Kennismiddag Ruimte voor de aardappel

Transcriptie

1

2 Kennismiddag Ruimte voor de aardappel Ir. Jeroen Bakker Sector Veredelaar Retail Fresh HZPC

3 Veredelen voor de Toekomst Mét of zonder nieuwe veredelingsmethoden?

4 Curriculum vitae Jeroen Bakker Geboren in Roodeschool VWO, Warffum Plantenveredeling en Gewasbescherming, WU, Wageningen Bakker Oudeschip Veredelaar Tomaat en Onderstammen, De Ruiter Seeds, Bergschenhoek Sector Veredelaar Retail Fresh Potatoes, HZPC

5 Veredelen voor de Toekomst 1. HZPC Holding 2. Aardappel als voedselgewas 3. Veredeling van aardappel 4. Genetische vooruitgang in de veredeling: a) Nieuwe veredelingsmethoden b) Hybride aardappel

6 HZPC organisatie 400 werknemers (340 fte) ton pootaardappelen Export naar 90 landen ton consumptieaardappelen Omzet 318 miljoen 9 veredelaars + 35 aangesloten kwekers (exclusief aan HZPC) Pootaardappelproductie in: Nederland : ha, met 600 telers Frankrijk : ha, met 120 telers Noord Amerika : ha, met 30 telers VK : 750 ha, met 25 telers Polen : 700 ha, met 10 telers Duitsland : 500 ha, met 20 telers Finland : 400 ha, met 20 telers

7 The HZPC companies HZPC office Representatives Contact through other office

8 HZPC, rol en visie HZPC is de innovatieve wereld marktleider in aardappelveredeling, pootgoedhandel en product- en conceptontwikkeling. HZPC rassen voeden per dag miljoenen mensen op deze wereld. HZPC stimuleert de ontwikkeling van verantwoord voedsel voor een groeiende wereldbevolking. Voor meer informatie, kijk op onze website: CSR jaarverslag:

9 Aardappelfeiten Aardappel is het op 2 na grootste voedselgewas ter wereld na rijst en tarwe - Jaarlijkse productie: ~ 320 mln ton - Areaal: ~ 20 mln ha Productie van aardappel behoeft: 55% water t.o.v. tarwe 40% water t.o.v. rijst Energie-, water- en landgebruik voor de productie van een portie aardappelen, macaroni en rijst. (Bron: Gerbens-Leenes, 2006) 200 g aardappelen 80 g macaroni 80 g rijst Energiegebruik (MJ) 0,4 1,1 1,8 Watergebruik (l) Landgebruik (m2) 0,04 0,15 0,27

10

11 Productie per land (Top 10)

12 Productie per land ( ) Bron: FAO STAT

13 Aardappelfeiten Bron: Rabobank Internation

14 Aardappelrassen dominantie (pootgoed areaal NL)

15 Wat is plantenveredeling? Plantenveredeling richt zich op het ontwikkelen van planten die zo goed mogelijk aan de eisen van de mens voldoen. (Wikipedia) Veredeling is de wetenschap om de behoefte vanuit de markt om te zetten in nieuwe genetica c.q. rassen.

16 Onze veredelingsinspanningen richten zich op alle schakels van de keten 3 RESEARCH & DEVELOPMENT 1 VERWERKER QSR 4 SUPERMARKT 2 POOTGOEDTELER VERPAKKER LOKALE MARKT CONSUMENT TELER

17 Plantenveredeling en de aardappel Aardappel is tetraploïd (4 kopieën per chromosoom) Veel genetische variatie Complexe genetica Moeilijk te sturen en te voorspellen Weinig genetische vooruitgang geboekt

18 Eerst enig historisch besef: natuurlijke selectie leidt tot biodiversiteit Mio-en jaren spontane kruisingen en mutaties, gevolgd door spontane selectie op deze variatie. Dit heeft ons de huidige biodiversiteit gegeven: ontstaan beter? of verdwijnen! Wereldzadenbank Spitsbergen! Het ontstaan van ons kapitaal aan bacteriën, schimmels, algen, planten, dieren, mensen, ecosystemen, genen,..

19 domesticatie Enkele duizenden jaren menselijke selectie op natuurlijke variatie; zoals Egyptenaren bij de granen, Inca s bij de aardappel DOMESTICATIE VAN VOEDSELGEWASSEN zgn. LANDRASSEN Tot begin 20ste eeuw

20 waar gewassen oorspronkelijk zijn gedomesticeerd tot voedingsgewas

21 plantenveredeling Darwin, 1859, The origin of species, de evolutietheorie Gregor Mendel s Experiments on Plant Hybrids (1865/1866), Meeste faam op basis van de erwt, erfelijkheidswetten over het vererven van eigenschappen naar de volgende generatie, VEREDELING is hier ontstaan Vanaf begin 20 ste eeuw Garton s lijnselecties uit graankruisingen, UK 1902.

22 van lijnselectie naar hybriden Klassieke veredeling en lijnselectie Hybride veredeling

23 .. intrede technologie 1953 Watson & Crick: dubbel helix DNA 1982 eerste antibioticum resistentie in tabak 1987 herbicide resistente tabak Omstreden soortoverschreidingen, WETGEVING Op de markt: Flavr Savr tomaat US Bt insect resistentie aardappel US Herbicide tolerantie mais

24 .. intrede technologie In de 80-er jaren eerste moleculaire merkers Moleculaire merkers herkennen één of meerdere stukje(s) DNA (erfelijk materiaal) dat verantwoordelijk is voor een eigenschap bijv. een resistentiegen of kleur Indirect maar klassieke selectie - ook biologisch!

25 Merkergestuurd veredelingsproces in beeld gebracht

26 Nieuwe veredelingsmethoden Wat zijn het? Wat brengen ze? Wat mogen we er mee? Plantum Nieuwe rassen van land- en tuinbouwgewassen dragen bij aan belangrijke maatschappelijke doelen zoals voedselzekerheid, voedselkwaliteit en duurzaamheid. Innovatie in de plantenveredeling is blijvend nodig om te zorgen dat het ontwikkelen van nieuwe rassen sneller en effectiever gaat. Nieuwe veredelingsmethoden geven hier extra mogelijkheden voor.

27 Nieuwe veredelingsmethoden Hoe kunnen we met minder water meer voedsel produceren? Hoe bewerkstelligen wij vooruitgang in veredeling? Traditionele versus hybride veredeling: Nieuwe rassen ontwikkelen Gebruikmakend van nieuwe methoden: Bestaande rassen aanpassen

28 Nieuwe veredelingsmethoden Nieuwe methoden kunnen oplossingen bieden. Twee verschillende categorieën: 1. Gene editing: DNA sequentie wordt op, voorhand vastgelegde plaats op, nucleotide niveau verandert: CRISPR-Cas9, TALENs, ODM, Zinc-finger nucleases. 2. Gene transfer: Volledige soorteigen of vreemde genen worden aan DNA toegevoegd: cis-, intra- of transgenese (allen stuurbaar) en agro-infiltratie Elke methode leidt tot een GGO. Echter, een aantal methoden is door de regelgeving gedereguleerd (protoplastenfusie, mutagenese)

29 Wat brengen ze? Een plant kan zichzelf tijdens de groei beschermen i.p.v. een gewasbeschermingsmiddel Bestaande rassen kunnen met één eigenschap worden verbeterd; nuttig voor klonale en/of polyploíde gewassen zoals aardappel Betere zaadproductie Nieuwe eigenschappen via een gerichte mutatie i.p.v. miljoenen mutaties via chemische of gamma behandeling Aangepaste genregulatie voor betere abiotische stress tolerantie (hitte, droogte, zout)

30 Wat mogen we er mee? Juridische analyse De EU vergelijkt de nieuwe veredelingstechnieken met de reeds beoordeelde technieken in het kader van de huidige regelgeving (2001/18/ EC) om een besluit te kunnen nemen of de nieuwe techniek aangemerkt moet worden als techniek die genetisch gemodificeerde producten voortbrengt of niet. Een juridische analyse van de status van planten die met de nieuwe veredelingstechnieken zijn ontwikkeld, is gemaakt door het New Breeding Technologies (NBT) platform. Plantum ondersteunt deze analyse.

31 Wat mogen we er mee? Uit het rapport (NBT platform) komt naar voren dat de acht genoemde nieuwe veredelingstechnieken in principe niet onder de juridische definitie van ggo vallen, omdat voldaan wordt aan een van de twee volgende punten: 1. De techniek is vergelijkbaar met technieken die reeds uitgezonderd zijn van regelgeving 2. de techniek leidt tot planten zonder vreemd DNA!

32 Tot slot EU wetgeving is verouderd en wacht al enkele jaren op een nieuwe vaststelling is de nieuwe belofte (na vele). Nieuwe methoden (technieken) zijn voorhanden maar voor mogelijke toepassing zijn we volledig afhankelijk van de wetgeving, welke per regio in de wereld verschilt. EU: proces en product, milieu, voeding en voer USA: product en proces, milieu, voeding en voer CAN: nieuwheid (gegeten voor 1996, door redelijke Canadese populatie?)

33 Hybride aardappel, wat is dat? Alle selecties die voortkomen uit het kruisen van een moeder- en een vaderplant zijn een hybride. Iedere aardappel is dus een hybride. Tenzij het een mutant uit een bestaand ras is of met biotechnologie is aangepast. 33

34 Hybride aardappel, wat is dat? TYPE IDENTITEIT ERFELIJKHEID VERMEERDERING VERKOOP De klassieke aardappel Kloon, identieke knollen 4 chromosoom kopieën Vitro plant en knollen knollen True Potato Seed aardappel zgn. TPS Mix van zaden, gelijkende knollen 4 chromosoom kopieën Zaden Zadenen /of knollen Hybride aardappel Bulk van identieke zaden 2 chromosoom kopieën Zaden Zadenen/ of knollenuitde zaden 34

35 Oude en nieuwe aardappelsystemen PERIODE VEREDELING VERMEERDERING VERKOOP&GEBRUIK Tot 1970 Vanaf 1970 Kruisen en selectie, 4x Intelen en test populaties, 4x Knollen Bijna gelijke knollen uit zaad Knollen Zaad en knollen Vanaf 20? Intelen en test hybriden, 2x Gelijke knollen uit zaad Zaad en knollen 35

36 Dank voor uw aandacht!

37

38 Veredelen voor de toekomst Ir. Jeroen Bakker Sector Breeder Retail Fresh M: