Keuzes Kompasgemeenten doelgroepen arbeidsmarktbeleid Besproken met het DB ISD Kompas, 2810014 Vooraf In de notitie Arbeidsmarktbeleid Parkstad Limburg Beleidskaders 2014 2015 (definitieve versie, 25 augustus 2014) worden in hoofdstuk 4 de doelgroepen van de Participatiewet beschreven. Direct erna wordt een aantal keuzes beschreven die gemeenten moeten maken. In deze notitie zijn de antwoorden op de gemeentelijke keuzes voor de gemeenten Simpelveld, Nuth en Voerendaal gebundeld. Deze antwoorden zijn in lijn met het beleidsplan Werk, Inkomen en Sociale zorg 2014-2015, onze eigen beleidskaders welke begin 2014 door de raden van de Kompasgemeenten zijn vastgesteld. In het Beleidsoverleg Arbeidsmarktbeleid worden de antwoorden van alle gemeenten besproken en wordt gekeken of er mogelijk alsnog gemeenschappelijke conclusies getrokken kunnen worden. Doelgroepen In hoofdstuk 4 (p.11) van Arbeidsmarktbeleid Parkstad Limburg worden de volgende doelgroepen Participatiewet genoemd. 1. De zittende WWB-ers;. 2. De zittende WSW-geïndiceerden die op 31 december 2014 op de wachtlijst staan; 3. De nieuwe instroom mensen zonder beperkingen die in het oude regime onder de WWB zouden zijn gevallen; 4. De nieuwe instroom mensen met beperkingen maar mét loonwaarde, die in het oude regime onder de Wajong zouden zijn gevallen; 5. De nieuwe instroom mensen die aangewezen zijn op beschut werk (loonwaarde minder dan 20%) die in het oude regime onder de WSW zouden zijn gevallen; 6. De doelgroepen mensen met een beperking, die niet aan de voorwaarden voor een inkomensvoorziening voldoen, de niet-uitkeringsgerechtigden (Nuggers), ook wel nietuitkeringsontvangers genoemd (NUO-ers). Keuzes doelgroepen Voor de dienstverlening aan deze doelgroepen moeten gemeenten keuzes maken. De te maken keuzes zijn: [Tekst regionaal beleidskader Arbeidsmarkt, p.11] Keuze A Kansrijk Niet iedere klant heeft (evenveel) behoefte aan ondersteuning c.q. is (even) kwetsbaar. Bijvoorbeeld de (voormalig) WWB-ers zonder beperkingen die hoog op de participatieladder zijn ingedeeld. Het kan een keuze zijn om de inzet voor deze groep zeer minimaal te houden ( ze worden geacht het zelf wel te redden ). Maar het kan ook een keuze zijn om deze groep juist de aandacht te geven, omdat bij hen de kans op uitstroom (en dus kostenbesparing op het I-deel) het grootst is, Keuze A: zetten we in op de minder kwetsbaren of juist niet? ISD Kompas heeft bij het bepalen van de nieuwe werkwijze afgesproken dat vrijwel alle werkzoekenden trede 5 en 6 deel uitmaken van het groepsprogramma Werk. Een beperkt aantal cliënten echter begeleiden we uitsluitend individueel naar werk, bijvoorbeeld via uitzendbureaus of andere werkgeverscontacten. Reden is dat het groepsprogramma Werk voor deze cliënten niet nodig is en mogelijk contraproductief is (behoorlijke kans op uitstroom en mogelijkheden zelf werk te vinden). Overigens laten we kansen voor bemiddeling van een cliënt niet liggen, bijvoorbeeld 1
wanneer in een werkgeverscontact een vacature aansluit op het profiel. We zetten deze lijn, afgesproken in de methodiekbeschrijving mei 2013, onveranderd voort. Conclusie: we zetten niet (extra) in op de minder kwetsbaren, noch de kwetsbaren. [Tekst regionaal beleidskader Arbeidsmarkt, p.11] Keuze B Nugger (niet uitkeringsgerechtigde) Wat als iemand een Nugger is zoals bedoeld onder 6, maar vermogen heeft of een partner met een (hoog) inkomen. Dus als er geen sprake is van economische kwetsbaarheid binnen de gezinssituatie. Kan die dan toch aanspraak maken op onze ondersteuning ten laste van gemeentelijke budgetten, of vinden wij dat er voldoende mogelijkheden (lees: financiële middelen) zijn om de participatie zelf te regelen? Keuze B: zetten we ook in op Nuggers? Kompas is werkzoekenden met een beperking, maar zonder inkomensvraag ( nuggers ) van dienst bij het vinden van werk. Kompas biedt hierbij maatwerk, en put daarbij alleen uit diensten die collectief worden geboden, zoals groepstraining. Kompas stelt verder een aantal voorwaarden, zoals een inkomensgrens die we vastleggen in de beleidsregels. Ook bepalen we vooraf een budgetplafond voor inzet voor deze doelgroep voor 2015. Nuggers moeten zich tot slot zelf melden, de diensten worden reactief aangeboden. Belangrijkste reden voor deze voorwaarden is het beperkte Participatiebudget. Bovendien weten we op dit moment niet of deze doelgroepen behoefte hebben aan ondersteuning van Kompas in toeleiding naar werk. We gebruiken 2015 om te ervaren of en zo ja hoeveel nuggers zich tot de gemeenten richten en dus naar Kompas worden doorgeleid. Tot deze doelgroep zonder inkomensvraag rekenen de gemeenten: de (wachtlijst-)wsw-ers die ingevolge de Participatiewet geen aanspraak kunnen maken op een inkomensvoorziening, maar die voor de toeleiding naar werk wel afhankelijk zijn van ondersteuning (Nuggers). nieuwe instromers die onder het oude regime in de Wajong zouden zijn gestroomd of die een indicatie Wsw zouden hebben gekregen, maar die met de Participatiewet geen aanspraak kunnen maken op een inkomensvoorziening en die voor de toeleiding naar werk wel afhankelijk zijn van ondersteuning (nieuwe Nuggers). werkzoekenden met een inkomen van het UWV maken geen deel uit van deze doelgroep. Conclusie: Kompas biedt wel dienstverlening aan nuggers, maar die dienstverlening is reactief, beperkter dan die voor werkzoekenden met een uitkering en kent een aantal voorwaarden. Keuze C Beschut Gemeenten zijn verplicht om de participatie van iedereen die tot de doelgroep behoort te bevorderen, maar zijn niet feitelijk verplicht om de mensen met een indicatie beschut ook een beschutte werkplek aan te bieden. Krijgen de uitvoerders targets opgelegd om minimaal X aantal beschutte werkplekken te realiseren voor de mensen uit deze doelgroep? Of - aangezien we dat niet verplicht zijn - richten we ons helemaal niet meer op beschut werken en vinden wij vrijwilligerswerk voor hen de juiste (voldoende) mate van participeren? Keuze C: bieden we beschut werk aan of niet? 2
Kompas is geen uitvoeringsorganisatie van beschut werk en wordt dat met de uitvoering van de Participatiewet ook niet. Kompas koopt voor beschut werk trajecten in en zoekt daarvoor samen met de regio Parkstad geschikte partners, in lijn met de regionale afspraken die bijvoorbeeld over WOZL worden gemaakt. Ook voor de diagnose gebruikt Kompas het regionaal in te zetten instrument. Kompas verzorgt het casemanagement van deze groep (de begeleiding t.a.v. de persoonlijke ontwikkeling/mensontwikkeling), maar voor het realiseren van een beschutte werkplek koopt zij in bij een Wsw-bedrijf. Dit bedrijf, en/of de werkgever waar iemand gedetacheerd is, doet de begeleiding op de werkplek. Inkoop van beschut werk is gerechtvaardigd omdat de mensen die tot deze doelgroep behoren, dermate beperkingen hebben dat bijzondere expertise noodzakelijk is. Bovendien is het opstarten van een eigen werkbedrijf voor Kompas specifiek voor deze doelgroep niet efficiënt en effectief. Conclusie: Kompas koopt in opdracht van de gemeenten beschut werk in en werkt hierbij samen met de regio Parkstad. Keuze D Arbeidsmatige dagbesteding De arbeidsmatige dagbesteding valt nu nog onder de AWBZ en deze mensen behoren niet tot de doelgroep Participatiewet. Deze vorm van dagbesteding leunt echter wel aan tegen het beschut werken. Arbeidsmatige dagbesteding kan een voortraject zijn voor beschut dan wel vrijwilligerswerk. Of andersom: stel we richten ons niet op beschut werk (zie keuze C), is arbeidsmatige dagbesteding dan een alternatief? Keuze D: Op welke manier leggen we een verbinding met de arbeidsmatige dagbesteding? Kompasgemeenten volgen hierin, net als bij beschut werk, de regionale keuzes binnen Parkstad. Een van de regionale werkgroepen werkt het aanbod dagbesteding verder uit, besluitvorming volgt op een later moment. Daarnaast is het van belang te realiseren dat keuzes voor beschut werk en dagbesteding ook in 2015 veel aandacht vragen: al werkende zullen we ervaringen van werkzoekenden, werkgevers, de Kompasgemeenten en Kompas nauwgezet volgen en waar nodig in overleg met de regio bijstellen en doorontwikkelen. Conclusie: Kompas werkt samen met de gemeenten en maatschappelijke partners in de regio Parkstad het aanbod van arbeidsmatige dagbesteding uit. Keuze E Leggen wij binnen de doelgroepen nog accenten die een specifieke benadering krijgen? Vanwege de wijzigingen in het onderwijs (ook wel de 4e decentralisatie genoemd) dreigen nog meer jongeren dan nu het geval is binnen het onderwijs uit te vallen. De kans is groot dat deze jongeren voor (inkomens)ondersteuning bij de gemeenten aankloppen. Een op preventie gerichte doorlopende lijn vanuit onderwijs naar arbeidsmarkt, en de schakels daartussenin, is cruciaal. Jongeren waarvoor een vervolg binnen het onderwijs (echt) niet meer mogelijk is (uitvallers entreeopleidingen), zouden specifieke aandacht moeten/kunnen krijgen. Maar ook bijvoorbeeld 50+-ers of allochtonen hebben het binnen de totale doelgroep vaak moeilijker; specifieke aandacht/benadering of niet? Keuze E: Specifieke aandacht voor specifieke groepen binnen de doelgroepen of niet? 3
In het beleidskader Werk, inkomen en sociale zorg zijn zowel jongeren als ouderen als specifieke doelgroepen benoemd. Voor 45-plussers hebben we het lopende project 45-plus, waarin we met subsidiegelden van de Provincie werkzoekenden naar (tijdelijk) werk begeleiden. Voor jongeren veranderen we de huidige dienstverlening niet substantieel. Het werken met twee casemanagers met de doelgroep jongeren als specialisme leidt tot goede resultaten. Kompas en de Kompasgemeenten maken deel uit van de regionale werkgroep Jeugdwerkloosheid, de werkgroep die zich buigt over de aanpak van de jeugdwerkloosheid. Doorontwikkeling van de huidige werkwijze Kompas vindt plaats in lijn met de bevindingen van deze werkgroep. Het breder benutten van elkaars expertise en kennis staat centraal, zonder daarvoor een loket of organisatie in te richten. Conclusie: Kompas heeft bijzondere aandacht voor jongeren en voor 45-plussers. Keuzes dienstverlening Ook moeten we vaststellen welke mate van dienstverlening wij willen leveren, want dat kan per (sub)doelgroep verschillen. Zo zullen mensen met weinig ondersteuningsbehoefte (zie keuze A) weliswaar ondersteuning krijgen als een gemeente daarvoor kiest, maar dat kan/zal dan beperkt zijn. En de groep die wellicht nooit (regulier) werk zal krijgen; steken we daar heel veel energie in om toch het voor die klant hoogst mogelijke eruit te halen, of accepteren we dat er een granieten bestand bestaat? Dit zal nauw samenhangen met een eventuele prioritering; focus op X, hebben we nog capaciteit over dan aandacht voor Y, en als laatste Z. Dus: binnen de (sub) doelgroepen zal de gemeente prioriteiten moeten/kunnen stellen, en de mate van dienstverlening daarop afstemmen. De Kompasgemeenten hebben de uitgangspunten voor de dienstverlening al vastgelegd in het beleidskader Werk, Inkomen en Sociale zorg 2014-2015): Klanten worden in het kader van het casemanagement daar waar nodig ondersteund door de jobcoach, activeringscoach, zorgparticipatiecoach en banenmakelaar zoals dat vanaf september 2013 wordt toegepast op de huidige Wwb-klanten. Dit proces blijft in principe ongewijzigd en we gaan ervan uit dat dit ook toepasbaar is op de volledige doelgroep van de Participatiewet. Mocht in de praktijk blijken dat deze werkwijze op onderdelen niet goed werkt voor specifieke doelgroepen zoals de Wajong, dan past Kompas haar werkwijze/methodieken daarop aan. o Vanaf januari 2015 werkt Kompas met hetzelfde werkproces werkzoekende als nu, met een vier weken zoektermijn, duogesprek en indeling in een van de drie programma s. De zogenoemde poort verandert dus niet. Dit geldt dus ook voor mensen met een beperking, die tot en met 31 december 2014 geen doelgroep Kompas zijn, maar vanaf 2015 wel. Deze mensen maken zoveel als mogelijk deel uit van de bestaande programma s. Wanneer daar twijfel over is, worden de werkzoekenden cliënt van een specifieke casemanager, die in 2015 deze rol krijgt. Deze casemanager is vanaf 2015 het best bekend met de kenmerken van en met maatschappelijke partners die ervaring hebben met de doelgroepen. Desgewenst wint hij of zij advies voor re-integratie in bij deze partners (advies, geen traject: Kompas bemiddelt zelf). Ook is het nodig om met het oog op kenmerken van (bestaande en nieuwe) doelgroepen expertise op te bouwen, die nu nog niet in huis is. o Hiervoor hebben we enkele verkennende gesprekken gevoerd met organisaties die nu werken met WSW-ers en Wajongers en documentatie verzameld over kenmerken 4
van de doelgroepen. Het vergroten van kennis en expertise over veel voorkomende kenmerken (autisme, ADHD en licht verstandelijk beperkt) integreren we in een scholingsprogramma Participatiewet, en ook daarbij werken we waar mogelijk samen met de regio. Het WSP bijvoorbeeld ontwikkelt scholing over veel voorkomende kenmerken in relatie tot plaatsing en op werk voor banenmakelaars. Verder hebben casemanagers behoefte aan kennismaking met huidige dienstverlening aan WSW-ers en Wajongers: de begeleiding naar werk en begeleiding op het werk. Ook dit organiseren we met de regio Parkstad. De klant staat dus centraal. Insteek is en blijft, conform de visie, dat Kompas klanten zelf begeleid en voor deze begeleiding in principe zelf geen trajecten inkoopt. 5