6. Zee- en luchthavens: poorten op Europa en de wereld

Transcriptie

1 6. Zee- en luchthavens: poorten op Europa en de wereld De totale toegevoegde waarde van de Vlaamse zeehavens en luchthavens nam in 2006 toe. De directe toegevoegde waarde van de zeehavens nam af, maar de toegenomen indirecte toegevoegde waarde compenseerde. Ook de rendabiliteit blijft hoog, al was er een lichte daling Zeehavens Het beeld inzake de creatie van toegevoegde waarde binnen de Vlaamse zeehavens is gevarieerd (tabel 6.1). De totale toegevoegde waarde steeg in 2006 met 2,5%. De directe toegevoegde waarde kende een lichte daling van 0,8%. Die daling wordt echter meer dan gecompenseerd door de indirecte toegevoegde waarde, die met 6% steeg. De werkgelegenheid is overal toegenomen, zowel de directe (+ 1,8%) als indirecte (+ 0,7%), tot jobs in 2006 (tabel 6.2). toegevoegde waarde miljoenen euro's - lopende prijzen in 2006 % groei gem. jaarl. groei DIRECT , , , , , , ,6 100,0-0,8 4,5 Antwerpen 6.938, , , , , , ,6 65,1-2,1 4,8 Gent 2.818, , , , , , ,2 25,2 0,8 4,1 Oostende 258,1 311,0 322,2 335,8 360,4 409,7 435,8 3,1 6,4 9,3 Zeebrugge 715,9 704,7 713,4 734,3 793,0 783,4 838,8 6,0 7,1 2,7 Buiten de havens 77,8 73,9 69,8 73,2 83,5 105,0 79,3 0,6-24,5 1,6 2. INDIR , , , , , , ,4 6,0 4,8 Tot. TW , , , , , , ,0 2,5 4,6 Tabel 6. 1: Toegevoegde waarde in de Vlaamse zeehavens Bron: NBB werkgelegenheid VTE in 2006 groei gem. jaarl. groei % DIRECT ,0 1,8 0,7 Antwerpen ,5 0,8 0,6 Gent ,9-0,2 0,0 Oostende ,3 6,5 3,4 Zeebrugge ,9 3,2 0,3 Buiten de havens ,5 44,6 13,6 2. INDIR ,7 1,9 Tot. TW Tabel 6. 2: Werkgelegenheid in de Vlaamse zeehavens Bron: NBB 77

2 De investeringen vertonen in 2006 een opmerkelijke daling ten opzichte van het jaar ervoor (tabel 6.3). Er is een terugval aan directe investeringen vast te stellen in alle havens behalve die van Gent. investeringen miljoenen euro s, lopende prijzen in 2006 % groei gem. jaarl. groei Antwerpen 1.389, , , , , , ,2 72,5-36,9 13,8 Gent 572,1 595,5 786,2 748,3 341,6 353,1 389,0 11,8 10,2-1,6 Oostende 99,3 59,6 53,4 60,3 85,8 102,2 86,7 2,6-15,2 1,5 Zeebrugge 172,8 130,1 155,3 151,6 188,2 398,7 294,4 8,9-26,2 17,0 Buiten de havens 50,6 40,8 37,9 44,7 77,3 128,9 136,7 4,1 6,1 22,9 DIRECT 2.284, , , , , , ,9 100,0-30,9 8,9 Tabel 6. 3: Investeringen in de Vlaamse Zeehavens Bron: NBB In 2006 werden opnieuw in alle Vlaamse zeehavens hoge rendabiliteitcijfers gerealiseerd. Antwerpen (20,1%) en Gent (14,1%) bleven sterk presteren, al was er voor beide havens een daling vast te stellen ten opzichte van het uitzonderlijk jaar 2005 (tabel 6.4). De rendabiliteit voor Oostende en Zeebrugge ging er licht op vooruit. Bij de liquiditeit is er een lichte vooruitgang voor elk van de havens, maar Oostende, Gent en Zeebrugge blijven wel grotere liquiditeitswaarden te hebben dan Antwerpen. Inzake solvabiliteit gaf 2006 voor alle havens een verbetering. financiële ratio s netto - rendabiliteit na belastingen (pct.) liquiditeit in ruime zin solvabiliteit (pct.) Antwerpen 13,4 21, ,1 1,4 0,72 0,73 0,86 36,8 26,8 32,3 33,5 Gent 6,2 21,2 25,7 14,1 1,1 1,2 1,23 1,22 45,7 46,1 44,7 46,5 Oostende 7,5 6,7 9,2 10,7 1,4 1,38 1,41 1,55 46,2 45,8 44,1 50,1 Zeebrugge 7,1 9,8 7,5 8 1,2 1,22 1,17 1,2 49,3 49,8 48,1 48,2 gewogen gemiddelde nietfinanciële vennootschappen 11,2 20,3 28,6 17,9 1,3 0,86 0,85 0,96 39,3 32,1 35,5 36,7 7,6 6,9 10,1 9,5 1,2 1,24 1,29 1,3 40,6 41,6 43,4 44,9 Tabel 6. 4: Ontwikkeling van de financiële ratio's in de Vlaamse zeehavens 19 Bron: NBB 19 De cijfers voor hebben betrekking op alle Belgische niet-financiële vennootschappen. Ze werden herberekend door Verduyn F. en Vivet D. (2007) volgens de globalisatiemethode en kunnen dus verschillen van de cijfers die gepubliceerd werden in het verslag 2005 (NBB WP 115) 78

3 A zië 2 5,9 1 7,4 A frik a 8,5 0,9 Z e e 4 3,8 Het is voor havenautoriteiten belangrijk dat ze voortdurend zicht hebben op de oorsprong en bestemming van haventrafieken. Inzake de herkomst van trafieken van de Vlaamse zeehavens is het vooral Azië dat aan belang wint in 2007 ten opzichte van het jaar daarvóór, terwijl bij de bestemming vooral Europa groeit (figuur 6.1). In beide gevallen blijft Europa de belangrijkste handelspartner van de Vlaamse zeehavens. 22,3% 1,8 % 2,4% 39, 25,9% 0,9% 3,5% 43,8% Figuur 6. 1: Herkomst (a) en bestemming (b) van de totale trafiek van de Vlaamse zeehavens (2007) 25,1% 17,4 % 9,4% 8,5% Bron: Eigen berekening op basis van cijfers van de VHC en de diverse havenbedrijven Het beeld voor de haven van Antwerpen bevestigt datgene wat voor het geheel van de Vlaamse zeehavens werd geschetst: bij het herkomstverkeer wint vooral Azië (tot 25,6) en is er in mindere mate ook groei voor Amerika (tot 25,8), terwijl bij het bestemmingsverkeer vooral Europa wint (tot 31,5). Een vergelijkbare groei treedt op bij Zeebrugge, zij het voornamelijk wat Azië betreft bij het herkomstverkeer (26,44%), terwijl globaal de verdeling tussen de herkomsten en bestemmingen anders ligt, met een sterke focus op Europa (figuur 6.2). Opvallend is het quasi verdwijnen van Afrika inzake de aanvoer in Zeebrugge. Ook in Gent krijgen we een totaal ander beeld. Globaal blijft Amerika er de belangrijkste herkomstregio, zij het met een licht afgenomen, terwijl Europa quasi alle afvoer voor zijn rekening neemt, met een dat nog hoger ligt dan het jaar ervoor. 79

4 2 5,9 2 5,9 2 5,9 Antwerpen 10 a) 10 b) % lossingen % ladingen % lossingen Zeebrugge 10 a) % ladingen b) % lossingen Gent a) Figuur 6. 2: Herkomst (a) en bestemming (b) goederentrafiek haven van Antwerpen, Zeebrugge en Gent Bronnen: SERV, havenbedrijven % ladingen b) 80

5 2 5,9 2 5,9 In vergelijking met Rotterdam blijven Antwerpen en Gent bij de aanvoer minder op Europa gefocust, terwijl Zeebrugge dan weer meer van Europa afhankelijk is (figuur 6.3). Bij de afvoer is het beeld van Rotterdam vergelijkbaar met dat van Antwerpen, terwijl Zeebrugge en Gent veel meer op Europa zijn gefocust. De haven van Le Havre is in vergelijking met de Vlaamse havens veel meer op Afrikaanse trafieken toegespitst, zowel voor aan- en afvoer. Dat fenomeen manifesteert zich ook meer en meer bij de afvoer. Rotterdam 10 a) 10 b) % lossingen % ladingen Le Havre 10 a) 10 b) % lossingen % ladingen Figuur 6. 3: Herkomst (a) en bestemming (b) goederentrafiek haven van Rotterdam en Le Havre Bronnen: SERV, havenbedrijven 81

6 6.2. Luchthavens Naast de zeehavens zijn uiteraard ook de luchthavens belangrijke poorten voor Vlaanderen. Brussels Airport is daarbij de luchthaven met de grootste goederentrafiek op Vlaams grondgebied. Ook daar is er groei in 2007, sterker zelfs dan de twee jaren daarvoor (tabel 6.5). jaar tonnage (ton) groeipercentage (%) , , , , , , , , , , ,92 Tabel 6. 5: Totale vrachttrafiek Brussels Airport (periode ) Bron: Brussels Airport In 2007 was net als de jaren daarvoor het grootste deel van de trafieken gekoppeld aan Europese bestemmingen (37,09%). De grootste groei zat echter wel in de overzeese bestemmingen, en met name Afrika (een van 10,6 en een groei van 21,22%) en het Midden-Oosten (een van 13,5 en een groei van 19,17%). Bij de overzeese bestemmingen blijven het Verre Oosten ( van 22,47%) en Noord-Amerika ( van 16,21%) het goed doen (zie tabel 6.6) groei (%) vlieggebied tonnage tonnage tonnage (%) (%) (%) Europa , , ,09 1,28 1,87 3,17 Overzees , , ,91 3,12 13,55 17,09 Afrika , , ,6 12,13 21,22 35,93 N-Amerika , , ,21-12,52 7,98-5,53 MO , , ,5 13,16 19,17 34,86 VO , , ,47 8,09 11,14 20,13 C-en Z- Amerika 372 0, , ,13 103,49 29,85 164,25 totaal , ,38 8,92 11,51 Tabel 6. 6: Trafiek per vlieggebied Brussels Airport Bron: Brussels Airport 82

7 In vergelijking met Frankfurt haalde Brussels Airport in 2007 veel grotere globale groeicijfers ten opzichte van het jaar ervoor: 8,92% voor Brussels Airport in vergelijking met 1,85% voor Frankfurt (tabel 6.7). Brussels Airport blijft in vergelijking met Frankfurt wel veel meer op Europa gefocust. vlieggebied tonnage groei (%) (%) tonnage (%) tonnage (%) Europa , , ,4 3,04-0,55 2,47 Overzees , ,4 9,99 2,32 12,54 Afrika , , ,3 3,10-1,85 1,19 N-Amerika , , ,24 4,71 11,24 MO , , ,7 15,89 1,85 18,04 VO , , ,4 12,69 1,63 14,52 C-en Z- Amerika , , ,52 3,93 4,47 totaal ,72 1,85 10,74 Tabel 6. 7: Trafiek per vlieggebied Frankfurt Airport Bron: Fraport De totale toegevoegde waarde (direct en indirect) van de vier luchthavens op Vlaams grondgebied samen met alle van de luchtvaartcluster 20 buiten de luchthavens loopt op tot 5.308,1 miljoen in 2006, ongeveer 2,9% van het Vlaamse BNP 21. Hierbij wordt 62,15% ( miljoen) van de toegevoegde waarde geproduceerd door op het luchthavengebied en 37,85% (2009, één miljoen Euro) door de luchtvaartcluster buiten de luchthavens. 20 Er wordt van uitgegaan dat de die belangrijk zijn voor de luchtvaart en de luchthavens opgedeeld kunnen worden in twee delen: de cluster van de luchtvaart en de luchthavengerelateerde. De luchtvaartcluster omvat alle takken van de economie die specifiek gerelateerd zijn aan de luchtvaart en welke hiervoor essentieel zijn. Deze omvatten onder andere de luchtvaartmaatschappijen en diensten voor luchtvaartmaatschappijen, de luchthavenexploitanten, de behandeling op de luchthaven en andere luchtvaartondersteunende zoals luchtverkeersleiding en pilotenscholen. De luchthavengerelateerde daarentegen zijn alle, die op de luchthaven gevestigd zijn en alle publieke diensten verbonden met de luchthaven. Hierbij zijn de van de luchtvaartcluster opgenomen die op het luchthavengebied gelegen zijn alsook andere luchthavengerelateerde zoals horeca, handel, vervoer over land van passagiers en cargo. 21 De berekening van de toegevoegde waard en de tewerkstelling van de luchthaven in Vlaanderen zijn gebaseerd op Kupfer, F., Lagneaux, F. (2009), Economic Importance of Air Transport and Airport Activities in Belgium, NBB, Working Paper No. 158, Brussel 83

8 Wanneer er wordt gekeken naar alle directe en indirecte op de vier Vlaamse luchthavens (zonder meerekening van de luchtvaart buiten de luchthavens) is te zien dat de totale directe en indirecte toegevoegde waarde in 2006 opliep tot 3,3 miljard (tabel 6.8 en 6.9). Hierbij wordt ongeveer 54% van deze toegevoegde waarde indirect geproduceerd door toeleverende bedrijven. luchthaven cluster toegevoegde waarde (in miljoen euro) van clusters (in %) Antwerpen Luchtvaartcluster 26,4 63,3 15,3 36,7 Brussel Luchtvaartcluster 955,9 66,6 479,7 33,4 Kortrijk Luchtvaartcluster 7,4 75,5 2,4 24,5 Oostende Luchtvaartcluster 23,5 75,1 7,8 24,9 totaal 1.518,4 Tabel 6. 8: Directe toegevoegde waarde van de Vlaamse Luchthavenclusters andere relaterende, 2006 Bron: Kupfer F., Lagneaux F. (2009) indirecte toegevoegde waarde multiplicator (in miljoen euro) Antwerpen 71,5 2,71 Brussel 1.650,9 2,15 Kortrijk 18,7 2,91 Oostende 39,3 2,26 totaal 1.780,4 2,17 Tabel 6. 9: Indirecte toegevoegde waarde per Vlaamse luchthaven, 2006 Bron: NBB (Central Balance Sheet Office, eigen berekeningen) Met betrekking tot de afzonderlijke luchthavens genereert Brussels Airport ruim 94,5% van de directe toegevoegde waarde. De andere luchthavens realiseren dus een vrij klein. De luchthaven met het tweede grootste aan direct toegevoegde waarde is Antwerpen (2,7%) gevolgd door Oostende met 2%. Kortrijk als kleinste luchthaven genereerde in 2006 minder dan 1% van de totale toegevoegde waarde. Het van de luchtvaartclusters in de directe toegevoegde waarde van Antwerpen en Brussel ligt tussen 63% en 67%, tegenover 75% in Kortrijk en Oostende. 84

9 Terwijl Oostende maar 2,2% van de indirecte toegevoegde waarde genereert, is dat bij Antwerpen bijna dubbel zo veel (4%). Kortrijk heeft hier echter de hoogste multiplicator: elke Euro die op de luchthaven van Kortrijk als toegevoegde waarde geproduceerd wordt, genereert in totaal 2,91 voor de Belgische economie (tabel 6.9). De Vlaamse luchthavens en Brussels Airport genereren 2,17 voor de Belgische economie per Euro toegevoegde waarde van de bedrijven op de luchthavens. Dit is hoger dan bijvoorbeeld in de logistieke industrie en in de bouw, waar de multiplicator maar 1,65 en respectievelijk 2,1 bedraagt. De tewerkstelling levert een gelijkaardig beeld op als de toegevoegde waarde (tabel 6.10). In 2006 hebben de Vlaamse luchthavens en luchtvaartsector buiten de luchthavens direct en indirect ,2 VTE s tewerk gesteld. Dit komt neer op ongeveer 2,7% van de Vlaamse tewerkstelling. Die VTE s zijn voor 59,74% ( VTE) direct of indirect tewerkgesteld door bedrijven gevestigd op de Vlaamse luchthavens en Brussel en voor 40,25% (26.950,2 VTE) in de luchtvaartcluster buiten de luchthavens. luchthaven cluster tewerkstelling (in VTEs) van clusters (in %) Antwerpen Luchtvaartcluster , ,3 Brussel Luchtvaartcluster , ,9 Kortrijk Luchtvaartcluster , ,2 Oostende Luchtvaartcluster , ,5 totaal Tabel 6. 10: Werkgelegenheid in de Vlaamse luchthavens Bron: Kupfer, F., Lagneaux, F. (2009) Wanneer er enkel wordt gekeken naar de op de luchthavens op Vlaams grondgebied (exclusief luchtvaart buiten de luchthavens) zijn deze verantwoordelijk voor directe VTE s en indirecte VTE s. Brussels Airport vertegenwoordigt 94,1% van de totale directe tewerkstelling op de luchthavens op Vlaams grondgebied. Hierna volgen Antwerpen met 2,8% en Oostende met 2,3%. Kortrijk heeft een van 0,8% van de totale directe tewerkstelling. Het van de luchtvaartcluster bij alle luchthavens is lager bij de tewerkstelling dan bij de toegevoegde waarde. De bedrijven uit de luchtvaartsector op Brussels Airport genereren een gemiddelde directe toegevoegde waarde van 100,3 per VTE s, terwijl bedrijven met andere luchtvaartgerelateerde een toegevoegde waarde van 59,3 per VTE genereren. 85

10 Bij de indirecte tewerkstelling heeft de luchthaven van Antwerpen de hoogste multiplicator (tabel 6.11). Voor elke VTE die op de luchthaven van Antwerpen wordt gegenereerd, zullen er in de hele Belgische economie 2,63 VTE s gegenereerd worden. Oostende heeft de laagste multiplicator met 2,06. De totale multiplicator is met een waarde van 2,14 nog relatief hoog in vergelijking bijvoorbeeld met de logistieke sector (1,65). indirecte tewerkstelling per luchthaven in multiplicator VTE s Antwerpen 848 2,63 Brussel ,12 Kortrijk 223 2,52 Oostende 465 2,06 totaal ,14 Tabel 6. 11: Indirecte tewerkstelling per Vlaamse luchthaven in VTE s, 2006 Bron: Kupfer, F., Lagneaux, F. (2009) 86