Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie

Transcriptie

1 Een deel van de biodiversiteit van de Aardappel Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen De noodzaak van Agrobiodiversiteit Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie

2 Agro-biodiversiteit: welk begrip gebruiken we? Verschillende soorten gewassen die geteelt worden Verschillende varieteiten van van 1 gewas 1 gewas Diversiteit van begeleidende plantensoorten (onkruid) Diversiteit van nuttige / plaag insecten in cultuurgewassen Diversiteit van bodemflora en fauna

3 Hoe onstond onze Agro-biodiversiteit? Geschiedenis van cultuurplanten ± jaar geleden: grotere groepen jagers / verzamelaars ontstaan Stammen krijgen winter / zomer nederzettingen Ophoping van vruchtdragende gewassen rondom nederzettigen gericht afbranden vegetatie: grassen

4 Geschiedenis van cultuurplanten ± jaar geleden fossielen van granen (mais /tarwe) en bonen

5 Geschiedenis van cultuurplanten ± 5000 jaar geleden fossielen van granen (mais /tarwe) zonnebloem Millet Mais Tomaat Katoen Aardappel Quinoa Aardappel Sorghum Peper Maniok Tarwe Gerst Banaan rijst

6 Hoe verschilt een cultuur gewas van zijn voorouder? Grotere zaden of vruchten Hogere opbrengst Makkelijker te oogsten Minder bittere smaak Voor de voortplanting afhankelijk van de mens

7 Hoe verschilt een cultuur gewas van zijn voorouder? Zaad laat los RIJST Zaad blijft vast zitten

8 Hoe verschilt een cultuur gewas van zijn voorouder? wild cultuur TOMAAT

9 Hoe verschilt een cultuur gewas van zijn voorouder? Hoe komt een cultuur plant aan haar specifieke eigenschappen? - gebruikmakend van natuurlijke variatie (bijv. vruchtgrootte in tomaat) - onbekende wijze: dit soort variatie komt in de natuur niet voor (bijv. Maiskolf, Bloemkool) Mens-afhankelijke veredeling

10 Hoeveel biodiversiteit hebben wij in cultuur gebracht? gebruikt als voedsel 10,000-50,000 zijn eetbaar 250, ,000 plantensoorten

11 Traditionele plantenveredeling Agrobiodiversiteit in de middeleeuwen: Monnikenwerk Pieter Aertsen, 1567.

12 Traditionele plantenveredeling Gregor Mendel Zaadproductie voor instandhouding: Zeer veel locale soorten Commerciele plantenveredeling: Combinatie van eigenschappen door gerichte kruisingen. Producten bestemd voor groter afzetgebied. Minder soorten, maar nog veel lokale veredelingsbedrijven; belangrijke rol van de overheid Globalisering van de zaadindustrie Grotere monocultures Combinatie chemische industrie GM gewassen

13 Commercialisering van de plantenveredeling ±1880 tot ± 1940 Commerciele plantenveredeling komt op. Veel kruisingen, gecombineerd met veldselectie. Ontstaan kwekersrecht. Ontwikkeling F 1 -hybride methode (Mais, USA).

14 kruising X inteelt inteelt Produkt: F 1 hybride - Homogeen product - Bescherming eigendom (geen nateelt) Nakomelingen van F 1 - Hybride

15 De groene revolutie Dwerg-rassen van tarwe Hogere opbrengst door minder oogstverlies en door inzet - kunstmest en - gewasbeschermings middelen

16 Laboratoriumtechnieken in de plantenveredeling ± heden - Cel- en weefselkweek - Chemische mutagenese - Kruisingen wilde soorten - laboratorium technieken - DNA Markers als selectiemiddel - Genetische modificatie

17 Gestage groei van het areaal GMgewassen gedurende de laatste 15 jaar

18 Bt-mais normale mais Wild type Round-up Ready GM + glyphosaat Wild type + glyphosaat Twee GM producten

19 Globalisering plantenveredeling

20 Resultaten technologische aanpak plantenveredeling Verhogen ontwikkelingskosten nieuwe rassen Globalisering zaadverkoop Patentering genen /rassen Meer monocultures, verhoging opbrengst Verhoging input: kunstmest en herbiciden

21 Resultaten technologische aanpak plantenveredeling Verlies agrobiodiversiteit gedurende de laatste 100 jaar

22 Verlies aan diversiteit in zaadgoed, is dat erg? Meer monocultures Minder keuze voor teler Minder keuze consument Meer herbicide tolerante onkruiden Meer kans op ziekten en plagen

23 Verlies aan diversiteit in zaadgoed, is dat goed? Hogere opbrengst Meer winst zaadbedrijven Betrouwbare productie Meer gebruik milieu-vriendelijke herbiciden Minder oppervlakte voor landbouw, meer voor natuur

24 Verlies aan diversiteit in zaadgoed, is dat erg? Meer monocultures Minder keuze voor teler Minder keuze consument Meer herbicide tolerante onkruiden Meer kans op ziekten en plagen

25 Monocultures verhogen kans op ontstaan ziekten en plagen Voorbeeld: Aardappelziekte wordt veroorzaakt door Phytophthora infestans, een schimmelachtig organisme, en veroorzaakte de grote Ierse hongersnood de negentiende eeuw

26 Monocultures met GM verhogen kans op ontstaan herbicide tolerante onkruiden Glyphosaat resistente onkruiden

27 Waar kies je voor: diversiteit of monocultuur? Hogere opbrengst Meer monocultures Meer winst zaadbedrijven Minder keuze voor teler Betrouwbare productie Minder keuze consument Meer gebruik milieu-vriendelijke herbiciden Meer herbicide tolerante onkruiden Minder oppervlakte voor landbouw, meer voor natuur Meer kans op ziekten en plagen, verlies biodiversiteit flora en fauna in landbouwgebieden

28 Moderne plantenveredeling Land- en Tuinbouw Planten Produkt Zaad Laboratorium Doelen Plantenveredelaars * Snelheid * Maakbaarheid * Productbescherming

29 BIOLOGISCHE plantenveredeling??? Plant Zaad Doel: * Passende rassen * Smaak, robuust * Duurzaam * Vanuit de keten

30 BIOLOGISCHE plantenveredeling Plant Boer / Consument / Handel: Zaad Wat is uw plek in de keten? U bepaalt welk zaad gebruikt gaat worden!!!