Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland Jan Willem Erisman ALV Markdal, Galder, 24 september 2018
Inhoud Introductie Louis Bolk Instituut Achtergronden huidige landbouw De visie van de minister Van controle naar adaptieve landbouw Twee sporen: technologisch en efficiëntie verhogen Natuurinclusieve landbouw Praktijkvoorbeelden en de Biodiversiteitsmonitor Markdal? 2
Louis Bolk Instituut (sinds 1976) www.louisbolk.nl 3
Voedselzekerheid! Wat heeft landbouwbeleid gebracht (in t westen) Een belangrijke agrarische sector; Groot economisch belang Grootschaligheid, industriële productie, efficiëntie, specialistische bedrijven Internationalisering, mondiaal werken, mondiale markt 4 4
Opbrengsten en kosten ( ) Consumenten besteding en inkomen boer 70 60 (% of inkomen) 10.000 8.000 50 40 30 20 10 0 1800 1850 1900 1950 2000 6.000 4.000 2.000 0 2000 2005 2010 2015-2.000 Jaar Opbrengsten per ha Betaalde kosten en afschrijving, exclusief betaalde pacht/ha Gezinsinkomen uit bedrijf, incl. betaalde pacht/ha 5
Milieudruk landbouw neemt af en is nog te hoog Landbouw productie is economisch en ecologisch zeer efficiënt per eenheid product Maar vanwege de omvang, is de milieudruk hoog (per ha) Nederland grootgebruiker pesticiden Binnen de EU worden alleen in Malta meer kilogrammen pesticiden per hectare verkocht dan in Nederland. Dat blijkt uit cijfers van Eurostat, het statistisch bureau van de EU. Volgens cijfers van Eurostat werd in onderzoeksjaar 2013 bijna 6 kg aan pesticiden per hectare verkocht. Lees meer 6
Landbouwbodems onder druk Verdichting (50% v/d bodems verdicht) Vermindering inputs (mest en middelen) Klimaatverandering (extreme neerslag, droogte) Afname OS, sporenelementen, biodiversiteit Relatie bodems & waterkwaliteit (KRW, DAW) Ziekten & plagen Stagnatie opbrengsten Druk vanuit de keten (focus op korte termijn) Hoge grond- en pachtprijzen 7 7
Diverse systemen En de diversiteit in het landschap verdwijnt Bio-uniforme en monoculturen Biodiversiteit en natuurwaarden op laagste peil? 8
Meerdere oorzaken Rond percelen: Veranderd landgebruik 50% van de cultuur historische lijnelementen verdwenen (< 1990) minder randen of overgangen, weinig overhoekjes of bosjes en/of struweel Op percelen: Afname bloeiende maaigewassen en fruitbomen 9
Boer zit klem onder druk van economie, consument en regels? Product Maatschappelijke 10
Visie landbouw minister Schouten Economische positie boeren waardering voedsel Vernieuwing productiemethoden 11
12
Wat nu? 13
De huidige en veerkrachtige landbouw - Probleemgericht - Variatie uitschakelen - Continue monitoring en direct ingrijpen - Hoog risico - Statisch evenwicht - Optimalisatie opbrengsten - Systeemgericht - Variatie gebruiken - Zelfregulerend vermogen stimuleren, indirect sturen - Laag risico - Dynamisch evenwicht - Optimalisatie kwaliteit van bodem en leefomgeving 14
Zet integrale lange termijn doelen centraal 2018 Het vertrekpunt: gedeelde urgentie 2018-2050 De routes naar doelen vanuit perspectieven 2050 Vanuit publieke waarden: doelen NU Route 1 Route 2 Route 3.. Integrale kaders Bodem + Water, lucht + Biodiversiteit + Landschap + Natuur + Dierenwelzijn + Gezond voedsel 15
16 Twee oplossingsrichtingen (routes) Technologie spoor Natuurinclusieve landbouw 16
Route: technologie en efficiëntie verhogen Oneworld.nl Potato Valley 17
Route: natuur-inclusief (Bron: Stichting Van Akker naar Bos) Bodem bepaalt geschiktheid type landbouw Diversiteit als basis voor weerbaarheid/veerkracht 18
(Bio)diversiteit als basis voor veerkracht Grote diversiteit Weinig diversiteit Genetische Variatie gewassen Diversiteit op Het bedrijf Variatie in een Regio Variatie in dieet 19
Natuurinclusieve (veerkrachtige) landbouw is: Productie van veilig, voldoende en gezond voedsel Gebruikmakend van natuurlijke processen en ecologie Op een gezonde bodem passend in het landschap Binnen de randvoorwaarden van natuur- en milieukwaliteit, biodiversiteit en klimaat Goed voor boer, burger en economie (verdienmodel). 20
4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw Functionele Agro-biodiversiteit 21
4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw Functionele Agro-biodiversiteit Landschappelijke diversiteit FELIXX/WWF NL 22
4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw Functionele Agro-biodiversiteit Landschappelijke diversiteit Regionale biodiversiteit FELIXX/WWF NL 23
4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw Functionele Agro-biodiversiteit Landschappelijke diversiteit Regionale biodiversiteit Diversiteit van soorten FELIXX/WWF NL 24
Voorbeelden 25
Van biouniform naar diversiteit 26
Biodiversiteitsmonitor: voor beloning en integrale sturing 27
Praktijkvoorbeelden 28
Wat hebben Schiermonnikoog en het Markdal gemeen? 29
Stappen richting gebiedsaanpak Start bij de boeren Druk of potentie (verdienmodel) Vertrouwen boeren en stakeholders Kennis! Ondernemerschap Zekerheid bieden Financieel rendement (verdienmodel) Betrokkenheid stakeholders en alternatief voor verliezers Samenwerking boeren (coöperatie?) 30
Productie - opbrengsten Subsidies Herontwerp systeem Adaptief model Controle model Agrarisch Natuurbeheer Nieuwe bedrijfsmodellen Productiemiddelen : Bodem, agrobiodiversiteit, landschap 31
Bedankt voor uw aandacht j.erisman@louisbolk.nl 32
Natuurinclusieve landbouw Kringlooplandbouw Regeneratieve landbouw Duurzame veehouderij Agroforestry Voedselbossen Biologische landbouw Permacultuur Functionele Agro-biodiversiteit Landschappelijke diversiteit Landbouw in natuurgebieden Regionale biodiversiteit Diversiteit van soorten Biodiversiteitsmonitor 33