INFORMATIE GROEP 5 2016-2017 REKENEN Vanaf het schooljaar 2012-2013 zijn alle groepen op onze school aan de slag met de methode Wereld in getallen. De methode kent een zorgvuldige opbouw van de leerlijnen. De leerlijnen zijn opgebouwd volgens een beproefde dakpanconstructie: 1. Oriëntatie 2. Begripsvorming 3. Oefenen 4. Automatiseren Elk onderwerp wordt eerst tijdens de instructie behandeld, net zo vaak als voor oriëntatie en begripsvorming nodig is. Daarna komt het onderwerp terug bij het zelfstandig oefenen en wordt het uiteindelijk door de kinderen ingeoefend en toegepast. Niet ieder kind leert even gemakkelijk en snel. De methode houdt daar rekening mee. Eerst krijgen alle kinderen centrale instructie met behulp van het lesboek. Daarnaast is voor de zwakkere rekenaars in elke les een verlengde instructie uitgewerkt. Vervolgens oefent ieder kind zelfstandig in de weektaak op zijn of haar niveau. In die weektaak staan oefeningen op drie niveaus: minimum-basisplusniveau. Dit komt dus overeen met de werkwijze van Veilig Leren Lezen (stermaan-zonkinderen). Kinderen kunnen echter gemakkelijk doorschuiven van het ene naar het volgende niveau. De zwakkere rekenaars krijgen als huiswerk opgaven uit het aparte bijwerkboek als pre-teaching (de stof van de week erna) Elke les is op dezelfde manier opgebouwd: de eerste helft van de les is bestemd voor instructie en de tweede helft werken de kinderen zelfstandig. Het aantal boeken is beperkt en overzichtelijk. Wereld in getallen heeft veel aandacht voor het automatiseren, waarbij de kinderen op verschillende manieren oefenen: mondeling, schriftelijk, op de computer en in spelvorm. Met tempotoetsen brengen we het automatiseringsniveau van de kinderen in beeld. Alle opgaven voor zelfstandig werken zijn ondergebracht in een weektaak. Ieder kind zorgt er voor dat de eigen weektaak wordt afgerond door daar dagelijks aan te werken. In de weektaak komt alleen reeds behandelde stof aan de orde. Zo leren de kinderen om zelf problemen op te lossen en hun werk te plannen. Een vast onderdeel van de weektaak zijn de opdrachten op de computer. Vanuit de weektaak wordt ernaar verwezen. In elk leerjaar en elk blok wordt nauwkeurig aangegeven wat de kinderen minimaal moeten beheersen willen ze verantwoord de volgende stap in het leerproces kunnen zetten. Door middel van toetsen op niveau wordt de voortgang bewaakt. 1
De methode wil kinderen flexibiliteit in rekenen bijbrengen en ze dus, min of meer, vrijlaten in de manier waarop ze sommen oplossen. Een som als 25+18 kan op verschillende manieren worden opgelost. Voor zwakke rekenaars, die problemen hebben met deze flexibiliteit, wordt één oplossingsmanier aangeboden. In dit geval de strategie van het eerste getal heelhouden (25+10+8) De Wereld in getallen biedt stof voor 36 lesweken, opgedeeld in 8 blokken van vier of vijf weken. In een schooljaar van 40 weken is er dus een marge van vier weken. Elk blok wordt afgerond met een toets. De toets geeft aan welke onderdelen ieder kind goed beheerst en welke onderdelen het kind nog extra moet oefenen. De week na de toets is speciaal bedoeld voor herhaling en verrijking. Leerstofoverzicht van groep 5 In groep 5 komen onder meer de volgende rekenonderdelen aan de orde: De telrij tot en met 1000 Het op volgorde zetten van getallen Getallen tussen honderdtallen plaatsen en bij welk 100 tal ligt het getal het dichtstbij Getallen koppelen aan een getallenlijn Positiewaarde: bv. welke getallen kun je maken van de cijfers 4, 3 en 8 Optellen en aftrekken tot en met 1000 Verdere automatisering optellen en aftrekken tot en met 100 Herhaling van de tafels tm. 6 en 10 Introductie van de tafels 7, 8 en 9 Automatisering alle tafels Introductie tientallentafels ( 5x 40) Vermenigvuldigingen van de typen 6x12 en 6x32 Vermenigvuldigingen met de factor 10 (10x65) Schattend vermenigvuldigen (3 x 38,75) Lange vermenigvuldigingen zoals 2x5x8 Verkenning deelsituaties en introductie deelteken Oefenen van het delen in samenhang met vermenigvuldigen Delen zonder en met rest Delen van grotere getallen (120:4= 72 : 3= ) 2
Gepast betalen en teruggeven tot en met 100 euro De komma in geldbedragen Herhaling klokkijken met hele, halve uren en kwartier (analoog en digitaal) Introductie van de minuut en de seconde: klokkijken tot op de minuut Tijdsduur: bv. van 9.45 tot 10.05 uur Herhaling meter en centimeter en introductie decimeter, kilometer en millimeter) Oefenen met alle aangeboden lengtematen (mm, cm, dm, m en km) Oppervlakte en omtrek Kommagetallen bij het meten van lengte Herhaling kilogram en introductie gram Herhaling liter en introductie milliliter Introductie thermometer Plattegronden en schaal Diagrammen lezen en samenstellen staafgrafiek 3
TAAL - SPELLING Vanaf het schooljaar 2014 2015 werken we voor taal en spelling met de methodes Taal op Maat en Spelling op Maat. Waar we bij de vorige methode nog een apart onderdeel Woordenschat kenden, is dit onderdeel bij de nieuwe methode volledig geïntegreerd. De methode sluit erg goed aan op het Voortgezet Onderwijs. In het V.O. is de uitgever van de methode de meest voorkomende. De methode is gebaseerd op het Referentiekader Taal, dat vanaf 2010 verplicht is geworden voor het Nederlands onderwijs. In dit Referentiekader staat precies beschreven wat leerlingen in verschillende fasen van hun schoolcarrière moeten weten en kunnen. Daarnaast biedt de methode ook extra lesdoelen aan die niet in dit Referentiekader staan, maar wel bijdragen aan de niveauverhoging van alle leerlingen. Het niveau van de methode wordt niet alleen bepaald door de taal- en werkboeken, maar door het totale aanbod aan lesmateriaal. Taalsterke leerlingen maken ook plusopdrachten uit de boeken. Ook zijn er differentiërende toetsen voor verschillende niveaus. Zo behaalt iedere leerling het hoogst haalbare resultaat. Alle leerjaren hebben dezelfde opbouw: per leerjaar 8 thema s van 4 weken. In het Referentiekader wordt veel aandacht besteed aan de vaardigheden Luisteren en Schrijven. Daarom zijn er in de methode speciale domeintoetsen opgenomen. Ook voor Woordenschat zijn er domeintoetsen, vanwege het belang van een goede woordenschat voor het begrijpend lezen. De domeintoetsen moeten worden gezien als voorbereiding op de CITO toetsen. Spelling op Maat bestaat per jaar uit 8 blokken van 4 weken. In ieder blok zijn er 3 basisweken en is er 1 week van controle en herhaling. De opbouw van de lessen verloopt volgens het model van de directe instructie. Eerst herhalen leerlingen met een 5 woordendictee eerder behandelde spellingcategorieën. Daarna wordt de nieuwe categorie geïntroduceerd en geïnstrueerd. De leerlingen oefenen samen en in tweetallen, waarbij zwakke spellers extra aandacht krijgen van de leerkracht. Werkwoordspelling komt vanaf groep 5 aan bod. De onveranderlijke woorden zijn verdeeld in categorieën en worden in groep 4 tot en met 8 systematisch aangeboden: a. Luisterwoorden (bv. kip) b. Luisterwoorden met vaste klankgroep (bv. beer haai) c. Weetwoorden (bv. geit pauw) d. Regelwoorden (bv. circus) Per categorie hanteert Spelling op Maat een stappenplan om de woorden aan te leren. Aan het begin van iedere vierde week maken de leerlingen een controledictee, zodat de leerkracht kan bepalen welke leerlingen extra moeten herhalen. Voor de herhaling zijn er kopieerbladen beschikbaar. Alle leerlingen maken daarna weer een gezamenlijke start met het nieuwe blok. In het spellingprogramma op de computer oefenen leerlingen zelfstandig met de spellingcategorieën. 4
LEZEN: Bij lezen dient een onderscheid te worden gemaakt in: a. Technisch lezen b. Begrijpend lezen Met ingang van het schooljaar 2011 2012 heeft het vroegere BAVI lezen plaats gemaakt voor de methode ESTAFETTE. In navolging van de methode Veilig Leren Lezen, werkt deze methode middels de drie aanpakken. Estafette gebruikt hiervoor de benaming van Aanpak 1 2 of 3. De betere leerlingen (aanpak 3) lezen relatief zelfstandig. De aanpak 1 en 2 kinderen krijgen intensievere instructie en meer oefentijd. Gedurende het schooljaar zijn er 4 periodes aangemerkt waarin we werken met de methode Estafette. In elke periode, de tijdsduur is steeds 8 weken, komen er 24 lessen aan de orde. Per week zijn dit steeds 3 lessen + 1 toepassingsles. Boekpromotie en voorlezen (ook voor elkaar) zijn hierin erg belangrijk. Dit schooljaar zijn er ook een aantal zelfstandig lezen momenten ingeroosterd. In deze momenten van zo n 15 minuten lezen de kinderen zelfstandig in een eigen boek. De zwakkere lezers lezen samen met de leerkracht in de boekjes van Vloeiend & Vlot. Op het eind van het vorige schooljaar is de leesvaardigheid van de kinderen vastgesteld (door leerkrachten groep 4 + r.t-ers). Bij het begin van het nieuwe schooljaar is dus bekend wie volgens welke aanpak moet gaan werken. Tussentijdse leestoetsen, zowel van de methode als van CITO, in januari/februari bepalen de vorderingen van de kinderen en de te kiezen aanpak voor de periode E5 (Dit is de tweede helft van het schooljaar) Net als in groep 3 en 4 maken we gebruik van de Leerkracht-assistent. BEGRIJPEND LEZEN: Voor het Begrijpend Lezen maken we geen gebruik meer van een specifieke lesmethode. Het begrijpend lezen komt uiteraard ook aan de orde in de methode Estafette. De kinderen van groep 5 werken naast Estafette ook met de methode Nieuwsbegrip. Deze methode speelt in op een nieuwsbericht van die week. Er komen zo dus actuele onderwerpen aan bod. Ook bij deze teksten worden vragen gesteld en wordt er veel achtergrondinformatie gegeven, hetgeen ook de woordenschat ten goede komt. 5
WERELDORIËNTATIE: Wereldoriëntatie Dit bestaat uit de onderdelen: a. Aardrijkskunde: Geobas b. Geschiedenis: Vier keer wijzer/eigentijds c. Verkeer: Klaar over d. Techniek e. Biologie : Natuurlijk a. + e. De kinderen van groep 5 hebben bij aardrijkskunde en natuur een lesboek en een werkboek. Een onderwerp bestaat uit 3 à 4 lessen. Daarna krijgen de kinderen een samenvatting. In de klas nemen we de samenvatting alvast gezamenlijk door. Daarna krijgen de kinderen de samenvatting een week voor de toets mee naar huis om te leren. b. Over de werkwijze zegt Eigentijds zelf, het volgende: Een revolutionaire methode geschiedenis Eigentijds is de eerste digitale lesmethode geschiedenis voor het basisonderwijs waarin het bereiken van de leerling het uitgangspunt is. In de methode zijn de laatste inzichten uit hersenonderzoek verwerkt over hoe kinderen leren en zich optimaal ontwikkelen. Werkt vanuit principe voelen is onthouden Eigentijds zet leerlingen aan om na te denken en zelf te ervaren en ontdekken. Eigentijds brengt geschiedenis dichtbij met spannende verhalen die je als leerkracht zelf voorleest of vertelt, en met platen op het digibord waarin je steeds nieuwe dingen ontdekt. Eigentijds zorgt voor spannende verhalen en sprekende illustraties. Verschillende tijden worden bijna letterlijk ingeprent op het netvlies van de leerlingen. Ook de bijbehorende muziek, stemmen en geluiden helpen leerlingen om zich te verplaatsen in een andere tijd. Alsof Floris de Vijfde gisteren nog in zijn Muiderslot gevangen zat. Kinderen begrijpen de leerstof sneller en onthouden het beter omdat ze met Eigentijds zelf zien, voelen en samen beleven. 6
Vier keer wijzer Leren moet plaats vinden in een zinvolle en betekenisvolle context. Teveel wordt kennis slechts korte tijd gevraagd en daarna weer snel vergeten. Wij willen uitgaan van twee principes: Trainen en beleven. Trainen is het aanleren van strategieën en kennis. Dit gebeurt o.a. door herhaling. Door observatie, portfoliowerk en kindgesprekken kent de leerkracht het kind, kent het kind zichzelf en kunnen ze samen op zoek naar de strategie die het best past bij het kind teneinde de concrete doelen te halen. Wij zijn er voorstander van om taal, spelling, rekenen, lezen en de begrijpend-lezenstrategieën te trainen. Dit plaatsen wij bij voorkeur niet in een thema, dit leidt af. Bij het trainen neemt de leerkracht de tijd om kinderen gedurende een periode te leren hoe het kan of moet. Korte duidelijke instructie- en oefenlessen. Geen versnippering, maar onderdeel voor onderdeel, concreet en doelgericht. Kind en leerkracht weten wat ze trainen en of het beheerst wordt. Het kind bewijst of de doelen zijn gehaald. Is dit het geval dan kan het kind zich verder verdiepen binnen het themawerk. Zonder toepassen in een zinvolle en betekenisvolle context is het trainingsprogramma leeg en te weinig gericht op zingeving. Het toepassen van de getrainde vaardigheden vindt plaats binnen thema s. Deze thema s zijn concreet en compact. Veel methodemakers bieden te brede thema s waardoor de doelen te ver uiteen lopen. Hierdoor ontstaat te weinig verdieping. Wij bieden thema s die vorm gegeven zijn vanuit de drie hoofdgebieden: Geschiedenis, aardrijkskunde en natuur. Bij scholen met taalzwakke kinderen koppelen wij de thema s van de taalmethode aan de W.O.-thema s.de vele bij -vakken, zoals techniek, cultureel erfgoed, actief burgerschap, tekenen, handvaardigheid, sociale redzaamheid, verkeer, sociaalemotioneel, dramatische expressie, dans, enz. willen wij niet zien als aparte vakken op het rooster. Juist deze vakken zijn bijzonder geschikt om geïntegreerd te worden met de thema s vanuit geschiedenis, aardrijkskunde en natuur. www.vierkeerwijzer.nl c. Verkeer: Klaar over! De methode gaat uit van kinderen die aan het verkeer deelnemen als voetganger, fietser en passagier op bromfiets, in de auto en in het openbaar vervoer. Kleuters komen op een andere manier in aanraking met verkeer dan kinderen van groep 8. Leerlingen van groep 5 nemen steeds meer als fietser deel aan het verkeer. Daarom worden de veiligheidsaspecten van het fietsen grondig behandeld. Bij sommige lessen zijn foto s toegevoegd uit hun eigen omgeving, dit om de herkenbaarheid te vergroten. Een les begint met een stukje introductie van het thema, gevolgd door instructie (begrippen, verkeersregels, afspraken e.d.). Hierna volgt verwerking in het werkboek. Een kopieerblad, dat kinderen mee naar huis mogen nemen, bevat ook informatie voor de ouders. Hierdoor bent u precies op de hoogte van hetgeen op school is behandeld. Er zijn 17 lessen (verdeeld over 34 lesmomenten) per schooljaar en 3 toetsen per jaar. 7
d. Techniek; vanaf dit schooljaar 8 keer op een vrijdagochtend in de aula. De dagen waarop de technieklessen zijn, worden in de gang bij de klas opgehangen. Mocht u graag komen helpen, om bv. een groepje te begeleiden, dan kunt u zich aanmelden bij de leerkracht. 8
ENGELS: We werken met de digitale methode Take it easy. Deze methode bestaat uit 6 units. Per unit komen de volgende onderdelen aan de orde: Film Muziekclip Dialoog Spelletjes De nadruk bij deze methode ligt op de mondelinge vaardigheden. OVERIGE VAKGEBIEDEN Voor schrijven maken we al vanaf het schooljaar 2010-2011 gebruik van de methode Zwart op Wit. De methode streeft er naar dat kinderen langdurig een tekst kunnen schrijven in een goed leesbaar handschrift, zonder pijn- of vermoeidheidsverschijnselen. Dit laatste aspect houdt in dat de methode veel aandacht heeft voor de zithouding van de leerling, alsmede de juiste pengreep en papierligging. Een keer per week is er handenarbeid en tekenen. Hiervoor maken we o.a. gebruik van de methode Uit de kunst. Buiten deze methode om zijn er extra opdrachten voor Sinterklaas, Kerstmis, moeder- en vaderdag. De les kan ook vaak een combinatie zijn van tekenen en handenarbeid. Er is een half uur muziek per week van een vakleerkracht: Dianne Proost. Gymnastiek: De kinderen hebben twee keer per week gymles. Meestal is er de ene keer een spelles en wordt het andere moment gevuld met toestellen. De toestelles kent een werkwijze van 3 vakken. In vak 1 wordt vaak iets nieuws aangeleerd, onder toezicht van de leerkracht. In vak 2 kunnen de kinderen zelfstandig een reeds bekende techniek herhalen of verder inoefenen. In het derde vak spelen de kinderen zelfstandig een spel. In de les maken ze kennis met alle vakken en zijn ze dus gedurende de les vrij intensief bezig. In het voor- en najaar worden de gymlessen op een sportveld gegeven. Voor de katecheselessen gebruiken we de methode Trefwoord. In iedere groep hangt een kalender. Daarna volgt een verhaaltje, versje, spelletje, gesprekje of liedje. Voor de sociaal emotionele ontwikkeling van de kinderen is de methode Kwink bedoeld. De hele school werkt steeds tegelijkertijd aan dezelfde thema s. Bij de thema s horen o.a. verhalen, een werkboekje, veel opdrachten. Het doel van de methode is o.a. de kinderen socialer te maken, door o.a. elkaar complimentjes te geven, maar ook weten wat je eigen sterke kanten zijn. We laten zien dat iedereen er mag zijn. Verder werken we veel met Energizers. 9
CITO TOETSEN: Twee keer per jaar, in januari en in juni worden de CITO-toetsen afgenomen bij de kinderen. Dit is om, geheel methode onafhankelijk, de vorderingen/ontwikkeling van een kind gedurende zijn hele schoolperiode tot en met groep 8 te kunnen volgen, middels de bekende grafiekenlijnen op de computer. Cito scoort van A t/m E en van I t/m IV. Voor de kinderen van groep 5 betekent dit dat zij de volgende toetsen krijgen: a. in januari en juni volgt een rekentoets b. in januari en juni de spellingtoets c. in januari en juni de woordenschattoets d. in januari voor begrijpend lezen e. in januari en juni de DMT Zorgbreedte: Op de Borghoek werken we met adaptief onderwijs. Een van de zaken die daarbij hoort is dat we werken met gespreide instructie. Hierbij wordt eerst een korte instructie gegeven. Kinderen die de bedoeling begrepen hebben mogen beginnen, er volgt wat uitgebreidere uitleg voor de rest. Dan gaan ook zij aan de slag. Vervolgens wordt er aan de instructietafel verder gewerkt met kinderen die extra aandacht/instructie nodig hebben. De kinderen worden regelmatig getoetst, zowel met methodegebonden als onafhankelijke toetsen (bijv. CITO). Zijn er problemen dan worden de kinderen doorgesproken met de zorgleerkrachten (juf Liesbeth of juf Jacqueline). Op de Borghoek vinden ook consultatiebesprekingen plaats. Hierbij krijgt het zorgteam advies van een extern adviseur. Soms moet er gekozen worden voor een extern onderzoek om de problemen van het kind beter in kaart te brengen. We hebben een orthotheek met materialen, kopieerbladen, toetsen, etc. om kinderen extra te kunnen begeleiden. We proberen deze zo actueel mogelijk te houden. We hebben bijv. voor rekenen de methode Maatwerk en voor de sociaalemotionele ontwikkeling de Gedragsorthotheek aangeschaft. 10
BIJZONDERHEDEN: Voor differentiatieopdrachten heeft groep 5 de beschikking over extra materialen. Hiermee kunnen de kinderen extra opdrachten en spelletjes doen, als ze met hun werk klaar zijn. Voor extra begaafde leerlingen is er ook speciaal materiaal aanwezig. Alle leerlingen hebben in hun laatje ook de beschikking over een werkboekje met extra opdrachten. Hierin kunnen de leerlingen werken als hun werk af is. De school heeft de beschikking over een aantal tablets. Deze zullen regelmatig worden ingezet tijdens de lessen. Hierbij moet u denken aan: rekenopdrachten inoefenen, speurwerk verrichten binnen de methode Eigentijds, dicteewoorden oefenen en taaloefeningen uitvoeren. Een aantal momenten per jaar hebben wij activiteiten omtrent Cumenu. Gedurende het schooljaar maken de kinderen kennis culturele activiteiten. Verder zullen we dit schooljaar ook activiteiten hebben bij het Natuurpodium. Kinderen maken kennis met natuur en duurzaamheid. Voor meer toelichting kunt u altijd contact opnemen met de leerkrachten van groep 5. 11