Deloitte Branchegroep Retail September Consumentenonderzoek 2012

Deloitte Branchegroep Retail September 2012 Consumentenonderzoek 2012

Inhoud Inleiding 5 1. Samenvatting resultaten 2012 7 2. Resultaten 7 2.1 Boodschappen doen en prijsvergelijking 11 2.2 Nieuwe ontwikkelingen 18 2.3 Lokale betrokkenheid 24 2.4 De primaire, secundaire en tertiaire supermarkt 25 2.5 Kwaliteitsaspecten van de supermarkt 41 2.6 Parkeren 43 2.7 Het Assortiment 47 2.8 Huismerken 54 2.9 Non-food producten 58 2.10 Duurzaamheid 59 2.11 Gezonde keuze keurmerken 67 2.12 Betaalwijze en eetgedrag 70 2.13 Koopzondagen en de economische crisis 73 3. Onderzoeksverantwoording 81

Inleiding De Branchegroep Retail van Deloitte presenteert met veel genoegen haar jaarlijks onderzoek naar consumententrends in de supermarkt. Met dit onderzoek brengen we ontwikkelingen in consumentengedrag in kaart zodat relaties hier met hun bedrijfsvoering op in kunnen spelen en Deloitte hen daarbij kan ondersteunen. Resultaten consumentenonderzoek In juni namen weer ruim 2.600 consumenten deel aan dit onderzoek. De vragen waren grotendeels hetzelfde om de trends over meerdere jaren te kunnen onderkennen. Nieuwe, dan wel uitgebreidere, vragen zijn geformuleerd inzake: Online bestellen Zelfscan Supermarkt app Voedselbank De supermarkt levert een consistent goede prestatie in de ogen van de consument. De primaire supermarkt krijgt gemiddeld een rapportcijfer van 7,7 van zijn consument. De folder met aanbiedingen wordt nog meer gebruikt dan in voorgaande jaren. 51% van de consumenten gebruikt deze altijd of vaak. Volgens 63% van de respondenten zijn de prijzen in de supermarkten gestegen (in juni 2010: 70%). De prijsstijging wordt op 2,5% geschat, vorig jaar wat dit 3,2%. De prijs neemt toe als het belangrijkste aspect van een goede supermarkt voor de consument, direct gevolgd door winkel dichtbij en korte rijen bij de kassa s. De wervende kracht van het assortiment neemt af. Ten aanzien van nieuwe ontwikkelingen valt het volgende op. Zelfscan mogelijkheden worden ruimer aangeboden door de supermarkten (inmiddels 35%) en worden ook nagenoeg in gelijke mate gebruikt door 64% van de consumenten. De onlinebestelservice wordt, indien door de supermarkt aangeboden, door 5% van de consumenten gebruikt. De gemiddelde frequentie van 11 keer per jaar wordt deels gecompenseerd door een hoog gemiddeld bedrag van 97,42. Het gehele assortiment wordt online besteld, waarbij langer houdbare levensmiddelen uiteraard het hoogst scoren. Maar liefst ruim 16% van de consumenten is van plan online levensmiddelen te bestellen bij de eigen supermarkt en ruim 12% is van plan dit te doen bij een andere supermarkt als de huidige supermarkt de onlinebestelservice niet aanbiedt. De consumenten krijgen de boodschappen liefst s-avonds thuis bezorgd. De bereidheid om (een kostendekkende vergoeding) te betalen voor het verzamelen en bezorgen van de boodschappen is laag. 15% van de consumenten gebruikt de supermarkt app. Zij zijn de app vaker gaan gebruiken. Contact Wij zijn als Branchegroep benieuwd naar uw reactie en bespreken graag de gerapporteerde bevindingen met u. Hiervoor kun u altijd contact opnemen met mij of de andere Branchegroepleden, via 088 288 1663. De Branchegroep Retail van Deloitte wenst u een nuttig en plezierig gebruik van het Consumentenonderzoek en de Bedrijfsvergelijking Levensmiddelendetailhandel 2012. Paul Op Heij Branchegroep Retail September 2012 Consumentenonderzoek 2012 5

6

1. Samenvatting resultaten In opdracht van Deloitte voert Flycatcher jaarlijks een onderzoek uit, met als doel inzicht te verkrijgen in de consumententrends in de supermarkt. In totaal hebben bijna 2.700 consumenten van 18 tot 70 jaar, die regelmatig een supermarkt bezoeken, aan het onderzoek deelgenomen. Boodschappen doen en prijsvergelijking De overgrote meerderheid van de respondenten komt zelf wekelijks in de supermarkt om boodschappen te doen. Gemiddeld brengt men tussen de 2 en 3 bezoeken per week. Bijna twee procent maakt wel eens gebruik of heeft wel eens gebruik gemaakt van de Voedselbank. De meeste respondenten vinden boodschappen doen niet erg: slechts een tiende vindt het niet leuk om boodschappen te doen. Meer dan de helft maakt altijd of vaak gebruik van de weekfolder. Voor twee derde is een aantrekkelijke aanbieding uit een weekfolder wel eens aanleiding om een andere supermarkt te bezoeken. Een vijfde zegt zich nooit te oriënteren voordat zij boodschappen gaan doen, twee derde maakt wel eens gebruik van de supermarktfolders. Een vijfde oriënteert zich via displays in de supermarkt en een iets kleinere groep via internetsites van de supermarkten. De overgrote meerderheid van de respondenten maakt in de supermarkt wel eens gebruik van een thuis opgesteld boodschappenlijstje. Vrijwel iedereen wijkt echter wel eens van het lijstje af, bijvoorbeeld bij bepaalde aanbiedingen of als men iets anders leuks of lekkers ziet. Drie kwart vergelijkt de prijzen van verschillende supermarkten met elkaar, meestal op basis van de weekfolders of op eigen gevoel. Een kwart van de respondenten vergelijkt de prijzen echter nooit. Drie vijfde van de respondenten denkt dat het prijsniveau in de supermarkten ten opzichte van vorig jaar is gestegen. Vier vijfde van deze groep denkt dat de prijsstijging maximaal 6% is. De gemiddelde geschatte prijsstijging bedraagt 2,5%. Nieuwe ontwikkelingen Ruim een derde van de respondenten geeft aan dat hun supermarkt zelfscanmethodes aanbiedt. Van deze groep respondenten maakt twee derde hier wel eens gebruik van. Twee vijfde geeft aan dat hun supermarkt een online bestelservice aanbiedt. Hiervan maakt slechts 5% wel eens gebruik, gemiddeld doen zij dit iets minder dan één keer per maand. Het bedrag dat wordt uitgegeven aan een online bestelling is gemiddeld 97. Van de respondenten die (nog) geen boodschappen online bestellen, denkt ruim vier vijfde dit ook niet te gaan doen in de toekomst, ook niet bij een andere supermarkt als hun eigen supermarkt deze service niet zou aanbieden. Iets minder dan een vijfde is wel van plan gebruik te gaan maken van online bestellen. Levensmiddelen die respondenten online zouden willen bestellen, zijn voornamelijk langer houdbare producten, drogisterijartikelen, zuivel, non-food producten en diepvriesartikelen. Meer dan een derde van de respondenten zou echter ook het overige assortiment online willen bestellen. Drie kwart zou de bestelde producten het liefst thuis laten bezorgen, een tiende zou ze zelf willen afhalen bij de supermarkt. Twee derde heeft een voorkeur voor afhalen en bezorgen in de avond, de dag maakt daarbij voor twee vijfde niet uit. Een even grote groep heeft een voorkeur voor de vrijdag. Gemiddeld is men bereid maximaal 10 minuten te reizen om de boodschappen af te halen. Voor het zelf afhalen is een derde bereid extra te betalen (gemiddeld 3,79), voor het laten bezorgen is twee derde bereid extra te betalen (gemiddeld 3,93). Ruim vier vijfde van de respondenten maakt geen gebruik van een supermarkt app. Degenen die dit wel doen, gebruiken de app meestal om aanbiedingen te bekijken, een boodschappenlijstje te maken, (ingrediënten voor) recepten op te zoeken en om openingstijden op te zoeken. De app 'Appie' van Albert Heijn wordt het vaakst gebruikt. Twee vijfde gebruikt de app één of enkele keren per week, drie vijfde gebruikt het één keer per maand of minder vaak. De app wordt nu vaker gebruikt dan vorig jaar. Lokale betrokkenheid Een kwart van de respondenten vindt dat hun supermarkt betrokken is bij de buurt, een even grote groep is van mening dat hun supermarkt niet of nauwelijks betrokkenheid toont. Een tiende van de respondenten geeft aan bewust te kiezen voor een winkel die betrokken is bij de buurt. De primaire, secundaire en tertiaire supermarkt De respondenten geven gemiddeld 94 per week uit in de supermarkt, dit betekent een bedrag van ongeveer 41 per gezinslid. Gemiddeld wordt 65 uitgegeven in de primaire supermarkt, 23 in de secundaire supermarkt en 13 in de tertiaire supermarkt. Een kleine meerderheid van de respondenten geeft aan dat deze uitgaven gelijk zijn aan die van een jaar geleden. Consumentenonderzoek 2012 7

Voor de groep waarbij de besteding minder is dan een jaar geleden, is de meest genoemde reden dat men meer producten in een andere (goedkopere) winkel koopt. Dit is voornamelijk het geval bij de secundaire en tertiaire supermarkt. De primaire supermarkt wordt gemiddeld 2 keer per week bezocht. Voor de secundaire en tertiaire supermarkt is dat iets minder dan 1 keer per week. De meest bezochte supermarkten zijn Albert Heijn (57%) en Lidl (34%). Ook C1000 (31%), Jumbo (28%) en Aldi (27%) worden door relatief veel respondenten bezocht. Albert Heijn en Jumbo worden relatief vaak als primaire supermarkt genoemd, terwijl Lidl, C1000 en Aldi relatief vaak als secundaire of tertiaire supermarkt worden genoemd. De primaire supermarkt wordt gemiddeld door de respondenten beoordeeld met een 7,7. Uit de beoordelingen per supermarkt blijkt dat Jumbo, Nettorama en Albert Heijn klanten over het algemeen het meest tevreden zijn als het gaat om het totaaloordeel. Ook de soort parkeergelegenheid is voor een meerderheid een reden om een supermarkt niet (meer) te bezoeken, vooral als er onvoldoende parkeerplaatsen zijn of als de parkeerplaats te ver weg is. Het assortiment Het belangrijkste aspect van het assortiment van een supermarkt is volgens de respondenten een goede kwaliteit van groente en fruit. Ook worden voldoende aanbod, een ruime keuze in groente en fruit, kwalitatief goede huismerken en een goede kwaliteit van vlees en vleeswaren belangrijk gevonden. Het minst belangrijk zijn de keuze aan branchevreemde producten, verse vis na 18:00 uur en zondagsopening. Een vijfde van de respondenten heeft het afgelopen jaar een klacht ingediend bij hun supermarkt. In de meeste gevallen ging het om een product dat niet aanwezig was, een verstreken houdbaarheidsdatum of de kwaliteit van een product. 8 De binding met de primaire supermarkt wordt vooral bepaald door de afstand, een goede prijskwaliteitverhouding en omdat men inmiddels weet waar alle producten liggen. Een tiende is het afgelopen jaar gewisseld van primaire supermarkt, met name vanwege de prijs, de afstand of het assortiment. Kwaliteitsaspecten van de supermarkt Het belangrijkste aspect van een goede supermarkt is volgens de respondenten de prijs. Daarna is de afstand van huis tot de winkel het meest belangrijk. Parkeren De helft van de respondenten gaat met de auto naar de supermarkt, drie tiende met de fiets of bromfiets en een vijfde gaat lopend. De gemiddelde afstand tot de supermarkt bedraagt 2 kilometer. Respondenten doen er gemiddeld zes minuten over om deze afstand af te leggen. Van de respondenten die met de auto naar de supermarkt gaan, geeft vrijwel iedereen aan dat de mogelijkheid bestaat om direct bij de primaire supermarkt te parkeren. Een ruime meerderheid geeft tevens aan dat er over het algemeen voldoende parkeerplaatsen beschikbaar zijn. Zeven procent van de respondenten die met de auto naar de supermarkt gaan, moet zelf betalen om te parkeren. Van degenen die gratis kunnen parkeren, hoeft een ruime meerderheid geen parkeerschijf te gebruiken. Twee derde geeft aan dat de parkeerkosten een reden zijn om een supermarkt niet of niet meer te bezoeken. Voor twee vijfde is het assortiment reden om een bepaalde supermarkt niet (meer) te bezoeken. In veel gevallen gaat het dan om Aldi of Lidl. Voor drie vijfde van de respondenten is het assortiment reden om een bepaalde supermarkt juist vaker te bezoeken. Het gaat dan vooral om Albert Heijn. Uit de resultaten blijkt dat met name het assortiment van Albert Heijn aanspreekt. Het assortiment van Aldi en Spar spreekt de respondenten het minst aan. Iets meer dan de helft van de respondenten heeft het afgelopen jaar wijzigingen in het assortiment van hun supermarkt opgemerkt. In de meeste gevallen is het assortiment ten aanzien van een aantal artikelen uitgebreid, maar zijn andere artikelen komen te vervallen. Een uitbreiding van het assortiment wordt over het algemeen positief ontvangen, terwijl men een inperking vaak vervelend vindt. Een kleine meerderheid van de respondenten vindt dan ook dat het assortiment van de supermarkt uitgebreid mag worden, ook al kost het dan meer tijd om alle boodschappen bij elkaar te krijgen. Gemiddeld brengen de respondenten ongeveer 1 uur en 20 minuten per week in de supermarkt door om boodschappen te doen. Huismerken Zeven tiende van de respondenten geeft aan dat de prijs de belangrijkste reden is om huismerken te kopen. Een even grote groep geeft aan dat veel huismerken inmiddels van A-merk kwaliteit zijn en dat ze met alle plezier een

huismerk pakken als een A-merk niet beschikbaar is. Een goed huismerk is voor de helft van de respondenten reden om een bepaalde supermarkt te bezoeken. Bijna vier tiende heeft geen voorkeur voor een specifiek huismerk, een vijfde kiest voor het huismerk van Albert Heijn. Non-food producten De helft van de respondenten vindt het niet belangrijk dat een supermarkt non-food producten aanbiedt. Slechts iets meer dan een tiende vindt dat er meer non-food in de supermarkt moet komen en eenzelfde aantal geeft aan dat het aanbod branchevreemde non-food producten reden is om een bepaalde supermarkt te bezoeken. Duurzaamheid Een ruime meerderheid van de respondenten koopt wel eens duurzame producten, een derde van deze groep geeft aan dat men bewust meer duurzame producten is gaan kopen dan een jaar geleden. De twee belangrijkste redenen om duurzame producten te kopen, zijn het milieu en omdat het gezonder is volgens de respondenten. Op het moment dat producten in de aanbieding zijn of als producten aanspreken, beslissen de respondenten of ze duurzame producten gaan kopen. Een kwart heeft echter geen specifiek moment waarop men dit beslist. Drie kwart van de respondenten geeft aan duurzame producten het vaakst in de supermarkt te kopen. In de meeste gevallen bedraagt het percentage dat uitgegeven wordt aan duurzame producten minder dan 20% van het totale aankoopbedrag. Een ruime meerderheid van de respondenten vindt dat het assortiment duurzame producten niet uitgebreid hoeft te worden. Duurzame producten worden door drie kwart van de respondenten tussen de 5 en 30 procent duurder geschat dan niet-duurzame producten. Een derde van de respondenten geeft aan dat zij meer duurzame producten zouden kopen als er geen prijsverschil zou zijn en nog eens een derde zou dit doen als het prijsverschil maximaal 10% zou zijn. Drie tiende geeft echter aan niet meer duurzame producten te gaan kopen bij een kleiner prijsverschil maar gelijke kwaliteit. Als respondenten de keuze wordt gegeven tussen een product zonder Fairtrade-keurmerk of hetzelfde product met dit keurmerk dat 10% duurder is, kiest bijna een vijfde voor het product met keurmerk. Als het product 5% duurder zou zijn, kiest bijna twee vijfde voor het Fairtrade product. Drie tiende geeft echter bij beide opties aan niet te weten voor welk product men zou kiezen. Gezonde keuze keurmerken Vrijwel iedereen geeft aan dit soort keurmerken wel eens tegen te komen in de supermarkt. Twee vijfde van de respondenten koopt in de supermarkt wel eens bewust producten met een dergelijk keurmerk. Drie kwart let wel eens op 'gezonde keuze' keurmerken op verpakkingen in de supermarkt, twee vijfde vindt het belangrijk dat met een keurmerk wordt aangegeven hoe gezond een product is. Verder koopt een kwart wel eens bewust producten met een 'biologisch' keurmerk in de supermarkt. Betaalwijze en eetgedrag Zeven tiende geeft aan (vrijwel) altijd met pin/chip te betalen. Bijna drie kwart van de respondenten zou dan ook bereid zijn om steeds met pin/chip te betalen als dat gevraagd zou worden. Toch wil een kwart de mogelijkheid houden om contant te betalen en zou dan ook van supermarkt wisselen als hun supermarkt in de toekomst geen contant geld meer zou accepteren. De respondenten eten gemiddeld een dag per week vis en ongeveer vijf dagen vlees. Vier vijfde let bij de aankoop van vlees niet op het land van herkomst. Bij de aankoop van merkartikelen geeft een derde de voorkeur aan Nederlandse producten, terwijl drie vijfde geen voorkeur heeft of niet let op het land van herkomst. Koopzondagen en de economische crisis Een derde van de respondenten vindt dat er vaker koopzondag zou moeten zijn terwijl een vijfde één keer per maand koopzondag voldoende vindt. Drie kwart vindt dat koopavonden moeten blijven bestaan. De helft van de respondenten geeft aan dat hun primaire supermarkt nooit op zondag open is. Van deze groep vindt zeven tiende het niet erg dat hun supermarkt die dag niet open is, zij bezoeken ook geen andere supermarkt op die dag. Een kwart bezoekt echter wel een andere supermarkt op zondag als hun eigen primaire supermarkt niet open is. Bij een derde van de respondenten is hun primaire supermarkt elke zondag open en bij ruim een tiende alleen op speciale koopzondagen. Van deze groepen doet vier vijfde wel eens boodschappen op die dag. Respondenten ontbijten en dineren ongeveer zes keer per week thuis en lunchen vijf keer per week thuis. Door de economische crisis is iets meer dan de helft van de respondenten minder vaak gaan uit eten en beter gaan letten op aanbiedingen in een supermarkt. Consumentenonderzoek 2012 9

10

2. Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten 1 (de rechte tellingen) van het onderzoek weergegeven door middel van tabellen en grafieken. De belangrijkste resultaten worden tevens kort beschreven. 2.1 Boodschappen doen en prijsvergelijking De overgrote meerderheid van de respondenten komt zelf wekelijks in de supermarkt om boodschappen te doen. Gemiddeld brengt men tussen de 2 en 3 bezoeken per week. Vrijwel iedereen geeft aan nooit gebruik te maken van de Voedselbank. De meeste respondenten vinden boodschappen doen niet erg: slechts een tiende vindt het niet leuk om boodschappen te doen. Ongeveer de helft maakt altijd of vaak gebruik van de weekfolder. Voor twee derde is een aantrekkelijke aanbieding uit een weekfolder wel eens aanleiding om een andere supermarkt te bezoeken. Een vijfde zegt zich nooit te oriënteren voordat zij 1 In geval van afronding kan het voorkomen dat de som van de aantallen afwijkt van het totaal. boodschappen gaan doen, twee derde maakt wel eens gebruik van de supermarktfolders. Een vijfde oriënteert zich via displays in de supermarkt en een iets kleinere groep via internetsites van de supermarkten. De overgrote meerderheid van de respondenten maakt in de supermarkt wel eens gebruik van een thuis opgesteld boodschappenlijstje. Vrijwel iedereen wijkt echter wel eens van het lijstje af, bijvoorbeeld bij bepaalde aanbiedingen of als men iets anders leuks of lekkers ziet. Drie kwart vergelijkt de prijzen van verschillende supermarkten met elkaar, meestal op basis van de weekfolders of op eigen gevoel. Een kwart van de respondenten vergelijkt de prijzen echter nooit. Drie vijfde van de respondenten denkt dat het prijsniveau in de supermarkten ten opzichte van vorig jaar is gestegen. Vier vijfde van deze groep denkt dat de prijsstijging maximaal 6% is. De gemiddelde geschatte prijsstijging bedraagt 2,5%. 1. Hoe vaak gaat u zelf naar de supermarkt om boodschappen te doen? 5 keer per week of vaker 11% 12% 13% 2 4 keer per week 62% 63% 62% 1 keer per week 21% 20% 19% 1 3 keer per maand 4% 5% 5% minder dan 1 keer per maand of nooit 2% 2% 2% Hoe vaak gaat u zelf naar de supermarkt om boodschappen te doen? 5 keer per week of vaker 4 keer per week 11% 12% 3 keer per week 2 keer per week 1 keer per week 23% 21% 27% 1-3 keer per maand minder dan 1 keer per maand of nooit 4% 2% Consumentenonderzoek 2012 11

2. Maakt u weleens gebruik van de Voedselbank? Een voedselbank is een liefdadigheidsinstelling die kosteloos levensmiddelen verstrekt aan hen die financieel niet of nauwelijks in staat zijn om in hun levensonderhoud te voorzien en ter voorkoming van verspilling van voedsel. Aanbod van nog goed consumeerbaar voedsel (dat op het punt staat om vernietigd te worden) en vraag (gezinnen die het voedsel nodig hebben) worden op deze manier bij elkaar gebracht. absoluut relatief ja, ik gebruik de Voedselbank weleens 14 1% ja, ik heb de Voedselbank in het verleden weleens gebruikt maar nu niet meer 30 1% nee, ik maak nooit gebruik van de Voedselbank 2632 98% zeg ik liever niet 10 0% totaal 2686 100% Maakt u weleens gebruik van de Voedselbank? ja, ik gebruik de Voedselbank weleens 1% ja, ik heb de Voedselbank in het verleden weleens gebruikt maar nu niet meer 1% nee, ik maak nooit gebruik van de Voedselbank 98% zeg ik liever niet 0% 3. Vindt u het leuk om boodschappen te doen? ja, (heel) leuk 40% 41% 43% nee, niet leuk, maar ook niet vervelend 49% 48% 47% nee, (helemaal) niet leuk 11% 10% 10% Vindt u het leuk om boodschappen te doen? 9% 2% 7% 49% 33% ja, heel leuk ja, leuk nee, niet leuk, maar ook niet vervelend nee, niet leuk nee, helemaal niet leuk 12

4. Gebruikt u de folder met aanbiedingen voor uw wekelijkse aankopen? altijd of vaak 51% 45% 48% soms 31% 34% 33% zelden of nooit 19% 21% 20% Gebruikt u de folder met aanbiedingen voor uw wekelijkse aankopen? 10% 31% 8% 22% 29% altijd vaak soms zelden nooit 5. Is een aantrekkelijke aanbieding uit een weekfolder aanleiding om een andere supermarkt te bezoeken? altijd of vaak 21% 21% 22% soms 47% 46% 47% zelden of nooit 32% 33% 31% Is een aantrekkelijke aanbieding uit een weekfolder aanleiding om een andere supermarkt te bezoeken? 11% 5% 21% 47% 16% altijd vaak soms zelden nooit Consumentenonderzoek 2012 13

6. Hoe oriënteert u zich (bijvoorbeeld op aanbiedingen) voordat u boodschappen gaat doen? (meerdere antwoorden mogelijk) ik oriënteer me niet 22% 24% - reclame op tv 7% 7% - reclame op radio 1% 1% - advertenties 12% 13% - supermarktfolders 66% 64% - internetsites van supermarktformules 17% 17% - nieuwsbrieven van supermarktformules 10% 10% - aanbiedingen op mobiele telefoon 2% 2% - displays in supermarkt 19% 18% - anders 2% 2% - Hoe oriënteert u zich (bijvoorbeeld op aanbiedingen) voordat u boodschappen gaat doen? (meerdere antwoorden mogelijk) ik oriënteer me niet 22% reclame op tv 7% reclame op radio 1% advertenties 12% supermarktfolders 66% internetsites van supermarktformules 17% nieuwsbrieven van supermarktformules 10% aanbiedingen op mobiele telefoon 2% displays in supermarkt 19% anders 2% 14

7. Maakt u gebruik van een thuis opgesteld boodschappenlijstje? altijd of vaak 61% 60% 61% soms 21% 21% 20% zelden of nooit 18% 20% 20% Maakt u gebruik van een thuis opgesteld boodschappenlijstje? 21% 11% 7% 30% altijd vaak soms zelden nooit 31% 8. Wijkt u in de winkel wel eens af van uw boodschappenlijstje? (indien ja, meerdere antwoorden mogelijk) nee, nooit 2% 2% 2% ja, bij bepaalde aanbiedingen 68% 66% 67% ja, indien mijn lijstje niet compleet is 42% 42% 44% ja, als een bepaald product niet aanwezig is 31% 31% 33% ja, als ik iets anders leuks of lekkers zie 49% 51% 50% ja, om een andere reden 1% 1% 1% Wijkt u in de winkel wel eens af van uw boodschappenlijstje? (indien ja, meerdere antwoorden mogelijk) nee, nooit 2% ja, bij bepaalde aanbiedingen 68% ja, indien mijn lijstje niet compleet is 42% ja, als een bepaald product niet aanwezig is 31% ja, als ik iets anders leuks of lekkers zie 49% ja, om een andere reden 1% Consumentenonderzoek 2012 15

9. Hoe vergelijkt u de prijzen van verschillende supermarkten met elkaar? (meerdere antwoorden mogelijk) ik vergelijk de prijzen op basis van advertenties in landelijke dagbladen 2% 2% 3% ik vergelijk de prijzen op basis van advertenties in regionale dagbladen 3% 4% 5% ik vergelijk de prijzen op basis van advertenties in huis-aan-huisbladen 14% 16% 17% ik vergelijk de prijzen op basis van weekfolders 42% 43% 48% ik vergelijk de prijzen op basis van consumententests op tv, in dagbladen en tijdschriften 2% 3% 3% ik vergelijk de prijzen via internet 9% 9% 10% ik vergelijk de prijzen door posters in supermarkten 4% 6% 5% ik vergelijk de prijzen op basis van mijn eigen gevoel 31% 28% 28% ik vergelijk de prijzen op een andere manier 6% 5% 4% ik vergelijk de prijzen nooit 27% 31% 26% Hoe vergelijkt u de prijzen van verschillende supermarkten met elkaar? (meerdere antwoorden mogelijk) ik vergelijk de prijzen op basis van advertenties in landelijke dagbladen ik vergelijk de prijzen op basis van advertenties in regionale dagbladen 2% 3% ik vergelijk de prijzen op basis van advertenties in huis-aan-huisbladen 14% ik vergelijk de prijzen op basis van weekfolders 42% ik vergelijk de prijzen op basis van consumententests op TV, in dagbladen en tijdschriften 2% ik vergelijk de prijzen via internet 9% ik vergelijk de prijzen door posters in supermarkten 4% ik vergelijk de prijzen op basis van mijn eigen gevoel 31% ik vergelijk de prijzen op een andere manier 6% ik vergelijk de prijzen nooit 27% 16

10. Wat vindt u van het huidige prijsniveau in de supermarkt? het gemiddelde prijsniveau is hoger dan een jaar geleden 63% 70% 51% het gemiddelde prijsniveau is gelijk gebleven met een jaar geleden 36% 29% 44% het gemiddelde prijsniveau is lager dan een jaar geleden 2% 1% 5% Wat vindt u van het huidige prijsniveau in de supermarkt? 2% 36% het gemiddelde prijsniveau is hoger dan in juni 2011 het gemiddelde prijsniveau is gelijk gebleven met juni 2011 63% het gemiddelde prijsniveau is lager dan juni 2011 11a. Hoeveel procent is het prijsniveau volgens u gestegen ten opzichte van een jaar geleden? 0-2% 15% 11% 17% 2-4% 42% 38% 41% 4-6% 26% 28% 25% 6-8% 8% 10% 9% 8-10% 6% 8% 6% 10% of meer 4% 6% 3% Hoeveel procent is het prijsniveau volgens u gestegen ten opzichte van een jaar geleden? 0 2% 15% 2 4% 42% 4 6% 26% 6 8% 8 10% 10% of meer 8% 5% 4% Consumentenonderzoek 2012 17

11b. Hoeveel procent is het prijsniveau volgens u gedaald ten opzichte van een jaar geleden? 0-2% 48% 48% 30% 2-4% 23% 28% 51% 4-6% 23% 17% 12% 6-8% 5% 3% 5% 8-10% 2% 3% 3% 10% of meer 0% 0% 0% Hoeveel procent is het prijsniveau volgens u gedaald ten opzichte van een jaar geleden? 0 2% 48% 2 4% 4 6% 23% 23% 6 8% 8 10% 10% of meer 5% 2% 0% Door vraag 11a en 11b te combineren kan de geschatte gemiddelde prijsstijging berekend worden. Het gemiddelde is berekend door telkens de middelste waarde van een categorie te gebruiken. De categorie 10% of meer is in de berekening als 10 meegenomen. Verder zijn de waarden van vraag 11b (daling prijsniveau) als negatieve waarden in de berekening opgenomen. Gemiddelde geschatte prijsstijging: 2,5% 2.2 Nieuwe ontwikkelingen Ruim een derde van de respondenten geeft aan dat hun supermarkt zelfscanmethodes aanbiedt. Van deze groep respondenten maakt twee derde hier wel eens gebruik van. Twee vijfde geeft aan dat hun supermarkt een online bestelservice aanbiedt. Hiervan maakt slechts 5% wel eens gebruik, gemiddeld doen zij dit iets minder dan één keer per maand. Het bedrag dat wordt uitgegeven aan een online bestelling is gemiddeld 97. Van de respondenten die (nog) geen boodschappen online bestellen, denkt ruim vier vijfde dit ook niet te gaan doen in de toekomst, ook niet bij een andere supermarkt als hun eigen supermarkt deze service niet zou aanbieden. Iets minder dan een vijfde is wel van plan gebruik te gaan maken van online bestellen. Levensmiddelen die respondenten online zouden willen bestellen, zijn voornamelijk langer houdbare supermarkt twee derde heeft een voorkeur voor afhalen en bezorgen in de avond de dag maakt producten, drogisterijartikelen, zuivel, non-food producten en diepvriesartikelen. Drie kwart zou de bestelde producten het liefst thuis laten bezorgen, een tiende zou ze zelf willen afhalen bij de supermarkt. avond, daarbij voor twee vijfde niet uit. Een even grote groep heeft een voorkeur voor de vrijdag. Gemiddeld is men bereid maximaal 10 minuten te reizen om de boodschappen af te halen. Voor het zelf afhalen is een derde bereid extra te betalen (gemiddeld 3,79), voor het laten bezorgen is twee derde bereid extra te betalen (gemiddeld 3,93). 18

Ruim vier vijfde van de respondenten maakt geen gebruik van een supermarkt app. Degenen die dit wel doen, gebruiken de app meestal om aanbiedingen te bekijken, een boodschappenlijstje te maken, (ingrediënten voor) recepten op te zoeken en om openingstijden op te zoeken. De app 'Appie' van Albert Heijn wordt het vaakst gebruikt. Twee vijfde gebruikt de app één of enkele keren per week, drie vijfde gebruikt het één keer per maand of minder vaak. De app wordt nu vaker gebruikt dan vorig jaar. 12a. Biedt uw supermarkt zelfscan-methodes aan? ja 35% 27% 23% nee 65% 73% 77% Biedt uw supermarkt zelfscan-methodes aan? 35% ja 65% nee 12b. Maakt u gebruik van deze zelfscan-methodes? ja 64% 66% 59% nee 36% 34% 41% Maakt u gebruik van deze zelfscan-methodes? 36% 25% ja, altijd ja, soms nee, nooit 39% Consumentenonderzoek 2012 19

13a. Biedt uw supermarkt een online bestelservice aan? (Hiermee bedoelen we een webwinkel waar u producten kunt bestellen.) ja 41% 40% - nee 59% 60% - Biedt uw supermarkt een online bestelservice aan? 41% ja nee 59% Maakt u gebruik van deze online bestelservice? 5% ja nee, nooit 95% 13b. Wat is het gemiddelde bedrag per online bestelling? gemiddelde bedrag: 97,42 Bent u van plan om in de toekomst online levensmiddelen te bestellen als uw supermarkt dit aanbiedt? 27% 2% 15% ja, zeker wel ja, waarschijnlijk wel nee, waarschijnlijk niet nee, zeker niet 57% 20

Bent u van plan om in de toekomst online levensmiddelen te bestellen bij een andere supermarkt als uw huidige supermarkt dit niet aanbiedt? 1% 11% 32% ja, zeker wel ja, waarschijnlijk wel nee, waarschijnlijk niet nee, zeker niet 55% Welke levensmiddelen zou u online willen bestellen / bestelt u weleens online? (meerdere antwoorden mogelijk) verse groenten en fruit 36% zuivel (melk, kaas, boter, yoghurt) 54% brood 44% vlees vleeswaren 36% 39% vis langer houdbare levensmiddelen (bijvoorbeeld pasta s, jam, suiker) diepvriesartikelen drogisterijartikelen 23% 53% 58% 81% slijterij 46% non-food 54% geen van bovenstaande 6% Op welke manier zou u uw online bestelde boodschappen het liefst in uw bezit willen krijgen? thuis laten bezorgen 78% zelf afhalen bij supermarkt zelf afhalen bij afhaalpunt / verzamelcentrum ik heb geen voorkeur 4% 9% 9% Consumentenonderzoek 2012 21

Op welke tijdstippen zou u uw online bestelde boodschappen bij voorkeur afhalen of laten bezorgen? (meerdere antwoorden mogelijk) s ochtends (bijvoorbeeld van 8:00 uur tot 12:00 uur) s middags (bijvoorbeeld van 12:00 uur tot 17:00 uur) 15% 13% s avonds (bijvoorbeeld van 17:00 uur tot 20:00 uur) 64% ik heb geen voorkeur 14% Op welke dagen zou u uw online bestelde boodschappen bij voorkeur afhalen of laten bezorgen? (meerdere antwoorden mogelijk) maandag 22% dinsdag woensdag donderdag 14% 17% 18% vrijdag 36% zaterdag 10% zondag 5% ik heb geen voorkeur 39% 14a. Als u de online bestelde boodschappen zelf zou gaan afhalen, hoe lang bent u dan maximaal bereid daarvoor te reizen? gemiddeld aantal minuten: 10 14b. Als u de online bestelde goederen zelf zou gaan afhalen bij een afhaalpunt, hoeveel bent u dan bereid extra te betalen voor het verzamelen van de goederen? absoluut relatief gemiddelde bedrag: 3,79 38 33% ik ben niet bereid hier extra voor te betalen 77 67% totaal 115 100% (Vraag 14c is uitsluitend beantwoord door respondenten die online bestelde boodschappen thuis laten bezorgen of geen voorkeur hebben voor het in bezit krijgen van de boodschappen) 14c. Als u de online bestelde goederen thuis laat bezorgen, hoeveel bent u dan bereid extra te betalen voor het verzamelen en bezorgen van de goederen? absoluut relatief gemiddelde bedrag: 3,93 295 65% ik ben niet bereid hier extra voor te betalen 158 35% totaal 453 100% 22

Gebruikt u wel eens een app van een supermarkt? Kunt u ook aangeven waarvoor u de app gebruikt? (indien ja, meerdere antwoorden mogelijk) ja, om een boodschappenlijstje te maken ja, om het boodschappenlijstje op looproute te sorteren ja, om aanbiedingen te bekijken ja, om vestigingen op te zoeken ja, om openingstijden op te zoeken ja, om prijzen van producten op te zoeken ja, om (ingrediënten voor) recepten op te zoeken ja, om op te zoeken wat ik in het verleden heb gekocht/besteld ja, voor iets anders 6% 3% 7% 3% 6% 2% 6% 1% 0% nee, ik maak geen gebruik van een supermarkt app 85% 15. Welke supermarkt app gebruikt u? (meest gegeven antwoorden) absoluut Appie van Albert Heijn 320 C1000 14 Hoe vaak gebruikt u deze supermarkt app? meerdere keren per dag één keer per dag 1% 3% enkele keren per week één keer per week 20% 18% enkele keren per maand één keer per maand of minder vaak 31% 28% Gebruikt u de supermarkt app nu vaker of minder vaak dan een jaar geleden? 16% ik gebruik de app nu minder vaak 46% ik gebruik de app nu even vaak ik gebruik de app nu vaker 37% Consumentenonderzoek 2012 23

2.3 Lokale betrokkenheid Een kwart van de respondenten vindt dat hun supermarkt betrokken is bij de buurt, een even grote groep is van mening dat hun supermarkt niet of nauwelijks betrokkenheid toont. Betrokkenheid bij de buurt lijkt niet zo'n grote rol te spelen: slechts een tiende van de respondenten geeft aan bewust te kiezen voor een winkel die betrokken is bij de buurt. 16. Hoe waardeert u de betrokkenheid van uw supermarkt bij de buurt? U kunt bijvoorbeeld denken aan het leveren van een actieve bijdrage door sponsoring, organiseren van activiteiten, etc. (sterk) betrokken 27% 27% - neutraal 44% 47% - nauwelijks/helemaal niet betrokken 29% 27% - totaal 100% 100% - Hoe waardeert u de betrokkenheid van uw supermarkt bij de buurt? 12% 6% 17% 22% sterk betrokken betrokken neutraal nauwelijks betrokken helemaal niet betrokken 44% 17. In hoeverre bent u het eens met de volgende stelling? Ik zal bewust kiezen voor een winkel die betrokken is bij de buurt en daar dan ook mijn boodschappen doen. Wanneer de winkel niet betrokken is bij de buurt zal ik indien mogelijk de boodschappen daar niet doen en uitwijken naar een winkel die wel betrokken is. (helemaal) eens 10% 9% - neutraal 43% 40% - (helemaal) oneens 47% 51% - totaal 100% 100% - Ik zal bewust kiezen voor een winkel die betrokken is bij de buurt en daar dan ook mijn boodschappen doen. 27% 19% 2% 8% 43% helemaal eens eens neutraal oneens helemaal oneens 24

2.4 De primaire, secundaire en tertiaire supermarkt In het navolgende wordt gesproken van primaire, secundaire en tertiaire supermarkt. Met primaire supermarkt wordt bedoeld de supermarkt waar men regelmatig, als vaste klant, het grootste deel van de boodschappen doet. De secundaire supermarkt is de supermarkt waar men na de primaire supermarkt het meest boodschappen doet en de tertiaire supermarkt is de supermarkt waar men na de primaire en secundaire supermarkt het meest boodschappen doet. Daarnaast zijn de primaire, secundaire en tertiaire supermarkten, winkels waar men minimaal één keer per maand boodschappen doet. Niet iedereen heeft dus een secundaire en tertiaire supermarkt. De hieronder weergegeven gemiddelden van vraag b en e zijn berekend door de 5% hoogste en laagste scores buiten beschouwing te laten. Dit om te voorkomen dat enkele uitschieters/extreme waarden het gemiddelde onevenredig beïnvloeden. De respondenten geven gemiddeld 94 per week uit in de supermarkt, dit betekent een bedrag van ongeveer 41 per gezinslid. Gemiddeld wordt 65 uitgegeven in de primaire supermarkt, 23 in de secundaire supermarkt en 13 in de tertiaire supermarkt. Een kleine meerderheid van de respondenten geeft aan dat deze uitgaven gelijk zijn aan die van een jaar geleden. Voor de groep waarbij de besteding minder is dan een jaar geleden, is de meest genoemde reden dat men meer producten in een andere (goedkopere) winkel koopt. Dit is voornamelijk het geval bij de secundaire en tertiaire supermarkt. De primaire supermarkt wordt gemiddeld 2 keer per week bezocht. Voor de secundaire en tertiaire supermarkt is dat iets minder dan 1 keer per week. De meest bezochte supermarkten zijn Albert Heijn (57%) en Lidl (34%). Ook C1000 (31%), Jumbo (28%) en Aldi (27%) worden door relatief veel respondenten bezocht. Albert Heijn en Jumbo worden relatief vaak als primaire supermarkt genoemd, terwijl Lidl, C1000 en Aldi relatief vaak als secundaire of tertiaire supermarkt worden genoemd. 18. Kunt u aangeven welke supermarkten u als uw primaire, secundaire en tertiaire supermarkt beschouwt? primaire supermarkt secundaire supermarkt tertiaire supermarkt absoluut relatief absoluut relatief absoluut relatief totaal Plus 134 5,1% 120 4,6% 93 3,5% 13,2% Coop 42 1,6% 46 1,7% 47 1,8% 5,1% Spar 8 0,3% 19 0,7% 18 0,7% 1,7% C1000 298 11,3% 319 12,1% 190 7,2% 30,7% Jumbo 291 11,1% 260 9,9% 173 6,6% 27,5% Deen 55 2,1% 34 1,3% 22 0,8% 4,2% Dekamarkt 43 1,6% 37 1,4% 45 1,7% 4,7% Vomar 38 1,4% 31 1,2% 18 0,7% 3,3% Jan Linders 25 0,9% 16 0,6% 25 0,9% 2,5% EMTÉ 52 2,0% 47 1,8% 36 1,4% 5,1% Poiesz 24 0,9% 23 0,9% 18 0,7% 2,5% Boni 29 1,1% 26 1,0% 12 0,5% 2,5% Aldi 148 5,6% 308 11,7% 258 9,8% 27,1% Bas van der Heijden 39 1,5% 33 1,3% 28 1,1% 3,8% Digros 22 0,8% 12 0,5% 7 0,3% 1,6% Dirk van den Broek 76 2,9% 64 2,4% 53 2,0% 7,3% Hoogvliet 81 3,1% 28 1,1% 23 0,9% 5,0% Lidl 227 8,6% 386 14,7% 276 10,5% 33,8% Nettorama 41 1,6% 23 0,9% 20 0,8% 3,2% Albert Heijn 782 29,7% 461 17,5% 252 9,6% 56,8% Albert Heijn XL 139 5,3% 82 3,1% 27 1,0% 9,4% Albert Heijn to go 0 0,0% 8 0,3% 8 0,3% 0,6% overige 38 1,4% 50 1,9% 51 1,9% 5,3% geen - - 199 7,6% 932 35,4% - totaal 2632 100% 2632 100% 2632 100% - Consumentenonderzoek 2012 25

Kunt u aangeven welke supermarkten u als uw primaire, secundaire en tertiaire supermarkt beschouwt? Plus 5,1% 4,6% 3,5% Coop Spar 1,6% 1,7% 1,8% 0,3% 0,7% 0,7% C1000 Jumbo 7,2% 7,2% 11,3% 12,1% 11,1% 12,1% Deen Dekamarkt Vomar Jan Linders EMTÉ Poiesz Boni 2,1% 1,3% 0,8% 1,6% 1,4% 1,7% 1,4% 1,2% 0,7% 0,9% 0,6% 0,9% 2,0% 1,8% 1,4% 0,9% 0,9% 0,7% 1,1% 1,0% 0,5% Aldi 5,6% 11,7% 9,8% Bas van der Heijden Digros Dirk van den Broek Hoogvliet 1,5% 1,3% 1,1% 0,8% 0,5% 0,3% 2,9% 2,4% 2,0% 3,1% 1,1% 0,9% Lidl 8,6% 10,5% 14,7% Nettorama 1,6% 0,9% 0,8% Albert Heijn 9,6% 17,5% 29,7% Albert Heijn XL 5,3% 3,1% 1,0% Albert Heijn to go 0,0% 0,3% 0,3% overige 1,4% 1,9% 1,9% geen 0 7,6% 35,4% primair secundair tertiair 26

19. Kunt u aangeven hoeveel euro u wekelijks besteedt in deze winkel? totaal per gezinslid gemiddeld bedrag besteed in primaire supermarkt: 64,93 28,54 gemiddeld bedrag besteed in secundaire supermarkt: 22,65 9,84 gemiddeld bedrag besteed in tertiaire supermarkt: 13,33 5,74 gewogen gemiddelde 94,48 41,34 20. Kunt u aangeven hoeveel euro u wekelijks besteedt in deze winkel? Gemiddeld bedrag besteed in primaire supermarkt: 64,94 66,54 66,69 Gemiddeld bedrag besteed in secundaire supermarkt: 22,65 22,99 23,08 Gemiddeld bedrag besteed in tertiaire supermarkt: 13,33 13,28 13,75 21a. Is dit meer of minder dan de wekelijkse besteding in deze winkel een jaar geleden? (primaire supermarkt) meer 36% 42% 32% hetzelfde 56% 52% 61% minder 8% 6% 7% Is dit meer of minder dan de wekelijkse besteding in deze winkel een jaar geleden? 11% 28% meer hetzelfde minder 61% 21b. Is dit meer of minder dan de wekelijkse besteding in deze winkel een jaar geleden? (secundaire supermarkt) meer 26% 30% 24% hetzelfde 62% 58% 65% minder 12% 12% 11% 21c. Is dit meer of minder dan de wekelijkse besteding in deze winkel een jaar geleden? (tertiaire supermarkt) meer 18% 23% 18% hetzelfde 66% 62% 65% minder 16% 15% 17% Consumentenonderzoek 2012 27

22a. Om welke reden is uw wekelijkse besteding in deze winkel minder dan een jaar geleden? (meerdere antwoorden mogelijk) (primaire supermarkt) ik koop minder producten in het algemeen 41% 36% 27% ik koop andere (goedkopere) producten 36% 25% 24% ik koop meer producten in een andere (goedkopere) winkel 35% 31% 33% anders 22% 28% 37% 22b. Om welke reden is uw wekelijkse besteding in deze winkel minder dan een jaar geleden? (meerdere antwoorden mogelijk) (secundaire supermarkt) ik koop minder producten in het algemeen 22% 23% 21% ik koop andere (goedkopere) producten 17% 15% 15% ik koop meer producten in een andere (goedkopere) winkel 52% 50% 53% anders 22% 23% 23% 22c. Om welke reden is uw wekelijkse besteding in deze winkel minder dan een jaar geleden? (meerdere antwoorden mogelijk) (tertiaire supermarkt) ik koop minder producten in het algemeen 23% 18% 18% ik koop andere (goedkopere) producten 16% 13% 14% ik koop meer producten in een andere (goedkopere) winkel 55% 58% 58% anders 18% 23% 23% ik koop minder producten in het algemeen ik koop andere (goedkopere) producten 22% 23% 17% 16% 36% 41% ik koop meer producten in een andere (goedkopere) winkel 35% 52% 55% anders 22% 22% 18% primaire supermarkt secundaire supermarkt tertiaire supermarkt 23. Hoe vaak per week bezoekt u deze supermarkt? gemiddeld primaire supermarkt: 1,96 secundaire supermarkt: 0,92 tertiaire supermarkt: 0,59 gewogen gemiddelde 3,19 28

primair secundair tertiair besteding bezoek besteding bezoek besteding bezoek Plus 68,31 134 20,54 120 10,15 93 Coop 69,75 42 21,24 46 10,27 47 Spar* 107,64 8 13,75 19 11,02 18 C1000 67,02 298 20,98 319 12,75 190 Jumbo 66,13 291 21,82 260 14,93 173 Deen 75,28 55 23,74 34 13,41 22 Dekamarkt 67,67 43 21,27 37 13,53 45 Vomar 66,26 38 25,08 31 11,48 18 Jan Linders* 66,00 25 17,85 16 15,02 25 EMTÉ 67,27 52 22,98 47 8,70 36 Poiesz* 65,05 24 24,41 23 14,78 18 Boni* 56,16 29 18,74 26 14,81 12 Aldi 49,33 148 23,63 308 15,17 258 Bas van der Heijden 66,70 39 23,03 33 13,00 28 Digros* 71,54 22 22,98 12 14,48 7 Dirk van den Broek 74,42 76 20,78 64 11,57 53 Hoogvliet 61,51 81 21,83 28 16,28 23 Lidl 50,98 227 26,60 386 15,20 276 Nettorama 57,91 41 23,13 23 13,44 20 Albert Heijn 68,34 782 21,45 461 12,34 252 Albert Heijn XL 71,65 139 24,59 82 10,75 27 Albert Heijn to go* 0,00 0 9,06 8 9,19 8 Consumentenonderzoek 2012 29

berekend marktaandeel** gemiddelde besteding per formule Plus 5,1% 36,20 Coop 1,8% 32,51 Spar* 0,5% 29,35 C1000 11,8% 36,04 Jumbo 11,2% 37,98 Deen 2,1% 47,23 Dekamarkt 1,8% 34,45 Vomar 1,4% 40,25 Jan Linders* 0,9% 35,02 EMTÉ 2,0% 36,23 Poiesz* 1,0% 36,75 Boni* 0,9% 34,23 Aldi 7,5% 25,90 Bas van der Heijden 1,5% 37,25 Digros* 0,8% 47,59 Dirk van den Broek 3,1% 39,37 Hoogvliet 2,4% 45,21 Lidl 10,6% 29,29 Nettorama 1,3% 37,80 Albert Heijn 27,1% 44,44 Albert Heijn XL 5,0% 49,46 Albert Heijn to go* 0,1% 9,13 *Bij deze supermarktformules dient voorzichtigheid te worden betracht bij het interpreteren van de resultaten vanwege het kleine aantal respondenten per formule en mogelijke vertekening als gevolg hiervan. **Het marktaandeel wordt berekend door de gemiddelde wekelijkse besteding maal het aantal bezoekers van de primaire, secundaire en tertiaire bezoekers bij elkaar op te tellen. De primaire supermarkt wordt gemiddeld door de respondenten beoordeeld met een 7,7. In onderstaande grafieken zijn de gemiddelde rapportcijfers per supermarkt weergegeven. Hier is te zien dat Jumbo, Nettorama en Albert Heijn klanten over het algemeen het meest tevreden zijn als het gaat om het totaaloordeel. Vanwege een mogelijke vertekening als gevolg van een klein aantal respondenten, zijn de primaire supermarktformules met minder dan 30 respondenten niet weergegeven om de methodologische kwaliteit van het onderzoek te waarborgen. 24. Geef door middel van een rapportcijfer (1-10) aan hoe u uw primaire supermarkt beoordeelt t.a.v. de volgende aspecten: totaaloordeel 7,7 7,6 7,7 kwaliteit vers vlees 7,4 7,4 7,5 kwaliteit vis 7,1 7,1 7,1 kwaliteit groenteafdeling 7,4 7,4 7,4 kwaliteit vleeswaren (broodbeleg) 7,6 7,5 7,6 kwaliteit brood 7,4 7,3 7,4 kwaliteit koelverse maaltijden 7,5 7,5 7,5 kwaliteit kassa-afhandeling (zijn er lange wachtrijen, is het personeel vriendelijk, kloppen de prijzen, etc.) 7,6 7,6 7,6 kwaliteit kaas 7,6 7,6 7,6 30

24. Geef door middel van een rapportcijfer (1-10) aan hoe u uw primaire supermarkt beoordeelt t.a.v. de volgende aspecten: sfeer in de winkel 7,4 7,4 7,4 prijsniveau 7,3 7,3 7,3 bedieningsgemak 7,7 7,7 7,7 parkeergelegenheid 7,7 7,7 7,7 Geef door middel van een rapportcijfer (1-10) aan hoe u uw primaire supermarkt beoordeelt t.a.v. de volgende aspecten: parkeergelegenheid bedieningsgemak 7.7 7.7 7.7 7.7 7.7 7.7 prijsniveau 7.3 7.3 7.3 sfeer in de winkel 7.4 7.4 7.4 kwaliteit kaas kwaliteit kassa-afhandeling (zijn er lange wachtrijen, is het personeel vriendelijk, kloppen de prijzen, etc.) 7.6 7.6 7.6 7.6 7.6 7.6 kwaliteit koelverse maaltijden 7.5 7.5 7.5 kwaliteit brood 7.3 7.4 7.4 kwaliteit vleeswaren (broodbeleg) 7.5 7.6 7.6 kwaliteit groenteafdeling 7.4 7.4 7.4 kwaliteit vis 7.1 7.1 7.1 kwaliteit vers vlees 7.4 7.4 7.5 totaaloordeel 7.6 7.7 7.7 2010 2011 2012 Consumentenonderzoek 2012 31

totaaloordeel per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): kwaliteit vers vlees per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): Jumbo (n=291) 7.9 Albert Heijn XL (n=139) 7.8 Nettorama (n=41) 7.9 Hoogvliet (n=81) 7.7 Albert Heijn XL (n=139) 7.9 Jumbo (n=291) 7.6 Deen (n=55) 7.8 EMTÉ (n=52) 7.6 Dirk van den Broek (n=76) 7.8 Plus (n=134) 7.5 Hoogvliet (n=81) 7.8 Deen (n=55) 7.5 EMTÉ (n=52) 7.7 Lidl (n=227) 7.5 Lidl (n=227) 7.7 Nettorama (n=41) 7.5 Albert Heijn (n=782) 7.7 C1000 (n=298) 7.4 Bas van der Heijden (n=39) 7.6 Bas van der Heijden (n=39) 7.4 Plus (n=134) 7.5 Dekamarkt (n=43) 7.3 C1000 (n=298) 7.5 Vomar (n=38) 7.3 Coop (n=42) 7.4 Aldi (n=148) 7.3 Vomar (n=38) 7.4 Dirk van den Broek (n=76) 7.3 Dekamarkt (n=43) 7.3 Albert Heijn (n=782) 7.3 Aldi (n=148) 7.3 Coop (n=42) 7.2 32

kwaliteit vis per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): kwaliteit groenteafdeling per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): Bas van der Heijden (n=39) 7.6 Lidl (n=227) 8.1 Jumbo (n=291) 7.5 Nettorama (n=41) 7.9 Albert Heijn XL (n=139) 7.5 Deen (n=55) 7.7 Nettorama (n=41) 7.4 Jumbo (n=291) 7.6 EMTÉ (n=52) 7.2 Bas van der Heijden (n=39) 7.6 Aldi (n=148) 7.2 Albert Heijn XL (n=139) 7.6 Vomar (n=38) 7.1 EMTÉ (n=52) 7.5 Hoogvliet (n=81) 7.1 Dirk van den Broek (n=76) 7.4 Lidl (n=227) 7.1 Hoogvliet (n=81) 7.4 Albert Heijn (n=782) 7.1 Albert Heijn (n=782) 7.4 C1000 (n=298) 7.0 C1000 (n=298) 7.3 Deen (n=55) 7.0 Plus (n=134) 7.2 Plus (n=134) 6.8 Vomar (n=38) 7.2 Dirk van den Broek (n=76) 6.8 Dekamarkt (n=43) 7.1 Dekamarkt (n=43) 6.7 Coop (n=42) 7.0 Coop (n=42) 6.6 Aldi (n=148) 6.8 Consumentenonderzoek 2012 33

kwaliteit vleeswaren (broodbeleg) per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): kwaliteit brood per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): Albert Heijn XL (n=139) 7.9 Deen (n=55) 7.8 Jumbo (n=291) Bas van der Heijden (n=39) 7.8 7.8 EMTÉ (n=52) Hoogvliet (n=81) 7.8 7.8 Hoogvliet (n=81) 7.8 Albert Heijn XL (n=139) 7.7 Nettorama (n=41) 7.8 Jumbo (n=291) 7.6 Deen (n=55) 7.7 Plus (n=134) 7.5 EMTÉ (n=52) 7.6 Vomar (n=38) 7.5 Albert Heijn (n=782) 7.6 Albert Heijn (n=782) 7.5 Plus (n=134) 7.5 Coop (n=42) 7.4 C1000 (n=298) 7.5 C1000 (n=298) 7.4 Aldi (n=148) Coop (n=42) Dirk van den Broek (n=76) 7.5 7.4 7.4 Bas van der Heijden (n=39) Nettorama (n=41) Dekamarkt (n=43) 7.4 7.2 7.1 Lidl (n=227) Dekamarkt (n=43) Vomar (n=38) 7.4 7.3 7.3 Dirk van den Broek (n=76) Aldi (n=148) Lidl (n=227) 7.1 6.9 6.8 34

kwaliteit koelverse maaltijden per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): kwaliteit kassa-afhandeling per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): Nettorama (n=41) 7.8 Jumbo (n=291) 8.2 Albert Heijn XL (n=139) 7.7 Deen (n=55) 7.8 Jumbo (n=291) 7.6 Dirk van den Broek (n=76) 7.8 Albert Heijn (n=782) 7.6 Hoogvliet (n=81) 7.8 Deen (n=55) 7.5 Albert Heijn XL (n=139) 7.8 EMTÉ (n=52) 7.5 EMTÉ (n=52) 7.7 Dirk van den Broek (n=76) 7.5 Nettorama (n=41) 7.7 C1000 (n=298) 7.4 Albert Heijn (n=782) 7.6 Bas van der Heijden (n=39) 7.4 Plus (n=134) 7.5 Lidl (n=227) 7.4 Coop (n=42) 7.4 Plus (n=134) 7.3 C1000 (n=298) 7.4 Coop (n=42) 7.3 Dekamarkt (n=43) 7.4 Hoogvliet (n=81) 7.3 Lidl (n=227) 7.4 Vomar (n=38) 7.2 Bas van der Heijden (n=39) 7.3 Aldi (n=148) 7.2 Vomar (n=38) 7.2 Dekamarkt (n=43) 7.0 Aldi (n=148) 6.4 Consumentenonderzoek 2012 35

kwaliteit kaas per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): sfeer in de winkel per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): Albert Heijn XL (n=139) 7.9 Coop (n=42) 7.7 Jumbo (n=291) 7.7 Jumbo (n=291) 7.7 Deen (n=55) 7.7 Albert Heijn XL (n=139) 7.7 Albert Heijn (n=782) 7.7 Plus (n=134) 7.6 EMTÉ (n=52) 7.6 Deen (n=55) 7.6 Hoogvliet (n=81) 7.6 Hoogvliet (n=81) 7.6 Lidl (n=227) 7.6 Dekamarkt (n=43) 7.5 Plus (n=134) 7.5 EMTÉ (n=52) 7.5 Aldi (n=148) Bas van der Heijden (n=39) Dirk van den Broek (n=76) 7.5 7.5 7.5 Albert Heijn (n=782) Bas van der Heijden (n=39) Dirk van den Broek (n=76) 7.5 7.4 7.4 Nettorama (n=41) 7.5 C1000 (n=298) 7.3 C1000 (n=298) 7.4 Vomar (n=38) 7.3 Dekamarkt (n=43) 7.4 Nettorama (n=41) 7.3 Coop (n=42) 7.3 Lidl (n=227) 6.8 Vomar (n=38) 7.2 Aldi (n=148) 6.2 36

prijsniveau per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): bedieningsgemak per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): Lidl (n=227) 8.2 Albert Heijn XL (n=139) 8.2 Bas van der Heijden (n=39) 8.1 Dirk van den Broek (n=76) 7.9 Dirk van den Broek (n=76) 8.0 Hoogvliet (n=81) 7.9 Nettorama (n=41) 8.0 Jumbo (n=291) 7.8 Jumbo (n=291) 7.8 Bas van der Heijden (n=39) 7.8 Aldi (n=148) 7.8 Albert Heijn (n=782) 7.8 Hoogvliet (n=81) 7.6 Coop (n=42) 7.7 Deen (n=55) 7.5 Deen (n=55) 7.7 C1000 (n=298) 7.2 EMTÉ (n=52) 7.7 EMTÉ (n=52) 7.2 Nettorama (n=41) 7.7 Dekamarkt (n=43) 7.1 Plus (n=134) 7.6 Vomar (n=38) 7.1 C1000 (n=298) 7.6 Albert Heijn (n=782) 6.9 Lidl (n=227) 7.6 Albert Heijn XL (n=139) 6.9 Dekamarkt (n=43) 7.4 Coop (n=42) 6.8 Vomar (n=38) 7.4 Plus (n=134) 6.7 Aldi (n=148) 7.2 Consumentenonderzoek 2012 37

parkeergelegenheid per (primaire) supermarkt (gemiddelde rapportcijfer): Coop (n=42) Albert Heijn XL (n=139) Jumbo (n=291) Deen (n=55) Vomar (n=38) EMTÉ (n=52) Lidl (n=227) C1000 (n=298) Aldi (n=148) Dirk van den Broek (n=76) Hoogvliet (n=81) Nettorama (n=41) Plus (n=134) Dekamarkt (n=43) Bas van der Heijden (n=39) Albert Heijn (n=782) 8.3 8.2 8.1 8.0 8.0 8.0 7.9 7.8 7.8 7.8 7.8 7.8 7.6 7.5 7.3 7.3 De binding met de primaire supermarkt wordt vooral bepaald door de afstand, een goede prijskwaliteitverhouding en omdat men inmiddels weet waar alle producten liggen. Een tiende is het afgelopen jaar gewisseld van primaire supermarkt, met name vanwege de prijs, de afstand of het assortiment. 25. Kunt u aangeven welke zaken uw binding met uw primaire supermarkt bepalen? (meerdere antwoorden mogelijk) het is gewoon de dichtstbijzijnde winkel 55% 54% 54% ik kom er graag want mijn buurtgenoten/kennissen kopen er ook 3% 3% 3% ik kom er graag want ik ben bekend met het personeel van de supermarkt 11% 13% 11% ik koop er graag want ik weet inmiddels waar alle producten liggen en dat is gemakkelijk 44% 45% 46% ik koop er graag want deze winkel heeft absoluut de meeste keuze 22% 23% 25% ik koop er graag want deze winkel heeft een goede prijs-kwaliteit verhouding 45% 43% 46% ik koop er graag vanwege de goede parkeergelegenheid 22% 23% 23% ik koop er graag om een andere reden 8% 8% 9% 38

25. Kunt u aangeven welke zaken uw binding met uw primaire supermarkt bepalen? (meerdere antwoorden mogelijk) eigenlijk zou ik liever ergens anders kopen maar ik verkies deze primaire supermarkt omdat hij zo goedkoop is eigenlijk zou ik liever ergens anders kopen maar dat doe ik niet omdat ik dan parkeerkosten moet betalen en bij mijn primaire supermarkt betaal ik geen parkeerkosten 4% 4% 4% 1% 1% 1% Kunt u aangeven welke zaken uw binding met uw primaire supermarkt bepalen? (meerdere antwoorden mogelijk) het is gewoon de dichtstbijzijnde winkel 55% ik kom er graag want mijn buurtgenoten/kennissen kopen er ook 3% ik kom er graag want ik ben bekend met het personeel van de supermarkt 11% ik koop er graag want ik weet inmiddels waar alle producten liggen en dat is gemakkelijk 44% ik koop er graag want deze winkel heeft absoluut de meeste keuze 22% ik koop er graag want deze winkel heeft een goede prijskwaliteit verhouding 45% ik koop er graag vanwege de goede parkeergelegenheid 22% ik koop er graag om een andere reden 8% eigenlijk zou ik liever ergens anders kopen maar ik verkies deze primaire supermarkt omdat hij zo goedkoop is 4% eigenlijk zou ik liever ergens anders kopen maar dat doe ik niet omdat ik dan parkeerkosten moet betalen en bij mijn primaire supermarkt betaal ik geen parkeerkosten 1% Consumentenonderzoek 2012 39

26. Bent u in het afgelopen jaar gewisseld van primaire supermarkt? ja 11% 12% 11% nee 89% 88% 89% Ben u in het afgelopen jaar gewisseld van primaire supermarkt? 11% ja nee 89% 27. Wat was voor u de meest doorslaggevende reden om van primaire supermarkt te wisselen? prijs 30% 27% 26% assortiment 16% 18% 17% parkeren 4% 5% 3% openingstijden 2% 2% 2% dichterbij 27% 30% 32% anders 21% 19% 20% Wat was voor u de meest doorslaggevende reden om van primaire supermarkt te wisselen? prijs 30% assortiment 16% parkeren 4% openingstijden 2% dichterbij (bijv. doordat er een nieuwe supermarkt is gekomen of doordat u zelf verhuisd bent) anders 21% 27% 40

2.5 Kwaliteitsaspecten van de supermarkt Het belangrijkste aspect van een goede supermarkt is volgens de respondenten de prijs. Daarna is de afstand van huis tot de winkel het meest belangrijk. 28. Wat vindt u de belangrijkste aspecten van een goede supermarkt? (maximaal vijf antwoorden mogelijk) prijs 54% 49% 78% sfeer in de winkel 12% 14% 24% persoonlijke aandacht van de ondernemer 2% 2% 3% persoonlijke servicegerichte aandacht van het personeel 8% 7% 11% deskundig personeel 7% 7% 11% vriendelijk personeel 25% 25% 35% verse producten groente- en fruitafdeling 29% 30% 49% ruime keuze groente- en fruitafdeling 20% 23% 29% ruime keuze kant-en-klaar maaltijden 3% 3% 5% altijd vers brood tot sluitingstijd 12% 14% 20% ruime keuze verse vis 2% 2% 2% ruime keuze Fairtrade producten (bijv. Max Havelaar) 3% 3% 3% goede parkeergelegenheid 19% 21% 21% gratis parkeergelegenheid 26% 26% 23% goede fietsenstalling 2% 3% 3% goed functionerende winkelwagen 4% 5% 3% korte rijen bij de kassa s 31% 32% 31% weinig uitverkochte artikelen 26% 26% 21% tegoedbon indien reclame-artikel uitverkocht is 6% 6% 5% brede gangpaden 13% 14% 7% logische opbouw en plaats van de artikelen in de winkel 14% 15% 8% voldoende biologische producten in de winkel 6% 7% 5% voldoende voedingsmiddelen die speciaal bestemd zijn voor allochtonen 1% 1% 0% voldoende eigen (huis)merken 17% 15% 9% duidelijke folder met aanbiedingen 16% 15% 9% mogelijkheid koffie te drinken 1% 1% 0% goede klachtenafhandeling 5% 5% 4% niet goed, geld terug 8% 8% 4% bekend met personeel in de supermarkt 3% 3% 1% winkel is dichtbij 38% 37% 26% buurtgenoten kopen er ook 1% 1% 0% weet waar de producten liggen 22% 22% 10% meeste keuze in het algemeen 21% 23% 10% Consumentenonderzoek 2012 41

Wat vindt u de belangrijkste aspecten van een goede supermarkt? (maximaal vijf antwoorden mogelijk) prijs winkel is dichtbij korte rijen bij de kassa s verse producten groente- en fruitafdeling weinig uitverkochte artikelen gratis parkeergelegenheid vriendelijk personeel weet waar de producten liggen meeste keuze in het algemeen ruime keuze groente- en fruitafdeling goede parkeergelegenheid voldoende eigen (huis)merken duidelijke folder met aanbiedingen logische opbouw en plaats van de artikelen in de winkel brede gangpaden sfeer in de winkel altijd vers brood tot sluitingstijd niet goed, geld terug persoonlijke servicegerichte aandacht van het personeel deskundig personeel voldoende biologische producten in de winkel tegoedbon indien reclame-artikel uitverkocht is goede klachtenafhandeling goed functionerende winkelwagen ruime keuze kant-en-klaar maaltijden ruime keuze Fairtrade producten (bijv. Max Havelaar) bekend met personeel in de supermarkt goede fietsenstalling persoonlijke aandacht van de ondernemer ruime keuze verse vis mogelijkheid koffie te drinken voldoende voedingsmiddelen die speciaal bestemd zijn voor allochtonen buurtgenoten kopen er ook 38% 31% 29% 26% 26% 25% 22% 21% 19% 19% 16% 16% 14% 13% 12% 12% 8% 8% 7% 6% 6% 5% 4% 3% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 0% 0% 54% 42

2.6 Parkeren De helft van de respondenten gaat met de auto naar de supermarkt, drie tiende met de fiets of bromfiets en een vijfde gaat lopend. De gemiddelde afstand tot de supermarkt bedraagt 2 kilometer. Respondenten doen er gemiddeld zes minuten over om deze afstand af te leggen. Van de respondenten die met de auto naar de supermarkt gaan, geeft vrijwel iedereen aan dat de mogelijkheid bestaat om direct bij de primaire supermarkt te parkeren. Een ruime meerderheid geeft tevens aan dat er over het algemeen voldoende parkeerplaatsen beschikbaar zijn. Zeven procent van de respondenten die met de auto naar de supermarkt gaan, moet zelf betalen om te parkeren. Van degenen die gratis kunnen parkeren, hoeft een ruime meerderheid geen parkeerschijf te gebruiken. Twee derde geeft aan dat de parkeerkosten een reden zijn om een supermarkt niet of niet meer te bezoeken. Ook de soort parkeergelegenheid is voor een meerderheid een reden om een supermarkt niet (meer) te bezoeken, vooral als er onvoldoende parkeerplaatsen zijn of als de parkeerplaats te ver weg is. 29. Op welke manier gaat u meestal naar de supermarkt? fiets/bromfiets 29% 28% 29% lopend 19% 18% 18% auto 51% 53% 52% anders 1% 2% 2% Op welke manier gaat u meestal naar de supermarkt? 1% 51% 19% 29% fiets / bromfiets lopend auto anders 30. Wat is ongeveer de afstand van uw woning tot uw primaire supermarkt en hoeveel minuten kost het u om deze afstand af te leggen? gemiddeld aantal kilometer 2,0 2,0 2,0 gemiddeld aantal minuten 5,8 6,1 6,2 31a. Bestaat de mogelijkheid om te parkeren direct bij uw primaire supermarkt? (dit kan zijn op eigen of aangrenzend parkeerterrein) ja 99% 99% 99% nee 1% 1% 1% Consumentenonderzoek 2012 43

Bestaat de mogelijkheid om te parkeren direct bij uw primaire supermarkt? 1% ja nee 99% 31b. Vindt u dat er over het algemeen voldoende parkeerplaatsen beschikbaar zijn bij uw primaire supermarkt? ja 88% 86% 87% nee 12% 14% 13% Vindt u dat er over het algemeen voldoende parkeerplaatsen beschikbaar zijn bij uw primaire supermarkt? 12% ja nee 88% 32a. Moet u bij uw primaire supermarkt betalen om te parkeren? ja 7% 7% 8% ja, maar de supermarkt betaalt dit weer terug 4% 5% 3% nee, ik kan gratis parkeren 89% 88% 90% Moet u bij uw primaire supermarkt betalen om te parkeren? 7% 4% ja ja, maar de supermarkt betaalt dit weer terug nee, ik kan gratis parkeren 89% 44

32b. U heeft aangegeven dat u gratis kunt parkeren bij uw primaire supermarkt. Is het gebruik van een parkeerschijf verplicht omdat er sprake is van een zogenaamde blauwe zone? ja 18% 15% 16% nee 82% 84% 84% weet ik niet 0% 1% 1% Is het gebruik van een parkeerschijf verplicht omdat er sprake is van een zogenaamde blauwe zone? 18% ja nee 82% 33. Zijn parkeerkosten (in het algemeen) voor u reden om een bepaalde supermarkt niet (meer) te bezoeken? ja 67% 64% 59% nee 33% 36% 41% Zijn parkeerkosten (in het algemeen) voor u reden om een bepaalde supermarkt niet (meer) te bezoeken? 33% ja nee 67% Consumentenonderzoek 2012 45

34. Is de soort parkeergelegenheid voor u een reden om een supermarkt niet (meer) te bezoeken? We bedoelen hiermee niet of u moet betalen voor een parkeerplaats. (indien ja, meerdere antwoorden mogelijk) ja, indien de parkeergelegenheid te ver weg is 46% 47% 47% ja, indien er onvoldoende parkeergelegenheid is 50% 49% 50% ja, indien de parkeergelegenheid gebruiksonvriendelijk is 23% 21% 21% ja, indien ik in een parkeergarage moet parkeren 8% 11% 9% ja, indien de parkeergelegenheid ondergronds is 4% 5% 4% ja, indien ik de parkeergelegenheid als onveilig ervaar 22% 23% 22% ja, anders 1% 1% 1% nee, de soort parkeergelegenheid vormt voor mij geen probleem 29% 28% 27% Is de soort parkeergelegenheid voor u een reden om een supermarkt niet (meer) te bezoeken? (meerdere antwoorden mogelijk) ja, indien de parkeergelegenheid te ver weg is ja, indien er onvoldoende parkeergelegenheid is ja, indien de parkeergelegenheid gebruiksonvriendelijk is 23% 46% 50% ja, indien ik in een parkeergarage moet parkeren ja, indien de parkeergelegenheid ondergronds is 4% 8% ja, indien ik de parkeergelegenheid als onveilig ervaar ja, anders nee, de soort parkeergelegenheid vormt voor mij geen probleem 1% 22% 29% 46

2.7 Het assortiment Het belangrijkste aspect van het assortiment van een supermarkt is volgens de respondenten een goede kwaliteit van groente en fruit. Ook worden voldoende aanbod, een ruime keuze in groente en fruit, kwalitatief goede huismerken en een goede kwaliteit van vlees en vleeswaren belangrijk gevonden. Het minst belangrijk zijn de keuze aan branchevreemde producten, verse vis na 18:00 uur en zondagsopening. 35. Hoe belangrijk vindt u de volgende aspecten van het assortiment van een supermarkt? ruime keuze A-merken 6,8 6,8 6,9 ruime keuze huismerken 7,3 7,3 7,3 kwalitatief goede huismerken 7,7 7,6 7,7 ruime keuze voorverpakte versproducten 6,9 6,9 6,9 ruime keuze drogisterij-artikelen 5,8 5,8 5,8 ruime keuze vlees en vleeswaren 7,3 7,3 7,3 goede kwaliteit vlees en vleeswaren 7,7 7,7 7,7 vers vlees en vleeswaren na 18.00 uur 6,4 6,5 6,4 ruime keuze verse vis 5,6 5,6 5,7 goede kwaliteit verse vis 6,1 6,1 6,2 verse vis na 18.00 uur 5,2 5,3 5,3 ruime keuze groente en fruit 7,8 7,8 7,8 goede kwaliteit groente en fruit 8,0 8,0 8,0 verse groente en fruit na 18.00 uur 6,7 6,8 6,7 ruime keuze brood 7,2 7,3 7,3 goede kwaliteit brood 7,6 7,6 7,7 vers brood na 18.00 uur 6,5 6,6 6,6 ruime keuze biologische producten 5,6 5,6 5,6 ruime keuze duurzame producten waaronder Fairtrade producten 5,6 5,5 5,5 ruime keuze branchevreemde producten 4,8 4,8 4,7 voldoende aanbod/beschikbaarheid van de producten/geen lege schappen 7,9 7,9 8,0 ruime keuze laaggeprijsde producten anders dan A- en huismerken (zgn. C-merken) 7,0 6,9 6,9 zondagsopening 5,3 5,3 5,1 Een vijfde van de respondenten heeft het afgelopen jaar een klacht ingediend bij hun supermarkt. In de meeste gevallen ging het om een product dat niet aanwezig was, een verstreken houdbaarheidsdatum of de kwaliteit van een product. Voor twee vijfde is het assortiment reden om een bepaalde supermarkt niet (meer) te bezoeken. In veel gevallen gaat het dan om Aldi of Lidl. Voor drie vijfde van de respondenten is het assortiment reden om een bepaalde supermarkt juist vaker te bezoeken. Het gaat dan vooral om Albert Heijn. Consumentenonderzoek 2012 47

36. Heeft u in de afgelopen 12 maanden een klacht ingediend/uw ongenoegen geuit bij uw supermarkt? Zo ja, waar ging deze klacht over? (indien ja, meerdere antwoorden mogelijk) nee, ik heb geen klacht ingediend/mijn ongenoegen geuit in de afgelopen 12 maanden 81% 80% 81% product was niet aanwezig 5% 5% 6% product was uit het assortiment genomen 2% 3% 3% product was niet vers/houdbaarheidsdatum was verstreken 4% 5% 4% onvoldoende keuze A-merken 0% 0% 0% onvoldoende keuze huismerken 0% 0% 0% onvoldoende keuze vers brood 1% 1% 1% onvoldoende keuze vers vlees/vleeswaren 0% 0% 0% onvoldoende keuze verse vis 0% 0% 0% onvoldoende keuze verse groente/fruit 0% 1% 0% onvoldoende keuze biologische producten 0% 0% 0% onvoldoende keuze Fairtrade producten 0% 0% 0% onvoldoende keuze branchevreemde producten 0% 0% 0% kwaliteit van een product 5% 5% 4% prijs van een product 3% 4% 3% bediening door het winkelpersoneel 1% 1% 1% parkeervoorzieningen 0% 0% 0% openingstijden 0% 0% 0% lange rijen bij kassa's 1% 1% 1% anders 4% 4% 5% 37. Is het assortiment van een supermarkt voor u reden om een bepaalde supermarkt niet (meer) te bezoeken? ja 42% 45% 42% nee 58% 55% 59% Is het assortiment van een supermarkt voor u reden om een bepaalde supermarkt niet (meer) te bezoeken? 42% ja nee 58% 48

38. Welke supermarkt(en) bezoekt u niet meer vanwege het assortiment? (meerdere antwoorden mogelijk) Plus 5% 5% 5% Coop 4% 4% 3% Spar 7% 5% 7% C1000 11% 9% 8% Jumbo 5% 3% 4% Deen 2% 1% 2% Dekamarkt 3% 1% 2% Vomar 2% 2% 3% Jan Linders 2% 1% 2% EMTÉ 4% 2% 3% Poiesz 2% 1% 2% Boni 3% 3% 2% Aldi 23% 24% 26% Bas van der Heijden 2% 1% 2% Digros 2% 1% 1% Dirk van den Broek 4% 4% 3% Hoogvliet 2% 2% 2% Lidl 16% 18% 19% Nettorama 4% 3% 3% Albert Heijn 4% 4% 4% Albert Heijn XL 1% - - Albert Heijn to go 5% - - Anders 31% 33% 33% Consumentenonderzoek 2012 49

Welke supermarkt(en) bezoekt u niet (meer) vanwege het assortiment? (meerdere antwoorden mogelijk) Plus Coop Spar C1000 Jumbo Deen Dekamarkt Vomar Jan Linders EMTÉ Poiesz Boni Aldi Bas v.d. Heijden Digros Dirk v.d. Broek Hoogvliet Lidl Nettorama Albert Heijn Albert Heijn XL Albert Heijn to go Anders 5% 4% 7% 11% 5% 2% 3% 2% 2% 4% 2% 3% 23% 2% 2% 4% 2% 16% 4% 4% 1% 5% 31% 50

39. Is het assortiment van een supermarkt voor u reden om een bepaalde supermarkt juist vaker te bezoeken? ja 62% 67% 66% nee 38% 33% 34% Is het assortiment van een supermarkt voor u reden om een bepaalde supermarkt juist vaker te bezoeken? 38% ja nee 62% 40. Welke supermarkt(en) bezoekt u juist vaker vanwege het assortiment? (meerdere antwoorden mogelijk) Plus 6% 7% 7% Coop 1% 2% 1% Spar 1% 0% 1% C1000 15% 16% 16% Jumbo 23% 20% 19% Deen 3% 2% 3% Dekamarkt 2% 2% 2% Vomar 1% 2% 2% Jan Linders 1% 2% 2% EMTÉ 2% 3% 2% Poiesz 1% 1% 1% Boni 1% 1% 1% Aldi 14% 16% 14% Bas van der Heijden 2% 2% 3% Digros 1% 1% 1% Dirk van den Broek 5% 5% 5% Hoogvliet 3% 4% 3% Lidl 20% 19% 22% Nettorama 1% 1% 2% Albert Heijn* 40% 52% 54% Albert Heijn XL 15% - - Albert Heijn to go 1% - - Anders 7% 7% 6% * het significante verschil wordt mogelijk verklaard doordat in 2012 de optie Albert Heijn gesplitst is in Albert Heijn, Albert Heijn XL en Albert Heijn to go Consumentenonderzoek 2012 51

Door vraag 38 en 40 te combineren kan onderstaande tabel gemaakt worden. Uit deze tabel is de wervende kracht van het assortiment van de verschillende supermarkten af te leiden. De cijfers zijn berekend door het percentage mensen dat een supermarkt minder vaak bezoekt vanwege het assortiment af te trekken van het percentage mensen dat een supermarkt juist vaker bezoekt vanwege het assortiment, uitgaande van het totale aantal respondenten. Te zien is dat met name het assortiment van Albert Heijn aanspreekt. Het assortiment van Aldi en Spar spreekt de respondenten het minst aan. Wervende kracht van het assortiment: Albert Heijn 23,0% Jumbo 11,6% Albert Heijn XL 8,6% Lidl 5,6% C1000 5,0% Plus 1,8% Dirk v.d. Broek 1,6% Deen 1,0% Hoogvliet 0,5% Bas v.d. Heijden 0,4% Dekamarkt 0,2% Vomar -0,1% EMTÉ -0,1% Jan Linders -0,2% Poiesz -0,2% Boni -0,6% Digros -0,7% Nettorama -0,8% Coop -1,0% Albert Heijn to go -1,2% Aldi -1,2% Spar -2,5% Iets meer dan de helft van de respondenten heeft het afgelopen jaar wijzigingen in het assortiment van hun supermarkt opgemerkt. In de meeste gevallen is het assortiment ten aanzien van een aantal artikelen uitgebreid, maar zijn andere artikelen komen te vervallen. Een uitbreiding van het assortiment wordt over het algemeen positief ontvangen, terwijl men een inperking vaak vervelend vindt. Een kleine meerderheid van de respondenten vindt dan ook dat het assortiment van de supermarkt uitgebreid mag worden, ook al kost het dan meer tijd om alle boodschappen bij elkaar te krijgen. Gemiddeld brengen de respondenten ongeveer 1 uur en 20 minuten per week in de supermarkt door om boodschappen te doen. 52

41. Heeft u in de afgelopen 12 maanden wijzigingen in het assortiment van uw supermarkt opgemerkt? nee 47% 44% 42% ja, het assortiment is minder uitgebreid/er zijn artikelen/merken vervallen 14% 13% 13% ja, het assortiment is uitgebreid/er zijn artikelen/merken bijgekomen 15% 18% 19% ja, het assortiment is ten aanzien van een aantal artikelen/merken uitgebreid, maar andere artikelen/merken zijn vervallen 24% 26% 26% Heeft u in de afgelopen 12 maanden wijzigingen in het assortiment van uw supermarkt opgemerkt? nee 47% ja, het assortiment is minder uitgebreid / er zijn artikelen/merken vervallen 14% ja, het assortiment is uitgebreid / er zijn artikelen/merken bijgekomen 15% ja, het assortiment is ten aanzien van een aantal artikelen/merken uitgebreid, maar andere artikelen/merken zijn vervallen 24% 42. Wat vindt u van deze wijziging in het assortiment? het assortiment is minder uitgebreid/er zijn artikelen/merken vervallen (zeer) positief 5% 9% 6% niet positief/niet negatief 28% 27% 26% (zeer) negatief 66% 64% 68% het assortiment is uitgebreid/er zijn artikelen/merken bijgekomen (zeer) positief 89% 87% 89% niet positief/niet negatief 10% 13% 11% (zeer) negatief 1% 0% 0% het assortiment is ten aanzien van een aantal artikelen/merken uitgebreid, maar andere artikelen/merken zijn vervallen (zeer) positief 13% 17% 18% niet positief/niet negatief 73% 66% 66% (zeer) negatief 15% 17% 16% Consumentenonderzoek 2012 53

43. Wat vindt u van de verhouding tussen de verbreding van het assortiment en de vindbaarheid/tijd die nodig is om alle boodschappen bij elkaar te krijgen? Denkt u bij het beantwoorden van deze vraag aan uw primaire supermarkt. het assortiment van mijn primaire supermarkt mag uitgebreid worden, ook al kost het me dan meer tijd om alle boodschappen bij elkaar te krijgen 52% 53% 56% het assortiment moet blijven zoals het nu is 47% 46% 43% het assortiment van mijn primaire supermarkt zou juist ingeperkt moeten worden, het kost me nu al te veel tijd om alle boodschappen bij elkaar te krijgen 2% 1% 2% Wat vindt u van de verhouding tussen de verbreding van het assortiment en de vindbaarheid / tijd die nodig is om alle boodschappen bij elkaar te krijgen? Denkt u bij het beantwoorden van deze vraag aan uw primaire supermarkt. het assortiment van mijn primaire supermarkt mag uitgebreid worden, ook al kost het me dan meer tijd om alle boodschappen bij elkaar te krijgen 52% het assortiment moet blijven zoals het nu is 47% het assortiment van mijn primaire supermarkt zou juist ingeperkt moeten worden, het kost me nu al te veel tijd om alle boodschappen bij elkaar te krijgen 1% 44. Hoeveel tijd brengt u gemiddeld per week in supermarkten door om boodschappen te doen? (alle bezoeken per week samen) gemiddeld* aantal uur per week: 1 uur en 20 minuten *Het gemiddelde is berekend door de 5% hoogste en laagste scores buiten beschouwing te laten. Dit om te voorkomen dat enkele uitschieters/ extreme waarden het gemiddelde onevenredig beïnvloeden. 2.8 Huismerken Zeven tiende van de respondenten geeft aan dat de prijs de belangrijkste reden is om huismerken te kopen. Een even grote groep geeft aan dat veel huismerken inmiddels van A-merk kwaliteit zijn en dat ze met alle plezier een huismerk pakken als een A-merk niet beschikbaar is. Een goed huismerk is voor de helft van de respondenten reden om een bepaalde supermarkt te bezoeken. Bijna vier tiende heeft geen voorkeur voor een specifiek huismerk, een vijfde kiest voor het huismerk van Albert Heijn. 45. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen over huismerken ten opzichte van A-merken? De prijs is de belangrijkste reden om huismerken te kopen. (helemaal) eens 70% 76% 78% neutraal 21% 17% 15% (helemaal) oneens 10% 8% 7% 54

45. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen over huismerken ten opzichte van A-merken? Ik koop nu meer A-merken dan een jaar geleden. (helemaal) eens 14% 16% 15% neutraal 35% 36% 33% (helemaal) oneens 51% 48% 52% Een kwalitatief goed huismerk is voor mij de reden om een bepaalde supermarkt te bezoeken. (helemaal) eens 52% 51% 53% neutraal 32% 33% 31% (helemaal) oneens 17% 16% 17% Het aantal A-merken is nog steeds ruim voldoende. (helemaal) eens 73% 77% 76% neutraal 24% 20% 19% (helemaal) oneens 4% 3% 4% Veel huismerken zijn inmiddels van A-merk kwaliteit. (helemaal) eens 69% 66% 68% neutraal 25% 27% 26% (helemaal) oneens 6% 7% 6% Als een A-merk niet beschikbaar is, pak ik met alle plezier een huismerk. (helemaal) eens 66% 63% 65% neutraal 24% 25% 22% (helemaal) oneens 11% 11% 12% Luxe premium-huismerken zijn beter dan A-merken. (helemaal) eens 20% 22% 19% neutraal 60% 61% 62% (helemaal) oneens 19% 17% 19% Ik ga in de toekomst (vaker) huismerken kopen. (helemaal) eens 42% 42% - neutraal 47% 49% - (helemaal) oneens 11% 9% - Consumentenonderzoek 2012 55

De prijs is de belangrijkste reden om huismerken te kopen. 8% 2% 23% 21% 46% Ik koop nu meer A-merken dan een jaar geleden. 3% 11% 11% 35% 40% Een kwalitatief goed huismerk is voor mij de reden om een bepaalde supermarkt te bezoeken. 3% 13% 13% 39% 32% Het aantal A-merken is nog steeds ruim voldoende. 3% 1% 12% 24% 60% Veel huismerken zijn inmiddels van A-merk kwaliteit. 5% 1% 16% 25% 53% Als een A-merk niet beschikbaar is, pak ik met alle plezier een huismerk. 9% 2% 19% 24% 46% Luxe premium-huismerken zijn beter dan A-merken. 5% 3% 15% 16% 60% Ik ga in de toekomst (vaker) huismerken kopen. 9% 2% 13% 30% 47% helemaal eens eens neutraal oneens helemaal oneens 56

46. Heeft u een specifieke voorkeur voor een bepaald huismerk?* 1 de Beste 2% - - AH/Albert Heijn 19% 23% 23% AH Excellent 6% 8% 7% Aldi 4% - - C1000 6% 7% 7% Euroshopper 8% 9% 7% Jan Linders 0% - - Jumbo 5% - - Markant 1% - - Lidl 6% - - O'Lacy - 2% 4% Perfekt 4% 5% 5% Plus 2% - - Super de Boer - 1% 2% anders 1% 6% 4% nee, ik heb geen specifieke voorkeur 37% 39% 41% * niet statistisch getoetst vanwege wijziging in opties, dit heeft invloed op de percentages per huismerk Heeft u een specifieke voorkeur voor een bepaald huismerk? 1 de Beste 2% AH / Albert Heijn 19% AH Excellent Aldi C1000 Euroshopper Jan Linders Jumbo Markant Lidl Perfekt Plus anders 6% 4% 6% 8% 0% 5% 1% 6% 4% 2% 1% nee, ik heb geen specifieke voorkeur 37% Consumentenonderzoek 2012 57

2.9 Non-food producten De helft van de respondenten vindt het niet belangrijk dat een supermarkt non-food producten aanbiedt. Slechts iets meer dan een tiende vindt dat er meer non-food in de supermarkt moet komen en eenzelfde aantal geeft aan dat het aanbod branchevreemde non-food producten reden is om een bepaalde supermarkt te bezoeken. 47. Vindt u het belangrijk dat een supermarkt branchevreemde non-food producten aanbiedt? (zeer) belangrijk 15% 18% 17% neutraal 33% 37% 37% (zeer) onbelangrijk 52% 45% 47% Vindt u het belangrijk dat een supermarkt branchevreemde non-food producten aanbiedt? 19% 2% 13% zeer belangrijk belangrijk neutraal onbelangrijk zeer onbelangrijk 33% 33% 58

48. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen over het aanbod van non-food producten in de supermarkt? Er moet meer non-food in de supermarkt komen, dus ook nietbranchegerelateerd. (helemaal) eens 14% 16% 16% neutraal 37% 46% 45% (helemaal) oneens 50% 38% 39% Het aanbod branchevreemde non-food producten is voor mij reden om een bepaalde supermarkt te bezoeken. (helemaal) eens 15% 17% 19% neutraal 31% 37% 34% (helemaal) oneens 54% 46% 47% Er moet meer non-food in de supermarkt komen, dus ook niet-branchegerelateerd. 3% 11% 17% 37% 33% Het aanbod branchevreemde non-food producten is voor mij reden om een bepaalde supermarkt te bezoeken. 3% 11% 20% 31% 34% helemaal eens eens neutraal oneens helemaal oneens 2.10 Duurzaamheid Duurzaam voedsel is voedsel dat duurzaam geproduceerd is. Duurzaam produceren houdt in dat: er zo zuinig mogelijk wordt omgegaan met natuurlijke bronnen als water, energie en land; er voor gezorgd wordt dat er zo weinig mogelijk verontreinigende stoffen, zoals bestrijdings-middelen, antibiotica en CO2, in het milieu komen; de mensen en dieren die bij de productie betrokken zijn zo goed mogelijk worden behandeld. Wanneer is een product duurzaam? Hierbij baseren wij ons vooral op maatschappelijk (en vaak ook wetenschappelijk) geaccepteerde principes als eerlijke handel, mensenrechten, milieuvriendelijke landbouw, hernieuwbare energie, dierenrechten en kringloop. Over het algemeen zijn dit soort principes onderbouwd door keurmerken, labels en normen. Maar ook het vertrouwen in het verhaal achter een product, het oordeel van consumenten en in sommige gevallen onze eigen ogen, oren en beoordelingsvermogen tellen mee. Keurmerken en officiële normen zijn overigens wel leidend. Een ruime meerderheid van de respondenten koopt wel eens duurzame producten, een derde van deze groep geeft aan dat men bewust meer duurzame producten is gaan kopen dan een jaar geleden. De twee belangrijkste redenen om duurzame producten te kopen, zijn het milieu en omdat het gezonder is volgens de respondenten. Op het moment dat producten in de aanbieding zijn of als producten aanspreken, beslissen de respondenten of ze duurzame producten gaan kopen. Een kwart heeft echter geen specifiek moment waarop men dit beslist. Drie kwart van de respondenten geeft aan duurzame producten het vaakst in de supermarkt te kopen. In de meeste gevallen bedraagt het percentage dat uitgegeven wordt aan duurzame producten minder dan 20% van het totale aankoopbedrag. Consumentenonderzoek 2012 59

49. Hoe vaak koopt u duurzame producten? altijd of vaak 14% 11% 13% soms 49% 48% 46% zelden of nooit 37% 41% 41% Hoe vaak koopt u duurzame producten? 28% 9% 1% 13% altijd vaak soms zelden nooit 49% 50. Bent u bewust meer of minder duurzame producten gaan kopen dan een jaar geleden? absoluut relatief ja, ik ben bewust meer duurzame producten gaan kopen dan een jaar geleden 519 31% ja, ik ben bewust minder duurzame producten gaan kopen dan een jaar geleden 73 4% nee, ik ben niet bewust meer of minder duurzame producten gaan kopen dan een jaar geleden 1059 64% totaal 1651 100% Bent u bewust meer of minder duurzame producten gaan kopen dan een jaar geleden? ja, ik ben bewust meer duurzame producten gaan kopen dan een jaar geleden 31% ja, ik ben bewust minder duurzame producten gaan kopen dan een jaar geleden 4% nee, ik ben niet bewust meer of minder duurzame producten gaan kopen dan een jaar geleden 64% 60

51. Wat is/zijn de belangrijkste reden(en) dat u duurzaam voedsel koopt? (meerdere antwoorden mogelijk) niet chemisch bewerkt 32% 31% - smaak 30% 32% - om af te vallen 4% 4% - gezonder 44% 43% - geen dierenleed 37% 33% - aangemoedigd door vrienden/familie 5% 4% - milieu 44% 48% - uit gewoonte 9% 8% - anders 7% 7% - Wat is/zijn de belangrijkste reden(en) dat u duurzaam voedsel koopt? (meerdere antwoorden mogelijk) niet chemisch bewerkt smaak 32% 30% om af te vallen 4% gezonder geen dierenleed 37% 44% aangemoedigd door vrienden / familie 5% milieu 44% uit gewoonte anders 9% 7% Consumentenonderzoek 2012 61

52. Op welk moment beslist u doorgaans of u duurzame producten gaat kopen? (meerdere antwoorden mogelijk) als een product in de aanbieding is 41% 38% 47% als extra informatie verwijst naar een duurzaam product 13% 15% 11% als vrienden/familie/bekenden mij het product adviseren 6% 7% 9% als een product mij aanspreekt 52% 54% 51% als een ander product niet aanwezig is 6% 6% 5% anders 2% 3% 3% ik heb geen specifiek moment waarop ik beslis 23% 19% 19% Op welk moment beslist u doorgaans of u duurzame producten gaat kopen? (meerdere antwoorden mogelijk) als een product in de aanbieding is als extra informatie verwijst naar een duurzaam product als vrienden / familie / bekenden mij het product adviseren als een product mij aanspreekt als een ander product niet aanwezig is anders 2% 6% 6% 13% 41% 52% ik heb geen specifiek moment waarop ik beslis 23% 53. Wanneer u wekelijks voor 100 aan levensmiddelen koopt, hoeveel van die 100 is dan uitgegeven aan biologische producten? minder dan 10 euro 49% 50% 60% 10 20 euro 32% 31% 26% 20 30 euro 11% 10% 8% 30 40 euro 4% 4% 2% 40 euro of meer 4% 5% 3% Wanneer u wekelijks voor 100 aan levensmiddelen koopt, hoeveel van die 100 is dan uitgegeven aan duurzame producten? 4% 4% 10% minder dan 10 euro 10 20 euro 20 30 euro 30 40 euro 40 euro of meer 32% 49% 62

54. Waar koopt u het vaakst duurzame producten? (maximaal 2 antwoorden mogelijk) speciaalzaak 15% 15% - boer 8% 7% - markt 14% 9% - supermarkt 74% 79% - reformhuis/biologische winkel 12% 13% - anders 2% 1% - Waar koopt u het vaakst duurzame producten? (maximaal 2 antwoorden mogelijk) speciaalzaak 15% boer 7% markt 14% supermarkt 74% reformhuis / biologische winkel 12% anders 2% Een ruime meerderheid van de respondenten vindt dat het assortiment duurzame producten niet uitgebreid hoeft te worden. Duurzame producten worden door drie kwart van de respondenten tussen de 5% en 30% duurder geschat dan nietduurzame producten. Een derde van de respondenten geeft aan dat zij meer duurzame producten zouden kopen als er geen prijsverschil zou zijn en nog eens een derde zou dit doen als het prijsverschil maximaal 10% zou zijn. Drie tiende geeft echter aan niet meer duurzame producten te gaan kopen bij een kleiner prijsverschil maar gelijke kwaliteit. Als respondenten de keuze wordt gegeven tussen een product zonder Fairtrade-keurmerk of hetzelfde product met dit keurmerk dat 10% duurder is, kiest bijna een vijfde voor het product met keurmerk. Als het product 5% duurder zou zijn, kiest bijna twee vijfde voor het Fairtrade product. Drie tiende geeft echter bij beide opties aan niet te weten voor welk product men zou kiezen. *Top 3 van de gegeven antwoorden: aantal vlees 48 groente en fruit 18 vis 14 Consumentenonderzoek 2012 63

55a. Vindt u dat het assortiment duurzame producten in de supermarkt uitgebreid moet worden? ja 11% 14% 11% nee, ik vind het assortiment toereikend 89% 86% 89% Vindt u dat het assortiment duurzame producten in uw primaire supermarkt uitgebreid moet worden? 11% ja nee 89% 55b. Hoeveel procent zijn duurzame producten volgens u duurder dan vergelijkbare niet-duurzame producten? geen prijsverschil 6% 6% 7% minder dan 5% 9% 7% 8% 5 10% 30% 27% 29% 10 20% 28% 30% 30% 20 30% 16% 18% 16% 30 40% 5% 6% 5% 40 50% 2% 2% 2% 50% of meer 3% 3% 3% Hoeveel procent zijn duurzame producten volgens u duurder dan vergelijkbare niet-duurzame producten? geen prijsverschil minder dan 5% 6% 9% 5 10% 10 20% 30% 28% 20 30% 16% 30 40% 40 50% 50% of meer 2% 5% 3% 64

55c. Zou u meer duurzame producten kopen als het prijsverschil minder was en de kwaliteit gelijk was? Indien ja, kunt u dan aangeven bij maximaal hoeveel procent prijsverschil? nee 28% 27% 29% ja, ik zou meer biologische producten kopen, bij een prijsverschil van: geen prijsverschil 34% 34% 35% maximaal 5% 22% 23% 22% maximaal 10% 11% 11% 10% maximaal 20% 3% 4% 3% maximaal 30% 1% 1% 1% maximaal 40% 0% 0% 0% maximaal 50% 1% 1% 0% Zou u meer duurzame producten kopen als het prijsverschil minder was en de kwaliteit gelijk was? Indien ja, kunt u dan aangeven bij maximaal hoeveel procent prijsverschil? nee ja, ik zou meer duurzame producten kopen, bij een prijsverschil van: geen prijsverschil maximaal 5% 22% 28% 34% maximaal 10% 11% maximaal 20% maximaal 30% maximaal 40% maximaal 50% 3% 1% 0% 1% Consumentenonderzoek 2012 65

Een Fairtrade-keurmerk is een keurmerk voor eerlijke handel. Fairtrade bevordert eerlijke handel omdat een groter deel van de opbrengst naar de boeren in ontwikkelingslanden zelf gaat. De meeste Fairtrade-producten zijn in Nederland te koop onder het Max Havelaar-keurmerk. 56a. Stel dat u kunt kiezen tussen hetzelfde product met een Fairtrade-keurmerk of zonder Fairtrade-keurmerk. Het product met het keurmerk is 10% duurder. Welk product kiest u dan? het product met Fairtrade-keurmerk 17% 19% 17% het product zonder Faitrade-keurmerk 54% 52% 53% weet niet 29% 29% 30% Stel dat u kunt kiezen tussen hetzelfde product met een Fairtrade-keurmerk of zonder Fairtrade-keurmerk. Het product met het keurmerk is 10% duurder. Welk product kiest u dan? 29% 17% het product met Fairtrade-keurmerk het product zonder Fairtrade-keurmerk weet niet 54% 56b. En als het prijsverschil 5% is? het product met Fairtrade-keurmerk 38% 39% 35% het product zonder Faitrade-keurmerk 34% 34% 36% weet niet 28% 27% 29% En als het prijsverschil 5% is? 28% 38% het product met Fairtrade-keurmerk het product zonder Fairtrade-keurmerk weet niet 34% 66

2.11 Gezonde keuze keurmerken Tegenwoordig wordt steeds meer gebruik gemaakt van keurmerken die aangeven hoe gezond een product is, zoals het Gezonde Keuze Klavertje van Albert Heijn of het Ik kies bewust logo. Vrijwel iedereen geeft aan dit soort keurmerken wel eens tegen te komen in de supermarkt. Twee vijfde van de respondenten koopt in de supermarkt wel eens bewust producten met een dergelijk keurmerk. Drie kwart let wel eens op 'gezonde keuze' keurmerken op verpakkingen in de supermarkt, twee vijfde vindt het belangrijk dat met een keurmerk wordt aangegeven hoe gezond een product is. Verder koopt een kwart wel eens bewust producten met een 'biologisch' keurmerk in de supermarkt. 57. Komt u dit soort keurmerken wel eens tegen in de supermarkt? ja, ik zie regelmatig producten met een 'gezonde keuze' keurmerk 59% 67% 65% ja, ik zie af en toe een product met een 'gezonde keuze' keurmerk 32% 27% 28% nee, ik zie zo'n keurmerk (vrijwel) nooit 9% 6% 7% Komt u dit soort keurmerken wel eens tegen in de supermarkt? 9% ja, ik zie regelmatig producten met een 'gezonde keuze' keurmerk ja, ik zie af en toe een product met een 'gezonde keuze' keurmerk 32% 59% nee, ik zie zo'n keurmerk (vrijwel) nooit Consumentenonderzoek 2012 67

58. Koopt u wel eens bewust producten met een 'gezonde keuze' keurmerk? ja, in de supermarkt 41% 45% 41% ja, in een speciaalzaak 1% 1% 1% ja, zowel in de supermarkt als in een speciaalzaak 5% 6% 5% nee 53% 49% 54% Koopt u wel eens bewust producten met een 'gezonde keuze' keurmerk? ja, in de supermarkt 41% ja, in een speciaalzaak ja, zowel in de supermarkt als in een speciaalzaak 1% 5% nee 53% 59. Vindt u het over het algemeen belangrijk dat door middel van een keurmerk op een product wordt aangegeven hoe gezond dit product is? (zeer) belangrijk 39% 43% 41% neutraal 38% 35% 34% (zeer) onbelangrijk 23% 22% 24% Vindt u het over het algemeen belangrijk dat door middel van een keurmerk op een product wordt aangegeven hoe gezond dit product is? 9% 8% 14% zeer belangrijk belangrijk 31% neutraal onbelangrijk zeer onbelangrijk 38% 68

60. Let u in de supermarkt op 'gezonde keuze' logo s op verpakkingen? altijd of vaak 17% 19% 16% soms 33% 35% 34% zelden of nooit 50% 46% 50% Let u in de supermarkt op 'gezonde keuze' logo s op verpakkingen? 24% 26% 4% 13% 33% altijd vaak soms zelden nooit Consumentenonderzoek 2012 69

Koopt u wel eens bewust producten met een 'biologisch' keurmerk zoals hierboven? ja, in de supermarkt 23% ja, in een speciaalzaak ja, zowel in de supermarkt als in een speciaalzaak 3% 8% nee 66% 2.12 Betaalwijze en eetgedrag Zeven tiende geeft aan (vrijwel) altijd met pin/chip te betalen. Bijna drie kwart van de respondenten zou dan ook bereid zijn om steeds met pin/chip te betalen als dat gevraagd zou worden en een ongeveer even grote groep zou niet van primaire supermarkt wisselen als deze zou besluiten in de toekomst geen contant geld meer te accepteren. Toch wil een kwart de mogelijkheid houden om contant te betalen en zou dan ook van supermarkt wisselen als deze maatregel zou worden ingevoerd. De respondenten eten gemiddeld een dag per week vis en ongeveer vijf dagen vlees. Vier vijfde let bij de aankoop van vlees niet op het land van herkomst. Bij de aankoop van merkartikelen geeft een derde de voorkeur aan Nederlandse producten, terwijl drie vijfde geen voorkeur heeft of niet let op het land van herkomst. 61. Betaalt u in de supermarkt contant of met pin/chip? (vrijwel) altijd contant 15% 16% 17% kleine bedragen contant, grote met pin/chip 17% 17% 18% (vrijwel) altijd met pin/chip 69% 67% 66% Betaalt u contant of met pin/chip? 15% 16% (vrijwel) altijd contant kleine bedragen contant, grote met pin/chip (vrijwel) altijd met pin/chip 69% 70

62. Zou u bereid zijn om steeds met pin/chip te betalen als u dat gevraagd werd? Indien nee, waarom niet? (meerdere antwoorden mogelijk) ja 72% 72% 73% nee, ik heb geen pasje 0% 0% 0% nee, want ik vergeet de code dikwijls 0% 0% 0% nee, want ik weet niet altijd of ik geld op de rekening heb 5% 5% 4% nee, want ik vind contant geld overzichtelijker 10% 12% 11% nee, want ik denk dat ik dan meer uitgeef 5% 5% 5% nee, want ik twijfel of er goed wordt afgeschreven/of het juiste bedrag wordt afgeschreven 0% 0% 0% nee, want ik wil zelf kunnen bepalen hoe ik op dat moment betaal 17% 17% 16% nee, om een andere reden 2% 2% 2% Zou u bereid zijn om steeds met pin/chip te betalen als u dat gevraagd werd? Indien nee, waarom niet? (meerdere antwoorden mogelijk) ja 72% nee, ik heb geen pasje nee, want ik vergeet de code dikwijls nee, want ik weet niet altijd of ik geld op de rekening heb 0% 0% 5% nee, want ik vind contant geld overzichtelijker 10% nee, want ik denk dat ik dan meer uitgeef nee, want ik twijfel of er goed wordt afgeschreven / of het juiste bedrag wordt afgeschreven 0% 5% nee, want ik wil zelf kunnen bepalen hoe ik op dat moment betaal 17% nee, om een andere reden 2% 63. Stel dat uw primaire supermarkt zou besluiten in de toekomst geen contant geld meer te accepteren, zou u dan van primaire supermarkt wisselen? ja 22% 23% 22% nee 78% 77% 78% Consumentenonderzoek 2012 71

Stel dat uw primaire supermarkt zou besluiten in de toekomst geen contant geld meer te accepteren, zou u dan van primaire supermarkt wisselen? 22% ja nee 78% 64. Hoeveel dagen per week eet u vlees, vis of vleesvervangers? vlees 4,7 4,7 4,8 vis 1,0 1,0 1,0 vleesvervangers 0,5 0,5 0,5 geen van deze 0,9 0,9 0,8 vlees 4.7 vis 1.0 vleesvervangers 0.5 geen van deze 0.9 Let u bij de aankoop van vlees op het land van herkomst? 4% 15% ja nee n.v.t., ik koop nooit vlees 81% 65. Geeft u bij de aankoop van merkartikelen de voorkeur aan Nederlandse artikelen boven buitenlandse merken als de producten overigens gelijkwaardig zijn in prijs en kwaliteit? ja, ik geef de voorkeur aan Nederlandse producten 35% 41% 36% nee, ik geef de voorkeur aan buitenlandse producten 2% 2% 1% nee, ik let niet op het land van herkomst/het maakt mij niet uit 63% 57% 63% 72

Geeft u bij de aankoop van merkartikelen de voorkeur aan Nederlandse artikelen boven buitenlandse merken als de producten overigens gelijkwaardig zijn in prijs en kwaliteit? 63% 35% 2% ja, ik geef de voorkeur aan Nederlandse producten nee, ik geef de voorkeur aan buitenlandse producten nee, ik let niet op het land van herkomst / het maakt mij niet uit 2.13 Koopzondagen en de economische crisis Een derde van de respondenten vindt dat er vaker koopzondag zou moeten zijn terwijl een vijfde één keer per maand koopzondag voldoende vindt. Drie kwart vindt dat koopavonden moeten blijven bestaan. De helft van de respondenten geeft aan dat hun primaire supermarkt nooit op zondag open is. Van deze groep vindt zeven tiende het niet erg dat hun supermarkt die dag niet open is, zij bezoeken ook geen andere supermarkt op die dag. Een kwart bezoekt echter wel een andere supermarkt op zondag als hun eigen primaire supermarkt niet open is. Bij een derde van de respondenten is hun primaire supermarkt elke zondag open en bij ruim een tiende alleen op speciale koopzondagen. Van deze groepen doet vier vijfde wel eens boodschappen op die dag. 66. Wat is uw mening over koopzondagen? ik vind 1 keer per maand koopzondag voldoende 21% 22% 24% ik zou willen dat er vaker (bijv. wekelijks) koopzondag was 34% 35% 32% ik ben tegen koopzondag/er zouden helemaal geen koopzondagen mogen zijn 17% 17% 17% geen mening/maakt mij niet uit 29% 26% 26% Wat is uw mening over koopzondagen? geen mening/maakt mij niet uit ik ben tegen koopzondag/er zouden helemaal geen koopzondagen mogen zijn ik zou willen dat er vaker (bijv. wekelijks) koopzondag was ik vind 1 keer per maand koopzondag voldoende 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 2010 2011 2012 Consumentenonderzoek 2012 73

67a. Is uw primaire supermarkt op (koop)zondag open? ja, elke zondag 36% 34% 28% ja, maar alleen op een (speciale) koopzondag/gedurende een bepaalde periode (bijv. de zomermaanden) 16% 15% 14% nee, mijn primaire supermarkt is nooit op zondag open 49% 51% 58% Is uw primaire supermarkt op (koop)zondag open? nee, mijn primaire supermarkt is nooit op zondag open ja, maar alleen op een (speciale) koopzondag/gedurende een bepaalde periode (bijv. de zomermaanden) ja, elke zondag 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 2010 2011 2012 67b. U heeft aangegeven dat uw primaire supermarkt open is op zondag. Doet u wel eens boodschappen op die dag? altijd of vaak 25% 25% 23% soms 32% 33% 32% zelden of nooit 44% 42% 45% U heeft aangegeven dat uw primaire supermarkt open is op zondag. Doet u wel eens boodschappen op die dag? 20% 5% 20% altijd vaak soms zelden 24% nooit 31% 74

67c. U heeft aangegeven dat uw primaire supermarkt nooit open is op zondag. Welke stelling geeft uw mening het beste weer? ik vind het een probleem dat mijn primaire supermarkt nooit open is op zondag, ik mis het maar bezoek die dag geen andere supermarkt ik vind het een probleem dat mijn primaire supermarkt nooit open is op zondag, ik bezoek wel een andere supermarkt op die dag ik vind het niet erg dat mijn primaire supermarkt nooit open is op zondag, ik bezoek wel een andere supermarkt op die dag ik vind het niet erg dat mijn primaire supermarkt nooit open is op zondag, ik bezoek die dag geen andere supermarkt 8% 8% 9% 6% 8% 5% 18% 15% 13% 69% 69% 73% U heeft aangegeven dat uw primaire supermarkt nooit open is op zondag. Welke stelling geeft uw mening het beste weer? ik vind het een probleem dat mijn primaire supermarkt nooit open is op zondag, ik mis het maar bezoek die dag geen andere supermarkt ik vind het een probleem dat mijn primaire supermarkt nooit open is op zondag, ik bezoek wel een andere supermarkt op die dag 8% 6% ik vind het niet erg dat mijn primaire supermarkt nooit open is op zondag, ik bezoek wel een andere supermarkt op die dag 18% ik vind het niet erg dat mijn primaire supermarkt nooit open is op zondag, ik bezoek die dag geen andere supermarkt 69% Consumentenonderzoek 2012 75

68. Vindt u dat koopavonden moeten blijven bestaan? ja 76% 77% 79% nee 6% 6% 5% geen mening/maakt mij niet uit 18% 18% 16% Vindt u dat koopavonden moeten blijven bestaan? 18% 6% ja nee geen mening / maakt mij niet uit 76% Respondenten ontbijten en dineren ongeveer zes keer per week thuis en lunchen vijf keer per week thuis. Door de economische crisis is iets meer dan de helft van de respondenten minder vaak gaan uit eten en beter gaan letten op aanbiedingen in een supermarkt. 69. Hoe vaak per week eet u thuis? ontbijt 6,3 6,2 6,3 lunch 4,7 4,5 4,6 diner 6,4 6,4 6,4 ontbijt 6.3 lunch 4.7 diner 6.4 76

Door de economische crisis: ben ik in het algemeen minder gaan uitgeven. 6% 13% 32% 26% 23% ben ik minder vaak gaan uit eten. ben ik minder luxe of uitgebreid gaan uit eten. ben ik minder vaak eten gaan afhalen of heb ik minder vaak eten laten bezorgen. 5% 5% 5% 21% 32% 20% 23% 16% 30% 24% 25% 15% 32% 23% 25% neem ik vaker mijn eigen lunchpakket mee i.p.v. dat ik ga eten in de kantine of ergens anders. 14% 23% 26% 27% 9% ben ik minder levensmiddelen bij speciaalzaken (bijv. bakker, groentewinkel, slager, etc.) gaan kopen. 11% 9% 22% 26% 32% ben ik meer boodschappen in de supermarkt gaan doen. 9% 8% 19% 30% 33% kies ik vaker voor huismerken dan voor A-merken. 8% 11% 29% 25% 27% let ik beter op aanbiedingen in een supermarkt. 5% 17% 20% 19% 39% bezoek ik meer verschillende supermarkten vanwege aanbiedingen. 11% 12% 22% 24% 31% ben ik genoodzaakt mijn uitgaven aan levensmiddelen te verminderen. 10% 18% 10% 30% 33% helemaal eens eens neutraal oneens helemaal oneens Consumentenonderzoek 2012 77

70. In welke mate bent u het eens met onderstaande stellingen die het gevolg kunnen zijn van de economische crisis die we nu meemaken? Door de economische crisis ben ik in het algemeen minder gaan uitgeven. (helemaal) eens 45% 36% 37% neutraal 26% 28% 26% (helemaal) oneens 29% 36% 37% ben ik minder vaak gaan uit eten. (helemaal) eens 53% 49% 48% neutraal 20% 19% 18% (helemaal) oneens 28% 31% 34% ben ik minder luxe of uitgebreid gaan uit eten. (helemaal) eens 46% 43% 41% neutraal 24% 22% 21% (helemaal) oneens 30% 35% 38% ben ik minder vaak eten gaan afhalen of heb ik minder vaak eten laten bezorgen. (helemaal) eens 47% 41% 42% neutraal 23% 22% 21% (helemaal) oneens 31% 36% 37% neem ik vaker mijn eigen lunchpakket mee ipv dat ik ga eten in de kantine of ergens anders. (helemaal) eens 38% 33% 32% neutraal 26% 27% 23% (helemaal) oneens 37% 41% 45% ben ik minder levensmiddelen bij speciaalzaken (bijv. bakker, groentewinkel, slager, etc.) gaan kopen. (helemaal) eens 33% 28% 27% neutraal 26% 25% 23% (helemaal) oneens 41% 46% 50% ben ik meer boodschappen in de supermarkt gaan doen. (helemaal) eens 29% 27% 26% neutraal 30% 31% 29% (helemaal) oneens 41% 42% 46% kies ik vaker voor huismerken dan voor A-merken. (helemaal) eens 40% 37% 35% neutraal 25% 26% 25% (helemaal) oneens 35% 38% 40% 78

70. In welke mate bent u het eens met onderstaande stellingen die het gevolg kunnen zijn van de economische crisis die we nu meemaken? Door de economische crisis let ik beter op aanbiedingen in een supermarkt. (helemaal) eens 56% 51% 53% neutraal 20% 21% 20% (helemaal) oneens 24% 28% 27% bezoek ik meer verschillende supermarkten vanwege aanbiedingen. (helemaal) eens 33% 29% 30% neutraal 24% 24% 23% (helemaal) oneens 43% 46% 47% Consumentenonderzoek 2012 79

80

3. Onderzoeksverantwoording In opdracht van Deloitte voert Flycatcher jaarlijks een onderzoek uit, met als doel inzicht te verkrijgen in de consumententrends in de supermarkt. Er wordt specifiek aandacht besteed aan trends ten aanzien van het assortiment, zoals huismerken, duurzame producten, biologische producten en producten met een gezonde keuze keurmerk. De vragenlijst De vragenlijst is opgesteld door Deloitte in overleg met Flycatcher. De volgende onderwerpen komen in de vragenlijst aan bod: boodschappen doen en prijsvergelijking; nieuwe ontwikkelingen, zoals bezorgen, inpakken, online bestellen en zelfscan-kassa s; lokale betrokkenheid van de supermarkt; primaire, secundaire en tertiaire supermarkt; kwaliteitsaspecten van de supermarkt; parkeren; het assortiment; huismerken; non-food producten; duurzame producten; gezonde keuze keurmerken; betaalwijze en eetgewoontes; koopavonden en koopzondagen; economische crisis. Onderzoeksgroep en steekproef De doelgroep van het onderzoek bestaat uit Nederlandse consumenten van 18 tot 70 jaar. De deelnemers zijn geselecteerd uit het algemene Flycatcherpanel. De steekproef is gestratificeerd naar geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en provincie. Dit wil zeggen dat de personen in de steekproef een representatieve afspiegeling vormen van de Nederlandse bevolking wat betreft de genoemde kenmerken. Onderzoeksmethode Flycatcher Internet Research is gespecialiseerd in online onderzoek, dat wil zeggen dat een vragenlijst via internet kan worden ingevuld en verzonden. Respondenten worden via e-mail benaderd om mee te doen aan het onderzoek. Door te klikken op een, voor elke respondent unieke, hyperlink in het bericht komt men bij de inlogpagina van het onderzoek terecht. De vragenlijst is eenvoudig in te vullen en kan met een enkele muisklik verzonden worden. De vragenlijsten zijn alleen toegankelijk voor mensen die daarvoor een uitnodiging gekregen hebben. Respons Het onderzoek is verstuurd op woensdag 13 juni 2012 en kon ingevuld worden tot en met woensdag 20 juni 2012. Op maandag 18 en dinsdag 19 juni is een herinnering gestuurd naar alle personen die op dat moment het onderzoek nog niet (volledig) hadden ingevuld. In totaal hebben 2686 consumenten aan het onderzoek deelgenomen, een respons van 57%. Een overzicht van de respons is te vinden in onderstaande tabel. Responsoverzicht 2012 aantal adressen 4770 netto verzonden* 4722 respons 2686 (57%) te snel of niet serieus ingevuld** 26 *Door onjuiste e-mailadressen zijn netto minder uitnodigingen verstuurd dan het aantal adressen. **Deze respondenten zijn niet meegenomen in de respons en de resultaten. Wat betreft geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en provincie, zijn de respondenten representatief voor de Nederlandse bevolking van 18 tot 70 jaar. Een overzicht van de achtergrondkenmerken is te vinden in bijlage 34. Betrouwbaarheid en generaliseerbaarheid Omdat niet de gehele populatie aan het onderzoek heeft deelgenomen, worden uitkomsten gegenereerd die in bepaalde mate zullen afwijken van de uitkomsten in de gehele populatie. Daarom is het zaak deze uitkomsten slechts met inachtneming van een bepaalde waarschijnlijkheid (betrouwbaarheid) te interpreteren. Betrouwbaarheid is belangrijk omdat het de mogelijkheid geeft om aan de hand van de resultaten van een deel van de populatie, met een bepaalde zekerheid, uitspraken te kunnen doen over de gehele populatie. Consumentenonderzoek 2012 81

Afhankelijk van het aantal respondenten en het gevonden antwoord in het onderzoek, kunnen aan de hand van onderstaande formule de marges bepaald worden die betrekking hebben op de totale populatie: 1,96 p (1-p) n Indien er generalisaties worden gedaan met behulp van deze formule zullen de uitspraken gedaan worden met een betrouwbaarheid van 95%. De maximale nauwkeurigheidsmarge voor de totale groep respondenten (n=2686) bedraagt 1,9% bij een betrouwbaarheid van 95%. Bij een groter aantal respondenten, verandert de betrouwbaarheid niet, maar worden de marges kleiner zodat met een hogere nauwkeurigheid uitspraken kunnen worden gedaan. Voorbeeld: 7. Maakt u gebruik van een thuis opgesteld boodschappenlijstje? absoluut relatief altijd 792 30% vaak 811 30% soms 563 21% zelden 278 11% nooit 188 7% totaal 2632 100% In het voorbeeld geeft 30% van de consumenten aan dat zij altijd gebruik maken van een thuis opgesteld boodschappenlijstje. De marge voor de gehele populatie is in dit geval: 1,96 0,30 (1-0,30) = 1,8% 2632 Metrische variabelen (zoals besteding in euro) zijn getoetst door middel van variantieanalyse. Indien gesproken wordt van significantie, wordt hiermee bedoeld statistische significantie met een betrouwbaarheid van 95%. Dit wil zeggen dat met 95% zekerheid geconcludeerd mag worden dat een verschil daadwerkelijk bestaat en niet op toeval berust. In dit geval kan met 95% zekerheid geconcludeerd worden dat het aantal consumenten dat altijd gebruik maakt van een thuis opgesteld boodschappenlijstje, zal liggen tussen 28,2% en 31,8% (30% +/- 1,8%). Verschillen 2010 2011 2012 Om meer inzicht te verkrijgen in de verschillen van 2012 ten opzichte van 2010 en 2011 zijn aanvullende analyses uitgevoerd. De aantallen respondenten zijn als volgt: 2010: N = 2782; 2011: N = 2649; 2012: N = 2686. De analyses zijn uitgevoerd door middel van een chi-kwadraat toets. Door middel van de Bonferroni-methode is gecorrigeerd voor multiple testing. De in rood weergegeven cijfers geven een significant positieve afwijking ten opzichte van de cijfers in blauw weer. Alleen resultaten waarbij een significant verschil te zien is, zijn gekleurd. Indien cijfers niet gekleurd zijn, betekent dit dat er geen significant verschil bestaat tussen de betreffende groepen of dat het aantal respondenten per subgroep te klein is (n<30) om verantwoorde uitspraken te doen. Opgemerkt moet worden dat enkele variabelen zijn ingedeeld in een beperkt aantal categorieën. Dit is noodzakelijk omdat de te vergelijken groepen voldoende respondenten moeten bevatten om betrouwbare statistische analyses mogelijk te maken. Vragen die dit jaar nieuw gesteld zijn, worden niet weergegeven in dit hoofdstuk omdat vergelijking met vorig jaar niet mogelijk is. 82

Consumentenonderzoek 2012 83