Copyright SBR, Rotterdam

Transcriptie

1

2 rapporteur: ir. J. F. van Mierlo TNO-IBBC

3 Wonen in de kou? 110 Rotterdam, 1985 r(br Stichting Bouwresearch

4 Het doel van de Stichting is het coördineren, stimuleren en begeleiden van speurwerk op het gebied van de bouwvoorbereiding, de bouwtechniek en de bedrijfstechniek in de bouwnijverheid, alsmede de. verbreiding van de resultaten daarvan, zowel ten behoeve van de opleiding als tot de vorming van kennis bij het bouwen. De Stichting verstrekt opdrachten aan researchinstituten; zij vormt stuurgroepen en studiecommissies voor onderwerpen die zij in opdracht geeft. De Stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens. Nochtans moet niet worden uitgesloten de mogelijkheid dat zich toch onjuistheden in deze publikatie zouden bevinden. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. De Stichting sluit, mede ten behoeve van al degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze gegevens. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the Stichting Bouwresearch.

5 -3- INHOUD WOORD VOORAF SAMENVATTING SUMMARY INLEIDING HET BINNENKLIMAAT EN DE BEHAAGLIJKHEID PROCESSEN DIE ENERGIE AFVOEREN De warmtestromen door de bouwconstructies Het warmteverlies door het afvoeren van ventilatielucht Energieverlies door ventilatielucht Onregelmatigheden in de ventilatie Energieverlies door de verdamping van water Energieverlies door ventilatie ten behoeve van de c.v.-ketel Het energieverlies door de afvoer van warm water Het energieverlies door de verlichting en de werking van apparaten De afvoer van energie door het verwijderen van vuilnis Samenvatting PROCESSEN DIE ENERGIE OPLEVEREN Het verbranden van brandstoffen Vaste brandstoffen Gas en olie De kachel De c.v. Blokverwarming, wijkverwarming en stadsverwarming De vrijkomende warmte uit elektriciteitsverbruik en van warm water Warmteterugwinning uit ventilatielucht Passieve zonne-energie Zonnecollectoren Windmolens De aanwezigheid van mensen Samenvatting DE ENERGIEBALANS HET VERMINDEREN VAN HET ENERGIEVERBRUIK De factoren die de hoeveelheid energieverlies vanwege ruimteverwarming bepalen 60

6 Verkleining van het buitenoppervlak Vergroting van de warmteweerstand Verlaging van de binnentemperatuur De factoren die de hoeveelheid energieverlies vanwege de ventilatie bepalen Voorbeelden van innovatief denken HET VERMINDEREN VAN DE HOEVEELHEID OP TE WEKKEN ENERGIE De ketel De leidingen De radiatoren De regeling Het onderhoud Samenvatting MAATREGELEN VOOR ENERGIEBESPARING De keuze van de woning De keuze van de leefstijl Besparing zonder investering Buitenwanden Behandeling aan de binnenzijde Behandeling in de spouw Behandeling aan de buitenzijde Ramen en deuren Houten ramen en kozijnen Stalen ramen en kozijnen Borstweringen Luiken Vloeren De begane-grond vloer De vloer van de verdieping De zoldervloer Daken Platte daken Pannendaken met een dampremmende laag Pannendaken zonder een dampremmende laag Kierdichting Kieren rond kozijnen Kieren rond ramen en deuren Kieren in wanden en daken Luchtdichtheid Beheersing van de ventilatie Bouwkundige omstandigheden De verwarmingsinstallatie De zon KOSTEN EN BATEN VAN HET NEMEN VAN MAATREGELEN Argumenten voor energiebesparing Maatregelen in de leefwijze De berekening van de terugverdientijd

7 De vermindering van het gasverbruik door het toepassen van isolatie De kosten van energiebesparende maatregelen Maatregelen aan de verwarmingsinstallatie Het schoonhouden van de ketel De economiser De VR-ketel De HR-ketel Het isoleren van leidingen Maatregelen in verband met tocht en ventilatie Maatregelen in verband met warmtetransmissie Dubbelglas Voorzetramen Buitenwanden Hellende daken Platte daken Vloer woonkamer Isolatiepanelen bij de radiatoren in de woonkamer Warmteschilden bij de radiator Samenvatting terugverdientijden DE VOLGORDE VAN HET NEMEN VAN MAATREGELEN 9. 1 De leefwijze 9. 2 De keuze van de woning 9. 3 Technische maatregelen Het beperken van tocht Het beperken van verliezen in de verwarmingsinstallatie Het beperken van de warmteverliezen vanuit de woning OVERWEGINGEN ROND ENERGIEBESPARING De omvang van de besparingen Blijf verstandig Verkeerde zuinigheid OVERHEID EN ENERGIE Het overheidsbeleid en de energie Het programma isolatie bestaande woningen De eisen voor de isolatie van de nieuwbouw Subsidie voor energiebesparende maatregelen De HR-ketel Warmte-isolatie van de huurwoning Warmte-isolatie voor de eigen woning

8 Inlichtingen ONDERWERPEN VOOR VERDERE ACTIE Het milieu Het huisvestingsniveau De zuinige en toch droge woning Ontwikkelingen voor verdere energiebesparing Verbetering van bestaande woningen De brandveiligheid van woningen Onderzoek in andere disciplines De juridische consequenties van schade Voorlichting aan bewoners BIJLAGEN HET S.I.-STELSEL ISOLATIE, BEHAAGLIJKHEID EN ENERGIE- VERBRUIK Isolatiematerialen Spouwen Isolatie en NEN De afwijkingen van de theoretische aannamen 2. 5 De isolatie van leidingen 3 DE BINNENTEMPERATUUR EN HET AANTAL GRAADDAGEN 4 WATER, LUCHT EN ENERGIE 5 HET ENERGIEVERLIES DOOR VENTILATIE 6 HET VERBRANDINGSPROCES 6. 1 De verbranding van aardgas en de afvoer van condenswater 6. 2 De verbranding van olie 6. 3 De verbranding van kolen DE VENTILATIE IN DE STOOKRUIMTE ENERGIEVERBRUIK VOOR HET VERWARMEN VAN WATER VOOR EEN GEZIN VAN 4 PERSONEN GEMETEN VERBRUIKSCIJFERS VAN ENERGIE Het cijfermateriaal De voorbeelden en hun eigenschappen Vergelijking van de verbruikscijfers in de verschillende situaties De volgorde van de verbruikscijfers en van de woonsituaties 191

9 De verbruikstoename en de eigenschappen van de woonsituatie Conclusies Vergelijking van de verbruikscijfers uit De volgorde van de woonsituaties uit De eigenschappen van de woonsituaties uit Verbruikscijfers in nieuwe woningwetwoningen DE ENERGIEKOSTEN DE ZON IN DE BILT 200 Ilo 1 De hoeveelheid zonneschijn 200 Ilo 2 De stand van de zon 202 Ilo 3 De effecten van de zonneschijn DE WINDSNELHEDEN LITERATUUR 215

10