Flevoland: naar een gezonde bodem voor een gezonde sector

Transcriptie

1 Flevoland: naar een gezonde bodem voor een gezonde sector Sjef Staps, Louis Bolk Instituut Flevo atelier bodem,

2 Louis Bolk ( ) We zouden het leven moeten bestuderen met vergrootglazen én verkleinglazen"

3 Louis Bolk Instituut Duurzame landbouw, voeding en gezondheid Systeembenadering Samenwerken met de natuur Participatief onderzoek

4 We kunnen een probleem niet oplossen met hetzelfde systeem als waarmee we het creëerden

5 Boodschap vandaag: Bodem als basis van een belangrijke sector Flevoland is groentetuin van Europa, maar bodemvruchtbaarheid neemt af Belangrijk om dit proces om te keren Hieraan werken op bedrijfsniveau, maar: Oók op systeemniveau (omgeving van de boer)

6

7 Aanleiding onderzoek RIDLV: Flevoland is de groentetuin van Europa, met jonge, uitstekende bodems, maar: Afnemende bodemvruchtbaarheid binnen één generatie Diepploegen als noodmaatregel

8

9 Verslechtering van: Bodemstructuur Waterhuishouding Daardoor voor de boer: Verslechterde bewerkbaarheid Meer energieverbruik Minder gewassen te telen Afnemend bedrijfsresultaat Soms: noodmaatregel diepploegen

10 Bodemvruchtbaarheid staat onder druk door: Binnen invloedssfeer boer: Zwaardere machines Intensieve bouwplannen Latere oogsten Buiten invloedssfeer boer: Bodemdaling en inklink, cm Stijging grond- en pachtprijs (o.a. geliberaliseerde pacht) Prijsdruk vanuit de keten Klimaatverandering (neerslag-extremen, zachte winters)

11 Bodemdaling (prognose tot 2050)

12 Ontwikkeling grondprijs en netto toegevoegde waarde per ha Uiteenlopende ontwikkeling van nominale grondprijs en netto toegevoegde waarde per ha, Bron: CBS/SLG/Kadaster, bewerking LEI (Farjon et al., 2013).

13 Flevoland: opbrengst gewassen (ton/ha) Aardappelen, totaal Pootaardappelen, totaal 60 Suikerbieten Wintertarwe 40 Zaai-uien 20 0 Bron: CBS, Countus

14 Risico s bodemverdichting NB: 50% van Nederlandse ondergrond is te dicht

15 Ontwikkelingen bodemverdichting : Wiellast verdubbeld Banden 70% breder, druk 20% lager Grondspanningen 20% hoger Spanningsverlaging mogelijk door: Bovenoverploegen, rubber rupsbanden, aanvoersleepslangen voor mest Bron: Alterra

16 Conclusies onderzoek RIDLV: Bodemvruchtbaarheid op onze jongste, beste gronden neemt af Zorg voor de bodem ligt eenzijdig bij de boer Omgeving van de boer stuurt hem richting korte-termijn-handelen

17 Bodem is geen uitzondering: borging van kwaliteit leefomgeving ontbreekt Bodemvruchtbaarheid Klimaat onzekerheid, extremen, minder vorst Biodiversiteit afnemende ecosysteemdiensten Grondwater vergrijzing Grondstoffen schaarste Oppervlaktewater plastic soep Lucht fijn stof en N-emissies Landschap versnippering Weeffout in het systeem! NB, leg dit naast visie intensivering!

18 Voorbeelden weeffouten in systeem Overdreven focus op korte termijn Belangen toekomstige generaties buiten beeld Onvoldoende reactie op crises

19 Lang verhaal, maar waarschijnlijk heeft de kat het gedaan

20 Rol van de overheid: Puur faciliterende houding is niet adequaat Noodzaak: houding aan te passen aan (crisis-)situatie Faciliteren én regie nemen Zie gewijzigde houding tov Prorail:

21 Verwachte algemene ontwikkelingen: Klimaat Biodiversiteit Kosten door doorschuiven problemen Vraag naar grond; grondprijs?

22 Verwachte ontwikkelingen landbouw: Schaalvergroting Precisielandbouw Verduurzaming Bodem als (deel van) oplossing voor klimaatprobleem: win/win voor boer en samenleving

23 Leer van uitmuntende voorbeelden Zeewolde: Ens: Zonnehoeve, Piet van IJzendoorn Zonnegoed, Joost van Strien Compost toedienen tijdens zaaien: grond slaat niet dicht, hogere temperatuur, minder onkruid.

24 Compost en vaste mest Alle wielen op 3,15 m, bedden op 3,00 m

25 Landbouwbedrijf Individu Voedselketen Maatschappij

26 Landbouwbedrijf Robuust bouwplan Compost en dierlijke mest Vermijd zware belasting en late oogst Vaste rijpaden Precisielandbouw, etc. Individu Voedselketens Maatschappij

27 Landbouwbedrijf Voedselketen Individu Verdeel de zorg voor de bodem Beleg verantwoordelijkheid in héle keten Maatschappij

28 Landbouwbedrijf Individu Voedselketens Maatschappij Onderzoek overkoepelende drempels leefomgeving Neem belang van toekomstige generaties mee

29 Landbouwbedrijf Individu Wat wil je veilig stellen voor lde ange termijn? Handel daar consequent naar Voedselketens Maatschappij

30 Hoe verder? Zie bodem als belangrijke, cruciale factor Innoveer op bedrijfsniveau Leer van uitmuntende bedrijven Verbeter in de hele keten Onontbeerlijk: pas systeem aan. Ateliers en visie-vervolgtraject: Wijd aparte sessie aan overkoepelende drempels, óver omgevingsthema s heen Geef toekomstige generaties een stem

31 Bedankt voor uw aandacht! Meer info: