STICHTING LABORATORIUM VOOR BLOEMBOLLENONDERZOEK POSTBUS 85 * 260 AB USSE PRAKTIJKMEDEDELING N. 2 ya. hei Labratrim vr Blembllennderzek te Lisse Overdruk uit Weekblad vr Blemibllencultuur, 73e jaargang, n. 5 (963), blz. 0, 02 en 03. Bleibemvleding bij bl irissen dr Dr J. J. Beijer en Drs. A. F. G. Sltweg INLEIDING Bjj de blirissen vindt de aanleg van de blem p een geheel ander tijdstip plaats dan b vele andere blgewassen. Narcissen, tulpen en hyacinthen vrmen de blem in de maanden mei tt augustus; irissen den dit veel later, bjj buiten planten n.l. pas in het vrjaar, ngeveer drie maanden vr de blei. Ok bq irissen die wrden gefrceerd f waarvan de blei na het nrmale tydstip ligt, vindt de blemaanleg zeer laat plaats, in de meeste gevallen pas na het planten. Een ander belangrijk verschil tussen irissen en andere blgewassen is de temperatuur, waarbij de blem gevrmd wrdt. Bij narcissen, tulpen en hyacinten zijn dit vrije hge temperaturen (20 30 C). Bij irissen ligt de ptimale temperatuur tussen 9 en 3 C. Dit wil niet zeggen, dat bij hgere temperaturen geen blem gevrmd kan wrden, de aanleg gaat dan echter veel langzamer. Een abslute remming van de blemvrming bij irissen treedt pas p bij ngeveer 30 C. Over het algemeen zullen irissen pas een blem gaan vrmen, wanneer de bllen ngeveer 8 lfbladeren gemaakt hebben. Deze vrming van lfbladeren gebrt bij hgere temperatuur dan de blemaanleg. Merkwaardig is nu, dat de aanleg van de blem sterk beïnvled kan wrden dr temperatuurbehandelingen van de bllen krt na het rien. Dit is dus zeer lang vr de blem gevrmd wrdt. Een veelvuldig vrkmend verschijnsel bij irissen, vral bij vrege brei, is het verdrgen van de blemen ( blasting" f bud blast"). Dit kan in alle stadia van de grei van de blem gebren, van direct na de aanleg tt vlak vr de vlle blei; de hierbij ptredende symptmen zijn afhankelijk van het tijdstip waarp dit gebrt. Bij zeer vrege verdrging van de blem wrdt deze in het geheel niet zichtbaar. Bij verdrging in een later stadium schieten de planten wel dr" maar de ntwikkeling van de blem stpt. Het lichtste geval van blemverdrging wrdt gekenmerkt dr het traag penspringen en de bleke klr van de blem. Wanneer de bllen na het rien een njuiste temperatuurbehandeling krijgen, kan het vrkmen dat geen blem aangelegd wrdt. Dergelijke planten zijn later te herkennen aan hun 3 4 bladeren (z.g. driebladers f three-leaves"), die vaak langer zijn dan de bladeren van een bleiende iris. 7ôc6^
Over het algemeen kunnen alle cultivars van blirissen p dezelfde wijze geprepareerd en in blei getrkken wrden. Een zeer belangrijke uitzndering hierp vrmt de cultivar 'Wedgwd'. Deze iris nderscheidt zich van de verige dr zijn belangrijk vregere blei, de iets krtere trektijd in de kas en een betere prepareerbaarheid van de kleinere leverbaarmaten. I. Waardr wrdt de blemaanleg van blirissnbepaald? A. Greimstandigheden in het vrafgaand seizen Hewel er geen enkele sprake is van blemaanleg tijdens de grei in het vrafgaande seizen, zijn tch de bdemtemperaturen van invled p het latere bleivermgen van de bllen. Een warme peride aan het eind van de greitijd kan de blei in het kmende jaar sterk bevrderen, k een warm vrjaar schijnt hiervr gunstig te zijn. De breicapaciteit van partijen van verschillende herkmst, kan sterk uiteenlpen. Dit bewijst een pref genmen in 960 met de cultivar 'Wedgwd', waarvan mnsters van 6 verschillende partijen behandeld werden vlgens de methde: 2 weken 35 C + 2 weken 7 C + 6 weken 9 C. Het bleiresultaat varieerde tussen 6,7 / en 76,7%. Vr deze wisselende bleibaarheid is ng geen verklaring bekend. Hier kunnen partij-eigenschappen een rl spelen, maar k andere factren mgen niet uitgeslten wrden. Uit tabel i blijkt, dat k de grndsrt waarp de irissen geteeld zijn, van invled is p het resultaat na preparatie vr vrege blei. TABEL. Breiresultaten van éénzelfde party iris 'Wedgwd', in het vrafgaande seizen geteeld p verschillende grndsrten. Bllen ntvangen p 2-7-960; behandeling 2 weken 35 C + 2 weken 7 C + 6 weken 9 C; geplant 24-9-960. Aantal bllen per bject: 30 stuks, maat van de bllen 0 cm en grter. / ver- Grndsrten Blei- % % drie- drgde % datum blei bladers blemen uitval Zware zavel 4-2 37 43 20 0 Lichte zavel -2 87 3 7 3 Veengrnd 2-2 63 7 20 0 Dnker zand -2 80 0 3 7 Spuitzand 30-97 3 0 0 Het slechte resultaat met de bllen geteeld p zware zavelgrnd en veengrnd werd mede verrzaakt dr het hge percentage driebladers, dat zijn dus planten die in het geheel geen blem aangelegd hebben. Dat daarnaast in dezelfde bjecten een hg percentage verdrgde blemen vrkwam, is niet ngewn, driebladers en verdrgde blemen gaan vaak samen. B. De maat van de bllen De grtte van de bllen is in sterke mate bepalend vr de bleibaarheid. Kleine bllen bleien drgaans niet. Grte bllen geven in nr- 2
male jaren vr het grtste gedeelte blemen. Daartussen bevinden zich enkele grtteklassen waar de greimstandigheden vóór de gst en de warmtebehandeling nâ het rien bepalen f deze bllen later een blem zullen geven. Bleibare en niet-bleibare maten zijn vr de verschillende cultivars niet gelijk. 'Wedgwd' vrmt k in dit pzicht een uitzndering p de andere irissen. Z zijn van deze cultivar de maten 0 cm en grter het gemakkelijkst tt een hg percentage blei te brengen en het meest geschikt vr een nabehandeling bij 9 C (zie II: Preparatiemethden). Bllen kleiner dan 8 cm geven in het algemeen geen f een zeer geringe blei. De maten tussen 8 en 0 cm geven bij nabehandeling bij 9 C kans p een geringer bleiresultaat. Vr de andere irissen geldt ver het algemeen, dat bij vervregde blei de maten 7 en 8 cm vereenkmen met de bllen van 9 en 0 cm van 'Wedgwd'; kleinere maten laten zich meilijk tt vervregde blei brengen. Van de cultivar 'Prf. Blaauw' zijn de maten 9 en 0 cm geschikt vr vervregde blei. Wanneer de irissen behandeld meten wrden vr blei p een later tijdstip dan nrmaal (de z.g. geremde irissen"), met uitgegaan wrden van de grtste blmaten. C. De preparatiebehandeling na het rien Ok de preparatiebehandeling is van grte invled p het latere bleiresultaat. Irisbllen van de grtste maat van een prima partij en nder de gunstigste mstandigheden geteeld, kunnen na nvldende f njuiste preparatie tch ng een telrstellend bleiresultaat geven. Het zal duidelijk zijn, dat dit bij gebruik van kleinere bllen in ng veel sterkere mate "het geval is. Om uitval bij de preparatie en het trekken te vrkmen, is het dringend ndzakelijk dat de bllen z vrzichtig mgelijk wrden behandeld. Sttplekken zyn er vaak de rzaak van dat de bllen later te grnde gaan. II. Preparatiemethden Hiernder zijn de methden aangegeven, die gericht zijn p de ptimale blei in een bepaalde peride. Sms zal met een krtere behandeling f een lagere temperatuur vlstaan kunnen wrden. Dan zullen echter factren als greimstandigheden vóór de gst en de blmaat meer invled krijgen p het latere bleiresultaat. De kze van de blmaal vr de preparatie heeft men in eigen hand, de greimstandigheden vr de gst niet. Bij de berdeling hiervan kan men zich licht vergissen. Daarm is het ndzakelijk de irissen de vlledige serie temperatuurbehandelingen te geven. Dit geldt zwel vr de grte als vr de kleine blmaten. A. Behandelingen vr vrege en late gefrceerde blei van de cultivar 'Wedgwd'. Behandeling vr vrege blei (20 december eind januari) Vr de preparatie van irissen vr vrege blei is een betruwbare standaardmethde" ntwikkeld, die als vlgt luidt: 2 weken 35 C + 3 dagen 40 C + 2 weken 7 C + 6 weken 9 C. Deze methde is k na ngunstige zmers vr de blmaat 9-0 cm betruwbaar gebleken wanneer niet te vrege blei verlangd wrdt. Als vrbeeld van de gede resultaten met de standaardmethde" te behalen kunnen de cijfers in tabel 2 vermeld wrden:
TABEL 2. Iris 'Wedgwd'. Resultaten by vrege blei na tepassing van de standaardbehandeling. 2 weken 35 C + 3 dagen 40 C + 2 weken 7 C + 6 weken 9 C. Breitemperatuur 5 l lt C / ver- Plantdatuim Bleidatuin % drie- drgde % % bladers blemen blei uitval 26-0-96 4--962 0 3 87 0 27-0-960 3--96 0 0 93 7 Vral de behandeling gedurende 3 dagen by 40 C gaf een enrme verbetering: 958 'Wedgwd'. Vrbehandeling 2 weken 35 C + 6 weken 9 C gaf 70,6*» driebladers. Vrbehandeling 3 dagen 40 C + week 35 C + 6 weken 9 C gaf 0,0'/t driebladers. Ondanks het feit dat in het tweede geval maar week 35 C werd tegepast, gaf de vrafgaande behandeling van 3 dagen bij 40 C een enrme verbetering van het percentage drielbladers. Later is gebleken dat de belhandeling gedurende 3 dagen bij 40 C het beste na die bij 35 C gegeven kan wrden. Met nadruk dient erp gewezen te wrden, dat de behandeling bij 40 C niet langer dan 3 x 24 uur mag gebren, terwijl de temperatuur beslist niet de 40 C te bven mag gaan. De behandeling van 2 weken 7 C reduceert het percentage verdrgde blemen aanmerkelijk, zals uit tabel 3 duidelijk blijkt. TABEL 3. Iris 'Wedgwd'. Invled van de behandeling van 2 weken bij? C p het ptreden van verdrgde blemen tgdens de vrege brei (in / van het ttale aantal blemen), bllen van 0 cm en grter. Vrbehandeling 2 w. 30 C 2 w. 30 C + 3 d. 40 C 2 w. 35 C 2 w. 35 C + 3 d. 40 C Met teveging van 2 weken 7 C 0 0 0 0 Znder teveging van 2 weken 7 C Tegenwrdig wrden veel irissen vr vrege blei dr de afnemer ter plaatse bij 9 C gekeld. Hiertegen is geen enkell bezwaar, mits de leverancier en de afnemer zich hierver duidelijk met elkaar verstaan, zdat dan k irissen gekeld wrden, die de juiste vrbehandeling in Nederland ndergaan hebben. Alleen de bvengenemde preparatie van 2 weken 35 C + 3 dagen 40 C + 2 weken 7 C + 6 weken 9 C kmt in aanmerking m een z hg mgelijk percentage vrege blei te verkrijgen. De bllen meten z vreg gerid wrden, dat inderdaad deze vlledige behandeling gegeven kan wrden. De aldus behandelde bllen meten eind ktber f begin nvember geplant wrden m p tijd in blei te kmen en zullen daarm p een zdanig tijdstip gerid meten wrden, dat mstreeks 5 augustns met de preparatiebehandeling begnnen kan wrden. Het is eveneens belangrijk, dat géén van de vrbehandelingen, nch de kelperide van 6 weken bij 9 C, vrtijdig wrdt afgebrken f bekrt. Gebrt dit wel, dan zijn telrstellingen bij de afnemers te verwachten! 53 23 3 3
Wil men de irissen wat eerder in blei trekken dan de laatste week van december, dan dienen de bllen eerder gerid te wrden, pdat tch de vlledige preparatiebehandeling gegeven kan wrden en de trektijd niet bekrt beneft te wrden. 2. Later gefrceerde blei (februari april) Als regel beheft vr blei tussen februari en april geen behandeling bij 9 C gegeven te wrden. Kelen kan de blei echter iets vervregen, terwijl het kruid wat krter blijft. De meest betruwbare methde is in dit geval: 2 weken 35 C, daarna 7 C tt het planten (zie tabel 4). Vr de kleinere maten (8-9 cm) is bvendien invegen van de behandeling van 3 dagen 40 C beslist ndzakelijk. Vr de grtere maten kan de behandeling bij 40 C k sterk aanbevlen wrden, vral na een kele zmer. Van grt belang is een vldend lange behandeling bij 7 C, de blemaanleg wrdt daardr bevrderd en het percentage verdrgde blemen gereduceerd. TABEL 4. Iris 'Wedgwd'. Invled van de duur van de behandeling bij 7 C (6 weken f 0 weken) p het bleipercentage by latere brei. Bllen in vlle grnd geplant. Aantal bllen per bject: 50. Bleipercentage bven 90 vet gedrukt. Vr- Plantdatum na Bleiperc. (bleidata) na behandeling 6 w. 7 C 0 w. 7 C 6 w. 7 C 0 w. 7 C 2 w. 3 w. 4 w. 3d. 35 C 35 C 35 C 40 C 6-0 23-0 30-0 5-0 3-20- 27-2- 32 (23-2) 64 (25-2) 80 (4-3) 80 (2-2) 94 (5-3) 82 (7-3) 90 (20-3) 96 (5-3) Van de in tabel 4 genemde vrbehandelingen wrdt nu dus die van 2 weken 35 C aanbevlen, eventueel aangevuld met een behandeling gedurende 3 dagen bij 40 C. Vral het percentage verdrgde blemen wrdt dr een langdurige bewaring bij 7 C zeer sterk verminderd. B. Behandelingen vr vrege en late blei van de andere cultivars De tt nu te gedane preven met andere cultivars hadden niet ten del de irissen z vreg mgelijk in blei te krijgen. Wel is uit de nderzekingen gebleken, dat het k vr vervregde blei van andere cultivars dan 'Wedgwd' beslist ndzakelijk is. dat de vlledige standaardbehandeling (zie nder II, A ) gegeven wrdt. Succes is alleen te verwachten bij gebruik van de grtste maten bllen. C. Blei p een nrmaal tijdstip Wanneer men verzekerd wil zijn van een z hg mgelijk percentage blemen, dient men de bllen na het rien ngeveer 2 4 weken bij 30 35 C te bewaren en daarna betrekkelijk kel (bij vrkr bij 7 C). D. Blei p een later dan nrmaal tijdstip ( geremde irissen") Uit het nderzek naar de mgelijkheden van remming van irisbllen vr exprt naar het Zuidelijk Halfrnd heeft zich een blbehandeling ntwikkeld vr blei van irissen in de maanden september tt nvember. Direct na het rien dienen de bllen te wrden pgeslagen bij 30 C (de z.g. remtemperatuur). Vóór het planten vlgt dan een behandeling bij 7 C gedurende 6 weken. Het planttijdstip van de bllen wrdt
bepaald p grnd van het verlangde bleitijdstip. In de tabellen 5 en 6 zijn enkele resultaten weergegeven, resp. bij blei in september en in ktber en nvember. In net laatste geval met eind september f de eerste helft van ktber glas pgebracht wrden, waarna de temperatuur p 0 2 C dient te wrden gehandhaafd. TABEL 5. Blei van geremde irissen bjj pplant buiten. Na de bewaring bij 30 C werden de bllen vr het planten 6 weken bij 7 C pgeslagen. Bleidata en percentages blei (tussen haakjes). Cultivar 8-6 H. C. van Vliet.. 4-9 (00) Imperatr 20-9 ( 98) Prf. Blaauw... 2-9 ( 99) White Excelsir. 4-9 ( 99) White Superir. 2-9 ( 96) Natinal Velvet. 2-9 ( 98) Wedgwd Plantdatum 25-6 2-7 9-7 6-7 29-9 (99) 23-9 2-9 7-9 24-9 (98) (98) (99) (93) 5-9 (98) 4-9 (96) 24-9 (92) (Zie k tabel 6 p blz. 7). III. Het trekken van vr vervregde f verlate blei geprepareerde irissen De wijze van frceren van irissen kan het bleiresultaat zeer sterk beinvleden. Vral bij vrege blei spelen de mstandigheden in de kas een zeer grte rl. In het algemeen kan gesteld wrden, dat de mstandigheden vlak na het planten ptimaal meten zijn vr de blemaanleg, terwijl daarna de grei ngestrd dient te verlpen. Daarm zijn de vlgende punten zeer belangrijk. A. Het licht Vral bij vrege brei van irissen is de heveelheid daglicht, die in de wintermaanden ter beschikking staat, aan de lage kant. Te weinig licht bevrdert het ptreden van verdrgde blemen. Het is daarm aan te bevelen m hiervr z licht mgelijke kassen te gebruiken, in het bijznder wanneer kleinere maten van 'Wedgwd' f andere irissen vreg getrkken wrden. Wanneer veel spanten in de kas aanwezig zijn, f de zijkanten uit muren bestaan, verdient het aanbeveling deze wit te schilderen. Het glas met ged schn zijn. He grt de invled van het licht kan zijn, bleek uit een pref met een aantal kleinere partijen, die telkens uit 2 kisten met 0 bllen bestnden. By gebrek aan ruimte waren de kisten in de dnkere kas zdanig geplaatst, dat de eerste kist tegen een glazen tussenwand stnd en de tweede meer naar binnen was geplaatst. In de buitenste rij bedreg het bleipercentage gemiddeld 77,%, in de binnenste en dus dnkerder rij was dit 22,8%. Uit deze cijfers blijkt duidelijk he grt de invled van het licht is p het welslagen van de vrege blei. B.De wijze van planten Wanneer de wrtels f wrtelpunten van irissen beschadigd wrden, zullen de planten minder gemakkelijk tt nrmale blei kmen. Daarm meten de bllen bij het planten ng ged in rust verkeren en geen uitlpende wrteltjes hebben. Ok later met wrtelbeschadiging vrkmen wrden. Daarm verdient planten in de vlle grnd van een kas de vrkr, bven planten in kisten f ptten. Wanneer het laatste tch gebrt meten de ptten f kisten tenminste 20 cm diep zijn. Nadat de irissen gewrteld zijn, mgen ze niet meer verplaatst
a -** es t. -Q SC Vi es «G A cd «a ta cd es OH 00 Is. fi (M»H s. Os 00 M M M ei M I M I Os i -* esi ^T s, tc ÇT ITS' g ^ I I I I l M ^ -H rf Csl i-i s * «s * -a PH v SC a M I M M M - Il M M M S a ~a s J3 CD Se e O is O E S U a en es e N V T3 Is. 9 Is. i ± «n ts. M Os 00 Os Os s «s ^ O s» OS ih OS OS -*H s r^ O fs CI CM Cs ^ OD Os O^, 00 00 Os Os Os i i is* tn CMCM?s rt -rt -H O t- s ci >è ö «S lf\ CM es s. - s Os a S -O I I "S i-j W P3 < il cd > u > CC,3 > PC "5 E U ç. Ë.ë CL E i- cc U
wrden, mdat de dr de kieren greiende wrtels gemakkelijk beschadigingen plpen. Indien wrdt vrzien dat de irissen verplaatst meten wrden, dient men de ptten f kisten direct na het planten p plastic flie te zetten. Geremde irissen kunnen meilijk in ptten f kisten getrkken wrden. Dit geeft zeer vaak aanleiding tt mislukkingen. C. Het grndmengsel De irissen meten geplant wrden in een zeer luchtige grnd, die het water ged vasthudt en niet dichtslempt. Bij planten in de vlle grnd met deze tt vldende diepte lsgemaakt zijn. Over het algemeen is het niet aan te raden m kunstmeststffen aan de grnd te te vegen. Wanneer de grnd vr het planten ntsmet is, mgen geen resten van het gebruikte middel meer in de grnd aanwezig zijn. Een uitzndering hierp is pentachlrnitrbenzeen (PCNB), dat met succes gebruikt kan wrden bij de bestrijding van kwade grnd (Sclertium tuliparum). Steeds met er dus vr gezrgd wrden, dat de irisbl snel een gaaf wrtelgestel kan ntwikkelen. D. De bdem- en kastemperatuur De temperatuur van bdem en lucht in de kas is uitermate belangrijk vr het welslagen van het trekken van irissen. Direct na het planten met de blemaanleg vlt kunnen verlpen. Vr de grtere maten van iris 'Wedgwd' met de kastemperatuur de eerste weken niet hger zijn dan 3 C, vr de kleinere maten en vr andere irisrassen is à 2 C gunstiger. Wanneer de spruiten enkele centimeters uit de grnd kmen, kan de kastemperatuur verhgd wrden. Vr 'Wedgwd' is de beste trektemperatuur 5V2 C, vr de andere irissen is dit 3 C. De brei bij andere temperaturen verkeert ng in het stadium van nderzek. Er dient zeer ged p gelet te wrden, dat tt het mment van snijden van de blemen de kastemperatuur z nauwkrig mgelijk p het genemde niveau gehandhaafd blijft. Vral bij vrege brei met tijdens znneschijn zeer zrgvuldig gewaakt wrden tegen te hg plpen van de temperatuur. Er met dan ged geventileerd wrden. Bij dnker weer met de kastemperatuur tijdelijk wat verlaagd wrden. Breien bij te hge kastemperatuur is zeer gevaarlijk en kan een hg percentage verdrgde blemen ten gevlge hebben. Belangrijk is k een z gelijkmatig mgelijke verdeling van de temperatuur in de kas. Te dicht bij verwarminersbuizen planten met vermeden wrden. Dichtbij de buizen zal de temperatuur gemakkelijk te hg plpen, wat verdrgde blemen ten gevlge kan hebben. Vr geremde irissen met de bdemtemperatuur vlak na het planten z laag mgelijk gehuden wrden. Daarm met de grnd na het planten met riet f ander islatiemateriaal wrden afgedekt. Bij warm weer verdient het aanbeveling de grnd met kud water te spreien. Geremde irissen kunnen daarm niet direct nder glas geplant wrden. Het glas met pas later (begin ktber) pgebracht wrden. E. Het water geven Irissen hebben veel behefte aan water, daarm met bij het trekken regelmatig gegten f gespreid wrden met water van gede kwaliteit. De grnd met steeds ged vchtig zijn. F. Het snijden Vreg getrkken irissen mgen niet wrden gesneden vrdat de blem is pengesprngen", daar anders het gevaar bestaat dat de knppen zich later nvldende ntplien. Bij latere blei is dit risic veel minder grt. Afgesneden irissen mgen nit te lang drg staan.