De toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen. Wannes Keulemans 30 november 2015

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "De toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen. Wannes Keulemans 30 november 2015"

Karen de Veen
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 De toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen Wannes Keulemans 30 november 2015

2 structuur Voedselproductie en voedselzekerheid Wat verstaan we onder agrobiodiversiteit Landbouw en biodiversiteit Agrobiodiversiteit en landbouwproductiesystemen (Bio)diversiteit van cultuurgewassen Functionele agrobiodiversiteit

3 Voedselproductie en voedselzekerheid De voedselproductie is wereldwijd sterker toegenomen dan de bevolking Er is een toenemend gebruik van dierlijke eiwitten als gevolg van een toenemende koopkracht

Voedselproductie en voedselzekerheid de productiviteit van het landbouwareaal moet toenemen Wereldwijd zijn er ongeveer 3 miljard ha weilanden (intensief en extensief)

4 Voedselproductie en voedselzekerheid de productiviteit van het landbouwareaal moet toenemen Wereldwijd zijn er ongeveer 3 miljard ha weilanden (intensief en extensief) Wereldwijd is er ongeveer 1,750 miljard ha akkerland, dat in toenemende mate gebruikt wordt voor veevoederproductie Landbouwareaal mag niet toenemen, maar moet productiever worden

Voedselproductie en voedselzekerheid de Vlaamse situatie van areaal en productiviteit Vlaanderen heeft de meest performante landbouw ter wereld met een

5 Voedselproductie en voedselzekerheid de Vlaamse situatie van areaal en productiviteit Vlaanderen heeft de meest performante landbouw ter wereld met een verminderend milieu-impact Landbouwoppervlakte ongeveer ha Beslag oppervlakte van huidige landbouwproductie: meer dan dubbel (verschil is import)

Voedselproductie en voedselzekerheid de Vlaamse situatie van areaal en productiviteit Zelfvoorzienend (inclusief verlies in keten): ongeveer 850.

6 Voedselproductie en voedselzekerheid de Vlaamse situatie van areaal en productiviteit Zelfvoorzienend (inclusief verlies in keten): ongeveer ha Zelfvoorziening volgens productiviteit buurlanden: ha Ruimtebeslag elders: energiegewassen (1% uit energiegewassen) Ruimtebeslag elders: ten koste van biodiversiteit

Wat verstaan we onder agrobiodiversiteit Diversiteit van soorten en diversiteit binnen een soort en dit binnen een landbouwproductiesysteem

7 Wat verstaan we onder agrobiodiversiteit Diversiteit van soorten en diversiteit binnen een soort en dit binnen een landbouwproductiesysteem Cultuurgewassen (soorten en variëteiten) Andere soorten dieren en planten Nuttig voor landbouw Neutraal voor landbouw Schadelijk voor landbouw (ziekten, plagen)

Wat verstaan we onder agrobiodiversiteit buiten productiesystemen en totale agrobiodiversiteit Diversiteit die nuttig is voor de landbouw maar aanwezig buiten landbouwproductiesysteem vb natuurlijke

8 Wat verstaan we onder agrobiodiversiteit buiten productiesystemen en totale agrobiodiversiteit Diversiteit die nuttig is voor de landbouw maar aanwezig buiten landbouwproductiesysteem vb natuurlijke biotopen kunnen nuttige predators herbergen vb in oorsprongsgebieden bestaat veel diversiteit die nuttig is voor veredeling (CWR) - resistentie tegen biotische stress (ziekten en plagen) - resistentie tegen abiotische stress (droogte en zouten) : totaal: 12 miljoen species Totale agrobiodiversiteit: species agrobiodiversiteit

9 Wat verstaan we onder agrobiodiversiteit Waarom biodiversiteit? Stabiel ecosysteem op wereldniveau Meer stabiel productiesysteem (minder ziekten en plagen) Hogere opbrengsten (bv omwille van bestuiving) Betere kwaliteit van de producten Landschapsperceptie Bron: Hans Verboven Cultureel erfgoed/ecotoerisme

Landbouw en biodiversiteit minder soorten; wereldwijde extinctie Elke vorm van landbouw vermindert op een zeer drastische wijze de biodiversiteit, zowel lokaal als wereldwijd (30% reductie)

10 Landbouw en biodiversiteit minder soorten; wereldwijde extinctie Elke vorm van landbouw vermindert op een zeer drastische wijze de biodiversiteit, zowel lokaal als wereldwijd (30% reductie) Lokaal meer reductie Vooral areaaluitbreiding en veel minder de wijze van landbouw (te rijke gronden, N depositie, pesticiden) Hoeveel biodiversiteit hebben we nodig voor een duurzaam systeem?

11 Landbouw en biodiversiteit Natural forest In verhouding tot het verlies is de winst via een ander productiesysteem zeer beperkt Agroforestry Plantation

12 Agrobiodiversiteit en landbouwproductiesystemen Phalan et al Toename van agrobiodiversiteit gaat (meestal) ten koste van productiviteit, waardoor er meer landbouwgrond nodig is, wat ten koste gaat van biodiversiteit: de beschikbare landbouwoppervlakte moet maximaal benut worden

Agrobiodiversiteit en landbouwproductiesystemen alternatieve landbouwsystemen Alternatieve systemen (biolandbouw, agroforestry, agro-ecologie? CSA?

13 Agrobiodiversiteit en landbouwproductiesystemen alternatieve landbouwsystemen Alternatieve systemen (biolandbouw, agroforestry, agro-ecologie? CSA?) Winst biodiversiteit bio 34% meer, vooral planten en bestuivingsinsecten (lage abundantie) Agroforestry: meer diversiteit, maar lage abundantie 40% soorten verdwijnen Lagere productiviteit (meer grond nodig) Bio: ongeveer 25% Agroforestry: wel soms meer biomassa, maar hout is geen voedsel Netto wellicht geen winst Onderzoek nodig!!!

Agrobiodiversiteit en landbouwproductiesystemen bevordering binnen huidig landbouwsysteem Agrobiodiversiteitsmaatregelen en agrarisch natuurbeheer in landbouwpercelen worden in vraag gesteld (Klein

14 Agrobiodiversiteit en landbouwproductiesystemen bevordering binnen huidig landbouwsysteem Agrobiodiversiteitsmaatregelen en agrarisch natuurbeheer in landbouwpercelen worden in vraag gesteld (Klein et al. 2001, 2006, 2011) Slechte kwaliteit habitats (eutrofiëring) Tijdelijk karakter (bv teeltrotatie) Aantrekken uit natuurlijke gebieden naar suboptimaal gebied Nederland (Rode Lijst Indicator, 2013): afschaffen agrarisch natuurbeheer zou weinig negatieve gevolgen gehad hebben voor biodiversiteit (laatste decennium), tenzij in gebieden met grote natuur- en landschappelijke waarde Beter? Speciale Beschermings Zones ecologische focusgebieden sparing principe op 7% landbouwareaal (daarop sharing)

(Bio)diversiteit van cultuurgewassen verenging van soortendiversiteit van gewassen 300.000-500.000 Plant species on earth 270.000 Plant species scientifically described 30.

15 (Bio)diversiteit van cultuurgewassen verenging van soortendiversiteit van gewassen Plant species on earth Plant species scientifically described Plants species are edible c. 250 Plant species are domesticated 30 plant species significantly contribute to world food production 3 plant species (rice, corn & wheat) provide 50% of the calories

16 (Bio)diversiteit van cultuurgewassen beperkter aantal soorten, ook in Vlaanderen Soortendiversiteit bij graangewassen en bij nijverheidsgewassen Evolutie diversiteit in de groententeelt

17 (Bio)diversiteit van cultuurgewassen beperkt aantal variëteiten Appel België: 17 tot 19 de eeuw: 1500 variëteiten; vandaag: 5 tal

(Bio)diversiteit van cultuurgewassen mengen van soorten en variëteiten binnen soort Mengculturen met verschillende soorten vb tarwe-rogge mengsels vb

18 (Bio)diversiteit van cultuurgewassen mengen van soorten en variëteiten binnen soort Mengculturen met verschillende soorten vb tarwe-rogge mengsels vb verschillende soorten samen die wederzijds voordeel leveren stabieler systeem (vb ziekteaantasting) relatief weinig over bekend; praktische beperkingen

19 (Bio)diversiteit van cultuurgewassen mengen van soorten en variëteiten binnen soort Verschillende variëteiten van eenzelfde soort op eenzelfde perceel stabieler systeem (vb isolijnen, variëteitencoctails, appel:schurft) niet praktisch; stabiliteit via veredeling nastreven

20 Predatoren Functionele agrobiodiversiteit nuttige predatoren controle van een beperkt aantal prooien (schimmels?) Soms ook neveneffecten: wantsen, O-L-Heersbeestjes Stabiliteit populatie: oorwormen eenjarige versus meerjarige teelten Perceelsranden: moeilijk voor bestrijdingsstrategieën (veldgrootte, synchronisatie, aantallen) afspoeling nutriënten en erosie

21 Functionele agrobiodiversiteit bestuiving en BCO s Bestuivingsinsecten (en soms AMFs) kunnen productiviteit bij diverse gewassen verhogen: gekweekte (honingbijen, hommels, ) en wilde insecten (metselbijen, ) Bestuivers kunnen ook biologische controle-organismen overbrengen naar gewassen

Functionele agrobiodiversiteit behoud van Crop Wild Relatives CWR kunnen interessant genetisch materiaal bevatten dat kan ingekruist worden in

22 Functionele agrobiodiversiteit behoud van Crop Wild Relatives CWR kunnen interessant genetisch materiaal bevatten dat kan ingekruist worden in cultuurgewassen (genetic resources) Genencentra Cort esia Paol o_e FE Telersrassen/landrassen Biodiversiteit bewaren of genetische diversiteit (en hoe: in situ, collecties)

23 Besluit Voedselbehoefte zal toenemen, maar de oppervlakte voor landbouw kan niet toenemen Landbouw heeft een zeer groot impact op verlies aan biodiversiteit die slechts in zeer beperkte mate kan opgevangen worden door maatregelen die agrobiodiversiteit bevorderen Toename van agrobiodiversiteit mag niet ten koste gaan van productiviteit (voedsel) Mogelijkheden van toename van gewasdiversiteit beperkt en voor specifieke omstandigheden Functionele agrobiodiversiteit moet verder ontwikkeld worden (veredeling, bestuiving, beheersing ziekten en plagen,.)

Vergelijkbare documenten

Duurzame voedselproductie en voedselzekerheid, de onvolmaakte waarheid

Duurzame voedselproductie en voedselzekerheid, de onvolmaakte waarheid Phytofar 30 mei 2017 Wannes Keulemans Tessa Avermaete Metaforum-werkgroep Voedselproductie Structuur presentatie 1. Inleiding: voedselzekerheid