s tichting ouw esearch Computertoepassingen in het bouwtechnisch onderwijs a
rapporteurs: ing. K. H. Dekker ir. F. Pries KD / Consultants
stichtingbouwi""esearch Computertoepassingen in het bouwtechnisch onderwijs Rotterdam, 1989
De stichting stelt zich ten doel: a. in de bouwnijverheid produktiviteit en kwaliteit te verhogen, en de continuïteit in de werkgelegenheid te bevorderen; b. de kennis op het terrein van de bouwnijverheid te vergroten en te verspreiden naar en binnen alle organisaties waarmede de stichting een relatie onderhoudt; c. voorts al hetgeen dat met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens. Nochtans moet de mogelijkheid dat zich toch onjuistheden in deze publikatie zouden bevinden niet worden uitgesloten. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. De stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan deze publikatie hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie in deze publikatie. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permis sion from the Stichting Bouwresearch.
3 Inhoud WOORD VOORAF... 5 SAMENVATTING EN CONCLUSIES... 7 I Implementatie van de bevindingen... 7 11 Conclusies... 8 111 Verantwoording... 9 SUMMARy... 11 1 Inleiding... 13 1.1 Achtergrond en doelstelling... 13 2 Vaardigheden... 15 2.1 Inleiding... 15 2.2 De wensen van de bouwpraktijk... 15 3 Praktijktoepassingen... 27 3.1 Inleiding... 27 3.2 Praktijktoepassingen... 28 Bijlage 1 Onderzoeksmodel Bijlage 2 Enquête Bijlage 3 Terminologie. Bijlage 4 Bronnen Bijlage 5 Overzicht software
5 WOORD VOORAF Niet alleen insiders weten dat het beter kan, nee beter moet, met de aansluiting van het onderwijs op de beroepspraktijk. Naast mensen die er ambtshalve mee bezig zijn, zijn er ook "gedrevenen" die aan die verbetering werken. Als het dan ook nog over de informatietechnologie gaat, lijkt de motivatie om daaraan te werken gemakkelijk te vinden. Bijna iedereen weet immers dat informatietechnologie het middel bij uitstek is waarmee "onze toekomst wordt gemaakt". In de bouw is de aansluiting van het onderwijs op de beroepspraktijk en vooral die waar het de informatica betreft extra moeilijk omdat de bouw maar matig geordend is, de bouwmarkt sterk in beweging is en ook het onderwijs aan veranderingen onderhevig is. Het was mij een genoegen met een zo breed georiënteerde groep "gedrevenen" te hebben mogen samenwerken om de praktische wensen en de op dit moment gebruikte toepassingen t.b.v. het aansluiten van bouwonderwijs op de bouwpraktijk te verzamelen. Wij danken ook de groep mensen die dit rapport hebben willen toetsen, voor hun gewaardeerde inbreng. Hiermee is het draagvlak nog breder. Dit rapport dient slechts als toelichting op wat er gedurende de studie aan visie bij de rapportopstellers is ontstaan. Er is afgesproken dat de daadwerkelijke presentatie van de rapportinhoud door de opstellers zelf zal worden gedaan. Dit kan betekenen dat dit rapport gaat en blijft leven. Wij hopen dat u ook de opstellers weet te vinden. Op hun medewerking om de inhoud van dit rapport ook in de toekomst dichtbij u te houden of te brengen kunt U rekenen. Ook al omdat zij de "Bouw BV Nederland" met optimaal toegeruste afgestudeerden van het Hoger en Middelbaar Bouwtechnisch onderwijs een betere toekomst willen geven. Dit rapport is tot stand gebracht door een door de Stichting Bouwresearch benoemde studiecommissie en een aantal rapporteurs. De studiecommissie en de rapporteurs zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het resultaat. De studiecommissie die het onderzoek "Computertoepassingen in het bouwtechnisch onderwijs" (dat mede door het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening werd gefinancierd) begeleidde, was als volgt samengesteld: Werner, ir. J. Baltesen, drs. L.M. Besselaar, mr. I.H.C. van den Blok, ir R. Flapper, H.A.J. Grooten, ir P.A.H.M. Middelkoop, J. van Trabsky, ir. W. Dekker, ing K.H. Pries, ir F. Kon. Volker Stevin N.V. Voorzitter Stichting Bouwresearch Coördinator NIVAG MTS - Utrecht Nelissen van Egteren Chr. Hogeschool Windesheim Zwolle EGM -architecten Ministerie VROM - DCB KD/Consultants KD/Consultants Rapporteur Rapporteur
6 Dit rapport is, alvorens naar buiten gebracht, getoetst bij een aantal bedrijven en instanties. In alfabetische volgorde: Gemeente Werken Den Haag HBO NVOB NVWB TBI Holding bv Daarnaast staan in bijlage 2 de namen vermeld van degenen die zijn benaderd voor de enquête. ir. J. Werner, voorzitter
7 SAMENVATTING EN CONCLUSIES Waarin de belangrijkste bevindingen en suggesties m.b.t. implementatie daarvan, alsmede een korte verantwoording. In dit onderzoek is bezien welke wensen de beroepspraktijk heeft met betrekking tot het computerkennisniveau van bouwtechnische afstudeerders. Door middel van een enquête en interviews is onderzocht wat de bouwpraktijk verwacht van het onderwijs. Daarnaast is ingegaan op de actuele situatie binnen het onderwijs. Het rapport resulteert in een aantal aanbevelingen voor verbetering en de wijze waarop deze geïmplementeerd kunnen worden. Daarnaast wordt een beeld geschetst van de criteria waaraan een afgestudeerde (volgens het bouwbedrijfsleven) moet voldoen. I Implementatie van de bevindingen; contacten tussen onderwijs en praktijk Het beschrijven van een ideaalbeeld leidt nooit direct tot het tot stand komen van dat ideaal. Er zal minstens sprake zijn van een invoeringstraject. Een invoering die door een aantal factoren belemmerd kan worden. Het onderwijs moet bijvoorbeeld zeer zorgvuldig manoeuvreren met (te) krappe middelen. Toch is er een aantal aanknopingspunten voor verbetering te noemen. Zowel het onderwijs als het bedrijfsleven willen een meer directe relatie. De huidige situatie wordt op dat punt als negatief beoordeeld. Er is dus ruimte voor verbetering. Vanuit platforms moet dat wederzijdse contact worden verbeterd. SBR zal daarom een aantal startbijeenkomsten organiseren. Daarnaast moeten natuurlijk ook individuele instituten/organisaties wederzijds contact zoeken. Aanknopingspunten zijn onder meer de volgende: Aan de hand van het voorliggende rapport kunnen onderwijsinstituten hun huidige hard- en software inventariseren, analyseren (plan opstellen) en vervolgens actualiseren. Docenten uit de praktijk; bij het bedrijfsleven zit veel kennis. Deze kennis kan voor het onderwijs ontsloten worden door het organiseren van gastcolleges. Veel praktijkmensen zijn bereid om incidenteel een optreden te verzorgen. Een en ander kan (eventueel) tegen betaling (of een andere tegenprestatie zoals de eerste keuze uit afgestudeerden) geschieden. Excursies naar bedrijven; studenten kunnen door excursies en stages kennismaken met het bedrijfsleven. Veel bedrijven zijn bereid om incidenteel een dergelijke ontvangst te organiseren en stagiaires aan te nemen. Bijscholing van leraren in de praktijk; om leerkrachten "up to date te houden" moeten zij voeling met de praktijk houden. Om die reden zijn periodieke korte verblijven (stages) in het bedrijfsleven aanbevelenswaardig, dit naast bijvoorbeeld activiteiten in NABONT-verband.
8 Voor het onderwijs geschikte software; het onderwijs heeft behoefte aan bruikbare software. Zulke software bestaat momenteel nauwelijks. Het opzetten van bruikbare software kan al op een betrekkelijk eenvoudig niveau beginnen. Bijvoorbeeld door toevoeging van een "helpfunctie" en goede handleidingen. Zulke opties zijn niet alleen voor scholen van belang; ook het zakelijk gebruik is gebaat bij goede helpfuncties en handleidingen! Na- en bijscholing van praktijkmensen; het bedrijfsleven wil vanuit onderwijsinstituten na- en bijscholing aangeboden krijgen. Onderwijsinstituten willen dergelijke commerciële activiteiten wel ontplooien. Voor onderwijsinstituten ligt hier derhalve een nog te weinig ontgonnen markt. 11 Conclusies Algemeen Nogmaals moet benadrukt worden dat het computergebruik als een (hulp )middel moet worden gezien en niet als doel op zichzelf. De pragmatiek staat voorop: "een afgestudeerde moet kunnen tekenen/rekenen/plannen en managen; maar óók met de computer". De actuele situatie met betrekking tot de wijze waarop de computer momenteel in het bouwtechnische onderwijs (maar ook in de bouwpraktijk) wordt gebruikt is zeer onvoldoende. Dit over de gehele linie en voor alle onderwijsniveaus. Het beeld dat het onderwijs en de praktijk van elkaars mogelijkheden en behoeften hebben loopt nogal uiteen. Men blijkt elkaar onvoldoende te kennen. Toch blijkt dat beide partijen "wel willen". Men wil een meer nadrukkelijke band tussen het onderwijs en de praktijk. Duidelijk naar voren kwam dat een sterk accent dient te worden gelegd bij het gebruik van micro-computers. Wensen van de bouw De wens van de bouwpraktijk met betrekking tot de schoolverlater is te omschrijven als:"een goed toegeruste medewerker die verder is dan de praktijk". Op zichzelf geen verrassende uitspraak. In hoofdstuk 2 is zeer gedetailleerd aangegeven met welke vaardigheden een schoolverlater "goed toegerust" zou zijn. Een accent moet liggen op het praktisch nut van het computergebruik. Het heeft geen zin om tijdens het onderwijs te leren omgaan met zeer gespecialiseerde toepassingen. Men moet kunnen omgaan met basis toepassingen zoals teken pakketten, spreadsheets en tekstverwerkers. Er is geen behoefte aan programmeervaardigheid in bijvoorbeeld Basic, C of Pascal.