Nationaal verkeerskundecongres 2014

Transcriptie

1 Nationaal verkeerskundecongres 2014 Dynamisch verkeersmanagement in Leeuwarden Onderzoek naar de toepassing van dynamisch verkeersmanagementmaatregelen op één van de invalswegen van Leeuwarden. Arjen Kromkamp (Student Mobiliteit aan de NHL Hogeschool Leeuwarden) Samenvatting In dit afstudeeronderzoek is onderzocht hoe dynamisch verkeersmanagement toegepast kan worden in Leeuwarden, na afronding van grootschalige infrastructurele werkzaamheden. Uit analyse is gebleken dat de Westelijke Invalsweg een goede locatie zou vormen voor de inzet van dynamisch verkeersmanagement. Dit komt mede door de belangrijke functie van de weg, de verwachte hoge intensiteiten in de ochtendspits en de aanwezigheid van verkeerslichten. In dit onderzoek is een manier ontwikkeld hoe dynamisch verkeersmanagement ingezet kan worden op de Westelijke Invalsweg. De maatregelen zijn gericht op het volgende motto: los lokale problemen lokaal op en schakel pas daarna naar een stedelijk niveau. Onder lokale maatregelen vallen bijvoorbeeld het prioriteren van bepaalde verkeersstromen bij verkeerslichten op basis van de actuele situatie. Op stedelijk niveau wordt voornamelijk gericht op het bieden van alternatieve routes om de verkeershinder op de Westelijke Invalsweg te beperken. Trefwoorden [Dynamisch verkeersmanagement, Leeuwarden, bereikbaarheid, beter benutten, invalsweg] 1

2 Inleiding Bereikbaarheid is een belangrijke pijler voor de Gemeente Leeuwarden. Een goede bereikbaarheid is nodig om een gebied levend te houden. Daarnaast draagt het bij aan een goede economisch, sociale en culturele versterking van een gebied. Dit zijn exact de doelen die een stad als Leeuwarden, met een sterke regionale functie in de periferie, zich stelt om concurrerend te blijven met steden die meer in het economisch centrum van het land liggen. De bereikbaarheid van Leeuwarden kent op dit moment nogal wat knelpunten. Op de invalswegen, de stadsring en de binnenring is in de spits regelmatig sprake van verkeersopstoppingen. Op dit moment wordt getracht om de bereikbaarheid te verbeteren door het aanleggen van nieuwe infrastructuur. Nieuwe infrastructuur is echter een relatief dure investering en daarnaast erg tijdrovend. Daarom wordt gezocht naar andere manieren om de bereikbaarheid te verbeteren. De Gemeente Leeuwarden voert op dit moment een infrastructuurproject uit dat een grote invloed heeft op de vorm van het huidige netwerk, namelijk het Programma Bereikbaarheid Leeuwarden. In dit Programma Bereikbaarheid Leeuwarden wordt onder andere de Haak om Leeuwarden (een soort halve rondweg ) en nieuwe invalswegen aangelegd. Dit wordt gedaan om de verwachte verkeersproblemen in en om Leeuwarden te voorkomen. Naast de aanleg van nieuwe infrastructuur wil de Gemeente Leeuwarden een beeld krijgen hoe de bereikbaarheid ook in toekomstige situatie gegarandeerd kan worden zonder de aanleg van (veel) infrastructuur. Eén van de manieren om dit te doen is door middel van dynamisch verkeersmanagement (DVM); het informeren of sturen van verkeer op basis van de actuele situatie op het wegennet. Door weggebruikers te informeren of te sturen wordt getracht de beschikbare capaciteit beter te benutten, waardoor er een betere doorstroming plaats kan vinden. Dit afstudeeronderzoek heeft als doel de Gemeente Leeuwarden een beeld te geven van de mogelijke inzet van dynamisch verkeersmanagement in Leeuwarden. Daarnaast worden de huidige situatie en de stand van zaken wat betreft stedelijk dynamisch verkeersmanagement geïnventariseerd. Ten slotte worden er aanbevelingen gedaan die de Gemeente Leeuwarden kan gebruiken bij de eventuele inzet of voorbereiding van dynamisch verkeersmanagement. Inventarisatie beleid Wat betreft het beleid verschillen de uitgangspunten van het Rijk, de Provincie Friesland en de Gemeente Leeuwarden behoorlijk van elkaar. Het Rijk is, bijvoorbeeld in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, nadrukkelijk bezig met slimme oplossingen, zoals mobiliteitsmanagement, Beter Benutten en dynamisch verkeersmanagement. Er wordt in het beleid echter met name gericht op de Nederlandse snelwegen en de Randstad. Vanuit de Provincie Friesland is al wel over verkeersmanagement nagedacht. Uit de beleidsstukken is gebleken dat de Provincie Friesland echter niet van plan is om de komende jaren in te zetten op het actief dynamisch informeren en sturen van verkeer op basis van realtime informatie. Er is daarom geen concreet beeld geschetst wat dynamisch verkeersmanagement in de toekomst voor de provincie kan betekenen. De Gemeente Leeuwarden heeft al wel onderzoek laten doen naar de mogelijkheden van dynamisch verkeersmanagement. In de beleidstukken wordt aangegeven dat dynamisch verkeersmanagement toegevoegde waarde kan hebben voor de afwikkeling van het verkeer en het voorkomen van verkeersproblemen. De Gemeente Leeuwarden heeft echter geen concrete plannen voor de inzet van dynamisch verkeersmanagement in Leeuwarden. Het is de bedoeling dat de uitkomst(en) van dit onderzoek bij kan dragen aan het vormen van een beeld hoe dynamisch verkeersmanagement in Leeuwarden ingezet kan worden. 2

3 Inventarisatie DVM-maatregelen De belangrijkste wegkant dynamisch verkeersmanagementmaatregelen die in en om stedelijke gebieden in Nederland worden toegepast zijn: Verkeerslichten Verkeerslichten kunnen ingezet worden voor dynamisch verkeersmanagement door bijvoorbeeld bepaalde verkeerstromen meer of minder doorstroming te bieden zodat de afwikkeling van verkeer verbeterd wordt volgens de gestelde regelstrategie. Parkeerverwijssystemen Parkeerverwijssystemen bieden weggebruikers een overzicht van het aantal vrije parkeerplaatsen op parkeerterreinen en in parkeergarages. Met behulp van deze parkeerverwijssystemen wordt geprobeerd het zoekverkeer te verminderen en worden alleen de daartoe geschikt geachte wegen gebruikt om de eindbestemming te bereiken. Dynamische Route Informatiepanelen (DRIP s) DRIP s kunnen gebruikt worden om weggebruikers te informeren en te sturen over bepaalde routes. Dit kan gedaan worden met het doel om de verdeling van de verkeersstroom op de wegen te optimaliseren, de congestiekans te verkleinen en het reiscomfort van weggebruikers te verhogen. De Gemeente Leeuwarden heeft beschikking over elk van deze maatregelen, maar het verkeer wordt niet structureel geïnformeerd of over het wegennet gestuurd op basis van realtime informatie. Er zijn momenteel ook geen concrete plannen om dit toe te gaan passen in Leeuwarden. Naast deze maatregelen zijn er andere onderdelen die nodig zijn voor het opzetten van een dynamisch verkeersmanagementsysteem. De belangrijkste twee zijn een monitoringssysteem en een verkeersmanagementlaag. Omdat de Gemeente Leeuwarden de maatregelen niet inzet op basis van realtime informatie aanstuurt is er geen beschikking over een monitoringssysteem of verkeersmanagementlaag. Indien men besluit dynamisch verkeersmanagement toe te passen in Leeuwarden wordt aangeraden om ook over een monitoringssysteem en/of verkeersmanagementlaag in te zetten voor de aansturing van de maatregelen. Locatie DVM Uit analyse is gebleken dat de nieuwe Westelijke Invalsweg een geschikte locatie is voor de inzet van verkeersmanagement. Deze locatie is geschikt door de belangrijke functie van de weg, de hoge intensiteiten gemotoriseerd verkeer en de aanwezigheid van verkeerslichten. De Westelijke Invalsweg is erg belangrijk vanwege de functie van de westkant van Leeuwarden. De westkant van Leeuwarden biedt veel kantoorruimte en daarmee werkgelegenheid voor Leeuwarden en de omliggende de regio. Dit zorgt voor grote stromen verkeer in de spitsen. De Westelijke Invalsweg dient deze verkeerstromen af te wikkelen en te zorgen voor ontsluiting van het gebied. In Figuur 1 is de toekomstige situatie in Leeuwarden weergegeven. 3

4 Franeker Kantorengebied Westelijke Invalsweg Drachten Haak om Leeuwarden Heerenveen Figuur 1: Toekomstige situatie in Leeuwarden Uit verkeersprognoses gemaakt met het verkeersmodel van de Gemeente Leeuwarden is gebleken dat er grote aantallen verkeer op de Westelijke Invalsweg in de spitsen worden verwacht. Hoge intensiteiten kunnen er voor zorgen dat zelfs bij kleine verstoringen het verkeer al met vertragingen te maken krijgt. De aanwezigheid van verkeerslichten biedt mogelijkheden om verstoringen op lokaal niveau aan te pakken. Door gebruik te maken van de aanwezige verkeerslichten kunnen bijvoorbeeld de belangrijkste stromen meer ruimte krijgen om af te wikkelen. De combinatie van functie, intensiteit en de aanwezigheid van verkeerslichten maken van de Westelijke Invalsweg de meest ideale locatie om een plan voor de inzet van dynamisch verkeersmanagement te ontwikkelen. Voorgestelde maatregelen Afhankelijk van de locatie en ernst van de problemen wordt op verschillende manieren ingegrepen met behulp van dynamisch verkeersmanagement. Het uitgangspunt is om lokale problemen ook lokaal op te lossen en pas naar een stedelijk niveau te schakelen wanneer de maatregelen niet lokaal opgelost kunnen worden. 4

5 Lokale maatregelen bestaan met name uit het prioriteren van bepaalde verkeersstromen bij verkeerslichten met behulp van verschillende verkeerslichtenregelingen. Zo wordt getracht wachtrijen te verkleinen en vertraging te beperken. Op stedelijk niveau moet gedacht worden aan het bieden van routeadviezen, zoals de Noordelijke Invalsweg en de Overijsselselaan. Deze routeadviezen worden weggebruikers aangeboden via DRIP s langs de Haak om Leeuwarden. Hierbij dient wel rekening gehouden te worden met de situatie op de alternatieve invalswegen. Door dit continu te monitoren wordt getracht de verkeerstromen op de invalswegen in balans te houden. De grenswaarden waarbij de maatregelen ingeschakeld moeten worden zijn: Op lokaal niveau: Wanneer de wachtrijvorming op de afritten van de Haak om Leeuwarden naar de Westelijke Invalsweg 70% of meer van de beschikbare ruimte beslaat, geven de verkeerslichten hier prioriteit aan het verkeer dan van de Haak om Leeuwarden komt. Bij een intensiteit/capaciteit-verhouding van 0.8 of hoger op de Westelijke Invalsweg krijgt het verkeer op de Westelijke Invalsweg bij verkeerslichten prioriteit boven de zijwegen. Wanneer de gemiddelde reissnelheid op de Westelijke Invalsweg niet onder de 30 kilometer per uur komt en de wachtrijen op de zijwegen groeien tot meer dan 200 meter geven de verkeerslichten prioriteit aan het verkeer dat van de zijwegen komt. Op stedelijk niveau: Wanneer de gemiddelde reissnelheid op de Westelijke Invalsweg onder de 30 kilometer per uur komt en de intensiteit/capaciteit-verhouding op de Noordelijke Invalsweg kleiner is dan 0.75 wordt met behulp van DRIP s het advies gegeven de Noordelijke Invalsweg te nemen. Wanneer de gemiddelde reissnelheid op de Westelijke Invalsweg onder de 20 kilometer per uur komt en de intensiteit/capaciteit-verhouding op de Overijsselselaan kleiner is dan 0.75 wordt met behulp van DRIP s het advies gegeven de Overijsselselaan te nemen. Wanneer het niet mogelijk is om de Noordelijke Invalsweg of de Overijsselselaan als adviesroute aan te bieden moet worden gezocht naar andere oplossingen. Hierbij valt te denken aan verzachten, bufferen of informeren. Dit is in dit onderzoek niet verder toegelicht. De maatregelen worden aangestuurd op basis van de triggers (grenswaardes). De samenhang tussen deze triggers en het in- of uitschakelen van de maatregelen is weergegeven in een stroomschema, dit is weergegeven op pagina 7. 5

6 In figuur 2 zijn de maatregelen en sensoren, die gebruikt worden in het stroomschema met maatregelen, op kaart te zien. Deze kaart maakt goed duidelijk wat op welke locatie gerealiseerd moet worden. Met blauw zijn de sensoren aangegeven die op de hele Westelijke Invalsweg nodig zijn: detectielussen voor het meten van intensiteiten en sensoren voor het meten van de reissnelheid. Daarnaast moeten op alle zijwegen van de Westelijke Invalsweg sensoren gerealiseerd worden om wachtrijen te meten. Ook moet het voor elk verkeerslicht op de Westelijk Invalsweg mogelijk zijn om te schakelen tussen verschillende regelingen wanneer de situatie daar om vraagt. Op de andere invalswegen (Overijsselselaan en Noordelijke Invalsweg) moet het mogelijk zijn om intensiteit te meten. Zo kan bepaald worden of er voldoende ruimte beschikbaar is om verkeer over te sturen. Langs de Haak om Leeuwarden moeten drie DRIP s komen. De DRIP die op dit moment bij Wirdum staat kan ook ingezet worden om omleidingsroutes aan te geven. Met behulp van deze vier panelen kan het verkeer dat van de N31, A32 en de N32 komt gestuurd worden over verschillende invalswegen. Figuur 2: Kaart met maatregelen Aanbevelingen Dit onderzoek biedt naast één van de mogelijke manieren om dynamisch verkeersmanagement toe te passen in Leeuwarden een aantal aanbevelingen: In de in dit onderzoek gebruikte verkeersprognoses zitten afwijkingen omdat sinds het verkeersmodel opgebouwd werd, er bepaalde uitgangspunten zijn gewijzigd. Zorg voor een upto-date (micro-dynamisch) verkeersmodel en gebruik dit om de werking van de invalswegen te bepalen. Zorg voor een concrete visie wat betreft het onderdeel dynamisch verkeersmanagement en synchroniseer dit zoveel mogelijk met Rijkswaterstaat en de Provincie Friesland. Doe onderzoek naar de combinatie dynamisch verkeersmanagement mobiliteitsmanagement. Zorg dat er bij aanleg van de Haak om Leeuwarden en de invalswegen en bij de installatie van de benodigde verkeers(regel)systemen rekening gehouden wordt met de toepassing van dynamisch verkeersmanagement. Houd overleg met andere wegbeheerders (Rijkswaterstaat en Provincie Friesland) over dynamisch verkeersmanagement, en start eventuele projecten die hier betrekking op hebben samen op. 6

7 7