Jaarverslag 2007
Inhoudstafel Missie 3 10 jaar Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen 5 1 Actief 6 Trends in de wereldeconomie 6 Trafieken 9 Zeeschepen 14 Industrie in de Antwerpse haven 14 Concurrentiepositie 17 Toegevoegde waarde en werkgelegenheid 18 Modal split 18 Havenbeveiliging 18 2 Toekomstgericht 22 Uitbouw Deurganckdok 22 Renovatie Delwaidedok 22 Fundering All Weather Terminal 22 Renovatie Kallosluis 25 Grensinspectiepost Linkeroever 25 Hotspot in havengebied 26 Uitbouw windmolenpark 26 Amoras 26 Aanpak onderwaterbodem havendokken 29 Heraanleg kaaien oude dokken 29 Nieuw fietspad aan de Scheldelaan 29 Andere projecten 30 Concessiebeleid 30 3 Bereikbaar 37 De haven en haar maritieme toegankelijkheid 37 De haven en haar achterlandverbindingen 42 4 Verantwoord 53 Strategische planning 53 De haven en haar omgeving 53 5 Betrouwbaar 66 Havenkapiteinsdienst 66 Vernieuwing havenradarsysteem 66 Vernieuwd datacenter 69 Efficiënt onderhoudsmanagement 69 Drie krachtige sleepboten op komst 69 Vernieuwing baggervloot 70 Nieuwe mobiele kranen 70 De haven in de wereld 70 6 De mensen 74 Bestuursorganen 74 personeel 80 7 Jaarrekening 97 Commentaar bij de jaarrekening 97 Balans na winstverdeling 104 Resultatenrekening 106 Resultaatverwerking 108 Toelichting 109 Sociale balans 128 Waarderingsregels 131 Verslag van de commissaris 139 Verslag van het college van commissarissen 141 Colofon 143
Missie Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen tracht de toegevoegde waarde die de Antwerpse haven voor de stad en de regio genereert, op een duurzame wijze te optimaliseren. Het Havenbedrijf koestert ook de ambitie om de concurrentiepositie van de haven te verstevigen door een kwaliteitsvolle, ononderbroken dienstverlening en een optimaal uitgebouwde infrastructuur aan te bieden. Het Havenbedrijf heeft een voortrekkersrol te vervullen inzake duurzame havenontwikkeling en promoot milieuvriendelijke transportmodaliteiten voor het vervoer van goederen van en naar het achterland. Wederzijds vertrouwen ligt aan de basis van de ondernemingsfilosofie van het Havenbedrijf. Alleen dankzij de volle steun en medewerking van de werknemers kan het Havenbedrijf zijn zending en ambities waarmaken. 3
4 Jaarverslag 2007
10 jaar Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen bestaat in 2007 precies 10 jaar als autonoom gemeentebedrijf. Dat werd gevierd met een colloquium waarop prominenten uit de haven, van de overheid en betrokken organisaties konden terugblikken en vooruitkijken naar de toekomst van het havenbestuur. Het tienjarige bestaan van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen werd passend gevierd. 5
1 Actief Trends in de wereldeconomie De trafiek in de verschillende zeehavens zal positieve gevolgen ondervinden van de groeiverwachting in 2008. De haven van Antwerpen en de diverse andere havens in de Hamburg- Le Havre range ondergaan in belangrijke mate invloed van trends in de nationale en internationale economie. De groei van de wereldeconomie kende in 2007 een vertraging, zeker ten opzichte van het hoge groeiniveau van 2006. De verwachtingen zijn dat deze groei zich de komende jaren consolideert. De wereldeconomie groeide in 2007 met ongeveer 4 procent. De stijgende olieprijzen zorgden voorlopig niet voor een fundamentele vertraging van de algemene economische groei. Toch vallen hierbij grote regionale verschillen op. De groei in de geïndustrialiseerde landen in 2007 bedraagt naar schatting 3,0 procent. De eurozone realiseerde een groei van 2,5 procent. In Japan bedroeg de groei van het BBP 2,4 procent terwijl de Verenigde Staten een groei van ongeveer 1,9 procent lieten optekenen. In de Verenigde Staten ligt de groei in 2007 dus duidelijk lager dan in Europa en Japan. De sterke groei buiten de eurozone is vooral toe te schrijven aan economieën die zich sterk aan het ontwikkelen zijn. Met een jaarlijkse groeivoet van bijna 10,50 procent neemt vooral China hierin het voortouw. Volgens de verwachtingen zal het hoge tempo er in 2008 en 2009 aanhouden met groeicijfers van respectievelijk 10 en 9,3 procent. Ook India bezet een belangrijke plaats en legt een groeicijfer voor van ongeveer 7,4 procent in 2007. In 2008 zou de economische groei in de Verenigde Staten enigszins toenemen en opnieuw boven die van de eurozone uitkomen. Vooruitzichten voor 2008 spreken immers van een groei van 2,8 procent voor de Verenigde Staten, 2,4 procent voor Japan en 2,1 procent voor Europa. 6 Jaarverslag 2007
Voor de westerse economieën gaan de verwachtingen voor 2008 eerder in de richting van een stagnatie van de groei tot zelfs een groeivertraging. De oorzaak hiervan ligt bij een verdere stijging van de olieprijzen, een mogelijke vertraging van de industriële productie en een vertraging van de wereldhandel. Dat laatste is het gevolg van een mogelijke verslapping van de groei van de Chinese en Zuidoost-Aziatische economieën. Volgens een aantal andere waarnemers is zo n verslapping echter onwaarschijnlijk. De Amerikaanse economie ondervindt een duidelijke invloed van de hypotheekcrisis. De precieze impact hiervan is moeilijk in te schatten, maar een intensere hypotheekcrisis kan leiden tot een verdere verzwakking van de Amerikaanse economie eerder dan de verwachte groei in 2008. De Europese economie vertoonde in 2007 een bescheiden vertraging tot 2,5 procent groei van het bnp. Voor het eerst sinds 2001 kende Europa een sterkere groei dan de Verenigde Staten. Dat is vooral te danken aan een versterkte binnenlandse vraag. België presteerde in 2007 even sterk als in 2006 en kwam iets hoger uit dan het gemiddelde van de eurozone: de groei van het bnp bedroeg ongeveer 2,7 procent. De Belgische groei in het derde en het vierde kwartaal is wel lager en bereikte gemiddeld 0,5 procent. Voor 2008 verwacht het Federale Planbureau een groei van het bnp met nagenoeg 2,1 procent, tevens het Europese gemiddelde. Op 7 september 2007 ontving de Antwerpse haven met de Cosco Asia van meer dan 10.000 TEU een nieuw recordschip. De trafiek in de verschillende zeehavens zal positieve gevolgen ondervinden van de groeiverwachting in 2008 en de daaraan verbonden groeiende wereldhandel. De groei van de Antwerpse haventrafiek zal dan ook wellicht fundamenteel hoger liggen dan de geraamde groeipercentages voor België. De containerbehandelingscapaciteit waarop de markt een beroep kan doen en de extra aandacht voor de handel met het Verre Oosten zullen zorgen voor een meer dan proportionele groei. Trafieken De Antwerpse haven behandelde in 2007 182.896.788 ton goederen. Dit betekent een groei van 9,3 procent in vergelijking met de 167 miljoen ton van 2006. De aanvoer bedroeg 99.829.214 ton, wat gelijk staat met een groei van 8,5 procent. De afvoer was dan weer goed voor 83.067.574 ton, een stijging met 10,2 procent. Containers De containerbehandeling groeit bijna dubbel zo sterk als de globale trafiek met een toename van 17 procent tot 94.539.968 ton. In TEU groeit het containerverkeer met 16,5 procent, tot 8.176.614 TEU (twintigvoet-containers). De toename is vooral toe te schrijven aan trafieken van en naar China, Brazilië, Maleisië, het Midden-Oosten en de Verenigde Staten. Voor de Aziatische markt, met haar constant sterk groeiende importlading naar Europa, blijft de focus van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen gericht op het overtuigen van rederijen en 9 Actief
verladers/ontvangers om Antwerpen als first port of call te kiezen. Een zestal nieuwe loops hebben in 2007 inderdaad gekozen voor Antwerpen als eerste continentale of eerste Beneluxhaven. In 2007 behandelde de Antwerpse haven bijna 183 miljoen ton goederen. Aan het Deurganckdok werd ruim 1,5 miljoen TEU overgeslagen, een stijging met 89 procent in vergelijking met het eerste werkingsjaar in 2006. Het dok heeft een maximale containerbehandelingscapaciteit van 7,5 miljoen TEU. De beschikbare capaciteit en het congestievrije karakter van de haven zijn unieke troeven die de haven van Antwerpen op dit moment kan voorleggen. De Israëlische rederij ZIM Integrated Shipping Services heeft een aandeel van 20 procent overgenomen in de Antwerp Gateway terminal, aan de oostkant van het Deurganckdok. ZIM bevestigt hiermee haar intentie om van Antwerpen haar Noord-Europese hub te maken. Hoofdaandeelhouder van Antwerp Gateway is terminaluitbater Dubai Ports World. De andere partners zijn het Chinese Cosco Pacific, de Franse rederij CMA CGM en het havenbestuur van Duisport, de grootste Europese binnenhaven. Op 7 september liep de Cosco Asia van de Chinese rederij Cosco Container Lines de haven van Antwerpen aan. Met een capaciteit van 10.061 TEU is de Cosco Asia, die aan het Deurganckdok werd behandeld, een recordschip voor Antwerpen. Het record dat Antwerpen in 2006 optekende was de aanloop van de Xin Los Angeles met een capaciteit van 9.574 TEU van de rederij China Shipping Container Lines. Ook Mediterranean Shipping Company (9.178 TEU), K Line (9.040 TEU), Yang Ming Line (8.208 TEU), Grand Alliance (6.732 TEU ), CSAV Norasia (6.539 TEU), New World Alliance (5.928 TEU) en Hamburg Süd (5.660 TEU) lopen Antwerpen wekelijks aan met postpanamax containerschepen. Antwerpen positioneert zich hiermee duidelijk als belangrijke aanloophaven voor de nieuwste generatie containerschepen. Ook aan de noordzijde van het Delwaidedok wordt de kaaimuur vernieuwd om containerschepen van 8.000 TEU en meer te ontvangen. Conventioneel stukgoed Het conventioneel stukgoed legde in 2007 een positieve eindbalans voor. De behandeling ervan is flink gestegen in vergelijking met 2006, tot 19.801.704 ton. In vergelijking met de 18,4 miljoen ton die de Antwerpse haven in 2006 heeft behandeld, betekent dat een groei van 7,9 procent. Het is met name de aanvoer die voor de toename tekent, met een stijging van 27,2 procent. De afvoer van conventioneel stukgoed loopt daarentegen terug met 10,2 procent. Antwerpen zag een explosieve groei van de import van ijzer en staal. De trafiek laat een groei optekenen met 45 procent, tot 6,5 miljoen ton. Deze stijging aan aanvoerzijde is vooral een gevolg van import uit China en India. De fruittrafiek stijgt opnieuw. In 2007 behandelde de haven van Antwerpen 1,3 miljoen ton fruit. Dit betekent een stijging met 3,4 procent in vergelijking met het jaar voordien. De behandeling van woudproducten nam in 2007 toe met 4,4 procent, tot 3,3 miljoen ton. De trafiek van houtcellulose en papier laat dan weer een stijging optekenen van 8,3 procent. 10 Jaarverslag 2007
Met bijna 20 miljoen ton stukgoed is en blijft Antwerpen toonaangevend in dit belangrijke marktsegment. Het voorbije jaar zijn belangrijke beslissingen genomen met betrekking tot de modernisering van de faciliteiten voor stukgoed. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen doet inspanningen om hier zijn steentje toe bij te dragen. Het goederenbehandelingsbedrijf Wijngaardnatie, een van de grote promotoren van het stukgoed in Antwerpen, investeert aan het Albertdok 20 miljoen euro in de bouw van een All Weather Terminal die het mogelijk maakt stukgoed bij alle weersomstandigheden te laden en te lossen. De terminal bestrijkt een oppervlakte van 220.000 m². De overdekte laad/los-zone is 6.480 m² groot en de magazijnoppervlakte bedraagt meer dan 20.000 m². De nieuwe terminal wordt een van de toonaangevende platformen voor behandeling van ijzer en staal in Antwerpen. Daarnaast zijn er onder andere belangrijke investeringen van ABT en DP World. ABT heeft een dedicated terminal uitgebouwd voor Imerys waar kaolien wordt aangevoerd met twee schepen die permanent tussen Antwerpen en Brazilië varen. De kaolien wordt bovendien ter plaatse vloeibaar gemaakt. DP World op zijn beurt startte in 2007 met de renovatie van de terminal aan het Churchilldok. Rickmers en Conti, twee grote spelers voor conventionele lijndiensten, hebben hierin een participatie genomen van elk 20 procent. Roro In het roro-verkeer behaalde de Antwerpse haven een fraai resultaat met een stijging van 14,8 procent. De afvoer nam met 20,5 procent toe terwijl de aanvoer met 8,8 procent groeide. In 2007 zijn in Antwerpen 4,44 miljoen ton roro-goederen gelost en geladen. De Antwerpse roro-trafiek groeide sterk in 2007. In 2007 zijn 314.995 auto s aangevoerd en 625.478 auto s uitgevoerd. De autotrafiek legde zo een stijging voor van 5,8 procent. Die groei is hoofdzakelijk toe te schrijven aan een toename van de trafiek van nieuwe wagens. Daarnaast tekende de Antwerpse haven een groei op in de export van tweedehandswagens naar West-Afrika. Eind 2006 nam de NYK-groep een grote roro-terminal op de Antwerpse linkeroever over van PSA HNN. NYK richtte voor de uitbating van haar roro-terminals in Antwerpen en Zeebrugge het dochterbedrijf International Car Operators (ICO) op. De terminal op de linker Scheldeoever vormt een schiereiland van 125 ha met een kaai van 950 meter aan het Vrasene-dok, en een kaai van 1.250 meter lang aan het Verrebroekdok voor het ontvangen van shortsea-schepen en rorolichters. De terminal verwerkt 350.000 eenheden per jaar, ofwel 300.000 auto s waarvan 85 procent nieuw is. De rest bestaat voor 35 procent uit zware stukken en andere voertuigen buiten categorie, en voor 15 procent uit tweedehandswagens. Er is een centrum voor pre-delivery inspection (PDI) voor nazicht van onder meer de wagens van Mazda en Chevrolet. Verdere dienstverlening met toegevoegde waarde vindt plaats in het Vehicle Processig Center (VPC). Diverse rederijen doen de terminal aan. 13 Actief
MOL, K Line, NYK en WWL importeren wagens uit Japan. Cido Shipping, EuKor, Hoëgh Auto Liners, STX-Pan Ocean en WWL lossen er Koreaanse voertuigen. Massagoed De haven van Antwerpen behandelde in 2007 64.114.665 ton massagoed. Dit betekent een lichte terugval in vergelijking met 2006. Het vloeibare massagoed groeide met 3,6 procent, terwijl het droge massagoed kromp met 6,2 procent. De nieuwe terminal van LBC is gedeeltelijk opgeleverd in 2007. De daling van de trafiek van petroleumproducten is de belangrijkste reden voor de terugval in de aanvoer van vloeibaar massagoed. De shutdown bij BRC speelt hierin een belangrijke rol. Chemicaliën laten wel mooie cijfers optekenen met een groei van 26,1 procent. Antwerpen versterkt hiermee zijn positie als distributiehub voor chemische producten. De kolentrafiek loopt echter met 7,8 procent terug. Dat is vooral een gevolg van de gekrompen afvoer (min 33,9 procent). De terugval in de behandeling van kolen is het gevolg van de zachte winter 2006 2007 en van belangrijke onderhoudswerken bij het Waalse Duferco. Zeeschepen Het aantal zeeschepen neemt opnieuw toe. In 2007 zijn 16.696 zeeschepen geteld in de Antwerpse haven, beduidend meer dan de 15.770 zeeschepen van 2006. Dit betekent een groei van 5,8 procent. Ook de bruto tonnenmaat neemt toe, met 8,9 procent tot een gemiddelde van 17.306. Industrie in de Antwerpse haven Het aantal zeeschepen nam in 2007 met bijna 6 procent toe. In 2007 kondigde Nafta B de bouw aan van 300.000 m 3 opslagtanks voor olieproducten en ook Noord Natie Terminals zal uitbreiden met 35.000 m 3 opslagtanks. Oiltanking Stolthaven Antwerpen is al gestart met de bouw van 307.000 m 3 opslagruimte voor olieproducten. Tevens zijn een nieuwe vingerpier en 50.000 m³ tanks voor chemicaliën uitgebouwd. ADPO kent een constant investeringsritme, wat zal leiden tot een verdubbeling van de bestaande C-Terminal. De nieuwe terminals van LBC en Sea Tank Terminal werden in 2007 gedeeltelijk opgeleverd, terwijl de werken aan de nieuwe Vopak Terminal op de linker Scheldeoever gestaag vorderen. Eind 2007 kondigde Rubis een joint venture aan met Mitsui voor de bouw van een 100.000 m³ grote terminal op de concessie van Rubis. De nieuwe terminal zal ICT Rubis Antwerpen heten. Op de industriële productiesites werden de aangekondigde investeringen in 2007 voort uitgevoerd. De belangrijkste zijn de uitbreidingen bij BASF, Solvay, Air Liquide, Dow en Ineos en de investeringen in een warmtekrachtkoppelingcentrale bij ExxonMobil en Lanxess Rubber. Tot slot zijn grote onderhoudswerken uitgevoerd bij BRC (Petroplus). 14 Jaarverslag 2007
Concurrentiepositie De Antwerpse haven had in 2007 voor het totale goederenverkeer een marktaandeel van 16,8 procent in de Hamburg-Le Havre range. Antwerpen is daarmee de tweede haven na Rotterdam (met een marktaandeel van 37,3 procent) en voor Hamburg (met 12,9 procent). Voor het niet-gecontaineriseerd stukgoed was Antwerpen in 2007 tweede met een marktaandeel van 24,1 procent, net na Rotterdam (met 24,7 procent) en voor Zeebrugge en Duinkerken (met beide 13,8 procent). Antwerpen staat op de derde plaats voor de containertrafiek, na Rotterdam en Hamburg. De Antwerpse haven heeft de voorbije jaren haar positie als containerhaven sterk kunnen uitbouwen. Terwijl Antwerpen in 1990 net geen 16 procent van de containertrafiek in de range behandelde, is dat in 2007 opgelopen tot 20,9 procent. Oiltanking Stolthaven bouwt 307.000 m³ opslagruimte voor olieproducten. 17 Actief
Toegevoegde waarde en werkgelegenheid Volgens het meest recente rapport van de Nationale Bank over het boekjaar 2005 is de haven van Antwerpen goed voor een directe toegevoegde waarde van 9.342,7 miljoen euro. Dit betekent een toename met 12,6 procent ten opzichte van de 8.298,4 miljoen euro van 2004. Als de indirecte effecten hieraan toegevoegd worden, wordt een totale toegevoegde waarde van 17.704,1 miljoen euro gerealiseerd. De Antwerpse haven zorgt eveneens voor de creatie van 63.080 directe arbeidsplaatsen (voltijdse equivalenten), een lichte stijging van 0,8 procent tegenover 2004. Modal split De binnenvaart staat in voor ongeveer 30 procent van het achterlandvervoer in Antwerpen. Dankzij haar gunstige geografische ligging en het uitgebreide transportnetwerk kan de haven van Antwerpen een evenwichtige modal split voorleggen. Het wegtransport en de binnenvaart nemen in Antwerpen telkens ongeveer 30 procent van het totale achterlandvervoer van en naar de haven voor hun rekening. Pijpleidingen zijn goed voor 20 procent van het totale volume en het belang van het spoor bedraagt ongeveer 15 procent. Bijna 60 procent van alle containers wordt over de weg vervoerd. Dit marktaandeel is de laatste jaren afgenomen, vooral ten gunste van de binnenvaart. In vergelijking met de voorbije jaren worden jaarlijks 3 tot 5 procent meer containers met binnenvaartschepen aan- en afgevoerd. Het aandeel van de binnenvaart in het containervervoer bedraagt meer dan 33 procent. Het aandeel van het spoor in het containervervoer bedraagt op dit moment ongeveer 10 procent. Het beleid van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is erop gericht het aandeel van de binnenvaart en het spoor in het containervervoer te doen toenemen tot respectievelijk 40 en 20 procent. Ondanks deze nadruk op een modal shift mag niet uit het oog worden verloren dat het wegtransport ook in de toekomst een essentiële vervoersmodus blijft. Dat is onder andere het gevolg van het grote volume aan containers met een lokale herkomst of bestemming. Havenbeveiliging Op Europees niveau regelt verordening EG 725/2004 de verbetering van de beveiliging van schepen en havenfaciliteiten (ISPS) en heeft richtlijn 2005/65 EG betrekking op het verhogen van de veiligheid van havens. De Antwerpse haven telt 90 havenfaciliteiten, die gecertificeerd zijn als ISPS-faciliteit door de federale overheid. Een auditteam van het Directoraat-Generaal Transport en Energie van de Europese Commissie bracht een bezoek aan de Antwerpse haven. Met de inzichten die naar aanleiding daarvan zijn uitgewisseld, kunnen geleidelijk alle beveiligingsplannen worden herzien en kunnen aanbevelingen 18 Jaarverslag 2007
worden overgemaakt aan de bedrijven. Naast het Europese auditteam kreeg de Antwerpse haven ook bezoek van de Nationale Autoriteit voor Maritieme Beveiliging, die in het najaar achttien faciliteiten inspecteerde in aanwezigheid van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. Het Masterplan voor de Binnenvaart bundelt een twintigtal projecten. Onder impuls van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen hanteren de Vlaamse havens dezelfde methode voor veiligheidsbeoordeling en risicoanalyse. Hiervoor werd informatie verzameld met medewerking van verschillende sectoren in het havengebied. Het Lokaal Comité voor Maritieme Beveiliging met vertegenwoordigers van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, de Scheepvaartpolitie, de Douane, de Lokale Politie en de Veiligheid van de Staat voerde de beoordeling uit in samenwerking met de rampenambtenaar van de Stad Antwerpen en een vertegenwoordiger van de Brandweer. In nauw overleg realiseerden zij een havenbeveiligingsplan dat zowel een integrale als een geïntegreerde aanpak nastreeft. Qua methodiek sluit het plan aan op bestaande plannen. Het plan werd ingediend bij de Nationale Autoriteit voor Maritieme Beveiliging en wacht op goedkeuring van het Ministeriële Comité voor Inlichting en Veiligheid. Daarnaast zijn ook maatregelen getroffen om de veiligheid van het goederenverkeer te verhogen. Zo is het project Megaports, dat instaat voor de 100-procentcontrole op radioactieve of nucleaire straling bij in- en uitgaande containers, in de operationele startfase. Megaports loopt in samenwerking met de Douane en de belangrijkste terminaluitbaters. 21 Actief
2 Toekomstgericht Uitbouw Deurganckdok In februari 2007 is in het Deurganckdok de derde en laatste baggerfase gestart. In het Deurganckdok is in februari 2007 de derde en laatste baggerfase gestart. Na de voltooiing van deze baggerfase in 2008 zal aan de oost- en westzijde van het dok de volledige kaaimuurlengte ter beschikking zijn. Enkel de plaats van de einddijk moet dan nog worden weggebaggerd. Dit zal pas gebeuren na de voltooiing van de tweede sluis op Linkeroever. Renovatie Delwaidedok De MSC Home Terminal functioneert als Europese draaischijf voor de diensten van MSC. De MSC Home Terminal functioneert als Europese draaischijf voor de diensten van de Mediterranean Schipping Company (MSC) en beslaat de volledige zuidkant van het dok. Omdat de terminal uitgebreid wordt aan de noordzijde van het dok, wordt ook daar gerenoveerd. De kaaimuur wordt net als aan de zuidkant aangepast om postpanamax containerschepen van 8.000 TEU en meer te kunnen ontvangen. De kaaimuurkop wordt gerenoveerd en er wordt bodembescherming geplaatst. De werken zijn in juni 2007 gestart. Het project is begroot op 7,5 miljoen euro en werd eind maart 2008 afgerond. Fundering All Weather Terminal Het goederenbehandelingsbedrijf ASI investeert aan het Albertdok in de bouw van een All Weather Terminal die het mogelijk maakt staalproducten bij alle weersomstandigheden te laden en te lossen. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen investeerde in de aanleg van waterwaartse fundering voor deze All Weather Terminal. Op deze steiger trekt ASI zijn overkapping op. 22 Jaarverslag 2007
De werken aan de steiger zijn eind november 2007 beëindigd. Het kostenplaatje voor het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen bedroeg 2,4 miljoen euro. Renovatie Kallosluis Samen met de Kallosluis zal een tweede sluis het dokkencomplex op de linker Scheldeoever ontsluiten. De Kallosluis is vooralsnog de enige sluis die toegang geeft tot het dokkencomplex op de linker Scheldeoever. De bedrijfszekerheid ervan is dan ook uitermate belangrijk voor de haven van Antwerpen. De sluis is in bedrijf sinds 1979. Sindsdien zijn verbeterings- en herstellingswerken uitgevoerd, maar de sluis had nood aan een grondige renovatie. De elektromechanische uitrusting van de Kallosluis onderging in 2007 een grondige vernieuwing. De hoogspanningsinstallatie was aan vervanging toe omdat de transformatoren nog waren uitgerust met een koelvloeistof die PCB bevatte. Daarnaast moest ook de hydraulische uitrusting van de bruggen worden vervangen. In 2007 werd bovendien hard gewerkt aan de sanering van de seinmasten en de plaatsing van nieuwe scheepvaartsignalisatie. Het Nautisch Commando kreeg nieuwe infrastructuur op de vijfde verdieping van het aanpalende gebouw. Grensinspectiepost Linkeroever In de nieuwe grensinspectiepost vinden de Douane, de Scheepvaartpolitie en het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen onderdak. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen trekt in de nabijheid van het Deurganckdok een grensinspectiepost op van waaruit verschillende federale overheidsdiensten de aangroeiende goederenstroom op de linker Scheldeoever kunnen controleren. De Douane, de Scheepvaartpolitie en het Federale Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) krijgen een vaste stek in de grensinspectiepost. Dit is een volwaardig keurcentrum, uitgerust met onder meer loodsen met labo s en koel- en vriescellen voor de opslag van gekeurde of te keuren producten, kantoren en loketten en een zogenaamde check-inpost. De Douane en het FAVV kunnen er goederen controleren en keuren die van en naar de Antwerpse haven worden gebracht. De Scheepvaartpolitie brengt in de grensinspectiepost haar Post Waaslandhaven onder, van waaruit de politiezorg in de Waaslandhaven zal worden verzorgd. De bouw is in januari 2007 gestart. Het gebouw wordt in 2008 in gebruik genomen. Het terrein beslaat bijna 55.000 m². De kost voor deze nieuwe realisatie bedraagt 10,7 miljoen euro. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen financiert de bouw van de grensinspectiepost. De Douane trekt er twee tunnels op voor het scannen van verdachte containerladingen. Daarmee is een investering gemoeid van 8 miljoen euro. Deze tunnels werden al in 2007 in gebruik genomen. De scanner is gebouwd door de Frans-Engelse firma Smiths-Heimann in samenwerking met BM en wordt gefinancierd door de federale overheid. 25 Toekomstgericht
Hotspot in havengebied In de Antwerpse haven worden nieuwe windmolens opgetrokken. Het havengebied op de rechteroever is zeer dicht bekabeld met breedband. Een werkgroep van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen bekijkt hoe dit netwerk best kan worden ingezet. In 2007 werd een WiFinetwerk in de haven van Antwerpen geïnstalleerd zodat de haven een hotspot wordt en zowel interne als externe havengebruikers toegang hebben tot draadloos internet. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen zal hiervoor in 2008 toepassingen ontwikkelen voor de havengemeenschap. Uitbouw windmolenpark In 2007 is in samenwerking met Vleemo nv veel voorbereidend werk gedaan met het oog op de verdere uitbouw van het windmolenpark in de haven. In 2007 werden voor de plaatsing van vijf bijkomende windmolens een bouw- en milieuvergunning verleend en werden onder meer aan de Zandvlietsluis de werken aangevat. Dit zal in 2008 leiden tot de bouw van een eerste reeks nieuwe windmolens in het havengebied. Het is de bedoeling om binnen het havengebied een windturbinevermogen van in totaal ongeveer 90 MW op te stellen, wat neerkomt op ongeveer 38 windmolens. Amoras De bouw van Amoras moet eind 2008 starten. In de haven van Antwerpen moet jaarlijks een grote hoeveelheid onderhoudsbaggerspecie verwijderd worden. Enkele projecten rond de verwerking en berging van deze onderhoudsbaggerspecie komen inmiddels in nauw overleg met het Vlaams Gewest op kruissnelheid. De vergunningsprocedure voor Amoras wordt afgerond. Amoras staat voor Antwerpse Mechanische Ontwatering, Recyclage en Applicaties van Slib. De verwezenlijking van de Amoras-installatie zal nog enkele jaren vragen. Het Amoras-project omvat de bouw en de exploitatie van een fabriek voor de mechanische ontwatering van onderhoudsbaggerspecie met kamerfilterpersen. Eind 2008 moet gestart worden met de bouw van de ontwateringsinstallatie, zodat ze eind 2010 in gebruik kan worden genomen voor het proefdraaien. Tot zolang is een oplossing gezocht voor de berging van het slib. Er is intussen een vergunning voor de aanleg van onderwatercellen in het Churchilldok, die de periode tot 2010 kunnen overbruggen. In het kader van de overdracht van de percelen voor het inrichten van de Amoras-installatie is een oriënterend bodemonderzoek uitgevoerd op de terreinen Bietenveld en Zandwinningsput. Het onderzoek toont aan dat er geen sanering noodzakelijk is. 26 Jaarverslag 2007
Aanpak onderwaterbodem havendokken De kaaien rond de Oude Dokken krijgen een autoluw karakter. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen werkt actief mee met de Vlaamse Commissie Integraal Waterbeleid aan de ontwikkeling van kwaliteitsdoelstellingen voor de onderwaterbodem in de havendokken en aan de aanpak van de saneringsproblematiek voor die onderwaterbodems. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is hierin trouwens de eerste betrokken partij, omdat het bodembeschermingsdecreet de waterloopbeheerder aanduidt als saneringsplichtige. Heraanleg kaaien oude dokken De kaaien rond de Oude Dokken, op het Eilandje in het noorden van Antwerpen, worden heraangelegd. Het openbaar domein aan het Willemdok en het Bonapartedok krijgt een nieuw kleedje naar het voorbeeld van de al vernieuwde Napoleonkaai. Het gaat om de Entrepotkaai, de Godefriduskaai, de Zeevaartstraat, de Sint-Aldegondiskaai, een deel van de Napoleonkaai ter hoogte van de gerenoveerde Nassaubrug en een deel van de Sint-Laureiskaai. De kaaien rond de Oude Dokken zijn publieke ontmoetingsplaatsen. De aanleg ervan is erg bepalend voor het karakter van het Eilandje. Na de heraanleg moeten de kaaien een grotere eenheid uitstralen dan vandaag het geval is. De kade wordt telkens ingedeeld in zones voor voetgangers en fietsers, voor groen en bomen en voor autoverkeer. De zones voor wandelaars hebben daarbij de bovenhand want de kaaien krijgen een autoluw karakter. De heraanleg gebeurt in verschillende fasen. De werken kosten 5,7 miljoen euro en zijn gegund. De heraanleg wordt in 2008 afgerond. Nieuw fietspad aan de Scheldelaan Aan de Europaterminal zijn fenderinstallaties vernieuwd. Om het fietsverkeer veiliger te maken legde het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, in nauw overleg met de Fietsersbond, een vrijliggend fietspad aan tussen de Scheldedijk en de Scheldelaan vanaf de Royerssluis tot aan de hoofdingang van Solvay. Daar vindt het nieuwe fietspad opnieuw aansluiting op het bestaande fietspad. Ter hoogte van de verschillende in- en uitritten van parkings werd het fietspad op de dijk aangelegd. Het traject tussen Royerssluis en Scheldelaan is slechts een voorlopig traject. Bij de geplande Oosterweelverbinding is namelijk in de aanleg van fietsvoorzieningen voorzien. De aanleg van het nieuwe fietspad kadert in het Interreg III A project Grensoverschrijdend Fietsroutenetwerk. Dit project is een cluster van vier deelprojecten over fietsnetwerken waaraan de Stad Maaseik en de Gemeente Echt-Susteren (Nederland), de provincie Vlaams-Brabant, de gemeente Woensdrecht (Nederland) en de Stad Antwerpen, het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en de gemeente Reimerswaal (Nederland) 29 Toekomstgericht
deelnemen. De samenwerking tussen Reimerswaal en het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is uniek, omdat in het bestek voor het fietspad de aansluiting op het Nederlandse fietspad meteen vervat zat. De werken aan het nieuwe fietspad hebben 1.478.632 euro gekost. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen ontving hiervoor een subsidie van 275.000 euro vanuit Interreg III A. De provincie Antwerpen subsidieerde het project met 150.000 euro. Andere projecten De kaaimuur bij Sea Tank Terminal aan de westkant van het Hansadok wordt gerenoveerd. De werken door het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen gebeuren simultaan met werken die Sea Tank Terminal uitvoert. De herstelling van de kaaimuur is gestart in juni 2007. Op de gewezen Case New Holland gronden stelt het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen zowat 330.000m 2 grond ter beschikking. In 2006 zijn de werken gestart die een definitieve oplossing moeten bieden voor de verzakkingen aan de Europaterminal. De stabiliteit van de kaaimuur wordt verhoogd door het injecteren van de caissons met een mortelspecie. De werken worden uitgevoerd in drie aaneensluitende fasen van zes maanden, waarin telkens 400 meter kaaimuur onder handen worden genomen. De werken worden afgerond midden 2008. Tegelijk laat het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen de fenders vervangen voor een bedrag van 2,3 miljoen euro en vernieuwt PSA HNN de kaaiverharding. Deze fenderinstallaties aan de 1.200 meter lange kaaimuur fungeren als stootkussens bij het afmeren van containerschepen van 8.000 TEU en meer. Concessiebeleid Concessies en patrimonium Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen streeft ernaar via een effectieve en efficiënte benutting van de ruimte de bestaande concessies zoveel mogelijk uit te breiden of een nieuwe bestemming te geven. Met de consolidatie van kleinere concessies, het ontnemen van het statuut van openbare weg van bepaalde wegen en het creatief samenvoegen van restpercelen, krijgen ongebruikte of weinig gebruikte terreinen een nieuwe invulling. In 2007 is voortgewerkt aan het ter beschikking stellen van nieuwe haventerreinen op de gewezen Case New Holland gronden. Daarmee was al in 2006 gestart. In totaal gaat het om zowat 330.000 m 2. De gronden zijn ter beschikking gesteld van onder meer Nova Natie, Luik Natie, Confreight, Van Loon en Werf- en Vlasnatie. De concessionarissen hebben de concessies voort in gebruik genomen. Voor de overblijvende 10.000 m 2 op dit terrein is in 2007 een bevraging georganiseerd, zodat het begin 2008 kan worden ingevuld. Aan het Deurganckdok op de linker Scheldeoever zijn de concessies voort ingevuld. Zo beschikte de Antwerp Gateway terminal van DP World aan de oostzijde van het containergetijdendok eind 2007 al over 30 Jaarverslag 2007
ongeveer 761.064 m 2 van de totale concessieoppervlakte van 1.225.867m 2. Aan de westzijde van het dok heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen de volledige concessie van PSA HNN met een oppervlakte van ongeveer 1.998.181 m 2 ter beschikking gesteld van de concessionaris, waarvan 1.583.898 m 2 effectief in gebruik kan worden genomen. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen geniet in het havengebied van een voorkooprecht. Het heeft hiervan al meermaals gebruikgemaakt om zijn sturende functie als havenbeheerder nog beter te kunnen uitoefenen. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen wenst dit recht van voorkoop aan marktconforme voorwaarden uit te oefenen om bijkomende gronden aan havengebruikers ter beschikking te kunnen stellen en om zijn patrimonium te consolideren. Zo werd in 2007 een invulling gegeven aan de, door uitoefening van het voorkooprecht, aangekochte gebouwen en terreinen van Wells & Momaerts, ATAB en ABX Logistics aan de Noorderlaan. Nog in 2007 sloot het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen een vrijwillige aankoopovereenkomst met General Motors voor een terrein van zowat 80.000 m² aan de Noorderlaan. De sloop van de oude loodsen in het noordelijke gedeelte van de Cadixwijk, ter hoogte van het Houtdok, werd afgerond in april 2007. Daarnaast zijn er gesprekken met de Stad Antwerpen om de verstedelijkte zones van het Eilandje over te dragen. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen heeft bovendien de dienstgebouwen die het aan derden ter beschikking stelt in kaart gebracht. De voorwaarden hieromtrent zijn op een uniformere manier bepaald. Overleg met de grootindustrie In 2007 startte een structureel overleg met de vertegenwoordigers van de Antwerpse grootindustrie. De overlegstructuur concentreert zich op de valorisatie van de huidige ongebruikte terreinen van de industriële complexen en op de toekomstige ontwikkelingen in de sector. Op die manier hoopt het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen bij te kunnen dragen tot de competitiviteit van de sector in binnen- en buitenland. Er wordt gewerkt aan een modernisering van de huidige algemene concessievoorwaarden. Algemene concessievoorwaarden De huidige algemene concessievoorwaarden dateren van 1997. In 2007 zijn, onder andere naar aanleiding van gesprekken met het Koninklijk Verbond van de Behandelaars van de Goederenstromen, de Algemene Beroepsvereniging voor het Antwerpse Stouwerij- en Havenbedrijf en VOKA, multidisciplinaire werkgroepen opgericht om de voorwaarden te evalueren en te moderniseren en om de bijzondere en algemene voorwaarden te harmoniseren. Na overleg werd in 2007 opnieuw gewerkt aan een aangepaste versie van deze Algemene Voorwaarden. Het accent ligt voornamelijk op een modern concessiebeleid. In de loop van 2008 zullen de gesprekken met de belangenverenigingen van Antwerpse havenbedrijven voortgezet worden, zodat de uiteindelijke tekst een breed draagvlak heeft. 33 Toekomstgericht
De Raad van Bestuur van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen bevestigde in juli 2007 het belang van zo n juridisch kader voor de uitvoering van het grondenbeleid. Energie In 2007 boden verschillende investeerders zich aan om energieprojecten op touw te zetten in het havengebied, onder meer voor de bouw van steenkool- en gascentrales en voor de oprichting van een zonnepanelennetwerk. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen heeft een multidisciplinaire werkgroep Energie opgericht om deze projectvoorstellen en nieuwe opportuniteiten op het vlak van energie te beoordelen. Erkenningsrechten In 2007 is werk gemaakt van een inventaris van de industriële leidingen in de haven, als basis voor een correcte aanrekening van de erkenningsrechten. Die rechten zijn een vergoeding voor onder meer pijpleidingen en andere installaties. Het voorbije jaar heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen tevens nagegaan of de rechten marktconform zijn. Naar aanleiding daarvan zijn de erkenningsrechten aangepast en gestandaardiseerd. Na bespreking met de leidingeigenaars zal dit nieuwe tarief worden gehanteerd voor alle industriële leidingen die niet onder een wettelijk stelsel vallen. Niet alleen de scheepvaart maakt gebruik van het havengebied, het is ook een interessante locatie voor energieprojecten. In 2007 boden zich verschillende investeerders aan. 34 Jaarverslag 2007
3 Bereikbaar De haven en haar maritieme toegankelijkheid Scheldeverdieping Vlaams ministerpresident Kris Peeters gaf op 20 december 2007 het startschot voor de verdiepingswerken op de Westerschelde. Vlaams minister-president Kris Peeters gaf op 20 december 2007 het officiële startschot voor de verdiepingswerken op de Westerschelde. Deze derde verdieping van de Westerschelde zal een getijdenonafhankelijke vaart garanderen voor schepen met een diepgang tot 13,10 meter. Hiervoor moet op elf plaatsen de zogenaamde drempels worden gebaggerd, in het hele gebied vanaf Vlissingen tot 500 meter voorbij het Deurganckdok. Toegankelijkheid, natuurlijkheid en veiligheid zijn de drie pijlers waarop de Scheldeverdieping rust. De werken zullen eind 2009 afgerond zijn. Van de zowat 16.000 zeeschepen die Antwerpen jaarlijks ontvangt, zijn er ongeveer 1.500 tijgebonden. 70 procent van deze schepen zullen na de verdieping op elk moment van en naar de haven van Antwerpen kunnen varen, zonder rekening te houden met het tij. De schepen die wel nog rekening moeten houden met het getij, zullen dankzij de verdieping over een uitgebreider tijvenster en dus uitgebreidere vaarmogelijkheden beschikken. De vaargeul wordt tevens verbreed tot 370 meter, van de Europaterminal tot 500 meter stroomopwaarts van het Deurganckdok. Vanuit nautisch oogpunt worden de drempels van oost naar west verdiept. Mogelijk wordt deze planning tijdelijk aangepast vanuit het oogpunt van natuurbescherming. Nautici onderzoeken momenteel welke drempels best eerst worden aangepakt om zo snel mogelijk maximaal te kunnen genieten van de vergrote tijvensters. In Nederland kunnen de werken aanvangen na het afleveren van de vergunningen. 37 Bereikbaar
Voor de baggerwerken is in 2007 al 42 miljoen euro begroot. Voor de aansluitende werken zal in 2008 nog ongeveer 58 miljoen euro worden uitgetrokken. Dankzij deze verdieping wordt de concurrentiepositie van de haven van Antwerpen, die in belangrijke mate bijdraagt tot de Vlaamse economie en de wereldeconomie, gevoelig verhoogd. De uitvoering van de baggerwerken op de Schelde is gegund aan de Tijdelijke Handelsvereniging Zeeschelde (Dredging International nv, Ondernemingen Jan De Nul nv en Baggerwerken Decloedt en Zn.). In totaal wordt circa 14 miljoen m 3 baggerspecie verwijderd, nagenoeg gelijk verdeeld over de Westerschelde (Scheldemonding tot Belgisch- Nederlandse grens) en de Beneden-Zeeschelde (Belgisch-Nederlandse grens tot Antwerpen). Op Belgisch grondgebied wordt 7 miljoen m 3 specie gebaggerd op de drempels van Zandvliet en Frederik. Op Nederlands grondgebied situeert de baggerinspanning zich vooral in het oosten bij de drempels van Bath en van Valkenisse, waar meer dan de helft van het volume op Nederlands grondgebied wordt gebaggerd. Goedkeuring Scheldeverdragen De verdiepingswerken kaderen in de Ontwikkelingsschets 2010. In het estuarium zijn toegankelijkheid, natuurlijkheid en veiligheid tegen overstromingen van groot belang. Daarom hebben de Vlaamse en de Nederlandse regering op 11 maart 2005 de Ontwikkelingsschets 2010 vastgesteld voor het Schelde-estuarium. Deze Ontwikkelingsschets geeft op strategisch niveau aan welke projecten en maatregelen gerealiseerd moeten worden om ervoor te zorgen dat de Schelde in 2010 toegankelijker, natuurlijker en veiliger wordt. De verdiepingswerken kaderen in de Ontwikkelingsschets 2010. Vier verdragen zijn hiertoe goedgekeurd door de parlementen van Vlaanderen en Nederland. Het Vlaams Parlement heeft de Scheldeverdragen op 28 februari 2007 goedgekeurd. Op 18 december 2007 volgde de Tweede Kamer in Nederland. Het gaat om: het verdrag voor de uitvoering van de Ontwikkelingsschets 2010 met afspraken over de uitvoering en de financiering van de Scheldeverdieping en de natuurontwikkeling die voor de eerstkomende periode noodzakelijk zijn. Het verdrag biedt de provincie Zeeland de mogelijkheid om namens Nederland de natuurmaatregelen te realiseren. het verdrag over de samenwerking op het gebied van beleid en beheer in het Schelde-estuarium dat moet leiden tot versterkte samenwerking tussen de overheden van beide landen op het gebied van toegankelijkheid van de Scheldehavens, de natuur en de veiligheid tegen overstromen. het verdrag over het gemeenschappelijk nautisch beheer dat de samenwerking op dit gebied versterkt in het Schelde-estuarium. Dit verdrag is een formalisering van de bestaande situatie en leidt er toe dat Nederland en Vlaanderen gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen voor de veilige en vlotte afwikkeling van het scheepvaartverkeer. Hiervoor wordt de Vlaams-Nederlandse Permanente Commissie voor Toezicht op de Scheldevaart onder meer belast met het opstellen van een veiligheidsplan. het verdrag over de ontkoppeling van de loodsgelden dat na meer dan 150 jaar een einde maakt aan de verdragsrechtelijke koppeling van de loodsgeldtarieven tussen Antwerpen en Rotterdam. 38 Jaarverslag 2007
Tweede sluis linkeroever De bouw van een tweede sluis tot het dokkencomplex op de linker Scheldeoever wordt beschouwd als een prioritair havenontwikkelingsproject, zodat de verdere ontwikkeling van het havengebied daar niet wordt gehypothekeerd. Op dit ogenblik wordt het dokkencomplex op de linkeroever bediend door slechts één sluis. De privébedrijven dringen aan op de aanleg van zo n nieuwe sluis. Uiteraard zal de bouw van een sluis gepaard gaan met een groot aantal studies, zoals simulatiestudies naar de in- en uitvaart met grote containerschepen en bulkcarriers, een technische uitvoeringsstudie en een maatschappelijke kosten-batenanalyse. Een aantal studies zijn al in uitvoering. De bouw van de sluis zou ongeveer 4,5 jaar duren. Ze zou dan operationeel kunnen zijn in 2013. Tevens zijn een aantal maatregelen genomen voor de bestaande Kallosluis. Zo wordt een bijkomende sleepboot ingezet en loopt er een onderzoek naar de mogelijkheden van de rederijen om piekmomenten voort te vermijden. Ook de communicatie met de gebruikers van de sluis is verbeterd. Ketenbenadering De Kallosluis en het gebouw ter plaatse zijn gerenoveerd. De scheepsbewegingen op de Schelde en in het havengebied kunnen niet los van elkaar gezien worden. Er is voortdurend interactie, onder meer via de sluiswerking, de loodsdiensten, de sleepdiensten en het ligplaatsenbeheer. Om de werking en exploitatie van de Antwerpse haven op commercieel en operationeel vlak te optimaliseren, is het dan ook van belang dat het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen ook de verkeersafwikkeling op de Schelde mee kan aansturen. Een continue afstemming van de scheepsbewegingen in de haven en op de rivier is niet alleen cruciaal voor een veilige en vlotte verkeersafwikkeling, maar ook voor de commerciële exploitatie van de haven. Om aan deze specifieke noden tegemoet te kunnen komen, werd onder impuls van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen het principe van de ketenbenadering uitgetekend. De ketenbenadering stelt de optimalisatie van de gehele keten centraal, eerder dan de individuele belangen van de betrokken partijen. Om de verkeersstromen van en naar de haven van Antwerpen vlot, efficiënt en veilig te kunnen afwikkelen moet niet alleen gewaakt worden over de verkeersveiligheid, maar moet ook rekening gehouden worden met de lokale havensituatie, het ligplaatsenbeheer, de sluisplanning enzomeer. Dit impliceert dat de havenkapiteinsdienst het scheepvaartverkeer van en naar haar haven actief aanstuurt, zowel in opvaart als in afvaart. Gelet op het grote economische en commerciële belang kan het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen aangeven welke schepen het prioritair wil ontvangen of laten vertrekken, uiteraard rekening houdend met een veilige verkeersafwikkeling. Het principe van de ketenbenadering is samen met het principe van het gemeenschappelijk nautisch beheer opgenomen in het nautische luik van 41 Bereikbaar
het verdrag dat Vlaanderen op 21 december 2005 met Nederland heeft afgesloten. De doelstelling van de ketenbenadering is de optimalisatie van organisatie en coördinatie van het scheepvaartverkeer van de loodskruisposten tot aan de ligplaats in de haven. De Gemeenschappelijke Nautische Autoriteit, het Vlaamse en het Nederlandse Loodswezen, de havenkapiteinsdienst van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, de Unie van Redding- en Sleepdienst, Brabo en de sleepdienst in de dokken werken hier samen aan door een doorgedreven afstemming en communicatie. De haven en haar achterlandverbindingen Binnenvaart Het Masterplan voor de Binnenvaart wil knelpunten wegwerken en inspelen op de stijgende binnnenvaarttrafieken. Masterplan voor de binnenvaart In juni 2007 heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen het ontwerp van het Masterplan voor de Binnenvaart voorgesteld aan de stakeholders. Dit ontwerp bundelt een twintigtal projecten om op een gestructureerde en systematische wijze knelpunten weg te werken en stimulansen aan de binnenvaart te geven. Om de binnenvaartbelangen in het havengebeuren te behartigen, werden de voorbije jaren vele projecten op ad hoc basis gestart en opgevolgd, zoals het Mobiliteitsfonds tijdens de werken aan de Antwerpse Ring. Om bestaande en toekomstige projecten te bundelen, de opvolging ervan te stroomlijnen en proactief acties te ondernemen, heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen met de belanghebbenden in de sector een Masterplan voor de Binnenvaart uitgewerkt. Prognoses geven aan dat de binnenvaarttrafieken van en naar de Antwerpse haven in de toekomst sterk zullen stijgen. In 2007 werd in de haven van Antwerpen meer dan 89 miljoen ton met de binnenvaart aan- en afgevoerd. Voor 2018 wordt een binnenvaarttrafiek van meer dan 115 miljoen ton verwacht. Bij het containervervoer wordt verwacht dat het aandeel van de binnenvaart in de modal split fors zal toenemen: van 33 procent in 2006 naar 43 procent in 2018. Deze toenemende binnenvaartvolumes legitimeren eens te meer de nood aan een actieprogramma om de rol van de binnenvaart in, van en naar de Antwerpse haven te bestendigen en te vergroten. Dit is meteen de strategische doelstelling van het Masterplan. De aanzet tot het Masterplan voor de Binnenvaart werd gegeven in het najaar van 2006. Op basis van interne expertise en de resultaten van voorgaande en bestaande projecten en werkgroepen werd een actieprogramma uitgewerkt. Vervolgens vonden talrijke interviews plaats met stakeholders: van de verenigingen in de Voka Binnenvaartcommissie, Promotie Binnenvaart Vlaanderen en de waterwegbeheerders tot de agenten, expediteurs, verladers en goederenbehandelaars. In juni 2007 werden de verwerkte resultaten van deze interviews in een workshop voorgesteld aan de binnenvaartbelanghebbenden. Hun opmerkingen werden mee verwerkt in het Ontwerp Masterplan. 42 Jaarverslag 2007
Probleemanalyse kleine volumes Voor een aantal gekende aandachtspunten uit het Masterplan zijn al in 2007 concrete acties uitgevoerd. Zo werd er een onderzoek gedaan naar de problematiek van de kleine volumes in de containerbinnenvaart. Deze probleemanalyse toont duidelijk aan dat de diverse stakeholders verschillende standpunten innemen over de definitie van een klein volume, over de knelpunten en over de achterliggende oorzaken. Nochtans worden ook steeds terugkerende probleempunten en bijhorende oplossingsrichtingen voor de behandeling en het vervoer van kleine volumes geformuleerd. Binnen deze oplossingsrichtingen kan er een onderscheid gemaakt worden tussen allereerst maatregelen die op korte termijn onderzocht kunnen worden in de vorm van een kosten-batenanalyse, eventueel gevolgd door één of meerdere pilootprojecten. Daarnaast zijn er randvoorwaarden en een instrumentarium die vorm moeten krijgen door het overleg hierover op te starten en/of voort te zetten tussen de betrokken actoren. Dit zal pas op lange termijn gerealiseerd kunnen worden. Het overleg over de afhandelingsvoorwaarden in de containerbinnenvaart is hiervan een voorbeeld. Het Barge Traffic System verzamelt gegevens om bijvoorbeeld de containerbinnenvaart zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Als eerstvolgende stap wordt in 2008 een kosten-batenanalyse opgesteld voor de operationele oplossingsrichtingen waarbij voor bepaalde vaargebieden kleine volumes gebundeld worden tot grotere, in de haven of langs de waterwegen. Als de resultaten van deze analyse gunstig blijken, kunnen onmiddellijk pilootprojecten worden uitgewerkt in samenwerking met de waterwegbeheerders en de binnenvaartoperatoren. Barge Traffic System Het Barge Traffic System (BTS) is een ander project binnen het ontwerp Masterplan dat al in 2007 werd aangevat. Begin februari ging het systeem van start voor de elektronische aanmelding van binnenschepen en de aanvraag van termijnen op de containerterminals van PSA HNN en DP World. Het systeem maakt een eenvoudige aanmelding en een transparante planning mogelijk. In de toekomst wordt een uitbreiding van het BTS beoogd, zowel naar goederensoorten als naar toepassingsmogelijkheden. Ondertussen wordt er voortgebouwd aan verbeteringen van de huidige applicatie en aan toegevoegde waarde. De gegevens die door het BTS-systeem verzameld worden, bieden potentieel om de containerbinnenvaart van en naar de haven van Antwerpen in functie van het vaargebied te analyseren. Op die manier kunnen vervolgens opportuniteiten ontdekt worden door het samen aanleveren van volumes. Spoortransport Spoorinfrastructuur haven In 2007 is de havenspoorinfrastructuur voort uitgebouwd. Op de linker Scheldeoever heeft Infrabel, de Belgische spoorinfrastructuurbeheerder, in 2007 een geautomatiseerd en gecentraliseerd bedieningssysteem in gebruik genomen voor het spoornetwerk. Dit houdt in dat alle seinen en wissels in het havengebied op de linker Scheldeoever vanaf nu bediend en opgevolgd worden vanuit een centraal controlecentrum. 45 Bereikbaar