Advies. Over de conceptnota Vlaams strategisch spoorbeleid. Brussel, 20 juli VHC_ADV_ _Vlaamse_spoorstrategie

Transcriptie

1 Advies Over de conceptnota Vlaams strategisch spoorbeleid Brussel, 20 juli 2012 VHC_ADV_ _Vlaamse_spoorstrategie Vlaamse Havencommissie Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T F info@vlaamsehavencommissie.be

2 Adviesvraag: Over het Vlaams strategisch spoorbeleid Adviesvrager: Minister Hilde Crevits Ontvangst adviesvraag: 22 juni 2012 Goedkeuring Vlaamse Havencommissie: 20 juli

3 Inhoud Advies Inleiding Situering Vaststellingen en opmerkingen Betrokkenheid van de stakeholders Afbakening Onderbelichting van goederenvervoer en havens Strategische visie Budgettaire aspecten en prioriteiten Nood aan relevante cijfergegevens Promotie en informatie

4 Advies 1. Inleiding De Vlaamse Havencommissie heeft op 22 juni 2012 een adviesvraag gekregen over de conceptnota Vlaams Strategisch spoorbeleid. Dit advies werd door de Vlaamse Havencommissie unaniem goedgekeurd op 20 juli De Vlaamse Havencommissie is een adviesorgaan waarin de Vlaamse havenbesturen, de werknemers- en werkgeversorganisaties en de vervoermodi zijn vertegenwoordigd. 4

5 2. Situering Het Vlaamse Regeerakkoord, de Beleidsnota en Beleidsbrieven Mobiliteit en Openbare Werken vermelden dat de Vlaamse Regering een spoorstrategie voor Vlaanderen zal ontwikkelen en dat ze het meerjareninvesteringsprogramma van de NMBS-Groep zo goed mogelijk wil afstemmen op haar mobiliteitsvisie. Eind december 2011 keurde de Vlaamse Regering de conceptnota Vlaams Strategisch spoorbeleid principieel goed. Deze conceptnota moet evolueren tot een strategische nota die deel zal uitmaken van het nieuwe Mobiliteitsplan Vlaanderen. Op 27 januari 2012 heeft de Mobiliteitsraad van Vlaanderen (MORA) geadviseerd over deze conceptnota. Op 22 juni 2012 heeft de Vlaamse Havencommissie een adviesvraag ontvangen over een nieuwe versie van de conceptnota. Deze nieuwe versie bevat aanpassingen naar aanleiding van het advies van de MORA van 27 januari Vaststellingen en opmerkingen 3.1. Betrokkenheid van de stakeholders Driekwart van het goederenvervoer per spoor in België (74%, uitgedrukt in tonkm, 2011) heeft zijn oorsprong of bestemming in een Vlaamse haven. Het leek de Vlaamse Havencommissie daarom logisch en zeer zinvol om betrokken te worden bij een proces dat moet leiden tot een Vlaamse spoorstrategie. De Vlaamse Havencommissie betreurt dat zij niet betrokken is geweest bij de opstelling van het document. De organisaties die deel uitmaken van de VHC zijn afzonderlijk ook slechts beperkt (de havenbesturen) of helemaal niet (de sociale partners) betrokken geweest bij dit proces. Sommige van onderstaande opmerkingen hadden wellicht voorkomen kunnen worden door de belangrijkste stakeholders van in het begin bij de opstelling van de conceptnota te betrekken Afbakening In dit advies doet de Vlaamse Havencommissie enkel uitspraken over het goederenvervoer. Over het personenvervoer spreekt de VHC zich niet uit, tenzij het gaat om personenvervoer binnen het havengebied. 1 Mobiliteitsraad van Vlaanderen, Advies met betrekking tot de conceptnota Vlaams strategisch spoorbeleid, Brussel, 27 januari Zie 5

6 De VHC sluit zich in grote lijnen aan bij het advies van de MORA van 27 januari 2012, maar legt eigen accenten bij aspecten die voor de havens van bijzonder belang zijn Onderbelichting van goederenvervoer en havens De Vlaamse Havencommissie vindt dat het goederenvervoer in de conceptnota te weinig is uitgewerkt. Het goederenvervoer is bijzonder belangrijk voor de Belgische en Vlaamse economie en de havens spelen daarin een cruciale rol. Driekwart van het goederenvervoer per spoor heeft een Vlaamse haven als oorsprong of bestemming Strategische visie De conceptnota bevat veel beschrijvende informatie, schetst de beleidscontext, verschaft achtergrondinformatie en gedetailleerde beschrijvingen van de projecten die mogelijk uitgevoerd kunnen worden. Het grootste deel van de conceptnota is vrij technisch. De Vlaamse Havencommissie mist echter het strategische aspect in de nota: op welke manier wil Vlaanderen een rol spelen in het spoorvervoer? Hoe kan het spoorvervoer een rol spelen bij de verwezenlijking van de Vlaamse mobiliteitsdoelstellingen? Wie moet daarbij betrokken worden, welke acties zijn hiervoor nodig? Op welke wijze en met welke argumenten moet de Vlaamse regering wegen op het federale spoorbeleid? Welke instrumenten zijn daartoe ter beschikking en hoe moeten die worden gebruikt? De conceptnota bevat geen prioriteitenlijst, hetgeen toch wel een element zou moeten zijn in de conceptnota. Hierbij wordt verwezen naar een studie 2, in opdracht van het Waalse Gewest, waarin een lijst met 34 projecten werd opgesteld op basis van een multicriteria-analyse, waarin de prioriteiten onder meer werden bepaald door de kosten en de baten van de projecten. Thema s zoals verspreid vervoer en gecombineerd vervoer zijn zeer belangrijk voor de havens (en het goederenvervoer in het algemeen). Toch worden er in de conceptnota hierover geen uitspraken gedaan. In Frankrijk en Duitsland zijn in dit verband wel belangrijke strategische beslissingen genomen. Verspreid vervoer maakt ca. 40% uit van het goederenvervoer maar is voor NMBS Logistics verlieslatend. Dit vergt beleidsaandacht. Wat het gecombineerd vervoer betreft kan verwezen worden naar het buitenland, waar soms financiële ondersteuning wordt verleend. Ook dit thema moet aan bod komen in de conceptnota. 2 Tritel, Le transport ferroviaire: un atout structurant pour la Wallonie Projet de Plan développement de la desserte ferroviaire en Wallonie pour la période , 21 oktober

7 3.5. Budgettaire aspecten en prioriteiten De Vlaamse Havencommissie betreurt dat er in de conceptnota geen prioritaire projecten worden aangeduid en vraagt om dit alsnog te doen. Ervan uitgaande dat het budget voor investeringen ontoereikend zal zijn om alle noodzakelijke projecten uit te voeren, vindt de VHC de volgende principes en overwegingen zeer belangrijk: De operationaliteit van de bestaande infrastructuur is zeer belangrijk. Het gebruik van de huidige capaciteit moet minimaal verzekerd worden door instandhoudingswerken, modernisering of aanpassing. Door invulling te geven aan missing links wordt het gebruik van de bestaande infrastructuur geoptimaliseerd. Voor de optimalisering van de bestaande infrastructuur wordt best een vast percentage van de budgettaire middelen gereserveerd. De projecten uit vorige meerjarenprogramma s die vertraging hebben opgelopen moeten worden afgewerkt (verbetering L27A-vertakking Oude Landen, Liefkenshoekspoortunnel, het op drie sporen brengen van de lijn Gent-Brugge, Zeebrugge Vorming). Nieuwe projecten moeten worden aangeduid op basis van objectieve en gedetailleerde informatie over het gebruik van de huidige infrastructuur (zie verder) en op basis van transparante en duidelijke criteria. Veiligheid is uiteraard een belangrijke randvoorwaarde bij het vervoeren van reizigers. De Vlaamse Havencommissie benadrukt echter, dat binnen het mobiliteitsbeleid de verkeersveiligheid slechts één van de doelstellingen is. De VHC sluit zich aan bij de het standpunt van de MORA waarin deze stelt niet akkoord te kunnen gaan dat de meerderheid van de budgettaire middelen wordt besteed aan het verbeteren van één doelstelling. De VHC pleit evenals de MORA voor het zinvol spreiden in tijd en ruimte van de nodige investeringen voor alle mobiliteitsdoelstellingen. De federale 60/40 verdeelsleutel voor het toekennen van investeringsbudgetten aan de gewesten is herbevestigd in het federale regeerakkoord van 1 december De Vlaamse Havencommissie staat achter deze 60/40 verdeelsleutel. In aansluiting op het advies van de MORA van januari 2012 wijst ook de VHC op het feit dat een strikte jaarlijkse toepassing van deze verdeelsleutel kan leiden tot ongewenste vertragingen bij het realiseren van projecten. Door de verdeelsleutel op basis van een periode van maximaal 3 jaar te bekijken kan er voldoende soepelheid gecreëerd worden om projecten af te werken zonder te leiden tot een scheeftrekking tussen de gewesten. De belangrijkste projecten die nieuwe capaciteit toevoegen en die volgens de Vlaamse Havencommissie een hoge prioriteit moeten krijgen, zijn de toegang tot de haven van Antwerpen, de realisatie van de IJzeren Rijn en de optimalisering van de verbinding tussen Antwerpen en Gent. De beschikbare capaciteit van de spoorverbinding tussen Antwerpen en Zeebrugge dient nader te worden bestudeerd. Budgettair veel minder ingrijpend maar toch zeer belangrijk zijn in de ogen van de Vlaamse Havencommissie de ingrepen die personenvervoer binnen het havengebied mogelijk maken of verbeteren. Vooral in de havens van Gent (lijn 204, 7

8 Gent-Sint-Pieters Arcelor Mittal) en Antwerpen (Antwerpen Noord van/naar de haven) zijn op dit vlak inspanningen noodzakelijk Nood aan relevante cijfergegevens Een degelijk spoorbeleid moet gebaseerd zijn op gedetailleerde, betrouwbare gegevens. Zowel op federaal niveau als op Vlaams niveau moeten dergelijke gegevens ter beschikking worden gesteld. De Vlaamse Havencommissie dringt erop aan dat er een systeem wordt uitgewerkt waarbij voor alle operatoren door een neutrale instantie gegevens worden verzameld over de capaciteit en de gebruiksintensiteit van de lijnen. Commercieel gevoelige gegevens moeten worden geaggregeerd zodat er geen commerciële belangen kunnen worden geschaad. Ook de Vlaamse overheid moet over deze gedetailleerde gegevens kunnen beschikken, zodat ook zij haar spoorbeleid kan baseren op degelijke data Promotie en informatie De Vlaamse Havencommissie is voorstander van de oprichting van een instantie die instaat voor de promotie van spoorvervoer. Deze organisatie moet instaan voor de bekendmaking van de rol van het goederenvervoer per spoor aan het grote publiek, het promoten van het spoorvervoer naar de potentiële klanten en het ter beschikking stellen van objectieve informatie en statistiek. Voorbeelden zijn organisaties zoals Promotie Binnenvaart Vlaanderen of Rail Cargo Information Nederland. 8