Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard -eindrapportage-
Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard -eindrapportage- Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door: Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland Opdrachtgever : Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard Contactpersoon : Ingrid Velt, projectleider Recreatie & Toerisme Projectnummer : 2010_0522 Kenmerk : 4.10.656/KB/CE Datum : 7 december 2010 NRIT Onderzoek Paardeweide 3L 4824 EH Breda www.nritonderzoek.nl Contactpersoon : Kim de Bruijn/Rob Dirven Telefoonnummer : (076) 548 21 70 Faxnummer : (076) 548 21 79 E-mail : info@nritonderzoek.nl Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 2 van 65
Inhoudsopgave 1 Samenvatting en conclusies 5 1.1 Inleiding 5 1.2 Resultaten 5 1.2.1 Resultaten gebruikersonderzoek 5 1.2.2 Resultaten onderzoek regiobewoners 9 1.3 Conclusies en aanbevelingen 10 2 Inleiding 14 2.1 Aanleiding tot het onderzoek 14 2.2 Doelstelling en onderzoeksitems 15 2.3 Gebiedsbeschrijving 16 2.4 Opzet rapportage 16 3 Onderzoeksverantwoording 18 3.1 Inleiding 18 3.2 Algemene opzet 18 3.3 Onderzoeksresultaten: representatief, nauwkeurig en betrouwbaar 18 3.4 Onderzoeksmethodiek 19 3.4.1 Gegevensverzameling onder gebruikers 19 3.4.2 Gegevensverzameling onder niet-gebruikers 22 4 Resultaten gebruikersonderzoek 23 4.1 Inleiding 23 4.2 Gebruikerskenmerken 23 4.2.1 Leeftijd en geslacht 23 4.2.2 Opleidingsniveau 24 4.2.3 Profiel 25 4.2.4 Huishoudenssamenstelling 25 4.2.5 Dag- of verblijfsrecreant 26 4.2.6 Plaats van herkomst 27 4.2.7 Vervoermiddel 27 4.2.8 Bezoeksamenstelling en groepsgrootte 28 4.3 Het gebruik van de veerverbindingen 29 4.3.1 Hoofddoel van het uitstapje 29 4.3.2 Keuze voor de veerverbinding 30 4.3.3 Bestedingen 31 4.3.4 Mediabereik 32 Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 3 van 65
4.4 Intensiteit van het gebruik 33 4.4.1 Enkel of retour 33 4.4.2 Intentie herhalingsbezoek 33 4.4.3 Frequentie van het gebruik 34 4.4.4 Combinaties van verschillende verbindingen 34 4.4.5 Afgelegde afstand en verblijfsduur 34 4.5 Waardering en wensen 35 4.5.1 Waardering aspecten veerverbinding en totaalwaardering 35 4.5.2 Gemiste voorzieningen 37 4.5.3 Voorkeur tijdstip en seizoen overtocht 37 4.5.4 Opmerkingen en suggesties 39 5 Resultaten onderzoek onder regiobewoners 40 5.1 Inleiding 40 5.2 Achtergrondkenmerken 40 5.3 Bekendheid veerverbindingen 41 5.4 Gebruik veerverbindingen 42 5.5 Niet-gebruik veerverbindingen 43 Bijlage A Vragenlijst gebruikersonderzoek 45 Bijlage B Vragenlijst telefonische enquête 56 Bijlage C Opmerkingen en suggesties 60 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van NRIT Onderzoek. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 4 van 65
1 Samenvatting en conclusies 1.1 Inleiding Van juni tot en met september 2010 zijn twee pilots uitgevoerd van recreatieve veerverbindingen tussen Numansdorp-Willemstad en Strijensas-Moerdijk. Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard heeft het succes van de pilots laten meten door middel van een gebruikersonderzoek. Daarmee wilde zij inzicht verkrijgen in de wensen, behoeften en mening van huidige en potentiële gebruikers van deze veerverbindingen. In het onderzoek zijn ook enkele andere veerverbindingen meegenomen, te weten Stad aan t Haringvliet-Nieuwendijk-Tiengemeten, Middelharnis-Hellevoetsluis-Tiengemeten en Oude Tonge-Benedensas-Steenbergen. Het onderzoek Om het succes van de pilot te meten is enerzijds onderzoek uitgevoerd onder de gebruikers van de veerverbindingen, die ter plaatse benaderd werden. Zij vulden een schriftelijke vragenlijst in. Daarnaast is een telefonisch onderzoek gehouden onder de regiobewoners om ook inzicht te krijgen in de niet-gebruikers en hun motieven. De twee onderzoeken vormen een nulmeting. Aan het gebruikersonderzoek werkten 725 respondenten mee. Met betrekking tot de verbinding Strijensas-Moerdijk leverde dit 227 respondenten op, en voor Numansdorp- Willemstad 278 respondenten. De overige respondenten zijn verdeeld over de resterende verbindingen. Onder de regiobewoners zijn 461 geslaagde telefonische interviews gehouden. 1.2 Resultaten 1.2.1 Resultaten gebruikersonderzoek Achtergrondkenmerken De gemiddelde leeftijd van de ondervraagde gebruikers van de veerverbindingen bedraagt 57,4 jaar. De gemiddelde leeftijd van de gebruikers van de verbinding Strijensas-Moerdijk is met 58,4 jaar het hoogst. Aan het onderzoek werkten echter enkel personen van 15 jaar en ouder mee. Uit de huishoudenssamenstelling blijkt dat slechts een klein deel van de ondervraagden behoort tot een gezin met kinderen tot 18 jaar (17% waar 37% van de Nederlandse bevolking tot deze groep behoort). Huishoudens van twee personen zonder kinderen (51%) komen verreweg het meest voor onder de respondenten. De veerverbindingen worden iets meer bezocht door vrouwen (60%) dan door mannen (40%). Op de verbinding Strijensas-Moerdijk is het aandeel mannen relatief iets hoger Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 5 van 65
(46%). De verhouding man-vrouw op de verbinding Numansdorp-Willemstad is 37,6%- 62,4%. Ten aanzien van het opleidingsniveau werden weinig bijzonderheden geconstateerd. Er zijn iets meer hoger opgeleiden onder de gebruikers van de veerverbindingen, maar ook iets meer gebruikers met MAVO vergeleken met de Nederlandse bevolking. Wanneer gekeken wordt naar het profiel van de gebruikers blijkt dat het merendeel van hen betaalde werknemer is (35%). Maar ook veel respondenten geven aan gepensioneerd te zijn (33%). Een behoorlijk deel van de gebruikers is huisman/-vrouw (13%) of zelfstandig ondernemer (10%). Het grootste deel van de gebruikers van de veerverbindingen is dagrecreant (85%). De resterende 15% is aldus verblijfsrecreant. Op het traject Numansdorp-Willemstad is 12% van de gebruikers verblijfsrecreant, op het traject Strijensas-Moerdijk geldt dat voor 8%. De meeste verblijfsrecreanten overnachten op een camping (47%). Bijna 29% heeft bij familie of vrienden overnacht en 12% verbleef op een bungalowpark. Aangaande de woonplaats van de respondenten zijn voor de veerverbinding Numansdorp-Willemstad de plaatsen Numansdorp, Willemstad en Zuid-Beijerland het meest genoemd. Voor de verbinding Strijensas-Moerdijk zijn dat Moerdijk, Zevenbergen en s-gravendeel. Ruim twee derde (67%) van de respondenten komt met de fiets naar de veerpont. De overige gebruikers komen met de auto (23%) of te voet (8%). De meeste respondenten varen samen met de partner of vriend(in) mee op de veerboot (49%). Verder komt een behoorlijk deel van de gebruikers in een groepje met alleen volwassenen (gezin, familie, kennissen), te weten 27%. De gemiddelde groepsgrootte bedraagt 3,1 personen. Op de verbinding Strijensas-Moerdijk ligt het gemiddelde iets lager met 2,8 personen. Gebruikerskenmerken De overtocht kan een voor de gebruikers een doel op zich zijn of onderdeel uitmaken van een groter uitstapje. Voor 42% van de gebruikers van de veerverbindingen vormt de oversteek met de veerpont het hoofddoel van hun uitstapje. Voor de overige 58% vormde de oversteek een onderdeel van een grotere dagtrip (bijvoorbeeld een fiets- of wandeltocht). Indien men nog andere dingen heeft gedaan of bezocht op de dag van de oversteek met de veerverbinding betreft dat meestal een fietstocht (58%). Ook bezoeken van een plaatsje (38%) en horecabezoek (23%) worden vaak genoemd. De belangrijkste reden om te kiezen voor de specifieke veerverbinding waarvan men gebruikmaakte, is omdat het onderdeel uitmaakt van een fiets- of wandelroute (31%). Daarnaast gaf een groot deel (24%) aan dat het bezoek aan een plaatsje of gebied aan de overkant de belangrijkste reden vormde. Maar ook noemt 22% ik vind varen leuk als belangrijkste keuzemotief. Hieruit blijkt wel het sterk recreatieve karakter van de veerverbindingen. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 6 van 65
De meeste respondenten (47%) hebben via een krant en/of tijdschrift iets over de veerverbindingen gelezen. 38% heeft aangegeven dat zij onlangs via de brochure Deltapontjes iets over de veerverbindingen vernomen hebben. Verder heeft 28% via familie/vrienden of kennissen over de veerverbindingen gehoord, 10% via internet en 5% via de VVV. 10% van de respondenten heeft aangegeven helemaal niets over de veerverbinding(en) vernomen te hebben. Dat men via diverse kanalen iets over de veerdiensten heeft gelezen of gehoord, wil nog niet altijd zeggen dat dit vervolgens ook de aanleiding vormde om er gebruik van te maken. De meeste respondenten (36%) zijn echter wel op het idee gekomen om gebruik te maken van de veerboot doordat zij hierover gehoord hadden via de media (bijvoorbeeld krant, radio, televisie). Daarnaast heeft 18% van de respondenten op aanraden van familie of vrienden een overtocht gemaakt met de veerboot. Bijna 17% geeft aan al langer bekend te zijn met de desbetreffende verbinding, maar er tot dan toe nog nooit gebruik van te hebben gemaakt. Nog eens 14% van de respondenten is door eerder bezoek gestimuleerd om een overtocht te maken. Via de brochure Deltapontjes komt 13% op het idee gebruik te maken van de veerverbinding. In verhouding tot ander recreatief aanbod, vormde voor een relatief groot deel van de respondenten de media aanleiding om gebruik te maken van de veerdiensten. Doorgaans komt men vaker op het idee door mond-tot-mond reclame of door eerder bezoek. Dit is echter te verklaren doordat een deel van de verbindingen pas voor het eerst werd aangeboden. In verband met het uitstapje hebben de meeste respondenten geld uitgegeven aan het een en ander. Gemiddeld geeft een gebruiker van een veerverbinding tijdens het uitstapje van die dag 16,78 uit. Daarvan is 6,86 toe te schrijven aan de overtocht zelf. Daarnaast is een groot deel bestemd voor eten, drinken en consumpties. Bovengenoemde bestedingen zouden wellicht niet zijn gedaan of in mindere mate hebben plaatsgevonden indien de desbetreffende veerverbinding niet had bestaan. 45% van de respondenten geeft desgevraagd aan dat er zonder de aanwezigheid van de veerpont geen uitstapje zou zijn gemaakt. Ook zegt 16% naar een ander gebied te zijn gegaan. Verder zou 34% een andere route hebben gekozen (hoewel men dan alsnog in hetzelfde gebied zou kunnen vertoeven) en 7% zou een korter uitstapje gemaakt hebben. Voorzichtigheidshalve zouden we kunnen stellen dat 61% (45% + 16%) van de gegenereerde bestedingen is toe te schrijven aan de aanwezigheid van de veerverbindingen. Intensiteit van het gebruik Gemiddeld dachten de respondenten dit seizoen 2,5 keer gebruik te (gaan) maken van de veerverbinding waarop zij werden benaderd. Ongeveer hetzelfde gemiddelde geldt voor Numansdorp-Willemstad (2,6 keer). Voor de verbinding Strijensas-Moerdijk werd Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 7 van 65
een wat hogere frequentie aangegeven (3,1 keer), voor de andere verbindingen juist wat lagere frequenties (tussen 1,5 en 1,9 keer). Ongeveer twee derde van de gebruikers gaf aan de veerverbinding nogmaals te willen gebruiken. Voor 36% geldt dat men dit jaar nog een overtocht wilde maken, 22% beslist volgend jaar en 9% waarschijnlijk volgend jaar. Bijna een derde van de gebruikers wil waarschijnlijk nog een keer gebruikmaken van de veerverbinding, maar weet nog niet wanneer. Slechts 3% zal waarschijnlijk of zeker geen gebruik meer maken van de veerverbinding. 58% van de respondenten zegt hetzelfde seizoen naar verwachting ook gebruik te maken van een andere veerverbinding dan die waarop zij werden benaderd. Iets meer dan de helft van de respondenten is op dezelfde dag met dezelfde veerboot retour gegaan, te weten 56%. Dit betekent dat 44% een enkele oversteek met de desbetreffende veerboot heeft gemaakt. Ongeveer 15% van de gebruikers combineert verschillende veerverbindingen tijdens een uitstapje (bijvoorbeeld om tijdens een fiets- of wandeltocht een rondje te kunnen maken). Het meest voorkomend is de combinatie Numansdorp-Willemstad met Strijensas-Moerdijk. Ook wordt Middelharnis-Hellevoetsluis-Tiengemeten vaak gecombineerd met Stad aan t Haringvliet-Nieuwendijk-Tiengemeten. Op de dag van het onderzoek heeft men in totaal gemiddeld 42 kilometer afgelegd. De gebruikers van de veerverbindingen zijn op de dag van het uitstapje gemiddeld bijna 6 uur van huis (of van het vakantieadres). De overtocht met de veerboot maakt daarmee duidelijk onderdeel uit van een dagtocht/daguitstapje. Waardering De veerverbindingen krijgen in totaliteit een relatief hoge gemiddelde waardering, namelijk een 8,3 als rapportcijfer. In onderzoekstermen is dat een zeer goede beoordeling met een bijna niet te verbeteren resultaat. Numansdorp-Willemstad krijgt een iets lager gemiddeld cijfer (8,0), maar evenwel een zeer goede beoordeling. Kijkend naar de verschillende deelaspecten waarvoor respondenten een rapportcijfer konden geven, zou dit gebaseerd kunnen zijn op een lagere waardering voor het comfort van de veerpont, de bewegwijzering naar de veerpont, de vaartijden/dienstregeling, de opstapgelegenheid en het prijsniveau. Strijensas-Moerdijk krijgt het hoogste gemiddeld cijfer (8,7). Deze veerverbinding heeft met name hoger dan gemiddeld gescoord op de deelaspecten netheid/hygiëne en opstapgelegenheid. Over het algemeen ligt de waardering voor de bewegwijzering naar de veerpont, het comfort en het prijsniveau/de tarieven op een lager niveau. De schipper (klantvriendelijkheid, bekwaamheid) en de sfeer/gezelligheid krijgen de hoogste waardering. De veerdiensten scoren de meeste punten op hun belevingswaarde. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 8 van 65
Als kritiekpunt werd de (te) kleine capaciteit van de boot genoemd. Daarnaast werden het moeilijke in- en uitstappen en de primitieve zitplaatsen genoemd. Ook vond een deel van de gebruikers de overtocht duur. Bijna 19% van de respondenten zegt een of meerdere voorzieningen te missen op de veerboot. Met name meer/betere zitplaatsen (31%), toilet (19%), drankjes/horeca (14%), meer ruimte (8%), zwemvesten (6%) en betere in-/uitstapfaciliteiten (6%) werden genoemd. Een groot deel van de gebruikers heeft geen voorkeur voor een bepaald tijdstip of dagdeel om de overtocht te maken. Bijna een kwart geeft de voorkeur aan de ochtend. Qua seizoen heeft men een duidelijker voorkeur: 42% maakt het liefst een overtocht in de zomer. 1.2.2 Resultaten onderzoek regiobewoners Ruim de helft van de regiobewoners (56%) blijkt een of meerdere recreatieve veerverbindingen in de regio te kennen. De meesten van hen (92%) kennen deze spontaan. De overige 8% gaf pas na een korte toelichting aan de veerverbindingen te kennen. In grote lijnen kunnen we stellen dat de grootste aantallen personen die nog niet bekend zijn met het aanbod, zijn te vinden onder de reeds bestaande doelgroep (vrouwen, 40- tot 65-jarigen en huishoudens van twee personen zonder (thuiswonende) kinderen. 65-plussers, eenpersoonshuishoudens en gezinnen met jonge kinderen zijn echter relatief vaak onbekend met het aanbod. De meeste respondenten geven aan bekend te zijn met de verbinding Stad aan t Haringvliet-Nieuwendijk-Tiengemeten (41%). Daarop volgen Nieuwendijk- Tiengemeten (30%), Middelharnis-Hellevoetsluis-Tiengemeten (28%), Numansdorp- Willemstad (23%), Strijensas-Moerdijk (19%) en Oude Tonge-Benedensas- Steenbergen (15%). Bijna de helft (43%) van de regiobewoners die bekend zijn met een of meer veerverbindingen in de regio heeft de afgelopen drie jaar wel eens een oversteek gemaakt met een veerboot van een of meer van deze veerverbindingen. Dit is het equivalent van bijna een kwart (24%) van alle regiobewoners. Het grootste deel (23%) van deze groep heeft een oversteek gemaakt met de veerverbinding Nieuwendijk- Tiengemeten. Strijensas-Moerdijk (5%) en Numansdorp-Willemstad (3%) hebben nog een klein aandeel. Uiteraard kan het aandeel van de verbinding Numansdorp- Willemstad en Strijensas-Moerdijk nog niet erg groot zijn, aangezien Numansdorp- Willemstad pas in juni 2010 en Strijensas-Moerdijk in juli 2010 voor het eerst zijn gaan varen. Binnen de groep gebruikers heeft op het moment van enquêteren (begin augustus) 39% het afgelopen seizoen (2010) een oversteek gemaakt met een veerboot van een Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 9 van 65
of meer van deze veerverbindingen. Dit staat gelijk aan ongeveer 9% van alle regiobewoners. Uitgaande van de kaartverkoop kan een overzicht gegeven worden van de passagiersaantallen. Voor de specifieke veerverbindingen zijn deze als volgt: - Oude Tonge-Benedensas-Steenbergen: 870 enkele reizen, 330 retours, samen 1.200 passagiers; - Strijensas-Moerdijk: 1.125 passagiers; - Numansdorp-Willemstad: 2.099 passagiers; - Stad aan t Haringvliet-Nieuwendijk-Tiengemeten: 970 passagiers; - Middelharnis-Hellevoetsluis-Tiengemeten: 574 passagiers. In totaliteit gaan we uit van een kleine 6.000 passagiers. Deze vertegenwoordigen een groter aantal overtochten, aangezien in een deel van de gevallen een retour is gemaakt. Regiobewoners die wel bekend zijn (spontaan of geholpen) met de veerverbindingen in de regio maar de afgelopen drie jaar geen gebruik hebben gemaakt van de veerverbindingen, geven als belangrijkste reden hiervoor dat de veerverbindingen te ver weg zijn. Ook geen tijd en maak geen recreatieve fietstochtjes in de omgeving worden vaak genoemd. Ongeveer een vijfde van de niet-gebruikers zou alsnog gebruikmaken van de veerdiensten als er veranderingen zouden plaatsvinden. De veranderingen dienen dan betrekking te hebben op een betere bereikbaarheid, frequentere overtochten, goedkopere overtochten en meer publiciteit. 1.3 Conclusies en aanbevelingen Uit de resultaten kunnen we het volgende beeld schetsen ten aanzien van de veerverbindingen in de Hoeksche Waard: Profiel De veerverbindingen worden in belangrijke mate gebruikt door een wat ouder publiek, 50- plussers hebben het grootste aandeel in het gebruik. Een deel is gepensioneerd. De meeste gebruikers zijn afkomstig uit de regio. Nog eens 15% is verblijfsrecreant en verblijft in de omgeving. Meestal maakt men een overtocht in het gezelschap van een partner, vriend(in) of een groter groepje volwassenen. De overtochten hebben een sterk recreatief en sociaal karakter. Binnen een seizoen denkt men 2 tot 3 keer van een veerdienst gebruik te maken. Gebruik Het beeld dat naar voren komt vanuit de gebruikers is dat de overtochten een uitstapje op zich zijn, of onderdeel van een groter uitstapje of dagtocht. In het laatste geval gaat men vaak een rondje fietsen. De overtocht is dan dus onderdeel van de fietstocht. Daarbij wordt vaak een plaatsje aan de overkant bezocht en brengt men tussentijds nog een bezoek aan de horeca. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 10 van 65
Een deel van de gebruikers gaat terug naar de plaats van bestemming met dezelfde veerdienst. Een ander deel combineert verschillende pontjes om een rondje te kunnen fietsen. Men geeft bijna 17 euro uit tijdens zo n uitstapje. Daarvan is gemiddeld 7 euro voor de overtocht zelf bestemd. De overige 10 euro komen voor een belangrijk deel terecht in de horeca. Ter vergelijking: aan een recreatieve dagtocht geeft de Nederlander gemiddeld 8,30 uit (CBS dagtochtenonderzoek 2006/ 07). Bij activiteiten met fietstocht als belangrijkste bezigheid is dat ruim 6 euro. Zonder de aanwezigheid van de veerdiensten had men in veel gevallen geen uitstapje gemaakt of was men naar een ander gebied gegaan. Ongeveer 60% van de gedane uitgaven kunnen we toeschrijven aan de aanwezigheid van de pontjes. Als we dit relateren aan de geschatte passagiersaantallen (6.000 voor alle verbindingen tezamen) komen we grofweg tot een economische spin-off van 61.000 euro. Kijken we naar de totale bestedingen, dan gaat het om circa 102.000 euro die is uitgegeven in het kader van een uitstapje waarbij gebruik werd gemaakt van een recreatieve veerdienst. Waardering De veerdiensten worden in algemene zin zeer hoog gewaardeerd. Een gemiddeld rapportcijfer van 8,3 is in onderzoekstermen een nauwelijks te verbeteren resultaat. Wanneer we nader naar de waardering op deelaspecten kijken, is de hoge waardering vooral te herleiden naar sfeeraspecten (vriendelijke, bekwame schipper, gezelligheid/sfeer). Puur gelet op de faciliteiten zouden nog bepaalde verbeterpunten kunnen worden doorgevoerd. Men noemt met name de dienstregeling (mag frequenter), bewegwijzering, comfort, in- en uitstapfaciliteiten en de (lage) capaciteit als verbeterpunten. De prijs-/kwaliteitverhouding scoort echter ook relatief laag. De vraag is of het doorvoeren van bepaalde verbeterpunten niet tot een kostenplaatje zal leiden waardoor de tarieven nog hoger zullen gaan worden. Bovendien zal de totaalwaardering niet aanzienlijk hoger worden. Indien het doorvoeren van verbeterpunten leidt tot een hoger gebruik, is dit uiteraard in grotere mate de overweging waard. Potentie Uit de resultaten blijkt in welke mate nog winst geboekt kan worden in de toekomst. Er is nog veel potentie met betrekking tot de volgende punten: Bekendheid genereren/promotie: Meer dan de helft van de regiobewoners kent de veerdiensten. Dat betekent ook dat bijna de helft (44%) van de regiobewoners de veerdiensten nog niet kent. Tot de groep regiobewoners rekenen we zo n 400.000 personen (van 15 jaar en ouder). Er zijn dus zo n 176.000 personen van 15 jaar en ouder in de regio nog niet bekend met de verbindingen. Als daaruit eenzelfde mate van gebruik zou kunnen voortkomen als uit diegenen die de verbindingen wel kennen, zou het kunnen gaan om ruim 75.000 personen die minstens eens per drie jaar gebruik maken van de verbindingen of bijna 30.000 personen die dat in één seizoen Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 11 van 65
doen. Uiteraard gaat het hier om een maximum. De kans bestaat dat diegenen die niet bekend zijn met een veerverbinding, hier ook minder op geattendeerd en/of geïnteresseerd zijn. Al zou het echter maar gaan om een op de vijf personen, dan betekent dit nog een verdubbeling van het huidige passagiersaantal. In grote lijnen kunnen we stellen dat de grootste aantallen personen die nog niet bekend zijn met het aanbod, zijn te vinden onder de reeds bestaande doelgroep (vrouwen, 40- tot 65-jarigen en huishoudens van twee personen zonder (thuiswonende) kinderen. Om deze groep te bereiken, kan men dus de huidige boodschap uitdragen, maar dan wellicht via andere media. Wanneer we kijken naar de relatieve bekendheid, valt er nog winst te behalen onder 65-plussers, eenpersoonshuishoudens en gezinnen met jonge kinderen. Dan is het ook zaak om de boodschap aan te passen. In absolute zin zijn hiermee echter kleinere aantallen te behalen. Theoretisch gezien zou ook nog promotie gemaakt kunnen worden onder de verblijfsrecreanten. Hierbij gaat het echter om verhoudingsgewijs kleine aantallen. Uiteraard is het altijd mogelijk om foldermateriaal aan ondernemers te verstrekken. Redenen niet-gebruik wegnemen: Los van de bekendheid, is er een groep regiobewoners die om bepaalde redenen geen gebruik maakt van de veerdiensten. Zo zijn huishoudens met kinderen relatief vaak niet-gebruikers. De redenen van nietgebruik zijn niet in alle gevallen te beïnvloeden. Velen geven aan geen tijd te hebben of geen behoefte. Een deel noemt ook dat er geen recreatieve fietstochtjes in de omgeving worden gemaakt. Van de niet-gebruikers zou eenvijfde deel alsnog gebruik willen maken van de veerdiensten als er iets aan het aanbod zou veranderen. Dat komt neer op 7% (een kleine 30.000) van alle regiobewoners. Veranderingen zouden dan met name betrekking moeten hebben op een betere bereikbaarheid. In het gebruikersonderzoek komt in dat verband de bewegwijzering ook als een kritiekpunt naar voren. Frequenter gebruik stimuleren: een deel van de personen die de afgelopen drie jaar wel gebruik maakte van een recreatieve veerdienst, deed dat het afgelopen seizoen niet. Het gaat dan om ongeveer 15% van alle regiobewoners. Als belangrijkste reden wordt genoemd dat de verbinding te ver weg ligt of dat men geen tijd heeft gehad. Meer dan de helft gaf echter aan wel gebruik te maken van de veerdiensten als er iets aan zou veranderen. Voor 60% daarvan (toch ruim 20.000 personen) diende de verandering betrekking te hebben op een verbetering van de vaartijden. Ook dit is een suggestie die uit het gebruikersonderzoek naar voren is gekomen. Daarbij noemde men het verhogen van de frequentie per dag, het varen op andere dan de reeds aangeboden dagen en dit ook in verhouding tot het uitbreiden van de capaciteit (als de boot vol is moet men lang wachten op de volgende mogelijkheid). Bovenregionale aantrekkingskracht: Op dit moment is vooral promotie gemaakt onder de eigen, directe regio. Deze heeft echter een relatief bescheiden marktpotentie. Een Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 12 van 65
veel grotere potentiële markt van gebruikers is te vinden in West-Brabant, de zuidelijke Randstad, de Zuid-Hollandse eilanden en Goeree Overflakkee, zoals ook al eerder in de haalbaarheidsstudie geconcludeerd werd. Het eiland Tiengemeten, maar ook een plaatsje als Willemstad kunnen hierin centrale trekpleisters worden. Men moet dan het goede netwerk van fietsroutes en knooppunten, dat aansluit op de veerdiensten, benadrukken. Herhalingsgebruik stimuleren: De gebruikers zijn gemiddeld zeer tevreden over de recreatieve veerdiensten. Met name de belevingswaarde draagt bij aan een hoge score. Er is nog verbetering te behalen aangaande de faciliteiten. Met name de bewegwijzering, het comfort en het prijsniveau scoren nu lager. In de toelichting op de waardering worden vaak de capaciteit van de boot, moeilijk in- en uitstappen en de primitieve inrichting genoemd. Men mist ook meer of betere zitplaatsen, een toilet en drankjes/horeca. Wellicht kunnen verbeteringen nog bijdragen tot een hogere mate van herhalingsgebruik. Verlengen van de verblijfsduur en (daarmee) verhogen van bestedingen: Het is verstandig ondernemers te betrekken bij het verder benutten van de mogelijkheden die de aanwezigheid van de veerdiensten bieden. Zij kunnen bijdragen tot een betere promotie en daarmee bezoek in/naar de regio stimuleren. Maar ook is er nog voldoende potentie tot het uitwerken van arrangementen en zodoende het verlengen van de verblijfsduur. Indien men meer activiteiten kan combineren in een bezoek wordt het interessanter om langer te blijven en zal men automatisch meer besteden. Het is raadzaam daarbij te kijken naar mogelijkheden om gebruik van de veerdiensten vooraf te reserveren. Dat biedt ondernemers ook meer zekerheid wanneer zij een arrangement willen aanbieden. Hoewel er verschillen zijn, wijken de resultaten van de pilotverbindingen niet noemenswaardig af van het gemiddelde beeld dat hiervoor geschetst is. Zij hebben zeker potentie als recreatieve verbinding gezien de wijze waarop ze gebruikt worden en de waardering ervoor, maar ook de uitgaven die eraan gekoppeld zijn. Met deze nulmeting is het enthousiasme voor het product in de beginfase duidelijk geworden. Door het onderzoek over enige tijd te herhalen, zal duidelijk worden wat het effect van maatregelen en het voortzetten van het aanbod zullen zijn. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 13 van 65
2 Inleiding 2.1 Aanleiding tot het onderzoek Van juni tot en met september 2010 zijn twee pilots uitgevoerd van recreatieve veerverbindingen tussen Numansdorp-Willemstad en Strijensas-Moerdijk. Deze pilots zijn ontwikkeld door het Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard, in samenwerking met het Intergemeentelijk Samenwerkingsverband Goeree Overflakkee (ISGO) en de gemeenten uit de omliggende regio s Hoeksche waard, West-Brabant, Goeree-Overflakkee en Voorne- Putten. Het realiseren van dergelijke veerverbindingen heeft hoge prioriteit gekregen omdat de toegankelijkheid van de Hoeksche Waard via het water vooral vanaf de zuidkant nog onvoldoende is. En (recreatieve) toegankelijkheid is een van de pijlers in het kader van het Uitvoeringsprogramma Nationaal Landschap Hoeksche Waard 2007-2013. Uit een in 2009 uitgevoerde haalbaarheidsstudie naar fiets-/voetveerverbindingen aan de zuidrand van de Hoeksche Waard, de noordrand van Goeree-Overflakkee en West-Brabant is uit de meest kansrijke veerverbindingen in eerste instantie gekozen voor de verbinding Numansdorp-Willemstad. Deze verbinding wordt als beste aanvulling gezien op de al aanwezige verbindingen op het Haringvliet, Hollands Diep en Krammer-Volkerak. Het sluit goed aan op het aanwezige fietsknooppuntensysteem in de Hoeksche Waard, op Goeree- Overflakkee en West-Brabant. Ook de economische spin-off lijkt op deze verbinding het grootst. Ook de verbinding Strijensas-Moerdijk is als kansrijke verbinding uit het haalbaarheidsonderzoek naar voren gekomen. In tweede instantie is ook op dit traject een veerdienst gaan varen maar dan in de periode juli tot en met september. Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard heeft het succes van de pilots laten meten door middel van onderhavig gebruikersonderzoek. Daarmee wilde zij inzicht verkrijgen in de wensen, behoeften en mening van huidige en potentiële gebruikers van deze veerverbindingen. In het onderzoek zijn ook enkele andere veerverbindingen meegenomen, te weten Stad aan t Haringvliet-Nieuwendijk-Tiengemeten, Middelharnis-Hellevoetsluis- Tiengemeten en Oude Tonge-Benedensas-Steenbergen. Dit onderzoek fungeert als een nulmeting. Door het onderzoek op termijn te herhalen, wordt sprake van een monitor, waardoor trends en ontwikkelingen inzichtelijk worden. Tevens kan het bij voldoende omvang dienen als benchmark tussen de verschillende verbindingen. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 14 van 65
2.2 Doelstelling en onderzoeksitems Op basis van het voorgaande is de algemene doelstelling van het gebruikersonderzoek als volgt geformuleerd: Het verkrijgen van inzicht in de wensen, behoeften en meningen van gebruikers van de veerverbinding Numansdorp-Willemstad en Strijensas-Moerdijk (en de overige in het gebied varende verbindingen), alsmede het bepalen van de potentie voor de langere termijn, teneinde hiermee het succes van de pilots vast te kunnen stellen. Deze doelstelling mondt uit in de volgende probleemstelling c.q. centrale onderzoeksvraag: Op welke manier kan Samenwerkingsorgaan Hoeksche waard aan de hand van het meten van de wensen, behoeften en meningen van huidige en potentiële gebruikers het succes van de pilots van de veerverbinding tussen Numansdorp-Willemstad en Strijensas-Moerdijk (en de overige in het gebied varende veerverbindingen) bepalen? Naast een financiële en organisatorische component richt het gebruikersonderzoek zich vooral op de waardering van de dienstverlening en de waarde die de veerverbinding toevoegt aan de recreatieve beleving van het gebied. De gebruikers van de veerverbinding bepalen dus uiteindelijk het succes van de twee pilots. De doelstelling wordt uitgewerkt in de volgende onderzoeksitems: - Wat zijn de demografische kenmerken van de gebruikers van de veerverbindingen? - Hoe waarderen de gebruikers de veerverbinding Numansdorp-Willemstad en Strijensas-Moerdijk (en overige verbindingen), zowel de verbinding zelf als diverse aspecten zoals comfort, vaartijd, faciliteiten aan boord, etc.? - Met welk doel wordt gebruikgemaakt van de veerverbinding Numansdorp-Willemstad en Strijensas-Moerdijk (en overige verbindingen)? - Wat is de economische spin-off van de veerverbindingen? - Hoe hebben de gebruikers zich geïnformeerd over de veerverbinding Numansdorp- Willemstad en Strijensas-Moerdijk (en overige verbindingen)? - Wat zijn de redenen om geen gebruik (meer) te maken van de veerverbinding Numansdorp-Willemstad en Strijensas-Moerdijk (en/of overige verbindingen)? En wat zijn de voorwaarden waaronder men in de (nabije) toekomst wel van deze veerverbindingen gebruik zal maken? Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 15 van 65
2.3 Gebiedsbeschrijving De onderzochte veerverbindingen zijn gelegen in de zogenoemde Zuid-Westelijke Delta. De veerverbindingen hebben vertrek- en aankomstlocaties op de Zuid-Hollandse eilanden Hoeksche waard, Goeree-Overflakkee en Voorne-Putten en in West-Brabant. Figuur 2.1 laat de situering van de verschillende veerverbindingen in de Hoeksche Waard zien. Figuur 2.1 Situering veerverbindingen 2.4 Opzet rapportage In het eerste hoofdstuk van dit rapport is een samenvatting van de belangrijkste resultaten van onderhavig onderzoek opgenomen. Tevens worden in hoofdstuk 1 aanbevelingen Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 16 van 65
gepresenteerd. In hoofdstuk 3 worden de opzet en werkwijze van het gebruikersonderzoek uiteengezet. In hoofdstuk 4 worden de onderzoeksresultaten van de schriftelijke enquête behandeld. In dit hoofdstuk staan de antwoorden van de gebruikers van de veerverbindingen centraal. In het laatste hoofdstuk worden vervolgens de resultaten van de telefonische enquête onder de regiobewoners gepresenteerd. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 17 van 65
3 Onderzoeksverantwoording 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt het door NRIT Onderzoek gehanteerde plan van aanpak beschreven ten aanzien van het gebruikersonderzoek voor de veerverbinding Numansdorp-Willemstad en Strijensas-Moerdijk en de andere onderscheiden veerverbindingen in de regio. Daarbij wordt achtereenvolgens ingegaan op: - algemene opzet; - representativiteit; - onderzoeksmethodiek. 3.2 Algemene opzet Deze nulmeting heeft betrekking op zowel gebruikers als niet-gebruikers van de veerverbindingen. Deze twee doelgroepen zijn op afzonderlijke wijze benaderd in het onderzoek. In concreto kunnen de volgende (sub)doelgroepen worden onderscheiden: - gebruikers en niet-gebruikers verbinding Numansdorp-Willemstad; - gebruikers en niet-gebruikers verbinding Strijensas-Moerdijk; - gebruikers en niet-gebruikers overige verbindingen. 3.3 Onderzoeksresultaten: representatief, nauwkeurig en betrouwbaar Vanuit het oogpunt van representativiteit is het van belang dat de resultaten aan een voldoende betrouwbaarheid en nauwkeurigheid voldoen. Representatief is een steekproef die een goede afspiegeling geeft van de totale (te onderzoeken) populatie. Betrouwbaarheid duidt op de mate waarin bij herhaalde meting dezelfde resultaten worden verkregen. Met nauwkeurigheid wordt ten slotte de grootte van de marge bedoeld, waarin met een bepaalde kans de werkelijkheid wordt weergegeven. Ter illustratie: Een voorbeeld van een betrouwbare, maar onnauwkeurige uitspraak is: Het wordt morgen tussen de 10 en 30 graden. Een voorbeeld van een onbetrouwbare, maar nauwkeurige uitspraak is: Het wordt morgen 20 graden. De beste onderzoeksresultaten worden logischerwijze verkregen als het onderzoek plaatsvindt onder de gehele populatie. Een dergelijke aanpak wordt echter vanuit kostenperspectief Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 18 van 65
zelden gehanteerd. Daarnaast is een respons van 100% doorgaans slechts met zeer grote inspanningen te verkrijgen. Het is evenwel nog steeds mogelijk om uitspraken te doen over een onderzoekspopulatie, met een nog altijd acceptabele betrouwbaarheid. Bij onderzoek onder gebruikers van een bepaald product of dienst kan de binnen de statistiek gebruikelijke steekproefformule worden gebruikt om de te meten aantallen te bepalen. Daarnaast kan, op basis van het aantal gebruikers, bij een bepaalde gewenste betrouwbaarheid het aantal benodigde enquêtes bepaald worden. Wanneer we voor de gebruikers van de veerverbindingen representatieve uitspraken willen kunnen doen (minimaal 95% betrouwbaarheid en maximaal 5% onnauwkeurigheid), dienen we uit te gaan van het minimum aantal respondenten van 385. Met dit aantal kunnen we echter nog geen betrouwbare analyses voor deelpopulaties maken (te denken valt aan een onderverdeling naar gebruikers vanuit de regio en daarbuiten, of een bepaalde leeftijdsclassificatie). Om betrouwbare uitspraken te kunnen doen is een bepaalde minimale celvulling nodig. Het CBS hanteert hierbij als vuistregel doorgaans dat er minstens 50 observaties nodig zijn. Als invalshoek van het onderzoek geldt hierbij dat binnen de groep bezoekers geen specifieke doelgroepen gericht worden benaderd dan wel worden uitgesloten. De omvang en samenstelling van de te enquêteren bezoekers (de enquêtepopulatie) zal in principe zodanig zijn, dat deze een representatieve weergave vormt van de gemiddelde bezoeker. 3.4 Onderzoeksmethodiek 3.4.1 Gegevensverzameling onder gebruikers Teneinde te komen tot een zo goed mogelijk beeld omtrent het gebruik van de veerverbindingen dienden binnen de voorgestelde onderzoeksmethodiek gebruikers ter plaatse benaderd te worden. Hierna wordt ingegaan op het aantal enquêtedagen, enquêtelocaties en tijdstippen waarop geënquêteerd is. Ook worden het veldwerk en de inhoud van de vragenlijst kort besproken. Enquêtedagen De maximale capaciteit van de veerverbindingen Numansdorp-Willemstad en Strijensas- Moerdijk is per overtocht 12 personen. Het moge duidelijk zijn dat dit een duidelijke beperking oplegt ten aanzien van het aantal te behalen respondenten in bijvoorbeeld een uur tijd. Daarom is geënquêteerd op de meest drukke (te verwachten) tijdstippen. Gelet op het vervoermiddelgebruik van de passagiers (fietsen en wandelen) is waar mogelijk uitgegaan van dagen met mooi weer en (op basis van informatie van de schipper) de drukste oversteektochten op een dag. De overige veerverbindingen hebben een ruimere maximale Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 19 van 65
capaciteit, maar ook daar is vanwege de efficiëntie zoveel mogelijk getracht op de meest drukke overtochten te enquêteren. De feitelijke enquêtering voor de veerverbinding Numansdorp-Willemstad heeft plaats gevonden op 23 willekeurig gekozen (halve) dagen. Gestart werd op 1 juli 2010. De overige onderzoeksdagen daarna zijn omwille van de representativiteit zo goed mogelijk verspreid over de onderzoeksperiode (tot half augustus 2010) en over de dagen van de week. Mede vanwege de beperktere dienstregeling is op de verbinding Strijensas-Moerdijk op 11 (halve) dagen geënquêteerd. Ook bij deze veerverbinding zijn de onderzoeksdagen zo goed mogelijk gespreid over de onderzoeksperiode. Een goede spreiding over de verschillende dagen van de week was echter niet mogelijk aangezien deze veerboot alleen op zaterdag en zondag vaart. Voor de drie overige verbindingen is eenzelfde opzet gehanteerd. Elke van deze veerverbindingen zijn op een vijftal (halve) dagen bezocht. Enquêtelocaties en tijdstippen De gebruikers van de veerverbindingen zijn ter plaatse benaderd. In de meeste gevallen zijn de bezoekers op de boot tijdens de vaartocht geënquêteerd. Wanneer enquêteren op de boot vanwege de maximale capaciteit niet was toegestaan, is voor vertrek en na aankomst op de kade geënquêteerd. Dit is tevens een aantal keer gedaan bij veerverbindingen met een lange overtochttijd. Voor wat betreft de tijdstippen van enquêtering is uitgegaan van het voor de betreffende verbinding geldende dienstrooster, en zoals hiervoor vermeld de drukste vaartochten. Op iedere verbinding is telkens één persoon geplaatst die de op de boot aanwezige passagiers heeft benaderd. Er is naar gestreefd om per vaartocht alle opvarenden te benaderen. Het betreft hier dus zowel dag- als (in de regio verblijvende) verblijfsrecreanten. Het veldwerk Op de veldwerkdagen zijn de passagiers benaderd met de vraag of zij mee willen werken aan het gebruikersonderzoek, in de vorm van een schriftelijke enquête. Van degenen die hiertoe bereid waren, zijn NAW-gegevens genoteerd. Vervolgens is aan hen een genummerde vragenlijst uitgereikt (inclusief antwoordenvelop en begeleidend schrijven). Deze kon men thuis invullen en vervolgens retourneren in een portvrije antwoordenvelop. Ter informatie zetten we de belangrijkste voordelen van deze methodiek -in vergelijking met enquêtering ter plaatse- hier op een rijtje: - mensen werden niet onnodig lang opgehouden tijdens hun bezoek c.q. recreatieve activiteit; - veel meer respondenten tegen beduidend lagere kosten; Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 20 van 65
- de vragenlijst kon in alle rust thuis ingevuld worden, waardoor volledige en betrouwbare antwoorden zijn verkregen; - pas ná het bezoek kan men een volledig en weloverwogen oordeel geven over het recreatiegedrag en de beleving van de veerverbinding, en met name ook hun daadwerkelijke bestedingen; - de respons werd in positieve zin beïnvloed, met name omdat er sprake was van een redelijk lange vragenlijst, een aantal open vragen en opinievragen. Teneinde de respons op de enquête te vergroten, is aan degenen die de vragenlijst twee weken na de desbetreffende onderzoeksdag nog niet ingevuld hadden, een reminder (inclusief vragenlijst en antwoordenvelop) toegestuurd. Daarnaast is onder de deelnemers van het gebruikersonderzoek een verloting van een aantal aardige attenties in het vooruitzicht gesteld. Inhoud van de vragenlijst De vragenlijst is in nauw overleg met Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard en partners opgesteld. Afgaande op het gegeven dat het recreatieve bezoek aan de Hoeksche Waard voor een belangrijk deel bestaat uit Nederlandstaligen, is de vragenlijst alleen in de Nederlandse taal worden samengesteld. De volgende onderwerpen zijn middels (gebieds)specifieke items bevraagd: - Waardering; zoals algemene waardering, maar ook de waardering van de diverse onderdelen van de veerverbinding en de boot. - Beleving; van de overtocht, de sfeer op de boot, de veiligheid, druktebeleving, netheid, service/gastheerschap, etc. - Belang; van voorzieningen op en om de boot. - Gedrag van de gebruiker; zoals gebruiksmotieven, gebruik voorzieningen en ondernomen activiteiten. - Informatievoorziening; bekendheid met en gebruik van informatiebronnen alsook de waardering hiervan. - Bereikbaarheid; het gekozen vervoermiddel, bewegwijzering, parkeermogelijkheden, toegankelijkheid van de opstapplaats, etc. - Klachten en gemiste voorzieningen. - Achtergrondkenmerken van de bezoeker; zoals sociaal-demografische kenmerken, groepssamenstelling, verblijfsduur van het bezoek aan de omliggende regio, verblijfsduur van het bezoek op de onderzoeksdag, frequentie van het gebruik van de veerverbinding(en). Er is zoveel mogelijk gewerkt met gesloten antwoordcategorieën en vooraf gedefinieerde schalen (zoals vijfpuntsschalen of rapportcijfers). Daarnaast is enige ruimte gemaakt voor Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 21 van 65
meer open toelichtingen, het algehele gevoel van tevredenheid en eventuele suggesties ter verbetering (wat mist men?). De betreffende vragenlijst is opgenomen in bijlage A. 3.4.2 Gegevensverzameling onder niet-gebruikers Naast informatie over diverse aspecten van het gebruik van de veerverbindingen biedt dit onderzoek tevens inzicht in het niet-gebruik. Te denken valt hierbij aan motieven om geen gebruik (meer) te maken van de veerverbinding(en), het gebruik van andere (concurrerende) mogelijkheden om het gebied te bereiken, en de voorwaarden waaronder men in de (nabije) toekomst wél gebruik zal maken van de veerverbinding. Omdat het hier gaat om een relatief beperkte vraagstelling, volstond het om deze enquête telefonisch uit te voeren. Wat betreft de steekproeftrekking is, mede met het oog het geringe aantal verblijfsrecreatieve bedrijven in de regio, verondersteld dat de belangrijkste doelgroep van de veerverbindingen woonachtig is in de omliggende regio. Daarom mag verwacht worden dat uit deze bewonersgroep de meeste gewenste informatie omtrent bezoek en niet-bezoek boven water kan worden gehaald. De telefonische enquête heeft dan ook plaatsgevonden onder een steekproef van de bewoners uit de omliggende gemeenten. Wat betreft de selectie van de respondenten is uit het Nationaal Consumenten Bestand van Cendris een steekproef getrokken van bruto 2.000 telefoonnummers in de omliggende gemeenten Cromstrijen, Oud-Beijerland, Korendijk, Oostflakkee, Binnenmaas, Strijen, Moerdijk, Dordrecht, Halderberge, Steenbergen, Goedereede, Dirksland, Middelharnis, Tholen, Hellevoetsluis, Westvoorne, Spijkenisse, Brielle, Bernisse. Om tot een goede aselecte steekproef qua leeftijd en geslacht te komen, is de enquête afgenomen bij die persoon van 15 jaar of ouder in het huishouden die het eerst jarig is. De enquêtes zijn verspreid afgenomen over de dagen van de week, inclusief avonden en weekenden. De telefonische vragenlijst is opgenomen in bijlage B. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 22 van 65
4 Resultaten gebruikersonderzoek 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van de schriftelijke enquête onder de gebruikers van de veerverbindingen gepresenteerd. De resultaten zijn gebaseerd op een respons van (netto) 725 respondenten. Daarbij is de verdeling over de verschillende veerverbindingen als volgt: Tabel 4.1 Respons per veerverbinding Veerverbinding abs. % Strijensas - Moerdijk 227 31,3 Numansdorp - Willemstad 278 38,3 Stad aan 't Haringvliet - Nieuwendijk - Tiengemeten 59 8,1 Middelharnis - Hellevoetsluis - Tiengemeten 75 10,3 Oude Tonge - Benedensas - Steenbergen 86 11,9 Totaal 725 100 Op totaalniveau zijn de resultaten representatief (95% betrouwbaarheid). Per deelverbinding geven de resultaten een goed indicatie zonder te beogen representatief te zijn. Wanneer we de vuistregel van het CBS hierin betrekken (celvulling minimaal 50) geldt een grote mate van betrouwbaarheid voor de resultaten van de pilotverbindingen Strijensas Moerdijk en Numansdorp Willemstad. 4.2 Gebruikerskenmerken In deze paragraaf wordt een aantal achtergrondkenmerken van de gebruikers van de veerverbindingen beschreven. Hiermee wordt inzichtelijk gemaakt wie de verschillende veerverbindingen gebruiken. Achtereenvolgens wordt ingegaan op leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, profiel, huishoudenssamenstelling, type recreant, logiesvorm verblijfsrecreanten, vervoermiddel, bezoeksamenstelling, bereik media en beslisser. 4.2.1 Leeftijd en geslacht De gemiddelde leeftijd van de ondervraagde gebruikers van de veerverbindingen bedraagt 57,4 jaar. De gebruikers van de veerverbinding Numansdorp-Willemstad zijn gemiddeld 57,2 jaar en van de veerverbinding Strijensas-Moerdijk 58,4 jaar. Naar de verschillende veerverbindingen bezien, blijken er kleine verschillen in gemiddelde leeftijd waarneembaar. De gemiddelde leeftijd van gebruikers van de verbinding Stad aan t Haringvliet-Nieuwendijk- Tiengemeten (55,1) ligt lager dan de gemiddelde leeftijd van de gebruikers van de overige veerverbindingen. De gemiddelde leeftijd van de gebruikers van de verbinding Strijensas- Moerdijk is met 58,4 jaar het hoogst. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 23 van 65
Het grootste deel van de respondenten valt in de leeftijdscategorie 40 tot 65 jaar (64%). Daarop volgt de leeftijdscategorie 65 jaar en ouder (28%). Slechts 7% van de respondenten is tussen de 20 en de 40 jaar en 2% is jonger dan 20 jaar. Daarbij dient rekening te worden gehouden met het feit dat alleen personen van 15 jaar en ouder zijn benaderd om mee te doen aan de enquête. De veerverbindingen worden iets meer bezocht door vrouwen (60%) dan door mannen (40%). Op de verbinding Strijensas-Moerdijk is het aandeel mannen relatief iets hoger (46%). De trajecten Middelharnis-Hellevoetsluis-Tiengemeten en Oude Tonge-Benedensas-Steenbergen worden relatief door meer vrouwen bezocht (respectievelijk 65% en 66%). De verhouding man-vrouw op de verbinding Numansdorp-Willemstad is 37,6%-62,4%. 4.2.2 Opleidingsniveau De meeste gebruikers van de veerverbindingen hebben middelbaar algemeen voortgezet onderwijs (23%) of hoger beroepsonderwijs (20%) gevolgd. De gebruikers van de veerverbindingen zijn ten opzichte van de Nederlandse bevolking iets vaker hoog opgeleid: 20% heeft namelijk hoger beroepsonderwijs tegen 17% van de Nederlandse bevolking (zie tabel 4.2). Ook hebben de gebruikers relatief iets vaker aangegeven als hoogst genoten opleiding middelbaar algemeen voortgezet onderwijs te hebben. Respectievelijk 4% en 17% heeft lager onderwijs en lager beroepsonderwijs als hoogst genoten opleiding. Tabel 4.2 Hoogst genoten opleiding gebruikers veerverbindingen ten opzichte van de Nederlandse bevolking (in %) Opleidingsniveau Gebruikers veerverbindingen Nederlandse bevolking* (1-1-2009) lager onderwijs 4 4 lager beroepsonderwijs 17 16 middelbaar algemeen voortgezet onderwijs 23 18 middelbaar beroepsonderwijs 16 25 hoger algemeen voortgezet onderwijs 9 voorbereidend wetenschappelijk onderwijs 5 } 11 hoger beroepsonderwijs 20 17 wetenschappelijk onderwijs 7 8 Totaal 100 100 * Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder, Bron: CBS Ten aanzien van de verschillende veerverbindingen zijn er geen grote verschillen te constateren. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 24 van 65
4.2.3 Profiel Wanneer gekeken wordt naar het profiel (zie tabel 4.3) van de gebruikers blijkt dat het merendeel van hen betaalde werknemer is (35%). Maar ook veel respondenten geven aan gepensioneerd te zijn (33%). Een behoorlijk deel van de gebruikers is huisman/-vrouw (13%) of zelfstandig ondernemer (10%). Tabel 4.3 Profiel gebruikers veerverbindingen Strijensas- Moerdijk Numansdorp- Willemstad Stad a/h Haringvliet- Nieuwendijk- Tiengemeten Middelharnis - Hellevoetsluis - Tiengemeten Oude Tonge - Benedensas - Steenbergen scholier/student 1 3 2 3 0 2 zelfstandige ondernemer 13 10 10 6 10 10 betaalde werknemer 37 31 37 40 39 35 vrijwilliger 3 4 3 4 4 4 werkzoekend 1 0 2 0 5 1 arbeidsongeschikt 1 2 2 0 1 1 gepensioneerd 32 36 31 35 30 33 huisman/-vrouw 13 15 14 13 12 13 Totaal Op de verbinding Numansdorp-Willemstad varen relatief meer gepensioneerden mee en minder betaalde werknemers. Voor de verbinding Strijensas-Moerdijk geldt dat het aandeel zelfstandig ondernemers en betaalde werknemers wat groter is. Het aandeel van betaalde werknemers is op het traject Middelharnis-Hellevoetsluis-Tiengemeten het grootst. Het aandeel scholieren/studenten, vrijwilligers, werkzoekenden en arbeidsongeschikten is op alle verbindingen zeer laag. 4.2.4 Huishoudenssamenstelling Huishoudens van twee personen zonder kinderen (51%) komen verreweg het meest voor onder de respondenten. Daarnaast worden de veerverbindingen ook veel bezocht door de categorie huishoudens met meer dan twee personen met uitsluitend volwassenen (18%) en eenpersoonshuishoudens (15%). Gezinnen met kinderen hebben het laagste aandeel onder de gebruikers van de veerverbindingen. Op het traject Stad aan t Haringvliet-Nieuwendijk-Tiengemeten komen relatief meer gezinnen met kinderen waarvan het jongste kind jonger dan 6 jaar is. Het traject Middelharnis- Hellevoetsluis-Tiengemeten wordt relatief meer bezocht door gezinnen waarbij het jongste kind tussen de 13 en 17 jaar is. Het aandeel van huishoudens met meer dan twee personen met uitsluitend volwassenen is relatief groot op de veerverbinding Oude Tonge-Benedensas- Steenbergen. Voor de pilot veerverbinding Numansdorp-Willemstad kan worden opgemerkt dat relatief iets minder eenpersoonshuishoudens meevaren en relatief iets meer gezinnen met kinderen waarvan het jongste kind tussen de 6 en 12 jaar is. Op de tweede pilot veerverbinding Strijensas-Moerdijk zijn juist relatief meer eenpersoonshuishoudens te vinden. Gebruikersonderzoek veerverbindingen Hoeksche Waard Pagina 25 van 65