OPLOSSINGGERICHT COACHEN Inleiding Met de methodiek Oplossingsgericht Coachen praat en denk je niet in problemen maar in oplossingen. Oplossingsgericht Coachen is helemaal gericht op het doel van de coachee, waar wil hij naar toe en met welke (kleine) stappen kan hij dichter bij de gewenste situatie komen? Je analyseert het probleem niet, je kijkt niet naar het ontstaan maar kijkt naar de mogelijkheden. Oplossingsgericht Coachen gaat ervan uit dat de coachee zelf al weet hoe hij het beste kan komen waar hij wil zijn. Nieuwe stappen die hij zelf bedenkt zijn het meest effectief. Wij beschrijven de theoretische fundamenten van oplossingsgericht coachen en we beschrijven oefeningen die je direct kunt toepassen in je coachpraktijk. Tot slot nemen we je mee het coachtraject van Jet met Oplossingsgericht Coachen. Algemene Theorie Oplossingsgericht Coachen is ontstaan uit de psychotherapie. Grondleggers van oplossingsgericht coachen zijn Steve de Shazer en Insoo Kim Berg. Zij waren beiden psychotherapeut en ontdekten dat niet het blijven praten over problemen, maar juist het bespreken van kleine successen cliënten stimuleerde om over oplossingen te praten. Er bleek altijd een verband tussen iemands probleem en de mogelijke oplossing. In plaats van het probleem grondig te analyseren en te onderzoeken, kun je met het stellen van oplossingsgerichte vragen de mogelijkheden verkennen om bij de gewenste situatie te komen. Bij Oplossingsgericht Coachen staat de veerkracht van coachees centraal. Het gaat uit van wat er op dat moment al is, en richt zich op de gewenste toekomst. De nadruk op het positieve biedt perspectief, praten over wat al eerder heeft gewerkt, geeft de coachee het vertrouwen dat er echt wel mogelijkheden zijn. De coachee is zijn eigen expert en met de juiste vragen van de coach vindt hij dan ook zijn eigen oplossingen. Daarmee is en blijft hij zelf eigenaar van zijn probleem. De oplossingen die worden gevonden zullen vaak realistisch en haalbaar zijn voor de coachee. Hij heeft ze immers zelf geformuleerd vanuit vragen die bij hem en zijn situatie aansluiten. De oplossingsgerichte benadering werkt vanuit kleine haalbare stappen, waardoor er snel effect is voor de coachee. Daarmee ervaart hij ook invloed en controle op de situatie: ik kan het wel of ik kom er wel.
Belangrijke uitgangspunten van Oplossingsgericht Coachen zijn: Als iets niet werkt, stop er dan mee en doe iets anders Als iets wel werkt, doe er dan meer van Als iets werkt, leer het (van) een ander Wat niet kapot is, hoeft ook niet gerepareerd te worden Een probleem is een wens tot veranderen: daar zit de uitdaging Geen enkel probleem is er altijd: in de uitzondering bevindt zich de sleutel tot de oplossing Het is niet noodzakelijk de oorzaken van een probleem te onderzoeken: er is geen noodzakelijk verband tussen problemen, oorzaken en oplossingen Praten over problemen veroorzaakt problemen, praten over oplossingen levert oplossingen De coachee bezit zelf alle kwaliteiten om tot een oplossing te komen Kleine veranderingen richting het doel hebben al effect. Oplossingsgericht denken en werken is niet hetzelfde als positief denken. Positief denken is een denktrant die stelt dat je alles kunt bereiken wat je wilt als je er het positieve van inziet. Oplossingsgericht denken ontkent negatieve ervaringen niet, sluit niet de ogen voor de nare ervaringen die sommige mensen meemaken. Oplossingsgericht denken erkent wat er niet prettig is, en wil leren van wat er misging, zodat je andere stappen kunt zetten en vanaf vandaag anders met je probleem kunt omgaan. Adviezen of niet? Oplossingsgericht Coachen stelt dat je als coach prima advies mag geven aan je coachees. Er zijn echter twee voorwaarden die je stelselmatig in je achterhoofd moet knopen: je coachee moet er zelf om vragen. En in je advies zit altijd een vraag. Als de coachee bijvoorbeeld wil weten wat jij zou doen in een bepaalde situatie, dan kun je als coach zeggen: Dat weet ik niet, want we zijn niet hetzelfde. Maar wat zou je ervan vinden om Wat als je eens Ooit al eens gedacht aan.? Ingrediënten in een oplossingsgericht coachgesprek In een oplossingsgericht coachgesprek zitten vrijwel altijd deze ingrediënten: 1. Gericht op toekomst 2. Wat werkte er goed hiervoor? 3. Complimenteren 4. Glas halfvol 5. Positieve uitzonderingen
1. Gericht op toekomst In het oplossingsgericht coachen vraag je een coachee snel: waar wil je heen. Dus als een coachee vertelt hoe erg het is dat hem iets is overkomen, kun je hem snel onderbreken met de vraag: en wat wil je hiermee? n plaats van in te gaan op wat de coachee vertelt. Je gaat dus in op wat de coachee zou willen in plaats van het probleem. Onderzoeken wat de gewenste situatie is, is iets anders dan het probleem onderzoeken. Het verleden is voorbij, daar kun je niets meer aan veranderen, dus richt je op je toekomst. De oplossing van je problemen van vroeger en vandaag liggen in je toekomst. Je vraagt de coachee de gewenste situatie zo concreet mogelijk te schetsen. Door de gewenste situatie te laten visualiseren, is er geen plek meer voor het probleem. Zo blijf je insteken op het positieve gevoel. Oplossingsgericht Coachen richt zich op succesvolle doelen. Succesvolle doelen zijn praktisch, realistisch, realiseerbaar, in gedragstermen observeerbaar en bij voorkeur van klein naar groot opgebouwd. Bij Oplossingsgericht Coachen wordt een doel positief geformuleerd: Ik wil niet meer zoveel eten buig je om door te vragen naar iets positiefs: Wat zou je wel willen? Wat zal er anders zijn als je minder eet? Het antwoord hierop kan zijn: Ik wil 5 kilo lichter zijn of Ik wil me lekker voelen in mijn kleding. Oefeningen en vragen die helpen het doel positief te formuleren zijn de toekomstgerichte vragen en de wondervraag. Mies vertelt haar coach dat ze twijfelt aan haar vriendschap met Tanja en overweegt deze te verbreken. Tanja vraagt nooit hoe het met Mies gaat. Tanja is daadkrachtig, vindt Mies, ook best wel hard over anderen. Mies merkt dat ze bang wordt als ze eraan denkt dat ze echt zou zeggen tegen Tanja wat ze vindt. Ze is bang dat Tanja boos wordt en haar afwijst. De coach gaat hier niet verder op in maar vraagt: Wat zou je wel willen, hoe zou je je wel willen voelen? Waarop Mies zegt: Ik wil me veilig voelen in een vriendschap en gezien. 2.Wat werkte er goed hiervoor? Je onderzoekt met je coachee hoe de eerdere ervaringen kunnen helpen bij de huidige situatie. Van daaruit bedenkt de coachee een kleine stap vooruit. Dat noem je een experiment, de coachee gaat iets anders doen dan toen hij zijn eerdere successen behaalde. Bij deze fase past ook het onderzoeken van hulpbronnen. Oplossingsgericht Coachen gaat ervan uit dat je tal van hulpbronnen hebt, zonder dat je dat eigenlijk beseft. Een hulpbron is elk mogelijk en denkbaar middel dat je in kunt zetten om oplossingen te genereren en je welzijn te bevorderen. Het gaat om zaken en dingen die er voor de coachee toe doen. Ze kunnen te maken hebben met inspanning, liefdevolle relaties, sociale vaardigheden. Je kunt ook denken aan muziek die de coachee raakt, of symbolen die voor de coachee een bepaalde waarde hebben. Om aandacht te vragen voor hulpbronnen stel je bijvoorbeeld deze vragen: Wat helpt je ondanks je problemen, welke personen helpen je weleens?
De coach onderzoekt met Mies wat hiervoor weleens gewerkt heeft bij angst en moeilijke situaties. Mies bedenkt dat ze de foto van haar bungeejump in Afrika zou kunnen gebruiken. Na doodsangsten die ze op die berg voelde, is ze toch gesprongen. Die foto en gedachten helpen haar altijd als ze iets engs moet doen. Het gesprek aangaan met Tanja vindt ze nodig maar heel eng. De gedachte aan de bungeejump kan haar hiermee helpen. 3. Complimenteren Complimenteren is de basis van Oplossingsgericht Coachen. Gedurende het hele traject is de coach alert op complimenteren. Het bekrachtigen van successen en van positieve zaken helpen de coachee bij de groei van zijn eigenwaarde. In elke stap, of dat nu de beschrijving van het probleem is of het benoemen of bedenken van successen: iedere beweging en gedachte die er is, is een compliment waard. Oplossingsgericht Coachen benadrukt wat de effecten van complimenten zijn: je toont dat je aandacht hebt voor wat de coachee goed doet, je bouwt aan de succesvolle relatie tussen coach en coachee, en je verstevigt het zelfbeeld van de coachee waardoor hij meer zelfvertrouwen krijgt. Je biedt je coachee de kracht om nog meer te gaan doen van wat werkt! De coach vraagt regelmatig naar wat er ondertussen al beter is gegaan. De coachee wordt zich zo bewust van de vooruitgang en hij zal alert zijn op wat er goed werkte. De coachee leert zo te ervaren dat meer doen wat goed werkt, een heel fijne formule is. Mies heeft met Tanja gesproken. Ze heeft gezegd dat ze het soms zo lastig vindt om iets over zichzelf te vertellen, en dat ze zich zo onzeker kan voelen. Tanja reageerde erg lief en stelde zelfs nog wat vragen. Het voelde fijn voor Mies. Mies vertelt er wel bij dat ze niet alles heeft gezegd, ze heeft er bijvoorbeeld niet bij gezegd dat ze Tanja soms kattig vindt en oordelend. De coach geeft complimenten op de stap die Mies heeft gezet. 4.Glas halfvol In deze stap stel je met je coachee de huidige situatie vast en kijk je naar de positieve, sterke punten. De huidige situatie is de plek van waaruit je met de coachee gaat denken, vanaf deze plek wil hij vooruitgang boeken. Voor het vaststellen van deze situatie gebruik je vragen als: Wat heb je al bereikt? Wat kun je al? Hoe ben je gekomen op de plek waar je nu bent? Al deze vragen zijn positief en constructief. De werkwijze kun je vergelijken met de stelling of het glas halfvol of halfleeg is. De vragen gaan uit van het glas is halfvol. De coachee ontdekt door deze aanpak dat hij al een aantal dingen wel heeft bereikt, en hoe hij dat heeft gedaan. Hiermee werk je aan zelfvertrouwen. Mensen kijken vaak heel zwart-wit naar hun problemen. Ze voelen zich steeds slecht, eigenlijk lukt er niets. Oplossingsgericht Coachen gaat ervan uit dat het leven niet zwart-wit is. Zwart-wit denken leidt tot de foute overtuiging dat een probleem pas is opgelost als het helemaal weg is. Dat is niet zo, er zijn vele kleuren grijs. Hier past ook de techniek van differentiatie. Daarmee wordt bedoeld: nuanceer de werkelijkheid. Je biedt dit aan door simpelweg je gezonde verstand te gebruiken.
Na een zwart-wit voorbeeld van je coachee kun je gewoon vragen: Weet je zeker dat het altijd zo is? Overdrijf je misschien ook een beetje? Als de coach vraagt aan Mies of ze zich altijd onveilig voelt bij Tanja geeft Mies aan dat dat niet waar is. Dat Tanja haar ook heel erg heeft gesteund toen ze ontslagen werd. En dat ze zeker weet, dat mocht ze ooit problemen hebben, Tanja de eerste is die haar komt helpen. 5. Positieve uitzonderingen Je zoekt met je coachee naar voorbeelden, naar successen die er waren in soortgelijke situaties. Hoewel de coachee vaak zal zeggen dat dat uitzonderingen zijn, is het belangrijk te ontdekken dat, uitzondering of niet, je het wel in je hebt! Wat gebeurde er toen? Wat maakte dat je probleem daar minder groot was of dat je er minder last van had? Je maakt het plaatje samen duidelijker door te kijken wat verder nog had kunnen helpen. Analyseer zoveel successen als je beiden wilt. Mies vertelt dat ze tegen stagiaires wel kan zeggen wat ze vindt. Maar dat is anders, vindt Mies, want stagiaires zijn jonger en willen graag van haar leren of hebben haar nodig om een voldoende te halen. Mies legt uit hoe ze feedback aan stagiaires geeft: ze plannen een afspraak en kijken dan naar de opdrachten die de stagiaire zou doen. Mies bereid zich altijd goed voor zodat ze een helder verhaal heeft. Ze wil graag dat de stagiaires groeien, daar is ze zeer alert op. Overigens heeft ze laatst ook tegen haar zus gezegd dat ze iets niet zo leuk vond. Maar ja, van haar zus weet ze diep vanbinnen dat die niet bij haar weg zal gaan. Ook hier kijken we wat Mies dan precies heeft gezegd, waarom en ook hoe. De coach bekrachtigt dat Mies het dus in zich heeft om te zeggen wat ze vindt.
Oplossingsgericht coachen Intakegesprek In het intakegesprek maak je kennis met de coachee, je neemt de tijd om contact te maken. Je richt je vooral op het doel dat hij wil bereiken in plaats van door te vragen naar het probleem. Als je genoeg weet van de situatie waar hij naar toe wil, leg je uit hoe Oplossingsgericht Coachen werkt, en hoe een coachtraject er ongeveer uit zal zien. Doelen Oplossingsgericht Coachen is zeer geschikt bij het stellen van een doel. De wondervraag en toekomstgerichte vragen helpen bij het verder uitvragen en onderzoeken van het doel van de coachee. Wondervraag Toekomstgeoriënteerde vragen Einde van de schaalvraag Wondervraag De wondervraag is een techniek om de gewenste situatie en de toekomstgerichtheid aan te zetten. Het effect op de coachee zit m met name in het doorvragen en uitpluizen van de antwoorden van je coachee. Door elk antwoord net subtiel te parafraseren (in je eigen woorden samen te vatten), geef je er een oplossingsgerichte draai aan. De wondervraag omzeilt weerstand doordat wonderen nu eenmaal geen rationalisaties zijn, en er dus ook geen ruimte hoeft te komen voor rationele tegenargumenten van de coachee. De wondervraag nodigt de coachee uit een toekomst te visualiseren waarin zijn probleem in die mate is opgelost dat hij er minder last van heeft en om vaardigheden in beeld te krijgen waardoor hij zich beter zal voelen. De wondervraag laat ook zien hoe dat is als je je beter voelt. Het is belangrijk dat je bij deze vraag goed let op de start: Stel dat er. En wat zou je dan merken.zijn vormen die de coachee uitnodigen mee te gaan in je vragen, je creëert een beetje een hypnotiserend kader waarin de coachee meer innerlijk zoekt. Daardoor komen er meer creatieve gedachten op die hem zullen helpen in oplossingen te denken. Het woord veronderstel bijvoorbeeld helpt je coachee zijn (vaste) denkpatroon in te wisselen voor een creatievere denkbeeldige werkelijkheid. Wondervraag in stappen: Mag ik je een bijzondere vraag stellen Met is vandaag donderdag (toch?), het is 11.00 uur.. (toch?) we zitten hier in de coachruimte (ja?), straks ga je weer naar huis en doe je wat je normaal gesproken de rest van de dag doet (toch) en later vanavond, als je moe bent, ga je slapen (ja) Veronderstel eens, dat terwijl je slaapt, het is alsof er een wonder gebeurt. Maar je weet dat natuurlijk niet, want je slaapt.
En door dat wonder verandert het probleem dat je hebt, zodanig dat je er minder last van hebt, of scherper merkt wat je anders kan doen om je welzijn en tevredenheid te vergroten. Morgenochtend word je wakker zonder te beseffen wat er gebeurd is. Hoe zou je weten dat het net is alsof er een wonder is gebeurd? Waaraan zou je dat merken? Wat zou je dan anders doen, denken, voelen? Coachee : ik zou dan (beschrijft wat er anders zou zijn na het wonder) Hoe zouden je partner, je vrienden, kinderen, ouders, collega s merken dat er voor jou een wonder is gebeurd? Wat zullen zij merken dat jij anders doet? En wat nog meer? Ok fijn! Dus nu het wonder is gebeurd, zou jij. (herhaal de antwoorden van de coachee met een oplossingsgerichte draai en geef complimenten) Oefening Toekomst-oriënterende vragen stellen Toekomst oriënterende vragen nodigen de coachee uit mee denken, deels realistisch maar ook met mogelijkheden om te fantaseren over de toekomst. De toekomst hoeft niet exact zo te gaan, maar nodigt wel uit tot het nadenken en beleven van eventuele mogelijkheden. Wat zou je graag willen dat er anders wordt en hoe zul je merken dat zich dat voordoet? Wat zullen de eerste tekenen zijn dat je een kleine vooruitgang hebt geboekt? Wat zal je anders doen en anders denken en voelen? Hoe zullen vrienden, je ouders en collega s dat merken? Beeld je eens in dat je een jaar verder bent en dat je probleem hanteerbaar is geworden, wat doe je dan anders? Wat zou je in je leven willen bereiken? Waar droom je van? Wat verwacht je van de toekomst? Waaraan zal je merken dat het leven dat je leidt je voldoening geeft? Wat zal je doen om je mensen om je heen zich goed te laten voelen? Wat ga je vandaag doen waarvan de kans groot is dat je er later ook tevreden over zult zijn? Einde van de schaal Als je de schaalvraag inzet in een traject (verderop in dit hoofdstuk wordt de schaalvraag uitgebreid beschreven) vraag je naar het einde van de schaal, dat is ook tevens een manier om een haalbaar doel te formuleren.
Bewustwording Ontstaan Bij Oplossingsgericht Coachen wordt niet gekeken waarom het nu niet lukt of waar en wanneer zaken ontstaan zijn. Hier en nu Oplossingsgericht coachen is erop gericht dat je coachee zich bewust wordt waar hij nu staat, wat hij al kan, wat hij zelf kan doen op de gebieden en waar het niet zo goed gaat. De eerste vragen van de schaalvraag, de vragen waar hij nu staat en waarom niet lager, maken de coachee bewust welk cijfer hij het nu geeft en wat er al goed gaat. Kiezen Er zijn geen concrete oplossinggerichte oefeningen die direct gericht zijn op kiezen. Schaalvragen bieden indirect wel een mogelijkheid om tot een kiezen te komen. Je coachee kiest wel impliciet voor verandering door stappen te gaan zetten. Actie Voorbereiden op actie Oplossingsgerichte opdrachten Copingvragen Oplossingsgerichte opdrachten Bij Oplossingsgericht Coachen passen zeer praktische opdrachten die bij acties horen, het zijn voornamelijk registratieopdrachten. Bij registratie-opdrachten laat je de coachee registreren wat hem opvalt aan zijn gedrag. Welke stappen hij zet. De coach geeft complimenten en focust op de stappen die lukken. Waar vaak aansluitend een doe -actie uitrolt vanuit de gedachte: Als iets wel werkt, doe er dan meer van. Voorbeelden van registratie-opdrachten Zou je de komende tijd elke dag willen bijhouden wat er die dag is voorgevallen dat je zeker opnieuw zou willen zien gebeuren. Zou je elke dag kort stil willen staan bij de dingen in je leven die ondanks de moeilijke periode die je nu doormaakt, de moeite waard zijn om te behouden. Laat de komende weken maar op je af komen en kijk eens welke dingen je het meeste voldoening geven en waar je je goed bij voelt. Probeer dan te bedenken wat je kunt doen om ervoor te zorgen dat die zaken je welbevinden verhogen en regelmatiger voorkomen. Schrijf het op, zodat je het kunt teruglezen als je dat prettig vindt. Ga de komende periode eens na op welke momenten je minder moe bent? Wat doe je op dat moment anders?
Copingvragen Een copingvraag helpt je coachee in moeilijke omstandigheden nieuwe, andere energie te vinden waarmee hij zijn probleem het hoofd kunnen bieden. We zijn geneigd om mensen in moeilijke omstandigheden op te peppen en ze aan te moedigen om te blijven zoeken naar een mogelijkheid. Het effect van dit helpen kan zijn dat de coachee denkt: je snapt de ernst van mijn probleem niet. Of: ik krijg er stress van als jij me zo probeert te stimuleren en ik heb al zo weinig energie! Met copingvragen onderzoek je hoe het de coachee lukt om nog te blijven staan. Wat maakt dat hij niet in bed is gaan liggen en er niet meer uitkomt? Hoe houd je het vol? Wat knap dat je het uithoudt, hoe doe je dat? Hoe helpt dit en hoe kan je dit vasthouden? Een effect van dit soort vragen is dat het de coachee andere energie geeft: ze ontdekken dat ze ook keuzes maken en goede dingen doen. Als ze zich daarvan bewust zijn, krijgen ze vaak meer motivatie en zelfvertrouwen. Gitta s relatie is uit, tegen haar zin in. Ze was tevreden en ze hadden het financieel goed, konden leuke dingen samen doen met de kinderen. Merkkleding was een zichtbaar voorbeeld van hoe goed ze het hadden. Ze is nu erg vaak verdrietig, omschrijft haar gevoel als neerslachtig en ze ziet weinig mogelijkheden. De coach benoemt dat het knap is dat ze alle eindjes aan elkaar knoopt, nu ze verhuisd is naar een flat en haar kinderen samen op een kamertje slapen en ze bij de boodschappen echt door moeten rekenen hoeveel geld ze uit kan geven. De coach vraagt hoe Gitta dit vol houdt? Gitta vertelt dat ze er een sport van maken, via tweedehands sites, om leuke kleding aan te schaffen voor haar en haar dochter. Het geeft een kick, daar haar dochter in de klas vaak complimenten krijgt over haar vintage keuzes. Meerdere meiden speuren tegenwoordig op sites met tweedehands kleding. Gitta ervaart dat er ondanks tegenslagen ook een succes is en met de coach onderzoekt ze of ze dit ook op meerdere vlakken ervaart.
Zetten van stappen Oplossingsgericht Coachen gaat ervan uit dat er geen probleem is dat er altijd is, altijd even erg is en elke dag hetzelfde. Soms is het namelijk iets heviger, soms wat meer op de achtergrond. Kijken naar wat er in het verleden al gewerkt heeft om het beter te laten zijn, zorgt ervoor dat je kunt onderzoeken of je coachee dit vaker op deze manier zou kunnen doen. Schaalvraag De schaalvraag is een oefening om de coachee een kleine haalbare stap te zetten richting zijn doel. De schaalvraag gaat eigenlijk over de magie van cijfers. Het leert je coachee dat er verschil mogelijk is. Dat hij met kleine stappen dichter bij de gewenste situatie kan komen. Niet het probleem maar het doel is dan ook het uitgangspunt van de schaalvraag. Hoe dicht ben je bij je doel en met welke acties kun je daar nog dichterbij komen? Als basis neem je niet het probleem, maar de gewenste situatie als uitgangspunt. Het cijfer dat iemand geeft aan het nu is al een startpunt van de komende verandering. Zorg ervoor dat er een positief geformuleerd wensdoel op de schaal komt te staan. Soms is het doel direct helder, maar soms moet je als coach even puzzelen met de coachee om het juiste woord te vinden. Charles voelt zich vaak ontevreden, te dik, en alleen. Een man als hij gaat vast nooit een relatie krijgen denkt hij. Hij zou dat wel graag willen, zich minder alleen voelen maar ja, wie wil er nou met hem omgaan denkt hij vaak. Met de schaalvraag vraagt de coach hem wat voor hem een ideaal zou zijn. Hij noemt meteen, dat hij er wat beter uit zou zien. Slanker zou zijn. Dan weet hij zeker dat hij aantrekkelijker is voor andere mensen. Helemaal links plaatst hij het woord onaantrekkelijk en dik. Hij geeft zichzelf qua cijfer nu een 2. De coach vraagt waarom het geen 1 is? Omdat hij af en toe een wandeling maakt. En al langer wandelt dan een paar maanden geleden. En hij heeft recent ook een aantal keer gezond gekookt. Op de vraag hoe hij een punt hoger zou kunnen komen noemt hij: minder alcohol drinken. En hij zegt, ik haal te vaak vet eten, ik weet al heel lang dat dat niet goed is, en ik kan er niet helemaal mee stoppen, maar ik kan wel besluiten dat ik dat een dag minder per week doe. Er zijn verschillende soorten schalen die je op soortgelijke wijze kan bespreken. - De successchaal - Motivatieschaal - Zelfvertrouwenschaal - Zelfstandigheidsschaal - De tevredenheidsschaal - De ontwikkelings/ vooruitgangsschaal Alle schalen zijn mogelijk, de keuze is aan de coachee.
Oplossingsgericht Coachen met Jet Jet: Jet is een vrouw van 42. Zij heeft een succesvolle baan als sales director bij een vastgoedorganisatie. Ze is getrouwd en haar man werkt parttime in het onderwijs. Ze hebben twee kinderen, de oudste is net naar de middelbare school. Jet heeft altijd hard gewerkt en is ook snel gegroeid. Ze staat bekend als ambitieus, maar wel als iemand met het hart op de goede plek. Haar tweelingzus is actrice en haar ouders zijn gescheiden toen ze 12 was. Jet meldt zich aan omdat ze last heeft van stressklachten en omdat ze merkt dat haar werk haar niet meer genoeg voldoening geeft. Intakegesprek In het intakegesprek gaat het over haar coachdoel, wat wil Jet bereiken waar wil ze heen. De coach schetst kort de methodiek van het Oplossingsgerichte Coachen, waarbij ze dus niet te veel in de analyse van het probleem duiken. Jet vindt dat prima, en wel fijn eigenlijk ook, ze houdt van oplossingen. Gesprek 1 Jet vertelt nogmaals over haar doel en ze vertelt kort over haar probleem. De coach duikt niet in het probleem, maar vraagt Jet of ze een oefening met haar mag doen, de Wondervraag. Jet knikt bevestigend. De coach zet de wondervraag in en vraagt: Stel je wordt morgenochtend wakker en [ ] het is over! Hoe merk je dat dan? Jet weet dat heel goed. Ze zegt: dan loop ik fluitend door het huis, lees ik een boek en ben beschikbaar als de kinderen wat vragen. Ik zit niet op mijn telefoon en voel me vrij. Ik ben spontaan en er sta open voor om leuke dingen te gaan doen. Jet vertelt dat ze denkt dat het best mogelijk is, het zijn immers geen gekke dingen die ze nu bedenkt. Fluiten in huis, je telefoon vaker wegleggen, meer openstaan voor leukere dingen geeft al zoveel energie, ze gaat er mee aan de slag. Ze bedenkt ineens dat een vriendin een lijstje maakt met het gezin, een lijstje met dingen die iedereen leuk vindt om te doen. Jet gaat dit thuis ook voorstellen en het lijkt haar leuk om dan af te spreken wanneer ze met elkaar iets van het lijstje gaan ondernemen. Gesprek 2 Jet vertelt dat ze thuis enthousiast zijn over het lijstje met leuke activiteiten. Ze hebben er allemaal lol in. Jet realiseert zich ook dat dit een leuk en goed idee is, maar dat ze er hiermee nog niet is. Op de vraag wat ze vandaag wil bespreken, vertelt Jet dat ze zich zorgen maakt over haar stress. Wat betekent deze stress? Ze wordt er onzeker van. Met de coach onderzoekt ze wanneer ze de stress ervaart en ook wanneer ze de stress niet ervaart. Dat laatste vindt Jet minstens zo interessant. Het klopt: ze is niet non-stop gestrest. Ze is namelijk niet gestrest als ze met vriendinnen is, en ook niet als ze een opdracht heeft die met haar medewerkers lekker loopt. En tegelijkertijd heeft ze ook met regelmaat gedoe met medewerkers, waar zit m dat dan in?
Ze werken op uitnodiging van de coach met de schaalvraag. Jet bedenkt wat er links en rechts op de schaal moet komen te staan. Links, op de schaal van 0 kiest zij het woord stress en rechts, op 10, staat totale rust. Op welk cijfer staat ze nu? Op een 3, zegt Jet. De coach vraagt waarom het een 3 is, niet lager. Jet vertelt dat ze zich net heeft gerealiseerd dat ze ontspannen is bij vriendinnen en dat ze haar werk soms ook leuk vindt. En dat ze de laatste tijd vaker wat vroeger van haar werk naar huis gaat. De coach vraagt wat Jet zou kunnen doen om een puntje hoger te komen. Jet zegt eigenlijk meteen: hulp vragen aan mijn man. Ik vind dat ik alles zelf moet kunnen, maar misschien kan hij mij met een aantal dingen helpen. Als de coach vraagt wat iemand anders in haar omgeving haar zou adviseren (hulpbronnen), dan moet Jet lachen: ik heb twee collega s van wie ik zeker weet dat zij zouden zeggen dat ik me niet met van alles hoef te bemoeien, dat ze ook veel zelf kunnen. Jet neemt zich voor met haar man te praten en ze wil bij bepaalde vraagstukken in haar werk onderzoeken of ze zich er echt mee moet bemoeien of dat ze het aan anderen kan overlaten. Gesprek 3 Jet is zich meer bewust geworden van dingen waar ze zelf in kan veranderen. Ze ziet een aantal zaken, zoals de bemoeienissen op haar werk, die ze echt anders kan doen, ook al weet ze nog niet precies hoe. Ze worstelt met de gedachte dat ze altijd zo sterk moet zijn. De coach vraagt of ze dat ergens in haar omgeving herkent. Jet weet niet anders dan dat de vrouwen in haar familie sterke vrouwen zijn, haar moeder heeft ook sterk moeten zijn. Alleen het moeten, dat wordt nu interessant voor haar, ze wil helemaal niets moeten. De coach stelt voor hier ook een schaalvraag op te doen. Jet zet altijd sterk zijn op 0. Op 10 zet ze: ik mag kiezen. Jet geeft aan dat ze op een 4 staat: ze verdient voldoende geld waardoor ze vaak vrij kan kiezen wat ze daarmee wil doen. Op vakantie gaan, nieuwe kleren kopen, daar voelt ze zich vrij in. Ook heeft ze recent een keer echt gekozen om zich niet te bemoeien met een opdracht. Eigenlijk was dat best lekker. En het resultaat was prima. Om op een 5 te komen kan ze meer kijken naar en praten met haar man, hoe doet hij dat toch, bij hem gaat het zoveel gemakkelijker? En ze kan kiezen om s avonds haar laptop niet te openen en dan meer tijd met haar kinderen door te brengen. Daar verlangt ze zo naar. Als ik mijn laptop drie avonden dichthoud, zegt ze, en die tijd aan mijn kinderen besteed, en met mijn man praat, en als ik dan ook nog meer aan mijn collega s kan overlaten, dan kom ik zeker op een 7 of een 8. Jet bedenkt dan ook nog dat ze haar man er meer bij wil betrekken, dat is lang geleden, dat ze het gevoel had dat ze dat wilde. Het idee meer naar hem te kijken en hem serieus te nemen, vindt ze eigenlijk ook heel erg fijn.
Gesprek 4 Jet geeft aan dat ze groei voelt en noemt wat ze anders is gaan doen. Ze vertelt dat ze het heerlijk vindt dat ze eigenlijk kleine stappen heeft gezet, maar dat die groot voelen. Door een paar kleine veranderingen heeft ze meer contact met haar man, haar dochters en op het werk loopt het nog niet zoals ze wil, maar het gaat wel anders. Ze overweegt bespreekbaar te maken met collega s waar ze zich zorgen over maakt en wat ze anders zou kunnen doen, dat vindt ze wel spannend om te vragen, maar ze heeft ook het idee dat het haar kan helpen, en haar collega s ook! Met de coach onderzoekt ze wat gesprekken met haar collega s haar kunnen opleveren. De coach vraagt haar wat ze graag anders wil en hoe ze zal merken dat het ook anders gaat. Wat zullen de eerste tekenen zijn dat je een kleine vooruitgang hebt geboekt? Wat zal je anders doen en anders denken en voelen en wat zullen je collega s dan merken? Wat zie je je collega s anders doen? Beeld je eens in dat je een jaar verder bent en dat de samenwerking anders is geworden, wat doe jij dan anders en wat doen je collega s dan anders. En wat maakt dat je aan het eind van een dag tevreden naar huis gaat? Jet heeft zin om hierover met haar collega s te gaan praten. Ze bedenkt dat zij vast niet de enige is die zaken wil veranderen, dit is vast ook een wens van collega s. Ze bedenkt dat ze hier graag een externe deskundige bij wil uitnodigen, die hen begeleidt. Dat is voor haar de perfecte oplossing. Jet zegt dat ze de coach deze uitkomsten nog gaat mailen, om het op die manier voor nu af te ronden. Ze geeft aan dat het nu niet nodig is een nieuw gesprek te plannen met de coach.