Economische waardering van ecosysteemdiensten in Vlaanderen: Natuurwaardeverkenner

Transcriptie

1 Economische waardering van ecosysteemdiensten in Vlaanderen: Natuurwaardeverkenner Liekens I, Broekx S, Peelaerts W et al Staes J, Meire P Sara Ochelen Vlaamse Overheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE)

2 Overzicht 1. Inleiding: waarom economische waardering 2. Welke ecosysteemdiensten bestudeerd en hoe? Culturele diensten Regulerende diensten 3. Output waarderingsstudie 3.1 Handleiding 3.2 Natuurwaardeverkenner 4. Samenvatting en volgende stappen 5. Illustratie gebruik rekentool: case Hoegaardse Vallei 6. Conclusie

3 1.1 Probleemstelling Ecosysteemdiensten (ESD): al de goederen en diensten die ecosystemen leveren aan de samenleving Natuur en de ESD die ze oplevert worden vaak over het hoofd gezien in de besluitvorming omdat veel ESD niet gekend zijn totdat ze verdwijnen, bvb bescherming tegen overstromingen, klimaatregulering, bestuiving door wilde insecten, omdat de waarde van ESD niet zichtbaar is in prijzen.

4 1.2 Waardering kan bijdragen aan oplossing Economische waarde van natuur = bijdrage aan welvaart Bijdrage aan het nut van de mensen, materieel en immaterieel, via het gebruik dat ze maken van natuur (bijv. recreatief genot of schone lucht), maar ook via zgn. niet-gebruik (psychologische waarde). Economische waarde financiële waarde (cash flow die verdient wordt). Afwegingen mogelijk indien zelfde eenheid: => baten tegenover kosten in beslissingen met impact op natuur Waarde ESD zichtbaarder, bewustwording over belang. Betalen voor ESD. EU-biodiversiteitsstrategie; UN The Economics of Ecosystems and Biodiversity TEEB.

5 1.3 Concrete aanleiding: betere MKBA s MKBA = afwegingskader van maatschappelijke kosten en baten van projecten of maatregelen, waarbij alle welvaartseffecten in rekening worden gebracht, in. Correcte MKBA => beter geïnformeerde beslissingen keuze tussen verschillende scenario s Maar dan moet impact op ES ook meegerekend worden! Beslissing impact op ecosysteem verandering in ecosysteemdiensten impact op welvaart mensen economische waardering van verandering ESD Inzicht in hele keten is belangrijk (niet enkel s) Vraagt veel inspanning en kennis.

6 1.4 Waarderingsstudie ESD in Vlaanderen 3 jaar geleden: geen kengetallen en functies beschikbaar Team van economen en ecologen ingezet op eigen studie: VITO, Universiteit Antwerpen (Ecobe) en Universiteit Amsterdam (IVM) Economische waarderingsstudie van ESD voor MKBA Concept van ecosysteemdiensten (ESD) als kapstok Toolkit ter ondersteuning van de waardering van ESD: Handleiding + online rekentool Natuurwaardeverkenner Beoogde doelgroep: administraties, studiebureaus, ngo s,

7 2.1 Welke ESD bestudeerd? Culturele ecosysteemdiensten: Waarde van recreatie (gebruik); Bestaanswaarde en waarde van behoud natuur voor toekomstige generaties (niet-gebruik). Regulerende diensten: Denitrificatie N, P & C-opslag in de bodem; N, P & C-opslag in de strooisellaag en biomassa van bossen; Verbetering luchtkwaliteit door afvang polluenten vb. PM 10; Geluidsbuffer door bossen. Lacunes: Aantal regulerende diensten vb. waterretentie Productiediensten

8 2.2 Methodologie - algemeen Range aan ecosysteemdiensten gekwantificeerd en gewaardeerd met range aan gebruikte methoden Evenwicht: gebruiksgemak versus accuraatheid: Te ingewikkelde methoden worden niet gebruikt Te eenvoudige methoden zijn niet geloofwaardig Waar mogelijk: waarderingsfunctie transfer methode: overdraagbare functies naar nieuw studiegebied, in te vullen met locatie specifieke parameterwaarden => toepasbaar in verschillende cases en situaties

9 2.3 Overzicht ESD en bijhorende kwantificerings/waarderingsmethode Ecosysteemdienst Culturele diensten: Belevings- en overdrachtswaarde Kwantificeringsmethode/ Belangrijke variabelen Regulerende diensten: Denitrificatie Seitzinger (2006): verblijftijd, N- belasting van het water OF Pribyl (2005): BBI, Prati-index, N- belasting van het water Pinay (2007): bodemtextuur en drainageklasse N,P en C opslag in de bodem Meersman (2008): drainageklasse, bodemtextuur en vegetatietype C/N/P ratio s N,P en C opslag in de strooisellaag en biomassa van bossen Waarderingsmethode Keuze-experiment met attributen als natuurtype, grootte, : bevraging naar BTB van Vlamingen voor nieuwe natuur Meta-analyse: boomtype, leeftijd bos, bosbeheer Preventiekostenmethode voor N Preventiekostenmethode voor N, P en C Luchtkwaliteitsverbetering Oosterbaan (2006): vegetatietype Schadekostmethode voor PM Geluidsbufferfunctie q Huisman: breedte bos, afstand tot woningen, aantal en soort gehinderde woningen, frequentie geluidsbron, geluidsintensiteit * p Hedonische prijsmethode 74 / kg N 800 / kg P 183 / ton C 30 / kg PM

10 2.4 Waarde van culturele diensten Geen prijzen => bevraging van mensen over hun betalingsbereidheid Keuze-experiment: gesofisticeerde bevragingstechniek mensen in Vlaanderen geïnterviewd via keuzekaarten Resultaat: Betalingsbereidheid/jaar van gemiddeld Vlaams huishouden i.f.v. kenmerken van zowel het natuurgebied als de populatie BTB/hh/jr = a * pioniersvegetatie + b * slikken en schorren + c * graslanden + d * bossen + e * open water, riet en moeras + f * heide en landduinen + g * omvang in hectare + h * soortenrijkdom i * hoge soortenrijkdom * leeftijd + j * aanwezigheid wandel- en fietspaden k * afstand in kilometer + l * natuurlijke omgeving + m * bebouwde omgeving n * industriële omgeving + o * inkomen p * % vrouwen + q * % lidmaatschap * aantal huishoudens in Vlaanderen in straal van 50 km rond gebied.

11 2.5 Keuze experiment: keuzekaart Ontwikkeld i.s.m. IVM Amsterdam (Brouwer R. & Schaafsma M.)

12 2.6 Waarde regulerende diensten Verandering in hoeveelheid * prijs Δ ton CO 2 in bodem Δ kg N in water Δ kg PM in lucht Δ decibel in huizen 50 /ton CO 2 (internationale literatuur) 74 /kg N (preventiekostenmethode) 30 /kg PM (vermeden gezondheidskosten) 1% huiswaarde/db (hedonische prijsmethode)

13 Marginale kostprijs ( /kg) 2.7 Preventiekostenmethode nutriënten Gebaseerd op kosteneffectiviteitsanalyse om stroomgebiedsbeheersplannen op te stellen voor KRLW: 74 /kg N Marginale kostencurve (Nt) Aanleg van IBA's in buitengebied Basismaatregelen -100 Marginal cost ( /kg) Voederefficiëntie bij varkens Efficient dairy Tuned fertilisation Broekx et al., Cools et al., Collector s High-cost sewage Feed efficiency poultry Medium-cost sewage Low-cost sewage Households individual 200 Excl. nitrates derogation Reducing Inzaaien Verbeteren van Feed WWTP reducing other Poultry efficiency livestock 100 wintergroenbedekker Winter rendement van RWZI's Basic measures cover crops pigs Industry standards UWWD 0 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Hoogproductieve melkkoeien Verdere uitbouw van collectieve saneringsinfrastructuur in goedkope clusters van buitengebied Verdere uitbouw van collectieve saneringsinfrastructuur in minder goedkope clusters van buitengebied Uitbouw van saneringsinfrastructuur door uitvoering van bijkomende opgedragen bovengemeentelijke projecten Bemestingsadvies Reduction N losses to surface water (%) Reductie Nt emissies naar oppervlaktewater (%) Verdere uitbouw van collectieve saneringsinfrastructuur in dure clusters van buitengebied Verlagen van bemestingsnorm 170kg dierlijk N/ha + Afbouw overige veestapel Afbouw pluimvee Toepassen van ERSA normen voor bedrijfslozingen Voederefficiëntie overige veestapel

14 2.7 Preventiekostenmethode nutriënten - resultaten Gemiddelde resultaten: 74 / kg N, 800 /kg P Deze waarden zijn veel hoger dan de typische resultaten o.b.v. de bestrijdingskostenmethode (+/- 10 /kg N < literatuur) Redenen: Behalen doelstelling voor nutriëntenconcentratie is heel moeilijk in Vlaanderen De typische methoden zoals nutriëntenzuivering of rioolwaterzuiveringsinstallaties zijn niet langer relevant. Maatregelen hebben meestal een impact op zowel N als P. Je vermijdt slechts één maal kosten => Enkel maximum waarde voor N of P meetellen

15 3.1 Output deel 1: Handboek 2 jaar geleden gelanceerd - Update dit jaar Stappenplan met rekenvoorbeelden Toepassing resultaten = zware rekenlast Ruimte voor interpretatie leidt tot fouten Webtool Natuurwaardeverkenner Te consulteren via Te bestellen half 2012 via tanya.cerulus@lne.vlaanderen.be

16 3.2.1 Output deel 2: Online rekentool Ondersteunende online rekentool Natuurwaardeverkenner * Ontwikkeld door LNE & VITO o.b.v. handleiding * Gelanceerd in september 2011, beschikbaar via

17 3.2.2 Opzet tool 1) Login procedure 2) Scenario beheer: gebruikerseigen publieke scenario s 3) Algemene eigenschappen studiegebied (locatie, grootte, natuurtypes, ) 4) Selectie van ecosysteemdiensten 5) Inputvariabelen i.f.v. geselecteerde ESD 6) Resultaten: hoeveelheden en prijzen voor elke ESD (transparant) * Aantal functies vereenvoudigd t.o.v. handleiding * Kinderziektes * Nog veel werk voor de boeg => actualisatie in 2012 en toekomst

18 3.2.3 Getrokken lessen uit cases Waarden zijn hoog! Culturele waarde domineert meestal; N-opslag in bodem domineert bij rivierherstelprojecten; Rivierherstelprojecten (vb. Grote Nete): +/ /ha/jaar ; kleine natuurgebieden nabij verstedelijkte gebieden (vb. Noordkasteel: +/ /ha/jaar (+/- prijs van de grond) Nood aan definitie van referentiesituatie wanneer men ESD in rekening brengt. Het 0-diensten-scenario bestaat niet!

19 4.1 Samenvatting: waar staan we nu? Eerste versie van het handboek Economische waardering van ecosysteemdiensten en de Natuurwaardeverkenner 1.0 zijn uitgebracht. Administraties, studiebureaus, ngo s e.a. zijn goed op de hoogte van het bestaan hiervan. Nog maar een beperkt aantal cases uitgevoerd.

20 4.2 Volgende stappen: verbeteren IT: Rapportage: meer transparantie in achterliggende berekeningen en onzekerheidsmarges Openstellen resultaten discussies Periodieke schattingen i.p.v. waarde voor één enkel jaar Methodologische ontwikkelingen: Bijkomende diensten: productiediensten, pollinatie Gebruiken van recreatiedata voor belevingswaarde Bijkomende enquêtes April 2012: versie 1.1 Voorjaar 2013: versie 2.0

21 5. Illustratie tool: case Hoegaardse Vallei Waarde van 210 ha opgericht natuurgebied bij Hoegaarden =? Meldert Hoegaarden

22 5.1 Situering gevalstudie Oprichting Rosdel, Mene- en Jordaanvallei en Meldertbos in 2001 Doelstellingen: Inrichting robuust natuurgebied (herstel van Europese habitats, herstel van volledige gradiënt van droog naar nat, bosversterking) Openstellen van het gebied en mensen erbij betrekken (educatie!) Herstel van het alluviale vallei-ecosysteem (erosiebestrijding verbeteren van waterkwaliteit en kwantiteit - bescherming tegen overstromen) Versterking van de natuur binnen het agrarische landschap buiten de vallei van de Schoorbroekbeek (Rosdel) en de Mene- en Jordaanvallei

23 5.2 Overzicht gewaardeerde ESD Belevings- en overdrachtswaarde Nitraatverwijdering via denitrificatie C-N-P opslag in bodem C-N-P in de strooisellaag en biomassa van bossen Verbetering luchtkwaliteit (vnl. fijn stof) Geluidreductie door bossen: niet van toepassing Kunnen we niet waarderen met tool, wel belangrijk: Extra waterberging bescherming tegen overstromingen Erosiebestrijding Pollinatie Waardevolle lijnen in het landschap Groene corridors Hoge biodiversiteit op zich

24 5.3 Voorbeeld inputgegevens voor tool

25 5.4 Ingegeven locatie: nauwkeurig doen!

26 5.5 Resultatenoverzicht Culturele waarde Reg. Diensten (N óf P) Totaal

27 Waarde ESD van Hoegaardse valleigebied Culturele waarde: gezinnen: 8,6 miljoen /j Verwijdering nutriënten uit watersystemen: 4,6 miljoen /j Denitrificatie (onzekerheid debiet) N en P- opslag Klimaatregulatie: 800 ton koolstof 0,15 miljoen /j Luchtkwaliteit: 1800 kg fijn stof 0,05 miljoen /j Totale waarde berekende ESD 13 à 14 miljoen /j of euro/hectare/jaar Opgelet: om nuttig te gebruiken voor afwegingen: ESD van alternatief landgebruik ook berekenen en vergelijken!

28 6. Conclusie Ecosysteemdiensten zijn veel waard voor de mens! Onlinetool beschikbaar om 6 ecosysteemdiensten te kwantificeren en uit te drukken in euro s: Gratis aangeboden door LNE en VITO op vrijwillige basis Resultaat is slechts deel van de totale waarde Nieuwe uitdagingen m.b.t. data-beschikbaarheid, overige ESD, => regelmatige actualisatie Stap vooruit voor beter geïnformeerde beslissingen over maatregelen of projecten met impact op ecosystemen. Continue samenwerking met studieconsortium, ANB & INBO voor een betere kennis en waardering van ESD in Vlaanderen

29 Dank u voor uw aandacht! Voor meer informatie: Tanya.Cerulus@lne.vlaanderen.be Tel: Met dank aan Pieter Abts van Natuurpunt voor data over de Rosdel, Mene- en Jordaanvallei en het Meldertbos!