Betaalbare zorg voor toekomstige generaties Milliman

Transcriptie

1 Milliman is one of the largest independent actuarial advisories in the world and has more than 50 offices worldwide. Milliman has a team of professionals, including qualified actuaries and consultants. Approximately people are employed by Milliman to advise in the fields of healthcare, employee benefits, life- and non- life insurance and financial services. Betaalbare zorg voor toekomstige generaties Milliman Judith Houtepen & Peter van Meel February 2013

2 Agenda 1. Inleiding 2. De prijs van solidariteit vandaag 3. Stijgende zorgkosten en de gevolgen ervan 4. De prijs van solidariteit in de toekomst 5. Een oplossing? 6. Een veranderend pensioendenken 2

3 Hervormingen ouderenzorg orde van de dag Waarom? Hoe onhoudbaar is de betaalbaarheid van de ouderenzorg? Zijn de huidige hervormingen voldoende? En hoever gaat jouw solidariteit? Wat zijn alternatieve oplossingen? 3

4 Betaalbare zorg voor toekomstige generaties Wat willen wij en hoe groot is onze bereidheid daarvoor? 1 Hoeveel uur per week ben jij bereid te werken voor de zorg van de huidige ouderen? 2 Hoeveel uur per week ben jij bereid te werken voor de zorg die jij later zelf nodig verwacht te hebben? 3 Bij de combinatie Pensioen en Zorg: wat moet onder de Zorg component vallen? Cure: ziekenhuis, huisarts e.d.; en/of Care: verpleeghuis e.d.? 4 Hoeveel vrijheid wil jij hebben om zelf de hoogte te bepalen en te variëren van jouw pensioenuitkering? 4

5 Agenda 1. Inleiding 2. De prijs van solidariteit vandaag 3. Stijgende zorgkosten en de gevolgen ervan 4. De prijs van solidariteit in de toekomst 5. Een oplossing? 6. Een veranderend pensioendenken 5

6 Wie betaalt nu voor wie? Man 35 jaar, gehuwd, inkomen GeeJ uit aan zorg en pensioen (AOW) Nominale premie Zvw Ink.aU. Premie Zvw Premie AWBZ Premie AOW Ontvangt 800 Gem. Zorgkosten Zvw 500 Gem. Zorgkosten AWBZ 300 AOW - Meer betaald dan ontvangen Man 80 jaar, gehuwd, inkomen GeeJ uit aan zorg en pensioen (AOW) Nominale premie Zvw Ink.aU. Premie Zvw Premie AWBZ Premie AOW Ontvangt Gem. Zorgkosten Zvw Gem. Zorgkosten AWBZ AOW Meer ontvangen dan betaald

7 Zorgkosten per leeftijdscategorie 100% 80% 60% 40% Zorgkosten naar leejijdscategorie 7% 17% 9% 17% 37% 37% % 47% 29% % Aantal verzekerden Aandeel in schadelast 7

8 Zorgkosten per leeftijdscategorie Kosten langdurige zorg vooral laatste levensjaren (80+) het grootste deel van de zorgkosten voor ouderen in de laatste levensjaren Waarde ( 1.000) Curatieve zorg Langdurige zorg - > het langer leven leidt alleen tot uitstel van deze kosten. - > Bepalende factor voor toename zorgkosten ouderen is niet zo zeer toename van de levensverwachcng maar vooral het aantal ouderen tov van het betalende deel van de bevolking 8

9 Agenda 1. Inleiding 2. De prijs van solidariteit vandaag 3. Stijgende zorgkosten en de gevolgen ervan 4. De prijs van solidariteit in de toekomst 5. Een oplossing? 6. Een veranderend pensioendenken 9

10 Zorgkosten drukken op het huishoudbudget Ontwikkeling aandeel zorgpremies t.o.v. modaal inkomen (miljoenennota 2012) : 2040 Troonrede: Zonder maatregelen worden premies onbetaalbaar en gaat in de toekomst een onverantwoord groot deel van de schaarse overheidsmiddelen naar de zorg 61% % 22% 78% Aandeel zorgpremies (inclusief bijdrage werkgever) Totaal modaal inkomen exclusief zorgpremies 10

11 Verwachte ontwikkeling AWBZ De verwachte ontwikkeling bij geen wijziging in het systeem: Bron: PGGM, de actuaris september

12 De huidige financiering AWBZ 3. Eigen Bijdrage: Door zorgbehoevenden Meestal inkomensafhankelijk Absolute omvang jarenlang stabiel 2. Overheidsbijdrage: Overheid draagt sinds 2001 deel bij in de kosten van de in 2001 geïntroduceerde heffingskortingen die leiden tot verlaging van premie inkomsten van volksverzekeringen % van totale AWBZ- uitgaven 10% 25% 65% 1. Premie: Premie Overheids bijdrage Eigen bijdrage Alle belastingbetalers betalen in ,65% over maximaal van het belastbaar inkomen (was 12,15% in voorgaande jaren) 12

13 Ontwikkeling AWBZ premiebijdrage Scenario 1 (Ongewijzigd): Zorginflatie 3% Looninflatie 2% Toekomstige vraag naar ouderenzorg = huidige vraag naar ouderenzorg Scenario 2: Zorginflatie 5% Looninflatie 2% Toekomstige vraag naar ouderenzorg = huidige vraag naar ouderenzorg Scenario2 Scenario3 in 2060 Scenario1 in 2060 Scenario2 in 2060 Scenario1 in 2060 Scenario1 in 2060 Huidig 2013 Huidig Huidig AWBZ premie% 19% 25% 25% 12,65% 12,65% 60% 25% 60% x5 x2 0% 10% 5% 20% 10% 30% 15% 40% 20% 50% 25% 60% 30% 70% Scenario 3: Zorginflatie 3% Looninflatie 2% Verminderde toekomstige vraag naar ouderenzorg door meer thuiszorg en minder zorg met verblijf en vraag naar ouderenzorg per decennia met 1 jaar uit te stellen Wat betekent dit feitelijk voor de solidariteitsdruk van toekomstige 65-minners? Bron: PGGM, de actuaris september

14 Ontwikkeling aandeel ouderenzorg in de AWBZ Ouderenzorg ca. 65% van totale AWBZ Aandeel ouderenzorg naar verwachting in 2060 zelfs 80% van totale AWBZ-uitgaven 14

15 Onbetaalbaarheid AWBZ-zorg 1. Bij een ongewijzigd stelsel en beleid een verwachte verdubbeling van de AWBZpremiebijdrage Premie % AWBZ 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Premie % AWBZ 2. in combinatie met een forse verwachte toename aandeel ouderenzorg in totale AWBZ-uitgaven 3. Dit leidt er toe dat een toekomstige 65- minner 1 dag per week moet werken voor de AWBZ-gefinancierde ouderenzorg 30% 20% 10% 0% 8% 20% % premiebijdrage aan ouderenzorg 100% 50% 0% 35% 65% 20% 80% Ouderenzorg Gehandicaptenzorg en GGZ Wie gaat dit later nog betalen? Zonder dat je zelf recht op toekomstige ouderenzorg opbouwt? 15

16 Agenda 1. Inleiding 2. De prijs van solidariteit vandaag 3. Stijgende zorgkosten en de gevolgen ervan 4. De prijs van solidariteit in de toekomst 5. Een oplossing? 6. Een veranderend pensioendenken 16

17 Solidariteitsissues Drie vormen van solidariteit verbonden aan stijgende zorgkosten: 1. Generatiesolidariteit: Jong Oud 2. Risicosolidariteit: Gezond Ziek 3. Inkomenssolidariteit: Rijk Arm Principes van solidariteit: Bestaansminimum voor allen (beschaving) 2. Voorkomen welvaartsval / extreem hoge kosten 3. Verwachting zelf zo nodig ook aanspraak te kunnen maken op voorzieningen

18 Solidariteitsissues Hoe houden we solidariteitsdruk op een acceptabel niveau? Principes van solidariteit zijn tijdloos Huidige inrichting van solidariteit is achterhaald en onhoudbaar Wie is straks bereid en in staat deze solidariteit te betalen? Conclusie: Herinrichting solidariteit Beheersen kostenontwikkeling en pensioenvoorziening 18

19 Agenda 1. Inleiding 2. De prijs van solidariteit vandaag 3. Stijgende zorgkosten en de gevolgen ervan 4. De prijs van solidariteit in de toekomst 5. Een oplossing? 6. Een veranderend pensioendenken 19

20 Onvoldoende mogelijkheden Onvoldoende mogelijkheden voor houdbare financiering AWBZ-zorg binnen het huidige stelsel Oplossingsrichtingen binnen het huidige stelsel? 1. Oprekken maximale grondslag voor premiebetaling van de AWBZ-premie 2. Versobering van AWBZ-pakket ouderenzorg -> leidt tot te grote inkomenssolidariteit. Hoge inkomens (boven einde 2 e schijf) ontvangen geen recht op AWBZ-zorg meer maar betalen in 2025 dan al 12,65% aan AWBZ-premie over gehele inkomen -> weinig effect op lange termijn Niet langer vergoeden van rollator zet op langere termijn weinig zoden aan de dijk 3. Verminderen vraag naar ouderenzorg door stimuleren van meer gezonde levensjaren en langer thuis blijven wonen -> onvoldoende effect, zie scenario 3 Uitgaande van verschuiving van intra- naar extramurale zorg en uitstel van zorg betekent nog steeds dat in 50 jaar de AWBZ-premie 19% bedraagt en daarmee de ouderenzorgbijdrage zo n 15% van inkomen bedraagt (80%*19%) 20

21 Mogelijke stelselwijzigingen Stelselwijziging nodig voor houdbare AWBZ, zodat (potentiële) zorgbehoevenden hierop tijdig kunnen anticiperen Oplossingsrichtingen met stelselwijziging waardoor evenwichtigere verdeling tussen generaties ontstaat: 1. AWBZ-premie leeftijdsafhankelijk 65-plusser meer betalen voor de ouderenzorg Individueel sparen voor de ouderenzorg 2. Overheveling van AWBZ-onderdelen naar ziektekostenverzekeraars en/of gemeenten 3. Financiering van ouderenzorg via kapitaaldekkingssysteem Wat sluit het beste aan bij de aard van de ouderenzorg? 21

22 Verzekeringsmarkt De aard van ouderenzorg is niet optimaal voor de verzekeringsmarkt 1. Wanneer functioneert verzekeringsmarkt goed? Kans op verzekerde incident klein is Willekeurig verdeeld over de verzekerde populatie Risico s goed in te schatten zijn Geen kans op negatieve risicoselectie 2. Dit is juist niet het geval bij ouderenzorg waardoor premies voor ouderenverzekeringen zeer hoog zijn: Verzekeren voor zorg komt hierdoor niet goed van de grond Veel onvoorspelbare ontwikkelingen in de ouderenzorg, zoals ziektecijfers, het zorgpakket en de zorginflatie en grote kans op negatieve risicoselectie 3 En zorgverzekeraars bovendien zwaar onder-gekapitaliseerd Tot 2005 vergrijzingsreserves (= vorm van kapitalisatie) Nu geen enkele vorm van kapitalisatie meer 22

23 Individueel sparen voor ouderenzorg Individueel sparen voor ouderenzorg niet goed mogelijk Ouderenzorg grootste deel in laatste levensfase op zeer hoge leeftijd Slechts beperkt aantal ouderen heeft kostbare intensieve ouderenzorg nodig Veel vermogen nodig om intensieve ouderenzorg zelf te kunnen betalen: Ø 65-jarige moet ruim 1 miljoen Euro sparen om tot overlijden intensieve zorg te kunnen financieren Niet sparen of oversparen en substantiële erfenissen Collectiviteit vereist met verplicht karakter om risico s te delen en negatieve risicoselectie te voorkomen conform pensioenen 23

24 Verplicht zorgsparen via collectief Combineren van langleven risico en ziekterisico beperkt benodigde bedrag voor ouderenzorg op 65-jarige leeftijd van 1 miljoen Euro tot: Euro vandaag de dag Euro voor een nu 25-jarige (zorg inflatie in acht nemende) Hiervoor sparen vraagt voor inkomen van nu Euro een jaarlijkse premiebetaling van 11% van het inkomen (uitgaande van 4% interest, 3% zorginflatie en 2% looninflatie) Gefaseerde invoer met geleidelijke afschaffing van omslagstelsel om kapitaal op te bouwen voor toekomstige ouderen en huidige ouderen van zorg te voorzien 24

25 Betaalbaarheid bij gefaseerde invoer kapitaaldekking Hogere lasten nu leiden tot lastenvermindering in de toekomst 25 Nadeel is dat zorgpremie onmiddellijk verhoogd moet worden vanwege onvoldoende kapitaaldekking bij start

26 Aansluiten bij verplicht pensioensparen Er is in dit geval voldoende kapitaaldekking bij start Betaalbaarheid via pensioensparen Voor benodigde zorgbudget van gemiddeld Euro per persoon vereist: Verhoging pensioenopbouw % van 2,15% over salaris min franchise naar gemiddeld 3,55% 26

27 Agenda 1. Inleiding 2. De prijs van solidariteit vandaag 3. Stijgende zorgkosten en de gevolgen ervan 4. De prijs van solidariteit in de toekomst 5. Een oplossing? 6. Een veranderend pensioendenken 27

28 Basis pensioendenken toe aan verandering? Wijziging pensioengedachte pas goed binnen de historische evolutie Verdergaande flexibilisisering met grotere mate van keuzevrijheid: Zaak van het individu 00? Meer beloningsgedachte: Zaak van de werkgever 60 Primair zorggedachte: Zaak van de overheid 50 1 e pijler: AOW Uitkering obv # verblijfsjaren in NL; onafhankelijk van dienstverband en inkomen Voorkomen financiële problemen bij ouderdom Simpele regelingen om 70% laatste salaris Eerste jaren volledig gefinancierd via omslagstelsel 2 e Pijler belangrijker: Pensioenfondsen vullen gaten op Overheid trekt terug, bepaalde sociale lasten niet meer voor rekening van overheid Pensioen als afzonderlijk element van arbeidsloon 3 e Pijler belangrijker: Werkgever neemt meer en meer risico weg en betaalt alleen salaris Pensioenbreuken: mensen wisselen steeds vaker van werkgever Zorggedachte gaat niet meer op 28

29 Basis pensioendenken toe aan verandering? Is AOW nog steeds welvaartsvast? Wat is een goed pensioen? Basisgedachte: Totale pensioen 70% van het gemiddeld inkomen dat je voorheen verdiende voldoende om in je levensonderhoud te voorzien Waar spaar je eigenlijk voor? Nutsfunctie pensioenen en zorg sterk leeftijdsafhankelijk en complementair Waar gebruik je pensioen nog voor na je 80/85 e? Waarom AOW waardevast behouden? 29

30 Het huidige pensioenstelsel Het huidige pensioenstelsel sluit niet aan bij het nut Vaste pensioenleeftijd Vaste uitkeringsschema (ongeacht de leeftijd) Ambitie waardevast pensioen De maatschappij is minder solidair Schadesolidariteit nog altijd acceptabel Verkeerde solidariteit wordt steeds meer uitgebannen Solidariteit tussen generaties is in strijd met de trend van individualisering van de huidige maatschappij Vaste uitkeringen zijn uit de tijd De huidige regelgeving vereist het direct inkopen van een levenslange gelijkblijvende uitkering (annuïteit) op het moment van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Hierdoor ontstaat een enorm renterisico Waarom kan ik niet over mijn pensioenpot beschikken? Paternalisme van de overheid (wettelijk kader) Geen zelfbeschikkingsrecht 30

31 Bestaat er een oplossing? Gefaseerd inkopen en variabele uitkering Door het loslaten van deze wettelijke beperking zou gefaseerd inkopen en variabele uitkering leiden tot daling van de renterisico voor pensioenfondsen Voordelen: (1) flexibele uitkeringsschema en (2) eigen beleggingsbeleid Nadelen: hogere kosten (door afdekken van risico s) Andere stelsel: van zorg over pensioen naar pensioenzorg Combineer Zorg en Pensioen (en eventueel Wonen) Door zorg op dezelfde wijze te financieren als pensioen, via een kapitaaldekkingsstelsel, hoeven de kosten niet meer maatschappelijk te worden gedragen maar kan dit individueel Meer individuele flexibiliteit om risico s in de tijd af te dekken Of geen pensioen, maar loslaten fiscale facilitering, dus zelf regelen. 31

32 Levert het huidige pensioenmodel wat op? Pensioen versus Sparen Pensioen Sparen Input (aannames) Pensioen leeftijd 65 Verwachte levensduur 80 Startleeftijd 45 Inleg/jaar (t=0) Pensioenpremie/ (t=0) 500 Box 1 45,0% Box 3 1,2% Rendement 4,0% Inflatie 2,0% 32

33 Levert het huidige pensioenmodel wat op? Pensioenuitkering versus Nut Sparen Pensioen AOW 33

34 Wat maakt het verschil? Kost eigen pot versus kost van verzekeraar of pensioenfonds Kost eigen pot versus kost van toezichthouder Rendement door niet beschikken Rendement winst door pensioenfonds Verschillen in tax rate In de uitkeringsfase is er een betere match met het nut 34

35 Betaalbare zorg voor toekomstige generaties Wat willen wij en wat is onze bereidheid daarvoor? 1 Hoeveel uur per week ben jij bereid te werken voor de zorg van de huidige ouderen? 2 Hoeveel uur per week ben jij bereid te werken voor de zorg die jij later zelf nodig verwacht te hebben? 3 Bij de combinatie Pensioen en Zorg: wat moet onder de Zorg component vallen? Cure: ziekenhuis, huisarts e.d.; en/of Care: verpleeghuis e.d.? 4 Hoeveel vrijheid wil jij hebben om zelf de hoogte te bepalen en te variëren van jouw pensioenuitkering? 35

36 36 Vragen

37 Contact informatie Judith Houtepen E: T: M: +31 Peter van Meel E: T: M: +31 Milliman Haaksbergweg 75 Margriettoren 1101 BR Amsterdam 37