PENSIOEN Gemakkelijker kunnen we het... Venlo, 29 februari 2012
Pensioen diverse actualiteiten 1. Wat houdt pensioenakkoord voor AOW in 2. Gevolgen voor pensioen 3. Hoe werkt uitstellen pensioendatum 4. Pensioenfondsen: a. Alle rampen komen tegelijk b. Welke marktrente c. Wat betekent wijziging marktrente 5. Verzekeren (versus pensioenfonds) Discussie / stellingen 1
Voorgestelde wijzigingen AOW ingangsleeftijd gaat meebewegen met ontwikkeling levensverwachting mogelijkheid van vervroeging mogelijkheid van uitstel Aanpassing ingangsleeftijd AOW Per 1 januari 2020 gaat AOW-leeftijd naar 66 jaar Generatie voor 1950 AOW vanaf 65 + toeslag Generatie van 1950 tot en met 1954 AOW vanaf 65 Generatie vanaf 1955 AOW vanaf 66 Conclusie: in 2020 gaat niemand met AOW! Wat gebeurt er na 2020? iedere vijf jaar toets levensverwachting voor het eerst voor 1 januari 2014 is levensverwachting met dan 1 jaar meer gestegen dan verhoging voor het eerst per 1 januari 2025 verhoging naar 67 jaar staat dus nog niet definitief vast 2
3
Pensioenrichtleeftijd per 1 januari 2013 wordt deze verhoogd naar 66 jaar per 1 januari 2015 wordt deze verhoogd naar 67 jaar per 1 januari 2020 herrekening daarna iedere vijf jaar herrekening 75 e? Mogelijke ingangsdatum pensioen en AOW AOW Pensioen Geboren voor 1955 65 jaar 67 jaar Geboren 1955-1958 66 jaar 68 jaar Geboren 1959-1962 67 jaar 69 jaar Geboren 1963-1966 68 jaar 70 jaar Geboren 1967-1970 69 jaar 71 jaar Geboren 1971-1974 70 jaar 72 jaar Geboren 1975-1978 71 jaar 73 jaar Geboren 1979-1982 72 jaar 74 jaar Geboren 1983-1986 73 jaar 75 jaar Op AOW-datum zal de dan geldende pensioenrichtleeftijd 2 jaar later liggen 4
Opbouw door jaren heen; wijziging ingangsdatum 70 60 TEKORT 70 60 TEKORT 70 60 50 50 50 40 40 40 30 30 30 20 20 20 10 10 10 65 66 67 68 65 66 67 68 65 66 67 68 5
Pensioenfondsen Alles komt tegelijk: Langere levensverwachting Slechtere rendementen Lagere rekenrente Vroeger: rekenrente rond 4%, rendementen minimaal 8% => overschotten. overschotten: opsparen voor magere jaren of minder premie; overheid: verplicht lagere premie => stimulatie economie. Nu: tekorten, geen extra buffer => alsnog premie inhalen of ambitie bijstellen? Inzomen op lage (reken)rente (contant maken toekomstige uitkeringen): Actuele rente, bijv U-rendement Minimaal vaste rente, bijv. 4% Soort gemiddelde rente Afleiden van verwacht rendement 6
Lage rekenrente 2 stellingen: I. Iedere andere norm dan de actuele rekenrente is speculatie voor risico toekomstige generatie; II. Huidige marktrente is geen norm voor rekenrente op lange termijn, daarom is periodieke discussie over dekkingsgraad een rituele paniekdans; Verloop U-rendement (verzekeraars) afgelopen jaren: Maand 2012 2011 2010 2009 2008 2007 Januari 2,16 2,49 3,23 3,93 4,27 3,74 Februari 2,05 2,68 3,2 3,62 4,19 3,83 Maart 2,89 3,12 3,49 4,1 3,93 April 2,99 3,06 3,44 3,95 4 (Kapitaalmarktrente fractie hoger) Mei 3,15 2,96 3,45 3,9 4,05 Juni 3,15 2,83 3,38 4,02 4,12 Juli 3,11 2,65 3,43 4,31 4,32 Augustus 2,95 2,46 3,44 4,54 4,47 September 2,73 2,38 3,43 4,59 4,51 Oktober 2,50 2,30 3,33 4,47 4,41 November 2,28 2,28 3,3 4,32 4,34 December 2,18 2,29 3,28 4,16 4,28 Gemiddeld 2,76 2,73 3,46 4,24 4,17 7
Kapitaalmarktrente: de lange termijnrente: 8
Gevolgen lage rekenrente Voorbeeld: per 1.000 pensioen, ingaande 65 man/vrouw beide 40 tabel NN Collectief 2009 0/0; 5% kostenopslag; rente 0% 2% stijging 5 3840 4530 4 5331 6330 39% 40% 3 7407 8925 39% 41% 2,5 8776 10635 18% 19% 2,4 9081 11017 3% 4% 4,17 5023 5976 2,05 10243 12478 104% 109% Maand 2012 2011 2010 2009 2008 2007 Januari 2,16 2,49 3,23 3,93 4,27 3,74 Februari 2,05 2,68 3,2 3,62 4,19 3,83 Maart 2,89 3,12 3,49 4,1 3,93 April 2,99 3,06 3,44 3,95 4 Mei 3,15 2,96 3,45 3,9 4,05 Juni 3,15 2,83 3,38 4,02 4,12 Juli 3,11 2,65 3,43 4,31 4,32 Augustus 2,95 2,46 3,44 4,54 4,47 September 2,73 2,38 3,43 4,59 4,51 Oktober 2,50 2,30 3,33 4,47 4,41 November 2,28 2,28 3,3 4,32 4,34 December 2,18 2,29 3,28 4,16 4,28 Gemiddeld 2,76 2,73 3,46 4,24 4,17 Ter vergelijk: 1 jaar stijging levensverwachting (per 5 jaar) = ±3,5% stijging 9
Korting? (bron ABP, 4 e kwartaalbericht 2011) 10
Korting? (bron ABP, 4 e kwartaalbericht 2011) 11
Lage rekenrente 2 stellingen: I. Iedere andere norm dan de actuele rekenrente is speculatie voor risico toekomstige generatie; II. Huidige marktrente is geen norm voor rekenrente op lange termijn, daarom is periodieke discussie over dekkingsgraad een rituele paniekdans; Maand 2012 2011 2010 2009 2008 2007 Januari 2,16 2,49 3,23 3,93 4,27 3,74 Februari 2,05 2,68 3,2 3,62 4,19 3,83 Maart 2,89 3,12 3,49 4,1 3,93 April 2,99 3,06 3,44 3,95 4 Mei 3,15 2,96 3,45 3,9 4,05 Juni 3,15 2,83 3,38 4,02 4,12 Juli 3,11 2,65 3,43 4,31 4,32 Augustus 2,95 2,46 3,44 4,54 4,47 September 2,73 2,38 3,43 4,59 4,51 Oktober 2,50 2,30 3,33 4,47 4,41 November 2,28 2,28 3,3 4,32 4,34 December 2,18 2,29 3,28 4,16 4,28 Gemiddeld 2,76 2,73 3,46 4,24 4,17 12
Verzekeren of Pensioenfonds Pensioenfonds: gelijkmatige premie => inhaalpremie? zekere uitkering => wordt onzeker(der) Verzekeraar DC (BP): eenvoudige premie onzekere uitkering => risico eenzijdig; bij tegenslag toch druk op arbeidsvw middelloon dure premie zekere uitkering (verzekeraars: winst => EV => garantie) Kun je deelneming Pensioenfonds verplichten als uitkering onzeker wordt? 13
PensioenOpStand : Pensioen op stand Pensioenfondsen dienen uit te gaan van realistische rendementsaanname Verplichtstelling ondervangen door algemene pensioenplicht Pensioenfondsen met tekort moeten korten om leegloop te voorkomen Snellere verhoging AOW-leeftijd De doorsneepremie moet uit stelsel worden gehaald Solidariteit enkel in vorm van een indexatie-ambitie, maar deze ambitie is steviger als er voor is betaald Betere toegang tot pensioenfondsbesturen 14
Vragen? 15
Langer doorwerken 16 Het huidige voorstel kent pas in 2020 een verhoging van de AOW tot 66 jaar. Verdere verhoging staat nog niet vast en is afhankelijk van de toekomstige levensverwachting. Maar het huidige wetsvoorstel houdt ook in dat, afhankelijk van de stijging van de levensverwachting, de pensioenleeftijd straks iedere 5 jaar met 1 jaar omhoog kan gaan. Dit zou voor iemand die nu 33 jaar oud is kunnen betekenen dat hij pas op leeftijd 72 aanspraak kan maken op AOW, terwijl zijn werknemerspensioen pas op leeftijd 74 jaar in zal gaan. Wat vindt u hiervan? Gaat verhoging van de AO-leeftijd in 2020 snel / ver genoeg? Langer doorwerken tot..75?? Zou pensioendatum afhankelijk moeten zijn van leeftijd, of van bijvoorbeeld (de kwaliteit van) een vaste resterende levensverwachting of van de werkzame of betalende periode? Willen we tot 75 doorwerken? Heeft een werkgever werk voor 75-jarigen en wat betekent dit voor het HR-beleid? Is een compensatie voor verslechterende arbeidsvoorwaarde op zijn plaats? Wanneer eindigt arbeidsovereenkomst als AOW- en pensioendatum niet meer samenvallen, en beide flexibel zijn?
Pensioenfondsen Pensioenfondsen hebben in het verleden verplicht moeten korten op de premies. Hierdoor zijn er geen voldoende buffers ontstaan voor slechtere tijden. Deze slechtere tijden zijn nu aangebroken: langere levensverwachting, lagere rendementen, maar vooral ook worden de toekomstige verplichtingen contant gemaakt tegen een (extreem) lage rekenrente. Hoe moeten pensioenfondsen met hun tekorten omgaan? 17 1. Korten of inhaalpremie? 2. De actuele marktrente of prognose rendement? Is huidige actuele marktrente wel een goede maatstaf voor toekomstig rendement? Is het contant maken van pensioenverplichtingen tegen een hoger prognose rendement puur speculatie over de ruggen van jongeren? 3. Doorsneepremie & verplichte deelname (nu de uitkeringen niet (meer) worden gegarandeerd)? Alternatieven: keuzevrijheid voor: o o Werkgever? Werknemer, individueel of collectief? of verzekeren? 4. Domino-effect onder pensioenfondsen?
Schets een ideaal en vooral haalbaar toekomstig pensioenlandschap 18
Deloitte Pension Advisory mr. Appie T. van Haaren Telefoonnr 088 288 0082 Mobiel 06 2127 2290 E-mail avanhaaren@deloitte.nl mr. Carina E.J. Houwen Telefoonnr 088 288 0160 Mobiel 06 1258 1618 E-mail chouwen@deloitte.nl 19