INHOUDSOPGAVE Routes in Vakhorst 1 Oppervlakte 6 Formules 9 Roosterkwartier 11 Test 15 Op de grens van Roosterkwartier en Vakhorst 16 Met negatieve getallen 18 Formules uit plaatjes 0 Zonder plaatjes Terugblik 5 Extra opgaven 6 9 - Roosterdam versie 003 Colofon 003 De Wageningse Methode Auteurs Leon van den Broek, Dolf van den Hombergh, Carole Huijnen, Wim Kremers, Saskia Oortwijn, Simon Schoone, Anje Stolp de Wageningse Methode Illustraties Wilson Design Foto s De Wageningse Methode Druk/Verkoop Tamminga bv, Postbus 176, 690 AD Duiven Niets uit deze uitgave mag verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande toestemming van de houder van het copyright.
ROUTES IN VAKHORST 1 1 Een vreemde rij a. Bekijk de sommen in figuur 1 en ga na of ze kloppen. b. Schrijf de twee volgende sommen uit de rij op en controleer of deze ook als uitkomst hebben. c. Bedenk eens twee sommen die bij voortzetting veel verder in de rij zouden voorkomen. Is de uitkomst nog steeds? Vreemd toch? Om te verklaren dat de uitkomst van de sommen in figuur 1 tekens is, moet je meer weten van algebra: het rekenen met variabelen (letters). Hiervoor nemen we je eerst mee naar het plaatsje Roosterdam. In Roosterdam heb je een rechthoekig netwerk van straten. In figuur zie je een plattegrond van Roosterdam. Roosterdam bestaat uit vier wijken: Roosterkwartier, Vakhorst, Saailand en Blokland. Ines woont in de wijk Vakhorst. Een plattegrond van de straten in deze wijk vind je in figuur 3. De afmetingen van een hokje in Vakhorst weten we nu niet. We spreken het volgende af: Twee kruispunten die boven elkaar liggen zijn verbonden door een kort stukje weg. De lengte van zo n kort stukje weg noemen we a (in meters). Twee kruispunten die naast elkaar liggen zijn verbonden door een wat langer stukje weg. De lengte van zo n stukje weg noemen we b (in meters). In figuur 4 is dat nog eens aangegeven. Dat we in meters werken zullen we voortaan weglaten. 1 0 3 = 3 1 4 = 3 4 5 = 4 5 3 6 = Enzovoort Figuur 1 In Vakhorst rijdt een bus van A, via B, C, D, E, F en G, naar H en weer dezelfde weg terug. De route van de bus is in de plattegrond aangegeven. Figuur We kunnen nu de lengte van een route in Vakhorst schrijven met behulp van de variabelen a en b. Voorbeeld De lengte van de route AB is a + a + a + a = 4 a In plaats van 4 a zullen we vanaf nu 4a schrijven. De vermenigvuldigingspunt laten we dus weg. Figuur 3 Figuur 4
ROUTES IN VAKHORST De lengte van de route BC is 5a + b. a. Schrijf de lengtes van de routes CD, DE, EF, FG en GH op. De lengte van de route van halte A naar halte C kun je vinden met behulp van de lengte van de route AB en de lengte van de route BC. lengte AB + lengte BC = lengte AC 4a + 5a + b = 9a + b b. Kijk in het stratenplan of de lengte van route AC klopt. c. Bereken zo ook de lengte van route CE. d. Bereken ook de lengte van route EH. lengte CD + lengte. = lengte CE lengte EF + lengte. + lengte. = lengte EH In plaats van 1a schrijven we kortweg a. e. Wat is de totale lengte van de busroute? f. Hoe lang is de busroute als a = 60 en b = 100? Schrijf je berekening op. Ines stapt bij halte A op de bus en reist naar B. Dit kost haar 40 cent. Wat later reist ze van B naar C. Dit kost 80 cent. In figuur 5 zie je de kaartjes die Ines kreeg. De prijs van een kaartje hangt alleen af van het aantal korte stukjes (dat zijn de stukjes met lengte a) en het aantal lange stukjes (dat zijn de stukjes met lengte b) in de rit. g. Probeer uit te vinden wat de prijs is van één kort stukje (met lengte a) en wat één lang stukje (met lengte b) kost. Schrijf op hoe je dit gedaan hebt. Figuur 5 In figuur 6 is een route getekend die punt A met punt C verbindt. De lengte van de route AB is 3a + b. De optelling 3a + b noem je een expressie. De lengte van de route BC is 4a + 3b. De lengte van de route AC is 7a + 5b. Bij de getekende route hoort de gelijkheid: 3a + b + 4a +3b = 7a + 5b. 3a + b + 4a + 3b = 7a + 5b Figuur 6 In een gelijkheid staat een =-teken. De expressies links en rechts van het =-teken leveren dezelfde uitkomst op als je een getal invult voor a en b. Controleer maar.
ROUTES IN VAKHORST 3 3 a. Teken in het rooster op je werkblad de route a + b + 3a + 3b. Kleur alle korte stukjes rood (dat zijn de stukjes van lengte a) en alle langere stukjes blauw (dat zijn de stukjes van lengte b). b. Welke gelijkheid hoort bij deze route? c. Schrijf de gelijkheid op die hoort bij de route in figuur 7. d. Verander de route van punt A naar punt C zó, dat je een route van lengte 7a + 6b krijgt. Dit kan op veel manieren. Gebruik het rooster op je werkblad. Figuur 7 4 e. Puzzel: Kun je een route van lengte 10a + 14b van A naar C tekenen? Geef uitleg. a. Schrijf zo eenvoudig mogelijk (de eerste is al deels voorgemaakt). Op het werkblad staan roosters; die kun je gebruiken als je wilt. 3a + b + 4a + 4b = 6a + 3b + 3a + 5b = 4a + b + a + 7b = In de expressie 3a + b + 4a + 4b heten 3a, b, 4a en 4b de termen. De som van de termen 3a, b, 4a en 4b is 7a + 6b. 5 6 b. Bereken de som van de termen 3a, b, 3a en 4b. In figuur 8 zijn twee routes vanuit A getekend, één naar B en één naar C. De lengte van de twee routes samen is 3a + 5b + 3a en dat kun je schrijven als 3a + 5b. Schrijf 3a + 5b zo eenvoudig mogelijk. In figuur 9 is de route AC gekleurd. Ines loopt die route elke morgen heen en terug en s middags weer. Dagelijks legt hij dus een lengte van 4 (7a + 5b) of korter 4(7a + 5b) af. Je kunt de lengte van die route ook zonder haakjes schrijven in de vorm: a + b. a. Schrijf 4(7a + 5b) zonder haakjes, zo eenvoudig mogelijk. In figuur 10 zijn twee routes vanuit A getekend, één naar B en één naar C. Beide routes hebben lengte 3a + 5b. De lengte van deze routes samen is (3a + 5b). b. Schrijf (3a + 5b) zonder haakjes, zo eenvoudig mogelijk. Figuur 8 Figuur 9 Figuur 10
ROUTES IN VAKHORST 4 7 In de opgaven 5 en 6 heb je de routes 3a + 5b en (3a + 5b) bekeken. Met een rooster kun je laten zien dat deze expressies verschillend zijn. We kunnen dit ook controleren door voor a en b getallen in te vullen. Veronderstel dat: a = 100 en b = 50. a. Wat is dan 3a + 5b? b. En wat is (3a + 5b)? Puzzel: We bekijken twee routes, één van lengte 5(3a + 5b) en één van lengte 5 3a + 5b. Om het lengteverschil tussen de routes uit te rekenen, hoef je niet eerst de lengte van beide routes apart uit te rekenen. Om het lengteverschil te berekenen, hoef je alleen maar te weten hoe groot b is! c. Bereken het lengteverschil handig als b = 50. Schrijf je berekening op. d. Wat is b als het lengteverschil van de routes 5(3a + 5b) en 5 3a + 5b gelijk is aan 3600? Schrijf op hoe je dit gedaan hebt. 8 We keren even terug naar hoofdstuk 3 - Formules. In figuur 11 zie je een rechthoek. De lengte van de rechthoek is a meter, de breedte is b + c meter a. Schrijf de oppervlakte van de rechthoek op twee manieren. De 1 e manier is: lengte breedte De e manier is: grijze deel + witte deel Figuur 11 b. Welke gelijkheid kun je nu opschrijven? Volgens de distributiewetten geldt: a (b + c) = a b + a c a (b c) = a b a c c. Teken de rechthoek die hoort bij de distributiewet a (b c) = a b a c. d. Schrijf (3a + 5b) zonder haakjes met behulp van één van de distributiewetten. Krijg je hetzelfde antwoord als toen je de som met een rooster maakte? e. Schrijf 6(a 4b) zonder haakjes, zo eenvoudig mogelijk.
ROUTES IN VAKHORST 5 9 In figuur 1 zie je twee schema s die voor een deel zijn ingevuld. De schema s staan ook op het werkblad. Vul de open plaatsen in. Op het werkblad staan roosters; die kun je gebruiken als je wilt. a 3 a + b 4a + b + 10a + 3b 4a 4a + 3b + + + + 10a + 6b + 35a + 5b + Figuur 1 + 10 In figuur 13 staan tien expressies. De figuur staat ook op het werkblad. Verbind de expressies die gelijkwaardig zijn. Als er meer dan twee expressies gelijkwaardig zijn, maak dan een ketting. Op het werkblad staan roosters; die kun je gebruiken als je wilt. 8a + 6b 5a + 3b + 3a + 3 b a + 4b + 3(a+b) 5b + 4 a + b 8a + 9b (a + 3b) + 3(a + b) (a + 3b) + 3 a Afstanden berekenen Ines staat op het schoolplein te praten met haar vriendin Anne. Ines: Ik loop altijd van huis naar school. Anne: Hoe ver is dat eigenlijk? Ines: Uhm, 540 meter. Anne: Loop je ook naar de tennisclub? Ines: Nee, dat is 850 meter. Dat is me net te ver. In figuur 14 zijn het huis van Ines (punt I), de school (punt S), de tennisclub (punt T) en het huis van Anne (punt A) aangegeven. 8a + 7b 3a + b + a + 4b Figuur 13 S I A Figuur 14 H P Figuur 15 T V 3(a + b) +a + 3b b b a a a + b = 540 a + 3 b = 850 a + b = 3 a + b = 565 4 a + 3 b = 815 a. Hoe ver is het van het huis van Ines naar dat van Anne? Als je de lengte van de route van Ines naar Anne vergelijkt met één van de andere routes, dan kun je erachter komen hoe lang een kort stukje a en lang stukje b zijn. b. Hoe groot zijn a en b? Schrijf je berekening op. De voetbalclub Paul fietst van zijn huis (punt P) naar zijn vriend Hans (punt H). Volgens de kilometerteller van Paul is de lengte van deze route 565 meter. Samen moeten Paul en Hans nog 815 meter fietsen naar de voetbalclub (punt V). In figuur 15 is de route gekleurd die Paul fietst. Bereken hoe groot a en b zijn. Schrijf je berekening op.
ROUTES IN VAKHORST 6 11 De uitkomst van (3a + 7b) + 6a is 1a + 14b. Reken maar na. Bedenk zelf vier verschillende opgaven die ook als uitkomst 1a + 14b hebben. Laat je maatje de opgaven controleren. 1 In figuur 16 zie je een doolhof. a a. Teken een route door het doolhof. b. Welke expressie hoort bij jouw route? Schrijf je antwoord zo eenvoudig mogelijk. Stel dat a = 10 en b = 5 en dat je niet vaker dan één keer door een hokje mag. +b 3 +3b +3a 5 +b 4 +4a c. Welke route heeft dan de kleinste uitkomst? Figuur 16. Als je extra wilt oefenen, dan moet je eens op internet kijken. Daar vind je nog veel meer opgaven. Algebra (Van Dale): (Het deel van de) wiskunde die zich bezighoudt met de betrekkingen van door letters en tekens aangeduide grootheden. De algebra is van oorsprong Arabisch. Het woord algebra is een afkorting van "al-gabr wa-l-muqabala", de titel van een leerboek van Muhammad ibn Musa, de uitvinder van de algebra. Simon Stevin heeft voor het vreemde woord "algebra" het Nederlandse woord "stelkunde" voorgesteld, maar dat is niet gangbaar geworden. In de algebra wordt er gerekend met formules waarin getallen voorgesteld worden door letters. De formules zijn juist voor alle (of een heleboel) getallen. Door voor de letters concrete getallen in te vullen, levert de formule een waarde op. Je kan door het gebruik van zulke formules buitengewoon ingewikkelde berekeningen maken. Tot het eind van de Middeleeuwen bestond de wiskunde in Europa uit meetkunde. De Europeanen hielden zich niet bezig met het algebraïsch gegoochel met variabelen. Het toverwoord "abracadabra" is een verbastering van het Arabische woord algebra.
OPPERVLAKTES IN VAKHORST 7 13 In figuur 17 zie je weer de plattegrond van Vakhorst. De lengte van een hokje in Vakhorst is a meter. De breedte is b meter. Een hokje in Vakhorst heeft dus een oppervlakte van a b meter. In plaats van a b schrijven we ab. Ook hier wordt de vermenigvuldigingspunt dus weggelaten (net zo als bij 5a of 3b). a. Teken in de plattegrond op het werkblad zo veel mogelijk verschillende rechthoeken met een oppervlakte van 6 ab (dat betekent dus een oppervlakte van 6 hokjes). Figuur 17 b. Als a = 60 en b = 100, wat is dan de oppervlakte van elk van deze rechthoeken? In Vakhorst ligt een groot rechthoekig industrieterrein (zie figuur 18). We berekenen de oppervlakte van het industrieterrein op twee manieren. 1 e manier: lengte breedte e manier: hokjes tellen de lengte is 4a de rechthoek bestaat uit 8 hokjes de breedte is b elk hokje heeft oppervlakte ab de oppervlakte is dus 4a b de oppervlakte is dus 8 ab (verticaal noemen we de lengte; horizontaal de breedte) We vinden de gelijkheid: 4a b = 8 ab. 1 e manier: lengte breedte 4a b e manier: hokjes tellen 8 ab Dit geeft de gelijkheid: 4a b = 8 ab Figuur 18 14 a. Welk getal stelt 4a b voor als a = en b = 3? En welk getal stelt 8 ab voor als a = en b = 3? b. Welk getal stelt 4a b voor als a = 10 en b = 5? En welk getal stelt 8 ab voor als a = 10 en b = 5? Je kunt nog allerlei andere getallen kiezen voor a en voor b. Welke getallen je ook kiest voor a en b, 4a b stelt altijd hetzelfde getal voor als 8 ab.
OPPERVLAKTES IN VAKHORST 8 15 a. Bereken de oppervlakte van de rechthoek in figuur 19 ook op twee manieren. 16 b. Welke gelijkheid krijg je nu? c. Welke gelijkheid hoort bij het plaatje in figuur 0? a. Teken in het rooster op het werkblad een rechthoekig gebied bij de gelijkheid 5a b = 10 ab. b. Teken ook een rechthoekig gebied bij de gelijkheid 3a b = 3 ab. Er is nog een echt andere rechthoek met oppervlakte 3 ab. c. Teken die rechthoek ook op het werkblad. d. Welke gelijkheid hoort bij deze rechthoek? 1 e manier: lengte breedte e manier: hokjes tellen Figuur 19 Figuur 0 In plaats van 3 ab schrijven we vanaf nu 3ab. Weer wordt een vermenigvuldigingspunt weggelaten. 17 In figuur 1 zie je alle verschillende rechthoeken waarvan de oppervlakte 6ab is. a. Neem over en vul alle mogelijkheden in: 6ab = a b ; 6ab = a b 6ab = a b ; 6ab = a b b. Wat is de omtrek van elk van de vier rechthoeken? Schrijf je antwoord zo eenvoudig mogelijk. Figuur 1 In het product 5a b heten 5, a, en b de factoren. Het product van de factoren 5, a, en b is 10ab. De volgorde van de factoren mag je verwisselen. Voorbeeld: 5a b = 5 a b = 5 a b = 10 a b = 10ab 18 a. Schrijf zo eenvoudig mogelijk (de eerste som is al voorgemaakt). Op het werkblad staat een rooster, dat je kunt gebruiken als je wilt. 4a 5b = 0ab 6a 3b = 8a b = 5a 9b = a 5b + 5ab = a 4b + 1ab = b. Wat is het product van de factoren a, 7 en b? En van de factoren 10, a, 8 en b? Fibonacci-rijen In de som 5 + 7 + 1 + 19 + 31 + 50 = 14 zijn de eerste twee getallen (5 en 7) willekeurig gekozen en de andere daaruit afgeleid. a. Zoek uit hoe de andere getallen uit de 5 en de 7 zijn ontstaan. b. Vorm op dezelfde wijze minstens twee andere sommen van zes getallen en bereken de uitkomsten. De eerste twee getallen kun je willekeurig kiezen. Bij elke rij die je hebt gemaakt, hangt de uitkomst op dezelfde manier samen met het vijfde getal uit de som. De uitkomst is namelijk
OPPERVLAKTES IN VAKHORST 9 19 Anne beweert dat de gelijkheid a + 3b = 5ab klopt. a. Welk getal stelt a + 3b voor als a = 1 en b =? En welk getal stelt 5ab voor als a = 1 en b =? Je ziet dat a + 3b en 5ab niet hetzelfde getal voorstellen als a = 1 en b =. De gelijkheid a + 3b = 5ab is dus niet juist. We bekijken nu de gelijkheid a + b = ab. b. Welk getal stelt a + b voor als a = 3 en b = 5? En welk getal stelt ab voor als a = 3 en b = 5? telkens 4 keer zo groot als het vijfde getal. Ga maar na! Dit is toch vreemd. We gaan daarom op zoek naar een verklaring. Laten we het eerste willekeurig gekozen getal uit de som a noemen en het tweede willekeurig gekozen getal b. b. Druk de andere getallen van de som en de uitkomst uit in a en b. c. Geef een verklaring voor de samenhang. Het idee is ontleend aan het tijdschrift Pythagoras c. Klopt de gelijkheid a + b = ab? d. Ga na of de gelijkheid 3a 3b = 3ab klopt. e. Ga van de volgende gelijkheden na of ze juist zijn. Je kunt het rooster op het werkblad gebruiken als je denkt dat een gelijkheid juist is en je het wilt controleren. 3a + b + a = 5a + b 3b + a + b = a + 3b 3a + 5b = 5b + 3a 3a + b = 5ab 3a b = 5ab 3a b = 6ab 0 a. Neem tabel 1 over en vul hem verder in. b. Welke twee kolommen zijn gelijk? Welke gelijkheid vind je? Tabel 1
ROOSTERKWARTIER 10 In hoofdstuk 1 - Wiskunde, zeker weten heb je de volgorde van de rekenkundige bewerkingen ( +,,, : ) geleerd. Kwadraten kwamen we daar nog niet tegen. We spreken het volgende af. Kwadrateren gaat voor vermenigvuldigen. Nog eens de volgorde van alle bewerkingen. 1. Eerst wat tussen de haakjes staat uitrekenen.. Kwadrateren gaat voor vermenigvuldigen en delen. 3. Vermenigvuldigen en delen gaat voor optellen en aftrekken. 1 Maak de berekeningen hiernaast. De eerste berekening is als voorbeeld al gemaakt. 5 4 = 5 16 = 80 (5 4) = (5 4) = 5 (5 4) = 4 5 5 4 = In figuur zie je de plattegrond van Roosterkwartier. Elk hokje in Roosterkwartier is a bij a meter. De op pervlakte van één hokje in Roosterkwartier is a. Let op: a + a is hetzelfde als a. a a is hetzelfde als a. a. Hoe groot is de totale oppervlakte van Roosterkwartier? En hoe groot is de totale omtrek? b. Teken in het rooster op het werkblad een rechthoek met zijden 3a en 5a. c. Figuur Schrijf de gelijkheid op die hoort bij de rechthoek met zijden 3a en 5a. De gelijkheid vind je door de oppervlakte van de rechthoek op twee manieren te berekenen: e 1 manier: lengte breedte e manier: hokjes tellen In plaats van 15 a schrijven we voortaan 15a. d. Hoe groot is de oppervlakte van de rechthoek als a = 50? En hoe groot is dan de omtrek? e. Hoe groot zijn de oppervlakte en de omtrek van de rechthoek als a = 100? Plattegrond van de Romeinse stad Timgad in Numidië
3 ROOSTERKWARTIER 11 Teken op het werkblad alle echt verschillende rechthoeken met een oppervlakte van 8a. Kleur ze rood. a. Teken ook alle echt verschillende rechthoeken met een omtrek van 8a. Kleur ze blauw. b. Welke van de rode rechthoeken heeft de kleinste omtrek? Hoe groot is die omtrek? c. Welke van de blauwe rechthoeken heeft de grootste oppervlakte? Hoe groot is die oppervlakte? 4 a. Teken op het werkblad de rechthoek die hoort bij 5a 5a en de rechthoek die hoort bij a 5a. b. Neem over en vul in: 5a 5a =. a a 5a =. a In plaats van 5a 5a schrijven we ook wel (5a). c. Teken op het werkblad het vierkant dat hoort bij (4a). d. Neem over en vul in: (4a) =. a. a =. a. 5 Ga van de volgende gelijkheden na of ze juist zijn. Op het werkblad staat een rooster dat je kunt gebruiken als je wilt. 5a = a 5a 5a = 5a 5a 5a = (5a) 5a = 5a 6 In figuur 3 is een plaatje getekend bij 3a. a. Teken zelf op het werkblad een plaatje bij 11a. b. Welke gelijkheid vind je? (5a) = 5a 5a (5a) = 5a 11a + 3a =. a Figuur 3 7 Je weet dat 3a 4a = 1a. We vinden 1a eenvoudiger dan 3a Roosterafstanden 4a. Schrijf zo eenvoudig mogelijk: (Als je wilt kun je het rooster op het werkblad gebruiken.) 6a a = a 7a = 5a + 8a = a + 4a = (3a) + 4a = a 6a + a 3a = In figuur 4 zie je een rooster. Elk hokje in het rooster is a bij a. Je kunt je in het rooster alleen verplaatsen via roosterlijnen: dus alleen horizontaal of verticaal. In het rooster zijn drie punten aangegeven: A, B en C. Het rooster staat ook op het werkblad. a. Geef alle roosterpunten aan die even ver afliggen van A als van B. b. Welk punt ligt even ver van A, B en C? c. Welke punten liggen twee keer zo ver van C als van B?
ROOSTERKWARTIER 1 8 a. Welk getal is 3a + ab als a = 5 en b = 4? b. Welk getal is (5a) + 5a als a =? c. Ga na of de gelijkheid 3 (5b) = (15b) juist is als b =. d. Welke punten liggen 4a verder van A dan van B? e. Van welke punten zijn de afstanden tot A en B opgeteld 16a? 9 In figuur 5 staat een schema dat gedeeltelijk is ingevuld. Het schema staat ook op het werkblad. Vul de open plaatsen in. 4a 3a Figuur 5 + 14a Figuur 4 30 In elk van de gelijkheden hiernaast staat een fout. Verbeter de gelijkheid steeds op één plek. 3a + 5a = 8a 3a + 5a = 8a 3a 5a = 15a
OP DE GRENS 13 Op de grens van Roosterkwartier en Vakhorst ligt een groot rechthoekig park (zie figuur 6). De blokjes in Roosterkwartier zijn nog steeds a bij a meter. De blokjes in Vakhorst zijn a bij b meter. We berekenen de oppervlakte van het park op twee manieren. 1 e manier: lengte breedte e manier: hokjes tellen de lengte is 3a de rechthoek bestaat uit 9 hokjes met oppervlakte a de breedte is 3a + b en uit 6 hokjes met oppervlakte ab de oppervlakte is dus 3a (3a + b) de oppervlakte is dus 9a + 6ab (verticaal noemen we de lengte; horizontaal de breedte) De oppervlakte van het park kun je dus met en zonder hakjes schrijven. We vinden de gelijkheid: 3a (3a + b) = 9a + 6ab. 1 e manier: lengte breedte 3a (3a + b) e manier: hokjes tellen 9a + 6ab Dit geeft de gelijkheid: 3a (3a + b) = 9a + 6ab Figuur 6 31 In figuur 7 zie je weer een rechthoek op de grens van Roosterkwartier en Vakhorst. a. Bereken de oppervlakte van de rechthoek weer op twee manieren. b. Welke gelijkheid vind je? c. Hoe groot is de oppervlakte als a = 50 en b = 80? d. Bereken de oppervlakte van de rechthoek in figuur 8 op twee manieren en schrijf de gelijkheid op die je zo vindt. 1 e manier: lengte breedte e manier: hokjes tellen Figuur 7 3 a. Teken op het werkblad een rechthoek met lengte 5a en breedte a + b. b. Bereken de oppervlakte van de rechthoek op twee manieren en schrijf de gelijkheid op die je zo vindt. 33 Teken op het werkblad een rechthoek bij de gelijkheid a (3a + b) = 3a + ab. Figuur 8
OP DE GRENS 14 34 a. Teken op het werkblad een rechthoek met een oppervlakte van 15a + 10ab. Dit is even puzzelen. b. Schrijf de gelijkheid op die bij deze rechthoek hoort. 35 Midden in Roosterdam ligt een groot plein. Dat zie je in figuur 9. In deze figuur zie je ook nog eens de afmetingen van een blokje in Roosterkwartier, Vakhorst, Saailand en Blokland. Figuur 9 a. Wat is de oppervlakte van een blokje in Roosterkwartier? En van een blokje in Vakhorst? En van een blokje in Saailand? En van een blokje in Blokland? We gaan de oppervlakte van het plein op twee manieren berekenen. De 1 e manier is: lengte breedte. b. Wat is de lengte van het plein (verticaal noemen we de lengte)? En de breedte? Hoe groot is dus de oppervlakte van het plein? De e manier is: oppervlakte Roosterkwartier + oppervlakte Vakhorst + oppervlakte Saailand + oppervlakte Blokland c. Hoe groot is de oppervlakte van het deel van het plein dat in Roosterkwartier ligt? En van het delen in Vakhorst, Saailand en Blokland? Hoe groot is dus de oppervlakte van het plein? d. Welke gelijkheid vind je? Roosterkwartier Saailand Figuur 30 Vakhorst Blokland 36 In figuur 30 zie je een rechthoek op de grens van de vier wijken van Roosterdam. a. Bereken de oppervlakte van de rechthoek weer op twee manieren. b. Welke gelijkheid vind je? c. Hoe groot is de oppervlakte als a = 60 en b = 90? Ontbinden in factoren a. Op het werkblad staat een lege plattegrond van Roosterdam. Kleur daarin een rechthoekig gebied met een oppervlakte van a + 4ab + 3b. Niet te snel opgeven! b. Welke gelijkheid vind je door de oppervlakte van jouw gebied op twee manieren te berekenen?
OP DE GRENS 15 37 38 a. Teken op het werkblad een rechthoek met lengte 4a + 3b en breedte 5a + 4b. b. Bereken de oppervlakte van de rechthoek op twee manieren en schrijf de gelijkheid op die je zo vindt. De oppervlakte van de rechthoek in figuur 31 kun je op twee manieren opschrijven: met haakjes: 3a (a + 4b) zonder haakjes: 6a + 1ab Je kunt 6a + 6ab schrijven als a(3a + 3b), maar ook als 6a(a + b). In het eerste geval spreken we van de factor a buiten haakjes halen, in het tweede geval is de factor 6a buiten haakjes gehaald. Je hebt net gezien dat je a + 4ab + 3b kunt schrijven als (a + b) (a + 3b). De expressies 6a + 6ab en a + 4ab + 3b kun je dus schrijven als een product. We noemen dit ontbinden in factoren. c. Ontbind de expressie 6a + 14ab + 8b in factoren. Dit is even puzzelen. Je kunt hiervoor een lege plattegrond van Roosterdam gebruiken. Deze staat op je werkblad. Figuur 31 a. Schrijf zonder haakjes: (Op het werkblad staan roosters, die je kunt gebruiken als je dat wilt.) a (3a + 4b) = 6a (4a + 3b) = 5a (5a + b ) = b. Neem over en vul in: (Op het werkblad staan weer roosters.) 3a + 1ab = 3a ( + ) a + 6ab = a ( + ) 4a + 0ab = 4a ( + ) d. In figuur 3 staat een schema dat gedeeltelijk is ingevuld. Het schema staat ook op het werkblad. Vul de open plaatsen in. Figuur 3 3a + + 9a + 4ab + 15b e. Ga naar internet en laat zien dat je kunt ontbinden in factoren. 39 We gaan de sommen die je net maakte nog eens maken met behulp van de distributiewetten. a. Neem over en vul in: a (3a + 4b) = a 3a + a 4b = a + ab 6a (4a+3b) = 6a + 6a = 5a (5a + b) = = b. Krijg je dezelfde antwoorden als toen je de sommen met roosters maakte? Als je extra wilt oefenen, dan moet je eens op internet kijken. Daar vind je nog veel meer opgaven.
40 EXPRESSIES UIT PLAATJES 16 Mijnheer van Dam maakt een wandeling door de straten van Vakhorst van A naar B (zie figuur 33). Hij maakt geen omwegen. Zo n route van A naar B zonder omwegen noemen we een kortste route. In figuur 34 zie je een van deze kortste routes van A naar B getekend. a. Kleur zelf op het werkblad de andere vijf kortste routes die mijnheer van Dam kan kiezen. b. Schrijf onder elke route de lengte. c. Hoeveel verschillende kortste routes zijn er van B naar C? (Als je wilt kun je ze op je werkblad tekenen.) d. Hoe lang is zo n kortste route van B naar C? Figuur 33 e. Hoeveel kortste routes zijn er van A via B naar C? Figuur 34 f. Hoe lang is elk van die kortste routes van A via B naar C? Schrijf je antwoord zo eenvoudig mogelijk. 41 Op een braakliggend stuk grond wordt een volkstuinencomplex aangelegd. Er worden 15 volkstuintjes aangelegd: 3 rijen van 5 tuintjes. Tussen de rijen ligt een pad. Een plattegrond van het complex zie je in figuur 35. Elk van de tuintjes is a bij b meter. Elk tuintje is rondom afgezet met gaas (tussen twee tuintjes in is er maar één keer gaas). Hoeveel meter gaas wordt er gespannen? Schrijf je antwoord zo eenvoudig mogelijk. Een uitslag ontwerpen In figuur 36 staat een balk van a bij b bij c centimeter. a. Wat is de inhoud van de balk? Figuur 36 In figuur 37 zie je een uitslag van de balk. Figuur 37 b. Wat is de oppervlakte van de uitslag? Schrijf je antwoord zo eenvoudig mogelijk. c. Wat is de omtrek van de uitslag (dat is de lengte van de rand van de uitslag)? Schrijf je antwoord weer zo eenvoudig mogelijk. Figuur 35 d. Ontwerp een uitslag van de balk met een zo klein mogelijke omtrek. Hoe groot is de omtrek van jouw bouwplaat? Schrijf je antwoord zo eenvoudig mogelijk.
4 EXPRESSIES UIT PLAATJES 17 De Deense vlag bestaat uit een wit kruis op een rood doek. Het kruis is overal c centimeter breed. Het rode deel van de vlag bestaat uit twee vierkanten en twee rechthoeken. De vierkanten zijn a bij a centimeter en de rechthoeken zijn a bij b centimeter. De maten zijn ook nog eens aangegeven in figuur 38. We berekenen de oppervlakte van de vlag op twee manieren. De eerste manier: vierkanten en rechthoeken tellen a. Wat is de oppervlakte van de vier rode delen samen? Schrijf je antwoord zo eenvoudig mogelijk. Figuur 38 43 Door vier lijntjes te trekken kun je het witte kruis verdelen in vier rechthoeken en een vierkant. b. Laat zien dat de totale oppervlakte van het kruis gelijk is aan 3ac + bc + c. c. Hoe groot is dus de oppervlakte van de vlag? De tweede manier: lengte breedte d. Wat is de lengte van de vlag? En de breedte? Schrijf je antwoorden zo eenvoudig mogelijk. e. Hoe groot is dus de oppervlakte van de vlag? f. Welke gelijkheid vind je? g. Bereken hoe groot de oppervlakte van de vlag is als a = 0, b = 40 en c = 10. h. Hoe groot is in dat geval de oppervlakte van het witte kruis? a. Bekijk de stroken met getallen in figuur 39. Vul de lege vakjes in. De stroken staan op het werkblad. b. Welke gelijkheid vind je? c. Welke gelijkheid hoort bij de stroken in figuur 40? d. Ontwerp zelf een opgave met stroken. Laat je maatje de gelijkheid bedenken die bij jouw stroken hoort. 5 13 8 17 11 Figuur 39 + 1 14 5 17 0 3 = 3n + + = 6 1 11 3 16 + 5 = 1 7 6 9 31 36 + = Figuur 40