2 nd opinion Parkeerexploitatie Zeist. 18 april 2014 Rapportage

Transcriptie

1 2 nd opinion Parkeerexploitatie Zeist 18 april 2014 Rapportage

2 Opdracht Stel een 2nd opinion op voor de parkeerexploitatie van de gemeente Zeist over de periode tot 2023 en benchmark de parkeerorganisatie als onderdeel hiervan. 2

3 Onze conclusie De huidige parkeerexploitatie biedt ruimte voor optimalisatie en flexibilisering. Een kostenbesparing van 10% - 15% lijkt mogelijk 1. mits: marktconforme werkwijze contractueel mogelijk beperking overhead 1. De parkeerexploitatie is gebaseerd op kosten en opbrengsten voor 2014, tenzij anders is vermeld. De kosten en opbrengsten voor 2014 zijn gegeven of afgeleid van gerealiseerde kosten en opbrengsten in De huidige begroting van de gemeente Zeist stemt niet overeen met de resultaten van de parkeerexploitatie. 3

4 Optimalisatie vraagt actieve sturing op resultaat. Stappen: inzicht en monitoring kosten en opbrengsten sturing op resultaat per onderdeel actief contractmanagement op basis betrouwbare gegevens en 4

5 Vertaling van de parkeervisie naar de toekomst. naar: samenhangend geheel van maatregelen meer grip op operatie op korte en middellange termijn 5

6 De vervolgstappen zijn: herstructureer financiële administratie vertaal Parkeervisie naar uitvoeringsprogramma en maakt daarin keuzes ten aanzien van parkeerregimes (o.a. vooraf versus achteraf) stel (financiële) doelen per product en match deze met de Parkeervisie stel een meerjarenexploitatiemodel voor t Rond op monitor permanent kosten en opbrengsten 6

7 Uitwerking: aanpak benchmark op onderdelen parkeren richting 2023, de scenario s bijlagen 7

8 Aanpak fictieve benchmarkorganisatie Parkeerorganisaties zijn niet integraal te benchmarken Geen enkele parkeerorganisatie is gelijk. De omvang van het parkeerareaal verschilt, net als de aanwezige randvoorwaarden en de keuzes die gemaakt zijn in de gemeentelijke organisatie. Dit maakt het lastig een parkeerorganisatie als geheel te benchmarken. Vergelijken op onderdelen We knippen de parkeerorganisatie in onderdelen die afzonderlijk wel zinvol te benchmarken zijn. 8

9 Beschikbare informatie De gebruikte gegevens zijn ontleend aan de door de gemeente aangeleverde informatie. Dit en de beschikbare doorlooptijd bepalen de mate van detaillering. In de gemeentelijke boekhouding is geen sprake van een consequente toedeling van kosten aan specifieke parkeerproducten. Dit maakt het herleiden van kosten lang niet altijd goed mogelijk en de gegevens zijn daarom alleen op hoofdposten bruikbaar. In dit document worden kosten en opbrengsten vermeldt voor 2014, tenzij anders is vermeld. De kosten en opbrengsten voor 2014 zijn gegeven of afgeleid van gerealiseerde kosten en opbrengsten in In de bijlagen is een overzicht opgenomen van de beschikbaar gestelde gegevens. 9

10 vastgoed directe beheerkosten parkeergarages (achteraf betaald parkeren) garages en terreinen (vooraf betaald parkeren) straatparkeren opbrengsten personeel gegevens Zeist en benchmark beschikbaar onderhoud parkeerapparatuur onderhoud gebouwen en terreinen overige geen adequate gegevens Zeist wel benchmark beschikbaar geen adequate gegevens Zeist, benchmark locatiespecifiek geldverwerking vergunningen en naheffingen overhead kapitaallasten Bedragen op basis van de parkeerexploitatie, deze stemt niet overeen met de huidige begroting geen benchmark, te locatiespecifiek vastgoedlasten

11 directe beheerkosten vastgoed X parkeergarages (achteraf betaald parkeren) garages en terreinen (vooraf betaald parkeren) straatparkeren Totaal opbrengsten personeel onderhoud parkeerapparatuur onderhoud gebouwen en terreinen n.v.t overige geldverwerking vergunningen en naheffingen n.v.t overhead kapitaallasten vastgoedlasten n.v.t Verwacht exploitatieresultaat 2014 (excl. t Rond) - 187

12 Opbrengsten Huidige opbrengsten opbrengsten kortparkeren (vooraf + achteraf) vergunningen abonnementen naheffingen en boetes Over de periode 2008 t/m 2012 zijn de opbrengsten van kortparkeren in het totaal met 8% gedaald. De opbrengsten worden niet gebenchmarkt. Deze zijn locatie specifiek en afhankelijk van de parkeerproductie en de mogelijke tarieven. Beiden zijn vooral afhankelijk van de aantrekkelijkheid van Zeist en vallen daarmee buiten de directe parkeeropgave. 12

13 Opbrengsten zie ook sheet 32 Parkeerproductie De opbrengsten kunnen worden verhoogd door de parkeerproductie, het aantal en de duur van de bezoeken aan Zeist, te vergroten. Dit is een opgave voor de gemeente als geheel om de landelijke trend van dalend centrumbezoek te vertragen. In de afweging van bezoekers om het centrum van Zeist te bezoeken speelt parkeren ten opzichte van de beoordeling van de aantrekkelijkheid van het centrum (het winkelaanbod, de bereikbaarheid, etc. ) een ondergeschikte rol, het duiden van de huidige parkeeropbrengsten is daarom buiten beschouwing gelaten. Tariefmogelijkheden De opbrengsten kunnen worden vergroot door het verhogen van het tarief. Hoewel uit onderzoek blijkt dat een geringe tariefsverhoging geen of slechts een beperkte (tijdelijke) invloed heeft op het gebruik, gaat een tariefsverhoging gepaard met negatieve beeldvorming. Een andere mogelijkheid om de opbrengsten te verhogen is het uitbreiden van het gebied van betaald parkeren. Hieraan kleeft dezelfde negatieve beeldvorming. Andersom kan een analyse van het parkeerareaal uitwijzen dat er sprake is van overcapaciteit, door het sluiten van een parkeervoorziening voor bezoekers kan het gebruik en daarmee het rendement van de overige voorzieningen worden verbeterd. 13

14 Personeelskosten (parkeergarages achteraf) op basis van referenties: referentie is samen gesteld op basis van: bezetting gedurende openingstijden, beheer op afstand daarbuiten uurtarief beheerder: 25,-- p/uur (regulier), 30,-- p/uur (toeslaguren), beheer op afstand: 2,50 p/uur werkelijke kosten in Zeist: (waarvan: conform contract met ParkeerService + ca niet direct herleidbare kosten) prijsverschil als gevolg van relatief hoog uurtarief beheerders 14

15 Personeelskosten (handhaving straat en vooraf betaald parkeren) op basis van referenties: referentie is samengesteld op basis van: voor het huidige parkeerareaal is een inzet van uur nodig, dit stemt overeen met aanwezige 4 fte (3,3 fte uitgaande van 1350 effectieve uur/fte), rekening houdend met inzet van BOA s voor andere taken. Het aantal handhavingsuren stemt overeen met het aantal uitgeschreven naheffingen (ca ) op basis van de vuistregel: 1 naheffing per uur uitgaande van 3,3 fte, 28 p/uur +15% toeslag management, zouden de jaarlijkse kosten mogen bedragen. werkelijke kosten in Zeist:

16 Onderhoud Ticketautomaten Referentie: onderhoud ticketautomaten ( per stuk/jaar*41) onderhoud parkeermeters ( 60 per stuk/jaar*104) Huidige kosten in Zeist niet goed herleidbaar, echter: huidige personele kosten (?) facturen TMC (gedeeltelijk) (?) Mogelijke optimalisatie > Betaalautomaten/parkeersystemen Referentie: jaarlijkse kosten van 8% op een geschatte aanschafwaarde van Huidige kosten in Zeist niet herleidbaar. Op basis van toedeling administratie wordt voor onderhoud ticketautomaten, parkeermeters en betaalautomaten gezamenlijk toegerekend. Gebouwen en terreinen Kosten zijn locatie specifiek, op hoofdlijnen niet te benchmarken Schoonmaak - Referentie: 75 per parkeerplaats/jaar - Huidige kosten in Zeist niet goed herleidbaar doordat naar verwachting andere teams schoonmaakwerkzaamheden uitvoeren. Aangenomen wordt dat schoonmaakkosten lager dan de referentie zijn. 16

17 Overige directe beheerkosten Kosten voor energie, belastingen en heffingen, PRIS, verbruiksartikelen e.d. zijn locatie specifiek en daarom op hoofdlijnen niet zinvol te benchmarken. 17

18 Geldgaring op basis van referenties: referentie is samen gesteld op basis van: 3% van de omzet chartaal geld, vergoeding ca ,5% - 5% van de omzet mobiel parkeren, vergoeding ca PIN 0,10 per transactie (all-in) huidige kosten Zeist: samengesteld uit: ca (muntgeld) + ca (mobiel) 18

19 Vergunningen, abonnementen en naheffingen De kosten zijn direct herleidbaar per product. De kosten zoals opgenomen in de tarieventabel ParkeerService zijn voor dit gedeelte marktconform. 19

20 Overhead Overheadkosten in de parkeerexploitatie bedragen: De totale personeelskosten bedragen , hiervan is toegerekend aan de overhead als indirecte personeelskosten directe personeelskosten: inzet BOA s ( ) en technische dienst ( ) indirecte personeelskosten: Strategie & Beleid en L&W/Wijk en Bedrijfsbureau, ( ) De gemeentelijke organisatie rekent toe als overheadkosten aan de parkeerexploitatie, waarvan deels toegerekend aan onderhoud gebouwen en terreinen Naast de kosten op basis van geleverde producten, is in de realisatie ca aan extra kosten opgenomen van ParkeerService. Dit zijn deels uit 2012 naverrekende (opstart)kosten en deels, naar wij aannemen, dubbele organisatiekosten. De helft hiervan zou mogelijk bespaard kunnen worden (besparing overhead >50k) 20

21 Kapitaallasten Kapitaallasten in 2014 bedragen ca. 1,170 mln. opgebouwd uit: parkeergarages achteraf (ca ) parkeergarages vooraf (ca ) Apparatuur straatparkeren (ca ) exclusief parkeergarage t Rond Kapitaallasten in 2013 bedroegen ruim 1,42 mln. Aangenomen is dat de vermindering van ruim o.a. voortkomt uit een voorziene daling op de kapitaallasten van parkeerapparatuur. Verhoging kapitaallasten na 2014 Vervanging parkeerapparatuur De volledige vervanging van de parkeerapparatuur leidt tot een opgegeven stijging van de kapitaallasten van ca vanaf

22 > 55k > 175k 22

23 directe beheerkosten vastgoed X parkeergarages (achteraf betaald parkeren) garages en terreinen (vooraf betaald parkeren) straatparkeren Totaal opbrengsten personeel onderhoud parkeerapparatuur onderhoud gebouwen en terreinen n.v.t overige geldverwerking vergunningen en naheffingen n.v.t overhead kapitaallasten vastgoedlasten n.v.t Verwacht exploitatieresultaat 2014 (excl. t Rond) 168

24 Bijsluiter: Genoemde besparingen zijn de maximaal haalbare besparingen en afhankelijk van : Marktconforme werkwijze Contractuele verplichtingen Mogelijkheid om overhead te beperken Besparingen zijn niet binnen 1 jaar haalbaar en houden geen rekening met t Rond. In het genoemde resultaat is geen rekening gehouden met een wijziging in de huidige parkeeropbrengsten. 24

25 Parkeren richting 2023, voorgenomen wijzigingen Afschaffen chipknip (scenario 2a) Afschaffen realtime parkeerkaart (scenario 2b) Betalen per minuut (scenario 2c) Lagere personele lasten (scenario 2d) Nieuwe garage gemeentehuis (scenario 2 e ) Lagere onderhoudslasten en kapitaallasten nieuwe parkeersystemen 25

26 Vervangen chipknip en RTP door PIN (scenario 2a/b) Wijziging betaalfunctionaliteit Bij de geplande vervanging van de apparatuur wordt rekening gehouden met de afschaffing van de chipknip per 1 januari De chipknip en de real time parkeerkaart komen te vervallen, in plaats daarvan wordt PIN toegevoegd. De combinatie van PIN, muntgeld en mobiel parkeren is zeer klantvriendelijk. Kosten verwerking PIN kent verborgen kosten en is niet goedkoper dan muntgeld. Huidige kosten afhandeling muntgeld bedragen (benchmark) 3% van de omzet. PIN is duurder ( 0,10 per transactie) afhankelijk van het aantal transacties. PIN leidt daardoor vermoedelijk tot kostenstijging, zeker als ook betaling met muntgeld (en daaraan verbonden vaste kosten) mogelijk blijft. zie ook sheet 34 26

27 Betalen per minuut / werkelijk gebruik (scenario 2c) Vooraf betaald parkeren Betaald wordt voor werkelijk gebruik, parkeerrecht zo groot als geld dat je inwerpt (rekening houdend met min. 10 cent in geval van munt). In algemeen wordt bij vooraf betaald parkeren overbetaald. Mobiel parkeren Vooraf betaald parkeren kan eerlijker door gebruik te maken van mobiel parkeren. Gemeente heeft dit al mogelijk gemaakt. Overbetaling verdwijnt dan, wel zijn kosten voor provider door parkeerder en gemeente te betalen. Parkeerder heeft keuze. Achteraf betaald parkeren Invoering van betalen per minuut in garages met achteraf betaald parkeren leidt, als gevolg van het wegvallen van overbetaling, tot een verwachten omzetderving van 5-7%. Dit betekent een daling van à op basis van de huidige omzet van ca

28 Lagere personeelslasten (scenario 2d) Uit de benchmark komt naar voren dat er relatief veel kosten worden gemaakt voor direct en indirect personeel. Kansen voor besparingen zijn er bij: Kosten handhaving zie hierboven zie sheet 14 en 15 kosten personeel parkeergarages (achteraf) zie hierboven Bovengemiddelde overhead Onduidelijkheid over overheadkosten ParkeerService zie ook sheet 20 28

29 Nieuwe garage Gemeentehuis (scenario 2e) De nieuwe parkeergarage onder het gemeentehuis is klaar, maar nog niet opgenomen in de parkeerexploitatie. De kapitaallasten zijn gedekt vanuit een onttrekking aan de reserve. De kosten voor beheer en onderhoud dienen uit de parkeeropbrengsten te worden gedekt, deze kosten bedragen 750 à 1000 parkeerplaats/jr in vergelijkbare garages; t Rond is nu uitsluitend voor abonnementhouders toegankelijk, potentieel zijn 20 kortparkeerplaatsen te exploiteren; Afhankelijk van het gehanteerde abonnementstarief voor bewoners en werknemers is een neutrale exploitatie mogelijk, er van uitgaande dat alle plaatsen bijdragen. In dat geval is de toevoeging van t Rond aan de parkeerexploitatie neutraal; In geval t Rond een positief exploitatieresultaat laat zien, zal het resultaat terugvloeien naar de algemene reserve. In het bepalen van het resultaat (jaarlijks), dient wel rekening gehouden te worden met de opbouw van reserves voor vervangingsinvesteringen. 29

30 Lagere lasten parkeersystemen Voor zowel de parkeergarages, als op straat is nieuwe parkeerapparatuur voorzien. Dit biedt meteen kansen voor besparing op onderhoud door het geheel uitbesteden van het 2 e -lijnsonderhoud. - Kapitaallasten over investering van ca. 1 mln. leidt tot meer kosten dan de genoemde (uitgaande van 10% afschrijving + 6,5% rentelasten = eerste jaar) - Besparing onderhoud: in 2013 geboekt , onderhoud wordt bij 1 mln, ca. 100k per jaar. Besparing nader te bepalen 30

31 Mogelijke scenario s voor de toekomst (scenario s 3) Zeist heeft een aantal scenario s benoemd voor het parkeren in 2023 die goed aansluiten bij ontwikkelingen als meer digitalisering, minder automaten op straat en een betere dienstverlening aan de parkeerder. Een gefundeerde financiële analyse van elke voorgestelde maatregel in Zeist is pas zinvol als alle maatregelen in een gezamenlijke context worden beschouwd. Zo is bijvoorbeeld invoering van kentekenparkeren onlosmakelijk verbonden met een andere manier van handhaven en minder parkeerautomaten op straat. Wij adviseren daarom om eerst een wensbeeld te formuleren met samenhangende maatregelen en deze financieel te waarderen. Daarom beperken we ons hierna tot een aantal kwalitatieve beschouwingen 31

32 Afschaffen betaald parkeren (scenario 1) Niet betaald niet gereguleerd Een vorm van parkeerregulering blijft noodzakelijk. Dit maakt het mogelijk te blijven sturen op doelgroepen en op te treden tegen ongewenste effecten. Gratis wil niet zeggen meer bezoekers In de afweging van bezoekers om het centrum van Zeist te bezoeken is parkeren een onderdeel. Ten opzichte van de beoordeling van de aantrekkelijkheid van het centrum (het winkelaanbod, de bereikbaarheid, etc. ) speelt parkeren en het parkeertarief een ondergeschikte rol. Hoewel het afschaffen van betaald parkeren meer effect heeft dan een prijsverlaging, betekent het afschaffen niet automatisch meer bezoekers. - Herverdeling kosten Nu betalen vooral bezoekers de kosten voor voldoende parkeercapaciteit. Als dit wegvalt moeten de kosten op andere wijze worden opgebracht. Kapitaalslasten moeten worden betaald, evenals onderhoud en handhaving. Bij afschaffing van betaald parkeren vervalt naar verwachting 20% 25% van de kosten. Wie de resterende 75%-80% zal moeten betalen is aan de politiek. 32

33 Digitalisering van parkeren Invoering van digitaal parkeren (veelal op basis van kenteken) heeft grote gevolgen voor het gehele parkeerproces en is de opmaat voor: Minder of (uiteindelijke) geen automaten op straat. Betaling op straat ook achteraf door mobiel betalen. Goedkopere handhaving voor parkeren. Handhaving op andere feiten moet wel anders georganiseerd worden. Meer flexibiliteit in tarifering. Verleggen van betaling; de mogelijkheid om bijvoorbeeld ondernemers voor hun bezoeker te laten betalen. 33

34 Afschaffen cash betalen (scenario 3c) Of cashless goedkoper is dan cash hangt van meerdere factoren af. De directe kosten dalen afhankelijk van het aantal betalingen en het gemiddelde parkeerbedrag. Wanneer alle kosten worden teruggerekend, bedragen de kosten per PINtransactie ca. 0,10. Op basis van de huidige overeenkomsten zijn de kosten voor volledige afhandeling met PIN gelijk aan volledige afhandeling met muntgeld, bij een gemiddeld parkeerbedrag van ca. 3,00. De verwachting is dat het gemiddelde parkeerbedrag in Zeist lager ligt, dan is geldgaring en afhandeling duurder en levert afschaffing een besparing op. Daarnaast is er een besparing als gevolg van kosten(voordelen) aanschaf en onderhoud apparatuur, braakrisico, etc. Gegeven de verschillen in kosten, levert het afschaffen van cash betalen naar verwachting een beperkte structurele besparing op. 34

35 Achteraf betalen voor parkeren (scenario 3a/b) Achteraf betalen voor parkeren geeft de parkeerder niet het ongemak dat hij vooraf moet bedenken hoelang hij wil parkeren en tijdens bezoek aan de stad de druk van aflopende parkeertijd voelt. Achteraf betalen met slagboomparkeren valt onder het BTW-regime. Daardoor is er een afdracht van 21% BTW op de inkomsten, maar een voordeel doordat over de kosten BTW kan worden teruggevorderd. Omdat geen inzicht is op de omvang van de betaalde BTW over de huidige locaties met vooraf betalen, ontbreekt inzicht in de gevolgen. Dit onderwerp is bovendien landelijk in beweging. Voorafgaand aan invoering is specifiek onderzoek naar de fiscale gevolgen voor de gemeente gewenst. Mobiel betalen voor straat parkeren is net als de RTP-kaart een vorm van achteraf betalen. De keuze wel of niet achteraf betalen in parkeergarages moet daarom in het licht worden gezien van de digitalisering van parkeren. 35

36 Onze conclusies (1) Zeist heeft een parkeervisie waarin een leefbare stad, oog voor de wensen en verlangens van parkeerders (parkeerbeleving) en een gezonde parkeerexploitatie samenkomen. Op het niveau van het totale product parkeren is in Zeist inzicht beschikbaar. De parkeerexploitatie is echter op onderdelen onvoldoende gedetailleerd om actief te kunnen sturen bij veranderende omstandigheden en adequaat te kunnen inspelen bij nieuwe inzichten. Sturing is noodzakelijk, de parkeerexploitatie laat over 2014 een negatief resultaat zien. Hierin is de exploitatie van t Rond niet meegenomen, de verwachting is echter dat t Rond neutraal voor de parkeerexploitatie geëxploiteerd kan worden. 36

37 Onze conclusies (2) De huidige parkeerexploitatie biedt ruimte voor optimalisatie en flexibilisering, waarbij een reductie van 10% - 15% op de kosten mogelijk lijkt. De werkelijk te realiseren besparing is afhankelijk van de bestuurlijke context en contractuele afspraken en zal niet binnen 1 jaar kunnen worden gerealiseerd. Het kost immers tijd om de parkeerexploitatie op een aangepaste leest te schoeien en lopende verplichtingen hierop aan te passen. Inzicht en monitoring van de kosten en opbrengsten is noodzakelijk. Het is gewenst dat de parkeerexploitatie zo wordt ingericht dat daadwerkelijk op het niveau van deelproducten kan worden gestuurd. Hiervoor is accurate en frequente rapportage vereist. 37

38 Onze conclusies (3) Het parkeerexploitatiemodel heeft een langjarig karakter, dit maakt het mogelijk om de effecten van beleid(svoornemens) op (middel)lange termijn inzichtelijk te maken. Het resultaat van de parkeerexploitatie kan over meerdere jaren kostendekkend zijn, maar in tussenliggende periode fluctueren. Het parkeerexploitatiemodel maakt dit inzichtelijk. Het parkeerexploitatiemodel is onafhankelijk van de huidige begroting van de gemeente Zeist opgesteld, het parkeerexploitatiemodel ondersteunt bij het herijken en het opstellen van de jaarlijkse begroting. 38

39 Onze conclusies (4) Het is gewenst dat de parkeervisie wordt vertaald naar een uitvoeringsprogramma waarin keuzes worden gemaakt ten aanzien van parkeerregimes. Van belang is dat het uitvoeringsprogramma een samenhangend geheel betreft van elkaar ondersteunende maatregelen en getoetst is op financiële consequenties. 39

40 BIJLAGEN 2nd Opinion Zeist 40

41 Aard en omvang parkeren in Zeist gereguleerde parkeerplaatsen (excl. parkeergarage t Rond) 779 in parkeergarages met achteraf betalen 932 in garages en op terreinen met vooraf betalen 344 op straat parkeerplaatsen voor vergunninghouders 41 ticketautomaten 7 betaalautomaten 104 parkeermeters vergunningen naheffingen per jaar Mulder feiten per jaar 330 bezwaarschriften per jaar 8 beroepschriften per jaar 41

42 Ontwikkeling parkeerexploitatie basismodel parkeerexploitatie inkomsten kosten saldo baten en lasten jaartal parkeergarages (achteraf) parkeergarages (vooraf) straatparkeren totaal parkeerexploitatie parkeergarages (achteraf) parkeergarages (vooraf) straatparkeren totaal parkeerexploitatie parkeergarages (achteraf) parkeergarages (vooraf) straatparkeren totaal parkeerexploitatie

43 Bronnen: gegevens gemeente Zeist Intern bericht aan Parkeerpanel inzake Memo Parkeervisie (13int03134), 26 november 2013; Rapport 2013, inzake de Parkeeropbrengsten die behoord worden door de Coöperatie ParkeerService U.A. te Amersfoort, 24 januari 2014; Managementrapportage (financiën), ParkeerService, 27 januari 2014; Quickscan parkeerfinanciën, Mobycon, 8 april 2014; Bijlage I, horende bij de Opdracht aan Coöperatie ParkeerService U.A. ( ), 26 oktober 2011 Tarievenlijst 2012, Coöperatie ParkeerService U.A., ongedateerd Overzicht parkeerplaatsen per rayon, gemeente Zeist, ongedateerd; Overzicht parkeerautomaten en meters, gemeente Zeist, ongedateerd; Overzicht kosten cp44 HvD en RFa, 26 februari 2014; referentiegegevens Spark Spark beschikt vanuit haar praktijk over uitgebreide parkeerdata en ervaringscijfers. Deze kan zij, geanonimiseerd, bundelen tot relevante referentiegegevens. 43

44 Ernst Bos Erwin van Hout T +31(0) info@spark-parkeren.nl Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de inhoud van deze presentatie berusten bij Spark. Niets uit deze presentatie mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder schriftelijke toestemming van Spark. Spark zijn niet aansprakelijk en verantwoordelijk voor het gebruik, geheel of gedeeltelijk, van informatie uit deze presentatie. 44