ers we T e 1nc1a Limburg ontwikkelt afwegingskader A2. De provincie heeft daarop de Landbouwverkeer op de Limburgse provinciale wegen werkt verstorend

Transcriptie

1 Limburg ontwikkelt afwegingskader T e ers we 1nc1a Landbouwverkeer op de Limburgse provinciale wegen werkt verstorend op de verkeersafwikkeling en de verkeersveiligheid, zo leerde de provincie vijf ar geleden uit een benuttingstudie rondom de A2. De provincie heeft daarop de problemen met het landbouwverkeer nader laten onderzoeken. Het resultaat is een beproefde methodiek om samen met belanghebbenden snelle maatregelen te selecteren en een doorkijk te geven naar toekomstige kostenefficiënte maatregelen op het onderliggend wegennet. TEKST: Paul Alzer, provincie Limburg Nordine Bouchiba, Niels Bosch, DHV 54 /verkeerskunde! nummer

2 voor maatregelen provinciaal landbouwverkeer n1e o d g? nummer /verkeerskunde/ 55

3 TREK K E R S WEL O F N I ET o d o nc foto: AVO, ANWB De mogelijkr.eid om veilig in te haier. is op veel provinciale wegen beperkt. Dit leid: tot filevorming achter langzame voertuigen en tot afvvikke lingsproblemen. Net als in de rest van Nederland mt in Limburg de verkeersdrukte toe. Eén van de belangrijkste aandachtspunten in dat kader is de autosnelweg A2/E25, de internationale noord-zuidverbinding door de provincie. Grootschalige capaciteitsverruiming van de A.2 laat al ren op zich wachten. De Raad van State bepaalde recent nog dat de verbreding van de A4 tussen Zoeterwoude en Hoogmade moet worden uitgesteld, omdat het onderzoek naar de gevolgen voor de luchtkwaliteit te beperkt is geweest. Als gevolg van deze uitspraak zullen de verbreding van de A2 tussen Urmond en Sint Joost en tussen Budel en Leenderheide, alsmede de aanleg van de A74 bij Venlo, wellicht op de lange baan worden geschoven. Rijk, provincie en gemeenten voerden al in 2002 een studie uit naar interim-maatregelen op de A2 zelf en op het onderliggende wegennet in de omgeving van Sittard {de zogenaamde Spitspakket-omgeving: Sittard-Geleen, Echt-Susteren, zie fig.1) [1]. Eén van de maatregelen die uit deze benuttingsstudie naar voren komen is het verminderen van de verkeershinder door landbouwverkeer op de provinciale wegen. Als wegbeheerder van deze wegen heeft de provincie vervolgens in 2005 DHV op- - :;,.:: :;._~~I',.,,':... :!w~'1-l :'q, '~ (.?.1r"i;1~,=:t.t;,,_: 1 ~:,q,,;< :1j~Jr ~~': t';r:~ J!"' '1: 1~1, --: ~1. ",...,..;,f";:i:.1:1<ü 1. Llrr_-...-.'.~ ~. ~ :.:1.; l ~'K i1 ~';' ;~_ ;"_" ~"d.;.r 1,1f,,<':l. ~-~ 1,~,,:~cl r>1. 1 i~.'1: t'"l,.i.;.: r.."" 'l h.;._'f.;..1" ( 1 r --:'}.. j11.~ ~-,, " ;,;~:~,, il'i..';!;t~1:t.,;:. :. ::'.'.o.'f Verbetering N297 ;., '!001bereidtng/ uitvocriog 1. Interim-maatregelen A2/A76 e.o. dracht gegeven deze problematiek nader te onderzoeken en een afwegingsmethodiek en maatregelenadvies op te stellen voor de Spitspakket-omgeving, met een Limburgbrede doorkijk. Daarbij is naast de verkeersafwikkeling en doorstroming ook bewust naar de verkeersveiligheid gekeken. Uit deze studie moet blijken hoe hoog de provincie de lat kan leggen voor een duurzaam veilige weginrichting. Maatregelen daarvoor moeten immers noodzakelijk, maatschappelijk verantwoord en gedragen zijn, in dit geval vanuit het gezichtspunt van de provincie, gemeentelijke wegbeheerders en de landbouwsector zelf. 56 / verkeerskunde / nurr:rr:er 7-200;

4 TREKKERS WEL OF NIET op de provinc i ale weg? Feiten In deze studie [2] is eerst bekeken hoe groot het probleem van landbouwverkeer op het gebied van veiligheid en afwikkeling landelijk is en hoe zich dit verhoudt tot de wegen in de Spitspakket-omgeving. Dit is gedaan aan de hand van een literatuurstudie, interviews met belanghebbenden in de regio (onder andere RWS Limburg en de Limburgse Land- en Tuinbouwbond LLTB) en wegbeheerders buiten de regio die al enige ervaring hebben met dit onderwerp, een analyse van de ongevallengegevens in het studiegebied en een uitgebreide veldinventarisatie. Uit dit 'vooronderzoek' blijkt onder meer dat de etmaalintensiteit op alle wegen in de Spitspakket-omgeving hoger is dan 5000 mvt/etm. Uit het landelijk onderzoeksdeel blijkt dat de mogelijkheid om veilig in te halen op dergelijke wegen klein is en dat dit leidt tot filevorming achter langzame voertuigen en tot afwikkelingsproblemen. Hoewel de hoeveelheid landbouwverkeer op deze wegen beperkt is, zijn de negatieve effecten op de betrouwbaarheid van de reistijd op het moment dat een landbouwvoertuig gebruikmaakt van deze wegen wél groot. weg en of er een alternatieve route voor landbouwverkeer is in te stellen via een erftoegangsweg in de omgeving van het betreffende provinciale weggedeelte. Uit de in het kader van deze studie uitgevoerde quick scan van de provinciale wegen van het regionaal verbindend wegennet {RVWN) komt het volgende naar voren: Weren. Dit geldt voor drukke (weggedeeltes van) gebiedsontsluitingswegen zonder perceelaansluitingen en mét goede alternatieve routes, waar er in " ~r " -,,. /. - _ :/ ~ st. Joost Echt..~ "'.',,,,.. Limburg overigens niet veel van zijn. Reguleren. De meeste (weggedeeltes van) drukke gebiedsontsluitingswegen in Limburg hebben redelijk tot zeer veel perceelaansluitingen, maar geen goede alternatieve route. In dat geval zal het landbouwverkeer van de provinciale gebiedsontsluitingsweg gebruik moeten blijven maken en moeten oplossingen worden bedacht om dit zo veilig mogelijk te laten verlopen en de hinder voor het overige verkeer te minimaliseren. Susteren /!.1 Het landelijk aantal (geregistreerde) ongevallen waarbij landbouwvoertuigen zijn betrokken, is absoluut gezien beperkt. Op gebiedsontsluitingswegen valt bij deze ongevallen gemiddeld 1,5 procent van de doden en 2,6 procent van de gewonden [3]. Op de wegen in de Spitspakket-omgeving vielen bij geregistreerde ongevallen waarbij landbouwvoertuigen waren betrokken, tussen 1999 en 2005 geen slachtoffers. In navolging van de landelijke conclusies luidt de conclusie van deze voorstudie daarom dat landbouwverkeer in de Spitspakket-omgeving geen substantiële invloed heeft op het aantal verkeersslachtoffers. Gelet op de beginselen van Duurzaam Veilig, met name het scheiden van massa- en snelheidsverschillen, is de provincie Limburg echter van mening dat vanuit een preventieve aanpak altijd rekening moet worden gehouden met de problematiek van landbouwverkeer op gebiedsontsluitingswegen. Quick scan Een volgende vraag is: dient landbouwverkeer van de doorgaande provinciale wegen te worden geweerd, te worden gereguleerd of geaccepteerd? Dat is volgens de onderzoekers afhankelijk van het aantal perceelaansluitingen langs de provinciale Voorbeeld inventarisatie provinciale weg Ni95 groen geei perceelaa~s:u 1tingen aa'1we21g ora'1je tt redelijk veel perceelaa"sluitingen aanwezig blauw tt nader te onderzoeken alternatieve route Voorgestelde oplossingsrichtingen Ni95 paars tt landbo u wverkee~ op prcvinciale weg toestaan en maatregelen treffen op deze weg, zoa is passeerhavens of parallelweg bla~w ttprov1~c1ale weg afsl:.hten vcor landbouwverkeer, landbouwve'.keer njdt via alternatieve route I / ) nummer / verkeerskunde I 57

5 "TREKK ERS WEL OF NIET :>p d e pro nci e w eg? Intensiteit op provinciale gebiedsontsluitingsweg > 5000 mvt/etm? 1 Is er een route voor landbouwverkeer via een erftoegangsweg die voldoet aan de randvoorwaarden? Ligt alternatieve route buiten de bebouwde kom? > I l Voldoet de alternatieve route 1 aan de Duurzaam Veiligcriteria bubeko, eventueel met maatregelen? (CROW-publlcatie l64) 1 Voldoet de alternatieve route aan de Duurzaam Veilig- i' criteria bibeko, eventueel met maatregelen? 1 (CROW-publicatie ASVV 2004) Geen maatregelen noodzakelijk Is er meer dan één perceelaansluiting per khometer? Kan een nieuwe route bubeko 1 Zijn er andere alternatieve i worden gerealiseerd die aan i routes? de randvoorwaarden voldoet? Zijn aj.l!'. perceelaansluitingen bereikbaar (te maken) vanaf de alternatieve route?,_j_a , Oplossingsrichting A: rt!aliseren nieuwe route (erftoegangsweg) 2. Geoptima liseerd stroomsch ema voor de beoordel ing va n de pro blematiek per t raject Zijn.alle perceelaanslultlngen bereikbaar (te maken) vanaf de alternatieve route? Oplossingsrichting B: geschikte route 1 Is er meer dan één perceeiaansluiting per kilometer? (erftoegangsweg) aanwezig! [ Oplossingsrichting_<;; route op provinciale gebiedsontsluitingsweg 1, { ~ , Mogelijke maatregelen: geslotenverklaring venstertijden parallelle structuur parallelweg (gedeeltelijk) inhaalverbod passeerhaven Keuzemaatregelen o.b. v. afwegingskader J/; Maatregelenpakket om bestaande route (erftoegangsweg) geschikt te maken Maatregelenpakket om provinciale gebledsontsluitingsweg geschikt te maken ~ L Voorbeelden zijn: het ombouwen van fietspaden tot parallelwegen of het aanleggen van passeerhavens. Accepteren. Alleen op rustige gebiedsontsluitingswegen (< 5000 mvt/etmaal) en op de weggedeeltes binnen de bebouwde kom heeft landbouwverkeer geen of nauwelijks negatieve invloed op de doorstroming en de verkeersveiligheid. Alleen op deze weggedeeltes - die overigens niet in beheer van de provincie zijn - dient landbouwverkeer dan ook te worden geaccepteerd. Per weggedeelte is onderzocht of landbouwverkeer moet worden geweerd, gereguleerd of geaccepteerd en is globaal aangegeven op welke manier dit moet gebeuren. De vertaling van de oplossings- richting tot concrete maatregelen dient in de toekomst per weggedeelte in overleg met de desbetreffende gemeente te worden bepaald. De maatregelen zijn overigens niet alleen bedoeld voor landbouwvoertuigen, maar ook voor overig langzaam verkeer, zoals bijvoorbeeld brommobielen, die dezelfde negatieve effecten teweegbrengen als landbouwvoertuigen. Bij de uitvoering van de maatregelen dient dit daarom juridisch te zijn afgedekt door toepassing van de juiste bebording. Stappen De keuze van het type maatregel per wegvak is totstandgekomen na drie stappen: Stap 1. Inventarisatie van te beoordelen wegen en segmentatie van het wegennet in trajecten. Deze stap betrof een beschouwing van het totale RVWN en een onderverdeling daarvan in trajecten. Deze trajecten zijn ontstaan op basis van bebouwde-komgrenzen en aansluitingen van eventuele geschikte of geschikt te maken parallelle routes voor het doorgaande landbouwverkeer. Stap 2. Beoordeling problematiek per traject. Hiervoor is gebruikgemaakt van een stroomschema, waarin factoren zijn opgenomen die bij de beoordeling van belang zijn. Tijdens de studie is het stroomschema verder geoptimaliseerd door de aspecten 'etmaalintensiteit' (>5000 mvt/etm) en 'de eventuele aanwezigheid van inritten' eraan toe te voegen (fig. 2). Indien de landbouwpercelen langs de provinciale weg niet bereikbaar 58 / verkeerskunde / nu m 'Tle '

6 " TREKKERS WEL OF N I ET op de provinciale weg?... zijn vanaf een alternatieve route, vormt die route geen alternatief voor het bestemmings-landbouwverkeer. In die gevallen is gekeken naar de dichtheid van de uitritten op het betreffende traject. Zolang dit maximaal één perceelaansluiting per kilometer bedraagt, stelt DHV dat, gelet op het geringe aantal, de alternatieve route met een geslotenverklaring voor landbouwverkeer op de provinciale weg in principe toch mogelijk is. Samen met de betreffende agrariërs zal dan naar een oplossing moeten worden gezocht, bijvoorbeeld een erfaansluiting via lokale wegen of in het uiterste geval een ontheffing voor de betreffende agrariër. Stap 3. Keuze van de maatregelen per traject. Nadat per traject het stroomschema is doorlopen, is vervolgens bepaald welke oplossingsrichting op wegniveau het meest wenselijk is. Het gaat hier om een globale keuze tussen het instellen van een alternatieve route voor landbouwverkeer via een erftoegangsweg of het handhaven van de route via de provinciale ge biedsontsluitingsweg. De vertaling van de oplossingsrichting tot concrete maatregelen dient in de toekomst in overleg met de betreffende gemeente(n) te worden bepaald. Als hulpmiddel hierbij is een afwegingskader ontwikkeld, waarin de verschillende oplossingsrichtingen ten opzichte van elkaar kunnen worden afgewogen. Scores zijn hierbij afhankelijk van specifieke weg- en omgevingsfactoren en variëren naargelang de situatie. Resultaten Als resultaat van de voorstudie is allereerst een totaaladvies per weg gegeven, gelet op het nastreven van een uniform wegbeeld. Bij enkele wegen kan het vanwege de lengte van de totale weg echter zo zijn dat een eenduidig advies voor de gehele weg niet mogelijk is. De oplossingsrichtingen zijn vervolgens grofweg te verdelen in twee categorieën: Alternatieve route voor landbouwverkeer via erftoegangsweg. Dit advies wordt gegeven indien er geen of nauwelijks perceelaansluitingen op het betreffende traject aansluiten. In dit stadium wordt het advies niet verder concreet gemaakt (in de zin van bestaande route geschikt maken of gedeeltelijk realiseren nieuwe route). Hiervoor ontbreekt namelijk nog informatie over de kwaliteit van de aangedragen alternatieve route. Toegepaste onderzoekstechnieken Tijdens de probleeminventarisatie op perceelniveau is met diverse technieken gewerkt om te bepalen welke oplossingsmaatregelen mogelijk zijn. Zo bleek een inventarisatie op basis van luchtfoto's niet mogelijk, gelet op het vele groen. Bovendien kan via luchtfoto's niet worden bepaald of een aansluiting nog daadwerkelijk in gebruik is. Wel is met behulp van de luchtfoto's een inschatting gemaakt van mogelijke alternatieve routes voor het landbouwverkeer. In een auto voorzien van een video-opstelling zijn alle relevante provinciale wegen afgereden en zijn perceelaansluitingen geregistreerd. Deze registratie is gedaan met behulp van een PDA met GPS-verbinding. Hiervoor zijn verschillende programma's beschikbaar. In de onderhavige studie is gebruikgemaakt van het relatief eenvoudige programma GPS Tuner. Elke uitrit is tijdens de rit geregistreerd door middel van een zogenoemde way-point, een gegeorefereerd punt dat de gebruiker handmatig kan aanmaken in het programma met de x- en y-coördinaten van de locatie waar de gebruiker zich op dat moment bevindt). Naast deze way-points maakt het pakket ook trackpoints aan. Deze punten zijn vergelijkbaar met de way points maar worden automatisch gegenereerd, waardoor de gereden route in kaart kan worden gebracht. Hoewel de GPS een lichte afwijking heeft van enkele meters, is dit voor een indicatie van het aantal perceelaansluitingen op een wegvak alleszins acceptabel. Het narijden van de wegen heeft nog een voordeel: ter plaatse kan veel beter worden ingeschat wat alternatieve mogelijkheden voor het landbouwverkeer zijn. Zo zijn tijdens het rijden bijvoorbeeld brede fietspaden en passeerstroken (al dan niet bij VRl's) geïnventariseerd. Eventueel gemiste zaken zijn door de video-opnames later eenvoudig terug te zien. De GPS-gegevens zijn vervolgens met behulp van het pakket GPS Utility ingelezen in het GIS-pakket ArcMap 9.2. Eenmaal in GIS ingeladen zijn alle ruimtelijke bevragingen mogelijk. Met behulp van de functie 'spatial-join' is per traject, zoals beschreven onder stap 1, bepaald hoeveel uitritten er per wegvak aanwezig zijn. Door de uitritten te projecteren op een kaart van Limburg vallen de grote verschillen op. Zo is eenvoudig te bepalen waar landbouwverkeer kan worden geweerd en waar niet. Route landbouwverkeer blijft op de provinciale gebiedsontsluitingsweg. Indien meer dan één perceelaansluiting per kilometer weglengte aanwezig is en/of er geen alternatieve route is, wordt deze oplossingsrichting geadviseerd. Waar mogelijk is deze oplossingsrichting verder uitgewerkt tot concretere maatregelvoorstellen, zoals verbreding van fietspaden tot parallelwegen of het aanbrengen van passeerplaatsen. Toepassen studieresultaten De provincie Limburg zal de studieresultaten op verschillende manieren toepassen. Voor de provinciale wegen in de Spitspakket-omgeving worden reconstructieplannen met de maatregelen voor landbouwverkeer voorbereid en binnen enkele ren uitgevoerd. Voor de langere termijn is bekend welke maatregelen ook op de overige provinciale wegen in Limburg mogelijk zijn en welke kosten daaraan zijn verbonden (beleidskader). Daarnaast zal de afwegingsmethodiek worden gebruikt om het beleidskader op langere termijn gebiedsgewijs, met betrokken partijen, te vertalen in een concreet maatregelpakket. De planning daarvan is mede afhankelijk van de regiospecifieke behoefte aan verbetering van de afwikkelingskwaliteit van de provinciale wegen. Literatuur 1. Bereikbaarheid Limburg, analysemaatregelen, Grontmij Verkeer en Infrastructuur Advies in opdracht van Rijkswaterstaat Directie Limburg, De Bilt, november Landbouwverkeer: weren, reguleren of accepteren?, DHV in opdracht van provincie Limburg, april Jaarsma, C.F., R. Beunen, R.G.A. van Ark en H. Botma, Passeerplaatsen voor landbouwverkeer, in: Verkeerskunde 7/2003, pp Landbouwverkeer op provinciale wegen hindert het verkeer en de verkeersveiligheid. De provincie Limburg gaf opdracht om deze hinder lokaal in kaart te brengen. Uit dit onderzoek is een handzame methode ontwikkeld om snelle en duurzame maatregelen op te stellen voor het onderliggend wegennet. nummer I verkeerskunde I 59