Bijlage 2 Basisndersteuning SWV VO Midden-Hlland en Rijnstreek (versie 21 april 2013) 1 Algemene infrmatie (Brn: referentiekader versie 21 februari 2012) 1.1 Basisndersteuning Het begrip basisndersteuning staat niet in de wet. Nadere definiëring is daarm ndzakelijk. Ouders meten weten wat zij tenminste van iedere schl in de regi mgen verwachten als het m nderwijsndersteuning gaat. Daarmee wrdt k duidelijk welke bekwaamheidseisen aan het persneel kunnen wrden gesteld. Een verbreding van interventies in de nderwijsndersteunings-structuur binnen de schl heeft immers cnsequenties vr het handelen van prfessinals. De cmpetenties en bevegdheden die ndig zijn m meer nderwijsndersteuning binnen de schl te rganiseren meten binnen de schl (al dan niet met inzet van anderen) beschikbaar zijn. In het schlndersteuningsprfiel beschrijft een schl haar mgelijkheden m leerlingen te ndersteunen die extra nderwijsbeheften hebben. Daarvr wrden veel gegevens verzameld, die direct en indirect betrekking hebben p de mgelijkheden van de schl. Het gaat bijvrbeeld m gegevens ver de aanwezige deskundigheid in het team, de ruimte die er is m aandacht en tijd te schenken aan de leerlingen, de methdieken en vrzieningen waarver het team beschikt, de kwaliteit van de rganisatie, enzvrt. Het is de pdracht vr schlen en schlbesturen m tt een cntinuüm van nderwijsndersteuning te kmen. Basisndersteuning vrmt hiervr het fundament, zdat vervlgens de gezamenlijke besturen tt een efficiënte en transparante verdeling van nderwijsndersteuningsmiddelen kmen. Basisndersteuning kan verschillen per samenwerkingsverband, maar wrdt binnen één samenwerkingsverband eenduidig gefrmuleerd. Het is aan de schlbesturen en het samenwerkingsverband m het ambitieniveau gezamenlijk te bepalen en in beleid te peratinaliseren. Vr schlbesturen en het samenwerkingsverband vrmen de niveaus van ndersteuning één van de pijlers nder het nieuwe beleid vr de tewijzing van ndersteuning aan leerlingen en de tewijzing van middelen aan schlen, afhankelijk van de besluitvrming dr de schlbesturen binnen het samenwerkingsverband.. In eerdere publicaties waren de begrippen basis-, breedte- en dieptezrg leidend. In de huidige beleidsvrstellen gaat het m basisndersteuning en extra ndersteuning. Definitie basisndersteuning Samenvattend verstaan we nder basisndersteuning de dr het samenwerkingsverband afgesprken preventieve en licht curatieve interventies die: sms met inzet van ketenpartners planmatig wrden uitgeverd. 1
1.2 Extra ndersteuning De extra ndersteuning geeft de mgelijkheden van de schl weer die de afgesprken basis-ndersteuning verstijgen. De extra ndersteuning wrdt gerganiseerd in de vrm van arrangementen. Deze arrangementen kunnen licht en krtdurend van aard zijn, f zwaar en langdurig. De arrangementen wrden dr de schl gerealiseerd, al dan niet met behulp van middelen, menskracht f expertise van buiten de schl. Een cmpleet arrangement bestaat uit vijf aspecten: - de aanwezige deskundigheid binnen het team van leerkrachten; - de aandacht en tijd die het team kan vrijmaken vr een leerling; - de prtcllen, aanpakken en methdieken en materialen die de schl heeft; - de mgelijkheden van het schlgebuw; - de samenwerkingsrelaties met nderwijs- en ketenpartners. Bij de beschrijving van extra ndersteuning die de schl biedt, is de aanwezige deskundigheid een belangrijke factr. Of leraren en andere medewerkers deskundig zijn p het gebied van specifieke nderwijsbeheften, bepaalt vaak in eerste instantie het antwrd p de vraag f een schl iets kan betekenen. De deskundigheid kan zwel bestaan uit behaalde diplma s f certificaten, als uit pgedane ervaring. Een schl die zelf al veel kan, zal de extra ndersteuning niet als extra ervaren, maar als heel gewne ndersteuning die deel uitmaakt van het reguliere aanbd. Tch is er k vr z n schl sprake van extra ndersteuning, in vergelijking met het afgesprken niveau van basisndersteuning in het samenwerkingsverband. Het kan k vrkmen dat een schl wel vldet aan de afgesprken basisndersteuning en geen extra ndersteuning biedt. 2 Basisndersteuning binnen SWV VO MH&R 2.1 Verdere definiëring van basisndersteuning Om het begrip basisndersteuning verder te definiëren heeft in 2010 binnen het samenwerkingsverband een werkgrep zich hierver gebgen. Er met immers afgebakend wrden welke ndersteuning ng valt nder de lichte curatieve interventies en welke niet. De grndgedachte van de werkgrep bij het begrip basisndersteuning was dat het gaat m ndersteuning die vr iedere leerling p schl van tepassing kan zijn en vr ieder kind p schl beschikbaar met zijn. Dit is in lijn met de definitie zals die in het referentiekader vermeld staat. De werkgrep heeft als uitgangspunt genmen dat basisndersteuning in eerste instantie iets is dat in de klas plaatsvindt. Ged klassenmanagement is daarvr dus van grt belang. Leerlingen meten in staat zijn m de lessen te vlgen en m te leren. Dat is waar ze vr naar schl kmen. Een dcent heeft tt taak m elke leerling in zijn/haar klas te bereiken, uit te dagen en te mtiveren. Uiteraard heeft elke dcent daar zijn/haar eigen stijl in. Daarbij hrt dat de dcenten g en hart vr zijn/haar leerlingen heeft. Bij ged klassenmanagement wrdt rekening gehuden met de verschillende leerstijlen van leerlingen. Wat in elke klas de basis met zijn is handelingsgericht werken (HGW). Onder HGW wrdt in het kader verstaan dat de mentren en dcenten planmatig, delgericht en bewust met de leerlingen werken. In de huidige situatie wrdt vaak vanuit intuïtie en gevel gewerkt en dat gaat in de meeste gevallen ged, maar het zu beter gaan als er een del is gesteld, waar systematisch en planmatig naar te wrdt gewerkt. 2
Aangezien de vrnaamste cnstatering is dat basisndersteuning in de klas plaatsvindt, is aandacht vr het grepsprces ndzakelijk. Als dcent (en als mentr) werken aan het grepsprces gaat verder dan klassenmanagement. Een adequaat grepsprces is vr alle leerlingen een ndzakelijke vrwaarde m te kunnen leren. Het is heel belangrijk dat de dcent elke leerling in zijn waarde laat en zrgt dat de leerlingen dat nderling k den. Faalangstreductietraining en andere vaardigheidstrainingen daarentegen heven niet per se nder basisndersteuning te vallen. Dit is buiten de klas en slechts vr enkele leerlingen. Tch bieden veel schlen dit aan en is het in de praktijk veelal basisndersteuning (al dan niet met ndersteuning van externen). Kennis van zaken hebben ten aanzien van leer- en gedragsprblemen behrt vlgens de werkgrep k tt de basisndersteuning. In ieder geval mag van medewerkers (dcenten en mentren) p schl verwacht wrden dat ze ver basiskennis van de meest vrkmende prblematieken (Dyslexie, ADHD, Autisme Spectrum Strnissen) beschikken. Waar het gaat m gespecialiseerde begeleiding van deze strnissen, valt dyslexie autmatisch nder de basisndersteuning, mdat deze in de lumpsum is pgenmen. De begeleiding vr een leerling met een speciale nderwijsbehefte, anders dan dyslexie, kan in de basisndersteuning plaatsvinden, maar bij bijzndere vragen zal er een arrangement in de extra ndersteuning verzrgd meten wrden. De mentr speelt bij basisndersteuning een centrale rl. De mentr is degene die weet met hebben van de thuissituatie van de leerling, de achtergrnd, maar k hbby s en dergelijke. Interesse in de leerling en cntact met uders zrgt vr basisveiligheid. De mentr zu tevens de aangewezen persn kunnen zijn m het verzicht in het HGW rndm een leerling in beeld te huden. Samenvattend kan gesteld wrden dat basisndersteuning plaatsvindt in de klas en begint met het handelen van dcenten en mentren. In kernwrden zal hiernder wrden weergegeven wat nder basisndersteuning valt: In de klas Handelingsgericht werken Klassenmanagement Vr iedere leerling Dcent en mentr Aandacht en interesse Bereidheid Grepsprces Kennis van achtergrnd van leerling Basiskennis van leer- en gedragsprblemen Cntact met uders Werken met afgesprken prtcllen 2.2 Organisatie en deskundigheid Elke schl met beschreven hebben he de basisndersteuning gerganiseerd is en welke deskundigheid en vrzieningen aanwezig zijn. De checklist is hiervr leidend. 3
2.3 Prfessinalisering Bvenstaande betekent veel vr de verwachtingen ten aanzien van het werk van de dcenten en mentren. Men realiseert zich dat die verantwrdelijkheid niet alleen bij de dcenten ligt, maar k dat de schlrganisatie daar vrwaarden vr zal meten scheppen. Een lerende dcent met gehlpen wrden m verschillende dceerstijlen te ntwikkelen. Aandacht vr de individuele leerlingen én aandacht vr het grepsprces, dat hrt tt de basisndersteuning en is daarmee nderdeel van het persneelsbeleid. Daarnaast meten dcenten en mentren weten he ze m meten gaan met leerlingen met een hulpvraag (variërend van leerprblemen tt sciaal-emtinele prblematiek). Daarte meten de vakdcent en de mentr praktische deskundigheid hebben. Ze meten daarbij vral bereid zijn m zich indien ndig in elk individu te verdiepen. Verder is het heel belangrijk dat dcenten met elkaar kunnen praten, ervaringen uitwisselen, elkaar steunen enzvrts. Dit alles begint met de bereidheid, de wil, m je verder te ntwikkelen en verder te leren, je te verdiepen in de leerling. Welke aandacht de schl besteedt aan welke prfessinalisering is een keuze in het persneels-beleid. Afhankelijk van de delen en de ambitie van de schl, investeert de schl in een bepaalde richting. Vr basisndersteuning wrdt het vlgende als minimum gefrmuleerd: Handelingsgericht werken Klassenmanagement Kennis van en kunnen mgaan met verschillende leer- en dceerstijlen Begeleiden en vrmgeven van een veilig grepsprces Basiskennis en in basis kunnen mgaan met leer- en gedragsprblemen 4
Checklijst Basisndersteuning samenwerkingsverband VO Midden-Hlland en Rijnstreek Gegevens schl Naam Schl: Lcatie / vestiging: Afdelingen: Gymnasium VWO HAVO VMBO TL VMBO GL VMBO KBL VMBO BBL Praktijknderwijs Ingevuld dr: Een functinaris namelijk (functie).. Meerdere functinarissen namelijk (functies) 5
Checklijst Basisndersteuning samenwerkingsverband VO Midden-Hlland en Rijnstreek 1 Basiskwaliteit telichting: Dit aspect verwijst naar de minimale nderwijskwaliteit die gemeten wrdt dr het tezichtkader van de inspectie van het nderwijs. Schlen die nder het basistezicht van de inspectie van het nderwijs vallen, hebben hun basiskwaliteit p rde. Onze schl heeft basistezicht van de inspectie. Actiepunt: ja/nee Z ja, welke? 2 Preventieve en lichte curatieve interventies telichting: Het tweede aspect van de basisndersteuning is gericht p de ndersteuningsmgelijkheden die de schl biedt, al dan niet in samenwerking met partners. In het referentiekader wrdt een minimale psmming gegeven van de interventies die bij de basisndersteuning hren: Op nze schl is de vregtijdige signalering van leer-, pgrei- en pvedprblemen in rde. Op nze schl is er structureel aandacht vr een veilig schlklimaat. Op nze schl is een specifiek nderwijsaanbd vr leerlingen met dyslexie. Op nze schl is een specifiek nderwijsaanbd vr leerlingen met dyscalculie. Op nze schl is een afgestemd nderwijsaanbd vr leerlingen die hgbegaafd zijn. Ons schlgebuw is tegankelijk en heeft aangepaste werk- en instructieruimtes en hulpmiddelen vr leerlingen die dat ndig hebben. Onze schl heeft een aanpak gericht p sciale veiligheid en een aanpak gericht p het vrkmen van gedragsprblemen. Onze schl heeft een prtcl vr medische handelingen. Actiepunt: ja/nee Z ja, welke? 3 De Onderwijsndersteuningsstructuur telichting: Bij dit aspect van de basisndersteuning gaat het m de expertise die in de schl aanwezig is m interventies te plegen, de manier waarp dat in de schl gerganiseerd is, en met welke nderwijs- en ketenpartners wrdt samengewerkt. Onze schl beschikt ver functie- en taakprfielen die inzicht geven he de ndersteuningsstructuur is gerganiseerd. Onze schl heeft een verzicht van de gemiddelde grepsgrtte en de beschikbare persneelsfrmatie per klas. 6
Onze schl beschikt ver een verzicht van de gecertificeerde expertise binnen de schl. Onze schl beschikt ver een verzicht van de samenwerkingsrelaties met externe partners ten beheve van de ndersteuning van leerlingen. Actiepunt: ja/nee Z ja, welke? 4 Planmatig werken telichting: Als een schl planmatig werkt, betekent dat dat de schl een gede manier hanteert m na te gaan welke nderwijsbehefte leerlingen hebben, daarp een passend nderwijsaanbd rganiseert en dat regelmatig evalueert. Als het ndig is, schakelt de schl bvendien aanvullende expertise van buiten in. De standaarden die de nderwijsinspectie hanteert vr dit geheel van planmatig werken, zijn hiervr leidend. De vlgende standaarden uit het tezichtkader van de inspectie zijn relevant vr het planmatig werken. Op nze schl ntwikkelen leerlingen met specifieke nderwijsbeheften zich naar hun mgelijkheden. Onze schl biedt bij Nederlandse taal leerinhuden aan die passen bij de nderwijsbeheften van leerlingen met een taalachterstand. De leerlingen velen zich aantnbaar veilig p nze schl. Onze schl heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en persneel en in de incidenten die zich p het gebied van sciale veiligheid p de schl vrden. Onze schl heeft een veiligheidsbeleid gericht p het vrkmen en afhandelen van incidenten in en m de schl. Het persneel van nze schl zrgt ervr dat de leerlingen p een respectvlle manier met elkaar en anderen mgaan. De leraren van nze schl stemmen de aangebden leerinhuden af p verschillen in ntwikkeling tussen de leerlingen. De leraren van nze schl stemmen de instructie af p verschillen in ntwikkeling tussen de leerlingen. De leraren p nze schl stemmen de verwerkingspdrachten af p verschillen in ntwikkeling tussen de leerlingen. De leraren p nze schl stemmen de nderwijstijd af p verschillen in ntwikkeling tussen de leerlingen. Onze schl gebruikt een samenhangend systeem van genrmeerde instrumenten en prcedures vr het vlgen van de prestaties en de ntwikkeling van de leerlingen. De leraren van nze schl vlgen en analyseren systematisch de vrtgang in de ntwikkeling van de leerlingen. Onze schl stelt bij plaatsing z ndig een ntwikkelingsperspectief vast. 7
Onze schl vlgt f de leerlingen zich ntwikkelen cnfrm het ntwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. Onze schl signaleert vregtijdig welke leerlingen ndersteuning ndig hebben. Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt nze schl de aard van de ndersteuning vr de leerlingen. Onze schl vert de ndersteuning planmatig uit. Onze schl evalueert regelmatig de effecten van de ndersteuning. Onze schl zekt de structurele samenwerking met ketenpartners waar ndzakelijke interventies p leerlingniveau haar eigen kerntaak verschrijden. Onze schl heeft inzicht in de nderwijsbeheften van haar leerlingenppulatie. Onze schl evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. Onze schl evalueert regelmatig het nderwijsleerprces. Onze schl werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. Onze schl brgt de kwaliteit van het nderwijsleerprces. Onze schl verantwrdt zich aan belanghebbenden ver de gerealiseerde nderwijskwaliteit. Actiepunt: ja/nee Z ja, welke? 8