Preadvies Portefeuillehouder : W.C. Luijendijk Datum collegebesluit : 24 mei 2011 Corr. nr.: 2011.06428 Onderwerp : Voorstel om met instemming kennis te nemen van het regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant Programma : 2. Openbare orde en veiligheid Commissie : Bestuur en Middelen Agenda nr. : 20, 2011/36 Aan de raad van de gemeente Loon op Zand, 0. Samenvatting De wet bepaalt dat het bestuur van de Veiligheidsregio een risicoprofiel moet vaststellen. Het regionale risicoprofiel beschrijft de risicovolle situaties binnen de Veiligheidsregio s die tot een brand, ramp of crisis kunnen leiden. Het bestuur van de Veiligheidsregio heeft de verplichting het concept van het risicoprofiel voor te leggen aan alle gemeenteraden; de zogenaamde haalplicht bij gemeenteraden. De raden moeten in het concept van het risicoprofiel kunnen zien welke risico s voor hun gemeente relevant zijn, en het concept zo nodig aanvullen met eigen onderkende risico s. Ook kunnen zij lokale beleidsprioriteiten en veiligheidsthema s naar voren brengen voor het beleidsplan. Het bestuur van de Veiligheidsregio stelt op basis van het risicoprofiel het beleidsplan vast. Wat is een regionaal risicoprofiel Het regionaal risicoprofiel is een inventarisatie en analyse van de in een Veiligheidsregio aanwezige risico s, inclusief relevante risico s uit aangrenzende gebieden. De risico-inventarisatie omvat een overzicht van de aanwezige risicovolle situaties en de soorten incidenten die zich daardoor kunnen voordoen. 1. Inleiding Op 1 oktober 2010 is de Wet Veiligheidsregio s in werking getreden. Deze wet bepaalt dat elke Veiligheidsregio per april 2011 dient te beschikken over een regionaal risicoprofiel (artikel 15 Wet Veiligheidsregio s), en per juli 2011 over een beleidsplan waarin het beleid is vastgelegd ten aanzien van de taken van de Veiligheidsregio. Het bestuur van de Veiligheidsregio stelt eenmaal per vier jaar het beleidsplan vast (artikel 14 Wet Veiligheidsregio s). De Veiligheidsregio is als verlengd lokaal bestuur ingesteld om taken uit te voeren namens en voor gemeenten. Omdat het risicoprofiel de basis vormt voor het beleidsplan, heeft de wetgever het risicoprofiel nadrukkelijk als instrument gepositioneerd om de gemeenteraden directe invloed te geven op het beleid van de Veiligheidsregio. Raad \ 2011 \ preadvies regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant 1
Het beleidsplan is gebaseerd op het risicoprofiel van de regio. Het brandrisicoprofiel is een verbijzondering van het generieke regionale risicoprofiel. De Wet Veiligheidsregio s eist dat het beleidsplan de opkomsttijden van de brandweer moet omvatten, alsmede de maatregelen en voorzieningen van de brandweer om daaraan te voldoen. Het dekkings- en specialismenspreidingsplan beschrijft de inrichting van de repressieve brandweerzorg in Midden- en West-Brabant. Belangrijke basis van dit plan zijn het brandrisicoprofiel en de opkomsttijden. Het Algemeen Bestuur van de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant heeft op 31 maart 2011 besloten om het beleidsplan, het generieke regionale risicoprofiel en het brandrisicoprofiel voorlopig vast te stellen. Tevens heeft het Algemeen Bestuur op grond van het brandrisicoprofiel de opkomsttijden repressieve brandweerzorg en het dekkings- en specialismenspreidingsplan voor brandweermaterieel/-materiaal voorlopig vastgesteld. Op 7 juli 2011 zal het Algemeen Bestuur de plannen en voorstellen definitief vaststellen, nadat de gemeenteraden van de 26 in de Veiligheidsregio deelnemende gemeenten in de gelegenheid zijn gesteld hun zienswijze of wensen kenbaar te maken aan het bestuur van de Veiligheidsregio. 2. Wat willen we bereiken (Wat is het doel van het risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant?) Het risicoprofiel van Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant vormt één van de belangrijkste pijlers onder het beleidsplan. Welke risico s die kunnen leiden tot een brand, ramp of crisis, doen zich voor binnen onze regio? Om welke soorten branden, rampen of crises gaat het dan? En wat zijn hiervan de te verwachten gevolgen? Daar gaat het om bij het risicoprofiel. Het brengt de actuele situatie voor de regio in kaart en dient als basis voor de risicoagenda die aangeeft in welke mate de regio meer of minder voldoende is voorbereid op de geïnventariseerde risico s. De informatie uit het risicoprofiel stelt de regio in staat om zijn operationele prestaties, in de vorm van menskracht en middelen, af te stemmen op de aanwezige risico s. Het risicoprofiel geeft niet de situatie per gemeente in de regio weer. Maar gemeenten hebben met het profiel wel informatie in handen, waarmee zij op lokaal niveau invulling kunnen geven aan risicobeheersing. Het profiel vormt ook de basis voor de risicocommunicatie met burgers, die daarmee de beoogde eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen bij het voorkomen van en het handelen in geval van onveilige situaties. 3. Wat gaan we daarvoor doen (Korte beschrijving van de inhoud van het regionaal risicoprofiel) Het risicoprofiel beschrijft generiek de risico s die zich binnen onze regio kunnen voordoen. Na de inventarisatie van risico s zijn die risico s geanalyseerd op enerzijds de (maatschappelijke, economische en natuurlijke) impact en anderzijds de mate van waarschijnlijkheid waarin die risico s zich binnen onze regio kunnen voordoen. Daar waar impact en waarschijnlijkheid ten opzichte van elkaar het hoogst scoren, dient de inzet van de operationele diensten gericht te zijn. Voor onze regio gaat het in dit verband om vier prioriteiten, te weten: overstromingen, bedreiging van de volksgezondheid/ziektegolf, uitval van nutsvoorzieningen en ongeval met gevaarlijke stoffen. De inventarisatie en analyse van risico s zijn vervolgens doorgerekend voor wat betreft de beschikbare capaciteit van de operationele (hulp)diensten in onze regio om in voorkomende situaties rampen en/of crisis op adequate wijze het hoofd te kunnen bieden. Over de gehele linie is er sprake van een professioneel aanvaardbare (beschikbare) inzet, zij het dat op onderdelen extra maatregelen en/of acties noodzakelijk zijn. Raad \ 2011 \ preadvies regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant 2
De aanvullend noodzakelijke maatregelen en/of acties betreffen de onderstaande categorieën: Risicoagenda: risico hoog, onvoldoende in beeld De scenario s uitval nutsvoorzieningen en dreiging volksgezondheid/ziektegolf scoren hoog in het risicoprofiel. Daarnaast is uit de capaciteitenanalyse gebleken dat de effecten nog onvoldoende in beeld zijn. Uitval nutsvoorzieningen Nutsvoorzieningen zijn een onderdeel van de vitale infrastructuur. Eén van de kwetsbaarheden van de vitale infrastructuur is het uitvallen hiervan. De effecten van uitval van nutsvoorzieningen in de maatschappij zijn erg groot. Het grootste effect wordt verwacht bij de uitval van elektriciteit. Naast de directe gevolgen bij uitval van elektriciteit, zorgt het langdurig uitvallen van elektriciteit ook voor een kettingwerking, waarbij meerdere vitale infrastructuur uitvalt. Een voorbeeld: de pompen van cv-installaties (gas) en drinkwatergemalen (drinkwater) werken op elektriciteit en vallen uit bij langdurige uitval van elektriciteit. De effecten van het uitvallen van elektriciteit zijn erg divers. Deze effecten zijn onvoldoende in beeld bij gemeenten en betrokken hulpdiensten. Acties: per kolom binnen de eigen Veiligheidsregio in 2011 een continuïteitsplan te maken, bij uitval van elektra en/of ICT. Waarin continuïteit van de eigen hulpverleningsprocessen wordt omschreven en waar mogelijk hoe deze geborgd zijn; een mono- en multidisciplinaire inventarisatie maken van wat er binnen de regio speelt als de stroom langdurig uitvalt. En op basis hiervan gerichte acties opstellen ter verbetering van de hulpverlening, maar ook ter vergroting van de zelfredzaamheid van de maatschappij. Dreiging volksgezondheid/ziektegolf Alle partijen zijn het er over eens dat mocht dit scenario zich voordoen, dit een forse impact zal hebben op de samenleving. Per definitie zullen de capaciteiten ontoereikend zijn, en zullen keuzes moeten worden gemaakt welke taken en processen wel en welke niet of in verminderde vorm aandacht krijgen of opgepakt worden. In 2009 hebben de politie, brandweer en de GHOR hiervoor continuïteitsplannen opgesteld. Gezien de impact van het scenario en het gegeven dat ook eigen personeel van de hulpverleningsdiensten getroffen zal worden, acht men het niet zinvol om dit op te lossen met meer capaciteit. Wel is het van belang dat de hulpverleningsdiensten, alsmede de bestuurders, zich hiervan bewust zijn dat de samenleving bij dit scenario niet kan en mag uitgaan van een gelijke beschikbaarheid van de diensten. Acties: bestuurlijke afweging maken over de inzetbaarheid van de eigen hulpverlening ten tijde van een pandemie of ziektegolf. Welke taken kunnen en willen we nog verrichten voor de maatschappij? Dit biedt een basis om, afhankelijk van de pandemie of ziektegolf, op het moment dat dit speelt, bewuste keuzes te maken over de inzetbaarheid van de eigen hulpverlening. En hierover te communiceren richting de burgers; in samenwerking tussen de gemeenten, defensie en de geneeskundige hulpverlening generieke planvorming ontwikkelen voor vaccinatie. Risicoagenda hoog, capaciteiten (mogelijk) onvoldoende De scenario s ongeval gevaarlijke stoffen (binnen en buiten de regio samengenomen) en overstromingen scoren hoog in het risicoprofiel. Daarnaast is uit de capaciteitenanalyse gebleken dat de hulpverleningscapaciteit mogelijk onvoldoende is. Raad \ 2011 \ preadvies regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant 3
Ongeval gevaarlijke stoffen Bij een ongeval met gevaarlijke stoffen zijn wij voor meerdere hulpverleningsprocessen mogelijk niet in staat om de benodigde hulpverleningscapaciteit te leveren. De reden hiervoor is dat het handelingsperspectief afhankelijk is van de aard en tijdsdynamiek van de dreiging en het tijdsbestek om de hulpverleningsprocessen tijdig in te zetten vaak onvoldoende is. Procedures zijn goed doordacht en beoefend. Meer capaciteit zal niet of nauwelijks tot verbetering leiden. Binnen de Veiligheidsregio, maar ook landelijk, vinden er allerlei preventieve en pro-actieve maatregelen plaats die de kans van het voorkomen van een ramp verkleinen. Dit houdt niet alleen in het voorkomen van een incident, maar ook bij het voorkomen van een incident, het voorkomen of vertragen dat dit escaleert tot een groter incident, of mogelijk een ramp. Daarnaast is de rampbestrijding binnen onze regio dusdanig geregeld en beoefend dat de gevolgen bij een incident met gevaarlijke stoffen veelal beperkt blijven en de kans op doden en gewonden klein is. Acties: om ongevallen te voorkomen en de effecten van een ongeval te verkleinen, zijn taken op het gebied van risicobeheersing belangrijk. Het is van belang om te blijven investeren in voldoende capaciteit en kennis op dit vakgebied; een incident vindt vaak plaats door een fout in menselijk handelen. Het investeren in het vergroten van het veiligheidsbewustzijn bij personeel, werkzaam bij de risicovolle bedrijven, verkleint de kans op een incident. Dit kan door middel van communicatie ten tijde van toezicht; investeren in (risico)communicatie ter vergroting van de zelfredzaamheid van burgers, waardoor zij zichzelf ten tijde van een ongeval in veiligheid kunnen brengen en slachtoffers voorkomen worden; extra aandacht voor Brzo-inspecties en het investeren in aanwijstrajecten voor bedrijfsbrandweren bij de Brzo-plichtige bedrijven in de Veiligheidsregio. Overstromingen Bij een overstroming, waarbij evacuatie binnen één dag nodig is, zijn wij voor meerdere hulpverleningsprocessen mogelijk niet in staat om de benodigde hulpverleningscapaciteit te leveren. De reden hiervoor is dat het handelingsperspectief afhankelijk is van de tijdsdynamiek van de dreiging. En dat de korte tijd tussen aankondiging en optreden van het scenario onvoldoende is om de hulpverleningsprocessen tijdig in te zetten. In het project TMO is hier reeds voldoende aandacht aan besteed. Bij een evacuatietijd van vier dagen is de capaciteit voor het hulpverleningsproces ''Handhaven openbare orde'' mogelijk onvoldoende. Het grote gebied waarin niemand aanwezig is, vergt mogelijk te veel capaciteit van de politie om mogelijke plunderingen te voorkomen. Acties: door middel van risicocommunicatie de zelfredzaamheid van burgers vergroten. Op deze wijze kunnen burgers zichzelf en anderen sneller in veiligheid brengen ten tijde van een evacuatie. Of vooraf afspraken maken voor opvanglocaties bij bekenden in veilig gebied. Raad \ 2011 \ preadvies regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant 4
Capaciteiten mogelijk onvoldoende, kleine aandachts- en verbeterpunten of geen nadere acties mogelijk Paniek in menigten De aanleiding van het scenario 'paniek in menigte' is vaak iets onverwachts: een brandje, een vechtpartij, een plotselinge weersverandering. Paniek kan ontstaan als er bijvoorbeeld veel mensen in een beperkt gebied zijn, mensen zijn ingesloten (hekken) of een incident ontstaat. Veelal zijn de gevolgen van de paniek groter dan de gevolgen van het incident zelf. De gevolgen van paniek in menigten zijn bijvoorbeeld: veel mechanisch letsel, verdrukking en vertrapping. Daarnaast zijn er veel overige aanwezigen. Het is voor hulpdiensten moeilijk om slachtoffers te bereiken vanwege de grote groepen mensen. De politiecapaciteit zal zich bij dit ramptype in eerste instantie richten op het voorkomen van meerdere slachtoffers. Vanwege het veelal onverwachte karakter en de druk op de politieprocessen zal de capaciteit voor het begidsen mogelijk onvoldoende zijn. Actie: bij een daadwerkelijk incident een juiste afweging maken in de effectiviteit van de politieprocessen. Natuurbranden De capaciteit van de hulpverleningsprocessen Bron en emissiebestrijding en Ontruimen en evacueren zijn mogelijk onvoldoende ingeschat. Een goede bron en emissiebestrijding is afhankelijk van de beschikbaarheid van voldoende bluswater, de locatie van de natuurbrand ten opzichte van de blusvoertuigen en de toegankelijkheid van de brand. Als dit niet goed mogelijk is, kan en zal om bijstand gevraagd worden. Hierbij valt te denken aan een helikopter van defensie met waterzakken om te blussen. Voor het hulpverleningsproces Ontruimen en evacueren geldt dat de capaciteit weliswaar voldoende is, maar de vraag is hoe je mensen op een afgelegen camping of locatie bereikt en snel evacueert. Factoren die hierbij een rol spelen, zijn: de hoeveelheid mensen, toegankelijkheid en de kwaliteit van de BHV-organisatie op de camping. Actie: verbetering kan plaatsvinden door een goed geoefende BHV-organisatie, waarbij met behulp van goede instructies de zelfredzaamheid wordt verbeterd. De Veiligheidsregio kan hierin een rol spelen door de campingeigenaren hierop te attenderen en medewerking te verlenen aan ontruimingsoefeningen. Ongeval op water Voor het hulpverleningsproces Bron en emissiebestrijding is de capaciteit mogelijk onvoldoende bij het Schelde-Rijnkanaal en voor de redding met veel slachtoffers is de hulpverlening ontoereikend. Voor beide hulpverleningsprocessen zijn wij mogelijk niet in staat om de benodigde hulpverleningscapaciteit te leveren. De reden hiervoor is dat het handelingsperspectief afhankelijk is van de aard en tijdsdynamiek van het ongeval. Het tijdsbestek om de hulpverleningsprocessen tijdig in te zetten, is vaak onvoldoende. Raad \ 2011 \ preadvies regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant 5
Actie: incidentbestrijding op de vaarwegen staat op dit moment volop in de belangstelling. Diverse Veiligheidsregio s beraden zich hoe hiermee moet worden omgegaan. Omdat vaarwegen in de regio Midden- en West-Brabant veelal een natuurlijke grens vormen tussen Veiligheidregio s, lijkt samenwerking met andere regio s met betrekking tot incidentbestrijding op vaarwegen een voor de handliggend feit. Het organiseren van interregionale samenwerking met betrekking incidentbestrijding op vaarwegen is nog onderwerp van gesprek. Resultaten hiervan zijn bekend in deze beleidsperiode; het scenario met meer dan 100 slachtoffers is zeer groot om als Veiligheidsregio op voor te bereiden. Kritisch kijken naar de risico s van passagiersschepen voor onze regio en het bekijken van preventieve en pro-actieve maatregelen die de kans van een ramp verkleinen. Grootschalige ordeverstoring Gezien het scenario is er sprake van een enorme impact, waarbij de politieprocessen onder druk komen te staan. Bij dit scenario zal op meerdere terreinen ondersteuning van defensie gevraagd moeten worden. Binnen politie is hier al voldoende aandacht aan besteed en middelen worden zo optimaal mogelijk ingezet. Actie: geen nadere acties mogelijk. Wat wordt van de gemeenteraad gevraagd? Het bestuur van de Veiligheidsregio heeft op grond van artikel 15, lid 3, van de Wet Veiligheidsregio s de verplichting het concept van het risicoprofiel voor te leggen aan de gemeenteraden. De gemeenteraden moeten in het concept van het regionale risicoprofiel kunnen zien welke risico s voor hun gemeente relevant zijn en in de gelegenheid gesteld worden hun wensen omtrent het in het beleidsplan op te nemen beleid kenbaar te maken. De gemeenteraad wordt gevraagd om vóór 11 juni 2011 te reageren. In verband met de planning van de cycli is het echter niet mogelijk om dit onderwerp eerder te agenderen dan op 23 juni 2011. 4. Wat gaat het kosten Het risicoprofiel, het dekkingsplan en het beleidsplan zijn onderling samenhangend. De totaalkosten zijn terug te vinden in de begroting 2012 van de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. 5. Communicatie Op 31 januari 2011 heeft de heer N. van Mourik, directeur van de Veiligheidsregio, tijdens een raadsinformatieavond op het politiebureau informatie verschaft over rampenbestrijding en risicobeheersing in Midden- en West-Brabant. 6. Advies raadscommissie Dit voorstel is besproken in de vergadering van de commissie Bestuur en Middelen van 9 juni 2011. De griffier heeft ons over de bespreking het volgende bericht: Dit voorstel wordt besproken tezamen met de voorstellen inzake het brandrisicoprofiel, het beleidsplan 2011-2015 en de jaarrekening 2010 en de begroting 2012. In zijn algemeenheid wordt vastgesteld dat de preventie en bestrijding van branden en rampen met de instelling van de Veiligheidsregio op (grote) afstand is komen te staan. Deze afstand maakt het moeilijk voorstellen te overzien en de repercussies van voorstellen goed in te schatten. Voor wat betreft het voorliggende regionaal risicoprofiel wordt gevraagd naar de gemeentelijke inbreng bij het opstellen van het risicoprofiel. Wat hebben de eigen gemeentelijke deskundigen geadviseerd en zijn ook de relevante externe partijen in de gemeente (denk aan de grote recreatiebedrijven) geconsulteerd. Raad \ 2011 \ preadvies regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant 6
Portefeuillehouder de heer Luijendijk bevestigt dat de eigen gemeentelijke deskundigen en enkele relevante externe partijen zijn geconsulteerd. Hij zegt toe dat hij er bij de brandweer op aan zal dringen om de eigen inbreng zo maximaal mogelijk in beeld te brengen. Tenslotte geeft de portefeuillehouder nog een toelichting op enkele aspecten van het plan. Afgesproken wordt om het voorstel als bespreekstuk te agenderen voor de raadsvergadering van 23 juni 2011. 7. Voorgesteld wordt 1. kennis te nemen van bijgevoegde memo, waarin beschreven wordt welke documenten ter besluitvorming worden aangeboden; 2. met instemming kennis te nemen van het regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Middenen West-Brabant, met de daarin opgenomen relevante risico s en de specifieke speerpunten en prioriteiten voor de regio Midden- en West-Brabant, en hierop geen nadere zienswijze in te dienen. 8. Bijlagen 1. regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant (ter inzage); 2. overzicht van risicogevoelige bedrijven en locaties in de gemeente. Raad \ 2011 \ preadvies regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant 7
Besluit De raad van de gemeente Loon op Zand; gelet op artikel 15, lid 3, van de Wet Veiligheidsregio s; gezien het voorstel van het college van burgemeester en wethouders d.d. 24 mei 2011, nummer 2011/36; gelet op het advies van de commissie Bestuur en Middelen d.d. 9 juni 2011; b e s l u i t : 1. met instemming kennis te nemen van het regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, met de daarin opgenomen relevante risico s en de specifieke speerpunten en prioriteiten voor de regio Midden- en West-Brabant, en hierop geen nadere zienswijze in te dienen. Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad van de gemeente Loon op Zand van 23 juni 2011. De raad voornoemd, voorzitter, griffier, Raad \ 2011 \ preadvies regionaal risicoprofiel Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant 8