + planmatige procedures in zorg naar leerlingen LER ZV LER ZV Bao SO Hoewel zorgstructuren uitgebouwd zijn, zijn leraren in het SO minder overtuigd van hun aanwezigheid dan leraren in het BaO. In SO worden leerlingen meer betrokken bij opstelling handelingsplan of zorgplan 23

24 Schoolinterne samenwerking De samenwerking is goed uitgebouwd LER ZV LER ZV Bao SO Leraren BaO>SO - Leraren SO stellen zich enigszins kritischer op ten aanzien van de samenwerking met de zorgverantwoordelijke(n), dan wat betreft de samenwerking tussen de leraren. 24

25 Samenwerking met ouders Ouders zien als actieve en evenwaardige partners - De samenwerking met ouders is goed uitgebouwd. - Werkpunt: nog enigszins meer bevraagd en geïnformeerd dan actief betrokken LER ZV LER ZV Bao SO 25

26 Bespreking Herkenbaar? Eigen ervaringen? Wat had je niet zozeer verwacht? Verklaringen? Oplossingen? Wat neem je mee naar je eigen praktijk? 26

27 Cruciale schoolkenmerken in het zorgbeleid 1 Een gedragen zorgvisie 2 Ondersteunende rol directie 3 Zorgstructuren en procedures 4 Schoolinterne samenwerking 5 Samenwerking met ouders 6 Schoolexterne samenwerking 7 Professionalisering 27

28 Schoolexterne samenwerking CLB Buitenschoolse diensten en begeleiders BuO en GON-begeleiding PBD Op niveau scholengemeenschap 28

29 CLB School- en lerarenondersteuning - Goed uitgebouwd LER ZV DIR LER ZV DIR Bao SO - Ruimte voor verbetering lerarenondersteuning Aansluiting bij vragen van leraren Ondersteuning leraren om problemen te herkennen Materiaal ter ondersteuning van zorgleerlingen 29

30 Tevredenheid: Leraren minder tevreden dan ZV en Dir CLB Leraren worden vaak niet of vooral via een mondelinge toelichting geïnformeerd over samenwerking. Inhoud samenwerking: Dir, zorgteam en CLB - ZV SO voelen zich niet altijd betrokken, itt tot idee van de directies 30

31 Buitenschoolse diensten en begeleiders Al naargelang de vraag- of probleemstelling van de leerling kunnen ook externe netwerkpartners betrokken worden. Deze samenwerking is eerder matig uitgebouwd in het BaO en zwak in het SO LER ZV LER ZV Bao SO Het lerarenteam is gemiddeld genomen wel op de hoogte van de zorgverlening verleend door externen, maar hebben hierin - zeker in het SO - weinig inspraak. 31

32 BuO en GON De samenwerking met het BuO is weinig uitgebouwd in beide onderwijsniveaus - het uitbouwen van een netwerk met mensen uit het buitengewoon onderwijs, - het opzetten van samenwerkingsinitiatieven en - het organiseren van overlegmomenten betreffende het doorverwijzingbeleid. De samenwerking met de GON-begeleiding is beter uitgebouwd. Zo ondersteunen GON-begeleiders zowel de zorgleerlingen als de leraren LER ZV LER ZV Bao SO LER ZV LER ZV Bao SO BuO GOn 32

33 PBD Samenwerking matig uitgebouwd in BaO en zwak in SO DIR Bao DIR SO In beide onderwijsniveaus: eerder weinig overleg - Indien overleg, dan eerder occasioneel en zelden met CLB In het SO vindt de directie dat ze onvoldoende samenwerken. In het BaO werd het laatste jaar meer een beroep gedaan op de PBD voor een zorgproject. 33

34 Scholengemeenschap Samenwerking goed uitgebouwd in BaO en eerder zwak in SO - de opbouw van een zorgnetwerk over de scholen heen, - het opzetten van samenwerkingsinitiatieven op vlak van zorg, - de coördinatie van zorg over de scholen heen DIR Bao DIR SO Meer formeel overleg over het zorgbeleid op het niveau van de scholengemeenschap in BaO dan in SO 34

35 Bespreking Herkenbaar? Eigen ervaringen? Wat had je niet zozeer verwacht? Verklaringen? Waar liggen gemiste kansen? Wat neem je mee naar je eigen praktijk? 35

36 Cruciale schoolkenmerken in het zorgbeleid 1 Een gedragen zorgvisie 2 Ondersteunende rol directie 3 Zorgstructuren en procedures 4 Schoolinterne samenwerking 5 Samenwerking met ouders 6 Schoolexterne samenwerking 7 Professionalisering 36

37 Professionalisering Er is aandacht voor professionalisering, hoewel de leraren SO gemiddeld genomen maar rond het schaalmidden scoren LER ZV DIR LER ZV DIR Bao SO 37

38 Professionalisering Minder vorming georganiseerd door scholen zelf - Minder gewerkt met buitenschoolse experten die naar de school komen Er wordt verwacht van de leraren dat ze de opgedane kennis delen Belangrijke rol ZV 38

39 Onderzoeksvraag 1. Welke algemene tendensen en verschillen stellen we vast in het zorgbeleid van scholen? - Kenmerken van het zorgbeleid: Cruciale schoolkenmerken in het zorgbeleid Ondersteuning door de zorgverantwoordelijke(n) 39

40 Tewerkstelling Zorgverantwoordelijke BaO: 2,35 (SD= 1,65), gemiddeld 0,61 VTE (SD=0,24) SO: 4,21 (SD= 3,22), gemiddeld 0,57 VTE (SD=0,27) Ondersteuning LER ZV 4 3 LER ZV Leraren Leerlingen Ouders Externen 1 Leraren Leerlingen Ouders Externen Basisonderwijs Secundair onderwijs 40

41 Zorgverantwoordelijke ü Leerlingen: trainen soc vaard (BaO en SO) en diff werken met lln (SO) behoren minder tot takenpakket ü Leraren: BaO>SO; ondersteuning leraren in diff werken (SO) wordt minder tot takenpakket gerekend ü Ouders: ZV als aanspreekpunt ü Externen: vooral samenwerking CLB wordt benadrukt Tijdsbesteding SO BaO Leraren Leerlingen Ouders Externen 0% 20% 40% 60% 80% 100% 41

42 Takenpakketten 42

43 Verdeling over profielen BaO 10,3% 8,4% 14,8% SO 18,7% 0,0% 2,7% 24,0% 29,0% 29,0% 29,3% 25,3% 8,4% 43

44 Bespreking Herkenbaar? Eigen ervaringen? Wat had je niet zozeer verwacht? Wenselijkheid van de profielen? Verklaringen voor verschillen tussen onderwijsniveaus? Hoe rol van de ZV versterken? 44

45 Onderzoeksvraag 2. In welke mate hangen de leerkrachtkenmerken taakopvatting en handelingsbekwaamheid i.v.m. zorg samen met verschillen in zorgbeleid? - Handelingsbekwaamheid en taakopvatting - in relatie tot kenmerken van zorgbeleid - in relatie tot takenprofielen van de zorgverantwoordelijke 45

46 Handelingsbekwaamheid HB in concrete zorgmaatregelen in de klas HB in samenwerken op vlak van zorg algemeen Hbgevoel Gemiddelde score 6 5,5 5 4,5 4 BaO SO 3,5 Concrete maatregelen Ø In beide niveaus voelen leraren zich bekwaam Ø BaO>SO (op 1 en 2) Samenwerken Algemeen gevoel Ø SW met collega s en ZV > ouders en externe diensten 46

47 Taakopvatting Enge TO: zorg meer als taak van leraar dan andere zorgverleners Brede TO: aandacht voor totale ontwikkeling van lln Ø In BaO Enge TO en Brede TO dan SO 47

48 ...in relatie tot kenmerken van zorgbeleid Leraren die meer overtuigd zijn dat een zorgvisie met de leraar als eerstelijns zorgverlener op school wordt waargemaakt, Ø voelen zich ook meer opgewassen om de zorgtaak op zich te nemen. Ø beschouwen zorg minder als taak van anderen ( Enge TO). 48

49 ...in relatie tot takenprofielen ZV Beperkte of geen significantie invloed van het takenprofiel ZV op HB en taakopvatting 49

50 Tevredenheid met zorgbeleid LER ZV DIR LER ZV DIR Bao SO Iedereen is opvallend tevreden over het zorgbeleid in het algemeen. 50

51 Tevredenheid met zorgbeleid Tevredenheid is groter als: ü de zorgvisie gedragen wordt door het hele schoolteam ü wanneer op school een sterk uitgebouwd geïntegreerd zorgbeleid wordt gerealiseerd met een zorgvisie waarin de leraar als eerstelijns zorgverlener wordt erkend ü de zorgverantwoordelijken een goed of sterk uitgebouwd takenpakket van het zorgteam naar de vier mogelijke partners opnemen 51

52 Bespreking Herkenbaar? Eigen ervaringen? Wat zijn je bedenkingen bij deze resultaten? Waar moet dringend werk van gemaakt worden? Wat neem je mee naar je eigen praktijk? 52

53 Prof. dr. Elke Struyf Vragen/opmerkingen 53