Zorg, pensioen en wonen Naar multi-pijler financiering van zorg? 24 april 2012 Lou Spoor 1
Agenda 1 Zorguitgaven 2 Vermogensopbouw voor zorg? Wat en hoe? 2.1 Sparen in de tweede pensioenpijler 2.2 Long-term care verzekering 3 Woningvermogen: wonen en zorg 4 Conclusies 2
1. Aanleiding Zorguitgaven (% BBP) scenario s CPB: 18%-25% BBP in 2040 bron: CPB (2012) 3
Grotere welvaart, meer zorg Uitgavenpatroon VS 1875-1995 Maar: Deadweight loss premie- en belastingdruk -Zorgpremies/ modaal inkomen 2015-2040: van 22% naar 39% (Miljoenennota 2012) Verdringing bron: Fogel (2008) 4
Toekomstig budget gepensioneerden? bron data: CPB (2011) Zorg/verzorging nu 25% van huishoudbudget 65+. In 2040? Premiedruk jongeren? 5
Vraagstelling paper % Inkomen % Zorgkosten = Druk intergenerationele solidariteit Vermogensopbouw voor zorg? Wat en hoe? Opties? 6
Afbakening Aangrijpingspunten spanning inkomen-uitgaven 1. Bij de bron 2. Financiering Doelmatigheid, kwaliteit en efficiency zorg Preventie Wegnemen volumeprikkels aanbod Mantelzorg Lange termijn/indirect: onderwijs, leefstijl, voedsel- kwaliteit, luchtkwaliteit lit etc. Prikkels eigen bijdragen: minder vraag niet strikt nodige zorg substitutie uitgaven binnen huishoudbudget Vermogensopbouw: minder premielast toekomstige generaties door rendement opgebouwd vermogen? prioriteit! dit paper 7
2. Vermogensopbouw: voors & tegens Voor Volgende generaties minder belast Sparen voor eigen uitgaven later Beleggingsrendement = Lagere premiedruk, minder verdringing Gedragsverandering zorgvraag (?) Tegen Van omslag naar kapitaaldekking: tijdelijk dubbele lasten Gevoeligheid financiële schokken 8
Vermogensopbouw voor zorg: wat? 1. Cure? In tijd onvoorspelbaar en zeer scheef verdeeld > In 2005: 10% mannen = 72% kosten acute zorg (Wong, 2012) > Over hele leven minder, maar nog steeds scheef (10% 26%) Moet liquide zijn: geen rendement spaargeld 2. Deel AWBZ: verpleging & verzorging ouderen Snel stijgende kosten Minder scheef verdeeld Lange termijn sparen: rendement Vermogensopbouw: voor care ouderen, niet voor cure bron: RIVM (2008) 9
Rendement vermogen voor zorg op oudere leeftijd Kapitaaldekking: premielast lager dan in omslagstelsel Kracht van kapitaalopbouw: voorbeeld pensioenfinanciering ABP Verdringingseffect kleiner Indien gericht op zorg na pensionering: 30 jaar opbouw haalbaar Bijvoorbeeld 40-70 jaar bron: APG Premielast verpleging en verzorging 2030 (ca. 3% BBP) verminderen door rendement vermogen 10
Vermogensopbouw zorg: hoe? + eigen verantwoordelijkheid - spaartekorten, moral hazard + risico delen - van wie is het geld? + financieel draagvlak - te veel, te weinig sparen + zorgkostenbewustzijn - te groot individueel risico 11
Nederlandse traditie: solidair en verplicht 12
Twee verplicht-solidaire opties uitgewerkt 1. Pensioen, tweede pijler 2. LTC-verzekering opbouw annuïteit opbouw zorguitkering na indicatie x pensioenleeftijd pensioenleeftijd Extra annuïteit voor iedereen na bereiken pensioenleeftijd Risicoverzekering: uitkering selectief na indicatie verlies iadl s/adl s 13
Optie 1: (extra) sparen in 2e pensioenpijler opbouw annuïteit pensioenleeftijd Opbouw met rendement Intergenerationele solidariteit ontzien Werkende infrastructuur Alleen voor werknemers Uitvoering niet uniform (zorg geen CAO-aangelegenheid) en niet stabiel Ondoelmatig. Beperkte voorspelbaarheid zorguitgaven: te veel en te weinig sparen ( reparaties) 14
Onvoorspelbare zorguitgaven: flexibel pensioen? Pensioenannuïteiten niet zomaar inruilen voor lump-sum Toenemende overlevingskansen ook bij chronische aandoeningen Hoog-laagconstructies? Flexibiliteit? Zorgplicht! Stick to core-business = zorgen voor houdbare annuïteiten? 15
Optie 2: Long-term care verzekering ouderen opbouw zorguitkering na indicatie x pensioenleeftijd Verzekering met kapitaaldekking Intergenerationele solidariteit ontzien Verschillende varianten: o.a. VS, Frankrijk, Singapore Overeenkomst: nergens complete dekking LTC ouderen als geheel onverzekerbaar 16
LTC-verzekering: vele varianten opbouw uitkering feitelijke kosten of tegemoet- koming? limiet in tijd? collectief/ individueel? start- en eindleeftijd? indicatie & acceptatie drempel min. verlies (i)adl s centrale indicatie- stelling? werkgeversbijdrage? overheidsbijdrage? verplicht, of in geld / medische voucher/ acceptatie? zorgbewijs? 17
Aandachtspunt 1: samenspel overheid-markt Singapore: gelimiteerd in hoogte/duur Private LTCV Publieke LTC voorziening Franse model: DC-toezegging, incl. langlevenrisico Private LTCV Publieke APA* pensioendatum zorgindicatie einde dekking private LTCV pensioendatum zorgindicatie Beide modellen: geen complete dekking kosten LTC Dus: publieke dekking + private dekking + eigen bijdragen Nodig: stabiele afbakening overheid-markt lange termijn * Allocation Personnalisée d Autonomie 18
Aandachtspunt 2: zorginkoop Nodig: zorginkoop zonder schotten Zorginkoop in stelsel met LTC-verzekering Zvw AWBZ eigen bijdragen LTCV dekking Achterkant (financiering) loskoppelen van voorkant (zorginkoop en levering) 19
Optie 2a: LTC-verzekeringsfonds? Praktische bezwaren LTC-verzekering Complexe verzekering Stelselwijziging financiering Alternatief: extra premie naast Zvw-premie in LTC-fonds Kapitaalopbouw in fonds Verevening via fonds verzekerden x x x x x LTC-premies uitkeringen verzekeraars LTC-fonds 20
Conclusie: ideale beleidsoptie bestaat niet 1. Sparen 2e pensioenpijler 2. Verzekering met vermogensopbouw 3. Zorgfonds met vermogensopbouw Werkende infrastructuur Rendement Intergenerationele ti solidariteit ontzien Doelmatig: voor wie het nodig heeft Rendement Intergenerationele ti solidariteit ontzien Voor iedereen Werkende infrastructuur Rendement Intergenerationele ti solidariteit ontzien Voor iedereen Verevening Alleen werknemers Complexe Geen polis. Uitvoering niet uniform, niet stabiel Ondoelmatig: te veel en te weinig sparen verzekering, hoog risico Moet ingepast in financiering Zvw- AWBZ-WMO Van en voor wie het geld in het fonds? (Vertrouwen, transparantie) 21
3. Woningvermogen: wonen en zorg Collectief vermogen (institutionele beleggingen) Individueel vermogen (eigen woning) Huur Koop Pensioen in natura? Vermogen liquide maken voor zorg? 22
Naturapensioen Pensioenfonds y X Woon(zorg)leverancier Natura: woondiensten Deelnemer Voordeel deelnemer: toegang tot diensten bij schaarste Voordeel fonds: minder cash-out (N.B.: PW kent geen pensioen in natura) a) 23
Naturapensioen: niet micro, dan macro? Pensioenfonds krijgt (woon)zorg in natura niet gedistribueerd naar eigen deelnemers Macro-perspectief: Fondsen op zoek naar rendement vanwege ambitie reëel pensioen: 96% beleggingen naar buitenland Gezamenlijke impuls aan woon(zorg)infrastructuur? Reële pensioenambitie pensioen uitgaven pensioen uitgaven Search for yield, hoog risico, schaarse zorg en woningen Matiger rendement, minder risico, goedkopere zorg en woningen 24
Koop: woning belangrijk vermogensbestanddeel bron: CBS 25
Ouderen blijven lang thuis bron: SCP 2011 26
Nieuwe oplossingen nodig Opeethypotheek? Op te vroege leeftijd aangeboden: duur en riskant Richten op (woon)zorg op hogere leeftijd, als het echt nodig is Reverse annuity mortgages g (De Roon et al. 2011) Rol woningcorporaties? Beleid nu: woningen verkopen aan starters Waarom niet óók: kopen van ouderen? Ierland: Nursing Home Loan Leenfaciliteit voor vermogensbijdrage intramurale zorg 27
4. Conclusies Zorguitgaven scheef verdeeld: verzekeren blijft kern Vermogensopbouw voor zorg? Bijdrage aan vermindering druk intergenerationele solidariteit Ideale optie bestaat niet Zoekrichting nader bepalen Solidair > individueel; care ouderen > cure etc. Wonen en zorg Collectief: institutioneel investeren (natura toekomstvoorzieningen) Individueel: nieuwe oplossingen vrijmaken woningvermogen Voorwaarde in iedere optie: stabiele afbakening markt - overheid over lange termijn 28
29 20600344 Aechmea