Openbaar Onderwerp Voortzetting Groen akkoord, gebruik GPR systematiek Programma Wonen/Duurzaamheid BW-nummer BW Portefeuillehouder B. Velthuis en H. Tiemens Samenvatting We hebben in Stadsregionaal verband in het Het Groene Akkoord met omringende gemeenten, woningcorporaties en marktpartijen afgesproken de GPR methodiek als het standaard- instrument om duurzaamheidsprestaties van gebouwen te bepalen te gebruiken. Nu de Stadsregio is opgeheven zet Nijmegen de uitvoering van het Groen Akkoord in samenwerking met de regiopartijen voort. Wij zetten vol in op het uitdagen en verder brengen van duurzaam bouwen met als hoofduitgangspunt dat de markt dit vooral zelf op moet pakken. Daarom stellen we vast om daar waar we beleidsinvloed hebben, vooraf ambitieniveaus in GPR te stellen, de resultaten te publiceren en bouwpartijen te vragen hierbij aan te sluiten. Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. RO10, Maarten van Ginkel, 9667 Datum ambtelijk voorstel 16 februari 2016 Registratienummer 16.0000463 Ter besluitvorming door het college - Het gebruik van GPR in te voeren als beoordelingsmethodiek voor de duurzaamheid van gebouwen en daarbij de volgende accenten te leggen: - A voor projecten waarvan wij zelf opdrachtgever zijn prestaties als eis vast te stellen en de prestaties te publiceren; - B het gebruik van GPR bij alle nieuwbouw te bespreken met potentiële kopers/ontwikkelaars en partijen uit te dagen aansluiting te zoeken bij de gemeentelijke duurzaamheidsambities op dit terrein. - C het gebruik van GPR als uitgangspunt op te nemen voor alle nieuwbouw van woningcorporaties, dit vast te leggen in de prestatieovereenkomsten met de woningcorporaties en per project ambities vast te stellen. - D voor woningen die vallen onder het planningskader Wonen met Zorg op het thema Gebruikskwaliteit, subthema toegankelijkheid nadere eisen te stellen. Steller Maarten van Ginkel Paraaf akkoord Datum Alleen ter besluitvorming door het College Besluit B&W d.d. 23 februari 2016 Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 3.12 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder 16 0000463 CV Groen Akkoord en voorzetting GPR definitief
1 Probleemstelling Het Groene Akkoord is 26 april 2013 ondertekend door 22 gemeenten, 14 woningcorporaties en 18 marktpartijen. Het volgt het regionaal convenant Duurzaam Bouwen uit 2000 op. In het akkoord is afgesproken dat GPR het instrument is dat we in de Stadsregio gebruiken om eenvoudig en snel de huidige en de gewenste duurzaamheidsprestaties van gebouwen te bepalen. De GPR beoordelingssystematiek is een web-based beoordelingsmiddel waarmee op 5 thema s (energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde) de duurzaamheid van een gebouwontwerp bepaald kan worden. Het Groene Akkoord loopt voor onbepaalde tijd. Tot 2015 coördineerde de Stadsregio de voortgang, stelde de GPR methodiek ter beschikking en organiseerde kennis- en inspiratiebijeenkomsten. De uitvoering van het Groene Akkoord is in Nijmegen door Gemeente, corporaties, architecten en vastgoedontwikkelaars voortvarend ter hand genomen. GPR is inmiddels al behoorlijk ingeburgerd. Het instrument wordt in projecten op basis van vrijwilligheid toegepast. In Nijmegen zijn van de vele toegepaste beoordelingen ruim 20 projecten op de landelijke GPRsite gepubliceerd. Nu de Stadsregio is opgeheven zet Nijmegen de uitvoering van het Groen Akkoord in samenwerking met de regiopartijen voort. Wij zetten vol in op het uitdagen en verder brengen van duurzaam bouwen met als hoofduitgangspunt dat de markt dit vooral zelf op moet pakken. Daarom stellen we vast om daar waar we beleidsinvloed hebben, vooraf ambitieniveaus in GPR te stellen, de resultaten te publiceren en bouwpartijen te vragen hierbij aan te sluiten. 2 Juridische aspecten GPR is een in Nederland veel gebruikte beoordelingsmethodiek. Vooralsnog bestaat formeel geen ruimte om extra inspanningen planologisch af te dwingen, er is wel ruimte om op basis van vrijwilligheid en wederkerigheid in overeenkomsten, zoals prestatieafspraken in het kader van de woonvisie, afspraken vast te leggen. Wij stellen bij eigen opdrachten duurzaamheidscriteria vast. Wij hebben dit principe vastgelegd in het Nijmeegse Duurzaam Inkopen-beleid. 3 Doelstelling Ambitieniveaus Duurzaamheid in GPR: Voor de in dit voorstel gestelde ambities geldt dat afwijkingen mogelijk zijn, mits gemotiveerd. Per project zal onderzocht moeten worden wat de kansen zijn en hoe deze zich verhouden tot andere beleidsterreinen. Ook bij het gebruik van een ander instrument voor het realiseren van een duurzaam gebouw zoals bv Breeam kan partijen ontslaan van de verplichting GPR te gebruiken. A: Eigen vastgoed en utiliteitsbouw: Het gebruik van GPR als eis te stellen bij projecten waar we zelf opdrachtgever zijn en in die projecten de ambities bij nieuwbouw te stellen op een 8 op alle 5 thema s (hoog niveau van duurzaamheid, met uitzondering van het thema toegankelijkheid, zie hieronder) en sturen aan op het publiceren van de resultaten. We geven hiermee vorm aan de ambities die we hebben, zijn transparant in onze resultaten en geven het goede voorbeeld. B: Grondverkoop ten behoeve van koopwoningen en vrije sector huurwoningen: het gebruik van GPR bij alle nieuwbouw te bespreken met potentiële kopers/ontwikkelaars en partijen uit te dagen aansluiting te zoeken bij de gemeentelijke duurzaamheidsambities op dit
2 terrein. In gesprekken ten behoeve van overeenkomsten verwijzen naar het Groene Akkoord en het gebruik van de GPR methodiek. C: Sociale woningbouw (corporatie bezit) Het gebruik van GPR als uitgangspunt opnemen voor alle nieuwbouw van de woningcorporaties en dit op te nemen in de prestatieovereenkomsten die met de woningcorporaties worden gemaakt. D: Woningen die vallen onder het planningskader Wonen met Zorg Woningen die onder dit planningskader vallen moeten voldoen aan gemeentelijke eisen. Als deze woningen voldoen aan de minimale beukmaat voor complexen/projecten van > 5,1 voor grondgebonden woningen en l > 7,1 m voor appartementen laten we de inspanningsverplichting gelden om de checklist langer thuiswonen (deels) te hanteren. Wij stellen hiervoor de volgende ambities vast voor woningen binnen het planningskader Wonen met Zorg op het thema Gebuikskwaliteit, subthema toegankelijkheid: - een score van 8,4 voor alle nieuw te bouwen grondgebonden woningen met een beukmaat >5.1 meter en - een score van 9 voor alle nieuw te bouwen appartementen, galerijwoningen en vrijstaande woningen met een beukmaat > 7.1 m. Voor woningen met kleinere beukmaten worden deze ambities niet gesteld. 4 Argumenten Algemeen: Met de opheffing van de Stadsregio valt de coördinatie, kennisuitwisseling en ondersteuning weg. Het risico is dat de geboekte voortgang (bv de door de corporaties ingestelde GPR coördinatoren, het gebruik van het instrument door de marktpartijen) verdampt als er vanuit een samenwerkingsverband geen aanmoediging komt en prikkels gegeven worden. Wij hebben daarom de gemeenten in het ODRN verzorgingsgebied benaderd en gezamenlijk een licentie aangeschaft, waarmee we bouwpartijen toegang tot het gebruik van de systematiek kunnen geven.. Naast de gemeente Nijmegen neemt ook de ODRN en de gemeenten Beuningen, Wijchen, Druten, Mook en Middelaar en Heumen deel. Met deze partners werken we samen en delen we onze ervaringen zowel beleidsmatig als op uitvoeringsniveau. Bij de licentie verschaft WE-adviseurs ook een beperkt aantal advies- en scholingsuren per jaar. Deze kunnen naar behoefte op specifieke projecten ingezet worden. Dit voorstel geeft invulling aan de in de nota Duurzaamheid in Uitvoering 2013-2017 geformuleerde uitgangspunten voor het gebruik van GPR, het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed en het stellen van criteria voor duurzaam inkopen. Interne consultatie: Vanwege de vele raakvlakken met de diverse programma s en beleidsvelden zijn het gebruik van de GPR-methodiek en de uitvoeringsaspecten ervan besproken in het Bestuursteam Woon- en groeistad en in de PO s van de wethouders Duurzaamheid, Wonen, Zorg en Stedelijke ontwikkeling en Vastgoed, Sport en Accomodaties. Eigen vastgoed: In de nota Duurzaamheid in Uitvoering 2013-2017 is het gebruik van het instrument voor gemeentelijk vastgoed geïntroduceerd.
3 GPR Gebouw is bij alle recente ontwikkelingen onder de aandacht gebracht en ook toegepast (oa de Thalia (Doornroosje), de Biezantijn, Waterkwartier en aanbesteding Talent Centraal), Corporatiebezit: Alle corporaties hebben ook Het Groene Akkoord ondertekend en kennis en ervaring opgedaan met GPR in zowel nieuwbouw als renovatieprojecten. De Woonvisie gaat uit van GPR als gezamenlijk instrument om duurzaamheidsprestaties van gebouwen uit te drukken. Levensloop bestendige woningen: Het vooraf stellen van deze eisen bespaart de gemeente kosten in het kader van de WMO om achteraf aanpassingen te doen aan woningen en voorkomt dat bewoners die invalide worden moeten verhuizen. We stellen de GPR ambities alleen voor woningen met een voldoende grote beukmaat omdat van woningen met een kleinere beukmaat niet met zekerheid gesteld kan worden dat deze woningen aan de eisen kunnen voldoen en de GPR scores gehaald kunnen worden. Zo zijn in woningen met een kleine beukmaat over het algemeen de verkeersruimten te krap om er met een rolstoel in te bewegen en ontbreekt de ruimte om dit op te lossen. Daarnaast hebben we, samen met W/E adviseurs, architecten, corporaties, de ODRN en de afdelingen Wonen en Zorg in GPR de checklist langer thuiswonen ontwikkeld. Deze lijst bevat bouwkundige aandachtspunten waar rekening mee gehouden kan worden, waardoor veel onnodige kosten voorkomen worden bij eventuele Wmo-aanpassingen in de toekomst. De lijst is beschikbaar voor alle woningtypes die in GPR opgenomen zijn, zowel nieuwbouw als bestaande bouw en zowel voor de functie wonen als wonen met zorg. Criteria Levensloopgeschikt en Rolstoelwoning in GPR Levensloopbestendig bouwen: Uit onderzoek van W/E adviseurs en uit gesprekken met een architect en een bouwbedrijf is gebleken dat zonder meerkosten op het thema Gebruikskwalitiet (subthema toegankelijkheid) bij een standaard tussenwoning met een beukmaat vanaf > 5.1 meter, een score van 8,4 gehaald kan worden. Met die score is de woning levensloopgeschikt (rollatorwoning) en bezoekbaar voor mensen met een rolstoel. Voor appartementen, galerijwoningen en vrijstaande woningen waarbij alle primaire ruimtes zich op toegangsniveau bevinden en de beukmaat > 7,1 meter kan zonder extra kosten een 9 gehaald worden. Daarmee zijn deze woningen geschikt (te maken) voor mensen die afhankelijk zijn (worden) van een rolstoel. 5 Klimaat Gebruik van de GPR systematiek geeft inzicht in de duurzaamheid van een gebouw. Hieronder valt ook het energiegebruik en de CO2 uitstoot. Middels dit inzicht wordt het mogelijk gebouwontwerpen binnen de randvoorwaarden van betreffende projecten te optimaliseren op een zo laag mogelijk energiegebruik en uitstoot. Door het stellen van ambities maken wij (ook als opdrachtgevers van maatschappelijk vastgoed) onze klimaatambities in de gebouwde omgeving concreet en verschaffen wij een methodiek om onze investeringen voor duurzame gebouwen zo kosten efficiënt mogelijk uit te voeren.
4 6 Financiën De regio-licentie is voor de komende vier jaar aangeschaft met gebruikmaking van het bestaande budget onder de post Uitvoering GPR Duurzaam Bouwen (vrijgevallen BWS gelden) van Programma Wonen. Kosten uitvoering Verstrekken van projectlicenties, advisering en toetsing zal via de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling afgewikkeld worden. Kosten maatschappelijk vastgoed: Gebruik van de GPR systematiek leidt tot inzicht in mogelijke verbeterpunten in gebouwontwerpen. Sommige van deze verbeterpunten zijn kostenneutraal of leveren zelfs besparingen op. Aan de hand van de tot nu toe opgedane ervaring schat VSA in dat om de gestelde ambities te halen de stichtingskosten van ons maatschappelijk vastgoed 1 a 2 % hoger zullen worden. Per project zal hierover door VSA afzonderlijk gerapporteerd en besloten worden. 7 Participatie en Communicatie De Stadsregio is opgehouden te bestaan maar Het Groene Akkoord is niet van tafel. We hebben samen met de gemeenten uit het verzorgingsgebied van de ODRN de licentie van de Stadsregio voortgezet. Hier participeren momenteel zes gemeenten en de ODRN in. De mogelijkheid bestaat het aantal participanten verder uit te breiden, diverse regiogemeenten hebben hier belangstelling voor getoond Met de marktpartijen en de corporaties onderhouden we contacten en we betrekken hen bij ontwikkelingen. Mooi voorbeeld hierbij is de gezamenlijke ontwikkeling van de checklist langer thuiswonen. In de samenwerking hebben we veel van elkaar geleerd en wederzijdse kennis/belangen/belevingen uitgewisseld. Naast het realiseren van de checklist heeft het ook tot resultaat gehad dat de bouwkundige van de Wmo in de voorbereidingsfase betrokken wordt bij projecten, zowel renovatie als nieuwbouw. De website GPR Gebouw is de plaats waar licentiehouders hun resultaten publiceren. Landelijke ontwikkelingen en voorbeeld projecten kunnen via deze website een inspiratiebron zijn voor partijen. Met de regiolicentie-gemeenten hebben we een jaarlijkse kennisuitwisselingsbijeenkomst afgesproken. Voor het dit jaar organiseert Nijmegen na besluitvorming van dit voorstel een mini-symposium. We nodigen daarvoor woningcorporaties, architecten, bouwers, de ODRN, de regio- gemeenten met wie we de licentie hebben en intern betrokken collega s uit. We brengen de actualiteiten en mogelijkheden van GPR onder de aandacht aan de hand van thema s zoals; duurzaam aanbesteden, actualiteiten rond de thema s energie en milieu, het presenteren van voorbeeldprojecten en een presentatie van de checklist langer thuiswonen. Aan het einde van het symposium willen we met de deelnemende partijen afspraken maken over verdere samenwerking en het delen van kennis. 8 Uitvoering en evaluatie De licentie wordt binnen gemeentelijke organisatie door de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling beheerd. Deelnemende partijen kunnen via het emailadres GprGebouw@nijmegen.nl een
5 project aanvragen en vervolgens zelf betrokken partijen (uitvoerders) uitnodigen de projectgegevens in te voeren. Voor ons eigen vastgoed stellen we per project de ambities vast. Bij oplevering van deze projecten publiceren we de resultaten en deze met de deelnemende partijen bespreken. 9 Risico Wij vervullen een voorbeeldrol. Als we dat niet waar kunnen maken kunnen we dat ook niet verwachten van de partijen waar we mee samenwerken. Het niet halen van doelstellingen in afzonderlijke projecten zal in de risicoafweging van die projecten meegewogen moeten worden.