De bouwsector en Europa 1992;

Transcriptie

1 DE EUROPESE MARKT s tichting h ouwr search De bouwsector en Europa 1992; een marktoriëntatie voor België, Frankrik, Groot-Brittannië en West-Duitsland West-Duitsland

2 rapporteurs: drs. D. Reitsma, rapporteur ir. drs. J. V. Aalten, co-rapporteur drs. M. H. Langenberg, co-rapporteur drs. ing. N. J. T.Bol, co-rapporteur Kolpron Management Support

3 st ie ht i ng:bouw re h De bouwsector en Europa 1992; een marktoriëntatie voor België, Frankrik, Groot-Brittannië en West-Duitsland Rotterdam, 1990 West-Duitsland

4 De stichting stelt zich ten doel: a. in de bouwniverheid produktiviteit en kwaliteit te verhogen, en de continuïteit in de werkgelegenheid te bevorderen; b. de kennis op het terrein van de bouwniverheid te vergroten en te verspreiden naar en binnen alle organisaties waarmede de stichting een relatie onderhoudt; c. voorts al hetgeen dat met een en ander rechtstreeks of zidelings verband houdt of daartoe bevorderlik kan zin, alles in de ruimste zin des woords. De stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelike zorgvuldigheid betracht bi het verwerken -volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens. Nochtans moet de mogelikheid dat zich toch onuistheden in deze publikatie zouden bevinden niet worden uitgesloten. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. De stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan deze publikatie hebben meegewerkt, iedere aansprakelikheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie in deze publikatie. ISBN Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wize ook, zonder voorafgaande schriftelike toestemming van de Stichting Bouwresearch en Min. van Economische Zaken.. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the Stichting Bouwresearch. )

5 INHOUDSOPGA VE: 1. INLEIDIN"G SAMENVA ITING/SUMMARY , 3. ON1WIKKELINGENOPDEBOUWMARKT Algemene economische analyse Ontwikkelingen van het bouwvolume Prisniveau Vergeliking met Nederland WONIN'GMARKT...' Woningvoorraad... ' Verwachte ontwikkeling van de woningmarkt Sociale woningbouw UTILITEITSBOUW... ' Omvang en samenstelling van de markt Private utiliteitsbouw GROND, WEG-ENWATERBOUW PARTICIPANTEN De opdrachtgevers Aannemers De toeleveranciers Specialisten...: Architecten Ingenieurs... ', Adviseurs BOUWPROCES... ' REGELGEVIN"G... \ Inleiding'... : Aanbesteding... '... ; Regelgeving Toelichting Uitvoering... ' Regelgeving Toelichting Publiekrechtelike voorschriften O. RANDVOORWAARDEN VOOR ACQUISITIE BELANGRIJKSTE REGIO'S WEERGAVE VAN DE GESPREKKEN CONCLUSIES EN AANBEVELIN"GEN... 69

6 BIJLAGEN... '.. 71 Bilage 1: Belangrikste demografische en economische indicatoren van de Bondsrepubliek Bilage 2: Structuurschema van de bouwmarkt Bilage 3: Regionale indicatoren van de bouweconomie Bilage 4: Gereedgemelde utiliteitsbouw naar m2, m3 en aantallen Bilage 5: Loonkosten en sociale zekerheid in de bouw Bilage 6: Ontwikkelingen van de grondstofproduktie in 1988 Bilage 7: Produktie van toeleveranciers Bilage 8: Verantwoordelikheden voor architectenen ingenieurs Bilage 9: List van geïnterviewden Bilage 10: Begrippenlist Bilage 11: Adressenlist Bilage 12: Literatuurlist Bilage 13: Eindnoten

7 WOORD VOORAF Met de komst van de Interne Markt in het Europa na 1992 is de belangstelling voor de Europese bouwmarkt sterk toegenomen. Verandert er weinig of ligt er echt een Europese bouwmarkt in het verschiet en hoe kan daarop worden ingespeeld. Voor de Stichting Bouwresearch een aansporing hierin mede helderheid te verschaffen. Allereerst is een inventarisatie van onderzoeksaanbod en onderzoekswensen met betrekking tot de gevolgen van een verenigd Europa voor de bouwniverheid uitgevoerd De resultaten ervan zin vastgelegd in SBR-rapport F-26 "Onderzoeksaanbod en onderzoeksbehoeften met betrekking tot de Europese bouwmarkt". Uit dit rapport blikt dat er zeer grote lacunes zitten in onze kennis, maar ook dat er veel kennis is vergaard. De lacunes in die kennis zullen snel moeten worden opgevuld. Daarnaast zal de aanwezige kennis gedoseerd moeten worden overgedragen. Op basis van deze inventarisatie heeft de Stichting Bouwresearch aan Kolpron Management Support een vervolgopdracht verstrekt teneinde in een aantal van de geconstateerde behoeften te voorzien, toegesneden op de individuele bedriven. Daarnaast heeft de SBR een aantal vervolgonderzoeken in voorbereiding, gericht op de werknemer in de bouw na 1992, garanties en aansprakelikheid in een aantal EG-landen, en op de bouwmarkt in Oost-Europa. Met de voorliggende SBR-rapporten is een onderzoek naar de bouwmarkten in Groot-Brittannië, Frankrik, België en West-Duitsland afgerond. De resultaten zin vastgelegd in 4 delen die elk over één land handelen. De rapporten zin geschreven door een team onder leiding van Drs. D. Reitsma. Het onderzoeksteam bestond verder uit Ir. Drs. J. V. Aalten, Drs. M.H. Langenbergv.d. Klauwen Drs. Ing. N.J.T. Bol. De rapporten over België en West-Duitsland fungeerden inmiddels tevens als basis voor twee NVOB publikaties die eind 1990 zullen verschinen. Het onderzoek werd mede mogelik gemaakt door een subsidie van het "Bureau 1992" van het Ministerie van Economische Zaken. Dit onderzoek is begeleid door een SBR-studiecommissie. Er is getracht de samenstelling van deze commissie een zo breed mogelike afspiegeling van de Nederlandse bouwen de onderzoeksinstellingen te laten zin. Hoewel de leden van de commissie zeer actief aan het onderzoek hebben bigedragen, is een apart woord van dank aan de heer Loschacoff op zin plaats.de studie-commissie was ten tide van de publicatie als volgt samengesteld: Ir. A. van Hengel, voorzitter - Groep 5 Riswik; Ir. P.K. van der Schuit, coördinator - Stichting Bouwresearch Rotterdam; Drs. J. van Egmond, EZ-begeleider - Min. van Economische Zaken Den Haag; Ir. F.W. van den Berg - HBG Riswik; Ing. L.L.J. Daems sr. - Bobema BV Heerlen; Ing. K.H. Dekker - KD/Consultants BV Voorburg; Ir. H.R. Haarman - EG-Beraad voor de Bouw; Ir. R. Hoes - Grabowsky en Poort Den Haag; Ir. M.J. Loschacoff, Adviseur Ministerie van VROM - Noord Gouwe; Ir. Drs. J.B.M. Louwe - mbc-tno Delft; Ir. A.W.C. Marinissen - IGB Bouwen aannemingsbedrif BV Breda; Drs. R.J. Winands - NVTB, Den Haag; Ing. O.A. Jansen, corresponderend lid - NVOB, Baarn; Drs. T.I. Tan, corresponderend lid - A VBB, Den Haag; Drs. D. Reitsma, rapporteur - Kolpron Management Support Rotterdam; Ir. Drs. J. V. Aalten, co-rapporteur - Kolpron Management Support Rotterdam; Drs. M.H. Langenberg - v.d. Klauw, co-rapporteur, Kolpron Management Support Rotteroam; Drs. Ing. N.J.T. Bol, co-rapporteur, Kolpron Management Support Rotterdam.

8

9 1 1. INLEIDING Stichting Bouwresearch (SBR) voert eel) onderzoeksprogramma uit met als hoofdthema de Europese eenwording (1992). Eén van de onderzoeken is gericht op het verschaffen van een inzicht in de bouwmarkt van een aantal Europese landen. Deze landen zin Groot-Brittannië, België, Frankrik en West-Duitsland. Ondernemers die in Groot-Brittannië, België, Frankrik en West-Duitsland activiteiten willen ontwikkelen, lopen tegen problemen op, omdat er per land onverwachte en aanzienlike verschillen met de Nederlandse bouwpraktik bliken te zin. Primair doel van het onderzoek is het verkrigen en het vergroten van inzicht in de structuur van de deelmarkten en de aard van het bouwprodukt daarop. De kansen op slagvaardig en commercieel succesvol opereren voor de betrokken bedriven worden hierdoor vergroot. De doelgroepen voor deze rapporten zin de uitvoerende bouwbedriven, de toeleveranciers, architectenbureaus en andere adviesbureaus die in de bouw actief zin. Er is gestreefd het presenteren van zo praktisch mogelike informatie. De informatie is in de vier rapporten op gelike wize gepresenteerd, maar is niet altid volledig vergelikbaar of even compleet. Door de omvang van de doelgroep alsmede de hoeveelheid onderzochte onderwerpen is elk theoretisch kader achterwege gelaten. Ook is het binnen het kader van een dergelik onderzoek niet mogelik volledigheid na te streven. In de rapporten worden de algemene ontwikkelingen op de bouwmarkt ook de ontwikkelingen op de woningmarkt, de utiliteitsbouw en de grond-, weg- en waterbouw afzonderlik besproken. Er wordt een analyse gegeven van de participanten en hun rol in het bouwproces. Daarbi wordt ook het bouwproces afzonderlik beschreven, waarbi de verschillende procesmogelikheden aan de orde zin gesteld. Aansluitend wordt een overzicht gegeven van belangrike onderdelen van de regelgeving waarmee rekening moet worden gehouden. Tot slot worden de belangrikste regio's in de verschillende landen aangegeven. In het onderzoek is naast het verwerken van informatie uit literatuurstudie en cifermatige gegevens ook gebruik gemaakt van interviews met deskundigen uit de verschillende landen. Door deze gesprekken wordt in de rapporten regelmatig de theoretische.gang van zaken aangevuld met een beschriving hoe het in de praktik volgens de geïnterviewden gaat of worden voor de ondernemers belangrike kanttekeningen bi de formele procedures geplaatst. Deze opmerkingen zin ook gemaakt indien de informatiebronnen voor bepaalde doeleinden niet goed bruikbaar bleken. In het voorliggende rapport wordt de Duitse bouwmarkt beschreven. In het onderzoek is niet ingegaan op de ontwikkelingen met betrekking tot de DDR. De lezer die snel een indruk wil krigen van de omvang en de resultaten van dit onderzoek wordt geadviseerd de samenvatting en het hoofdstuk met de conclusies en de aanbevelingen te lezen. De hoofdstukken 3 tot en met 6 geven verder de sector gerichte feitelike marktinformatie, terwil in de hoofdstukken 7, 8, 9 en 10 ingegaan wordt op het bouwproces en de participanten daarin.

10