Verkeersveiligheidsonderzoek

Transcriptie

1 Mobiliteitsacademie Introductiecursus Verkeerskunde Module 3 Verkeersonderzoek 18/03/2015 Verkeersveiligheidsonderzoek Tim De Ceunynck - tim.deceunynck@uhasselt.be Universiteit Hasselt Instituut voor Mobiliteit (IMOB) & Steunpunt Verkeersveiligheid

2 Wat is verkeersveiligheid? 2 Verkeersveiligheid = afwezigheid van onbedoelde schade aan objecten of levende wezens Vaak gemeten a.d.h.v. het tegenovergestelde (=onveiligheid)

3 Status? 3

4 Status? 4 Procentuele verandering in het aantal verkeersdoden per land in de periode (bron: ETSC)

5 Status? 5 Achterstand inhalen door implementatie van weloverwogen maatregelen Keuze maatregelen baseren op: Theorie: geeft algemene inzichten in verkeersveiligheid + richtlijnen, algemene basis bij het nemen van maatregelen (toegepast) onderzoek: meten is weten : bijkomende informatie verzamelen/analyseren die specifiek van toepassing is op het probleem

6 Onderzoeken van verkeersonveiligheid 6 Kan op 3 niveaus onderzocht worden Ongevallen Verkeersconflicten + subjectieve onveiligheid (Ab)normaal gedrag (snelheid, laterale positie, uitwijken, voorrangsgedrag, interacties, )

7 Onderzoek o.b.v. ongevallen 7

8 8 Data Methodes: Risicomodellen AVOC-methode Diepteanalyse Evaluatie genomen maatregelen Effectevaluatie Voor-nastudie Crosssectionele vergelijking Procesevaluatie

9 1. Data ongevallenonderzoek FOD economie: Jaarlijkse dataset met data uit verkeersongevallenformulier (VOF) van alle letselongevallen in België

10 1. Data ongevallenonderzoek Ook gelokaliseerde kaartlaag beschikbaar mogelijkheid gegevens te koppelen met andere kaartlagen (bv. infrastructuurkenmerken) in Geografisch Informatiesysteem (GIS)

11 1. Data ongevallenonderzoek 11 Lokale gegevens: Lokale politiezones: Naast informatie uit VOF soms bijkomende informatie beschikbaar Bv. manoeuvrediagrammen Bv. aanrijdingen met uitsluitend materiële schade Verrijken eigen ongevalsgegevens: biedt kansen voor meer diepgaand onderzoek

12 1. Data ongevallenonderzoek 12 Waar doen ongevallen zich voor? Hoe ziet de infrastructuur er daar uit? Kan deze infrastructuur een rol hebben gespeeld in het ongeval? Goede samenwerking politie-gemeente: essentieel! Staat los van grootte van gemeente Goed voorbeeld: Lokale politie Antwerpen: VOF Infrastructuurdata Zeer gedetailleerde bijkomende informatie bij dodelijke ongevallen

13 1. Data ongevallenonderzoek 13 Alternatieve informatiebronnen: Verzekeringsmaatschappijen Rijke bijkomende info over ongeval Focus op schuldvraag: o.b.v. verklaringen Alleen motorvoertuigen betrokken Moeilijk toegankelijk (informatie verspreid bewaard; geen bruikbaar dataformaat) Ziekenhuisgegevens Aanvullen van onderregistratie Detailinformatie aard/ernst verwondingen

14 2. Methodes ongevallenonderzoek 14 Analyseniveau Doel Methode Micro Meso Macro Detailverloop ongeval = ongevalreconstructie Ongevalsoorzaak op kruispunt of wegvak = diagnose stellen Probleemvelden verkeersveiligheid op gebiedsniveau = identificeren trends, algemene kenmerken Diepteanalyse AVOC Indicatorenanalyse, risicomodellen,

15 2. Methodes ongevallenonderzoek 15 Indicatorenanalyse (macro): Algemene indicatoren/statistieken vrij beschikbaar via diverse bronnen: Bv. BIVV & Steunpunt Verkeersveiligheid - Jaarrapport Verkeersveiligheid 20xx: jaarrapport met ongevalsstatistieken t.e.m. dat jaar Beschikbaar via Jaarrapport verkeersveiligheid 2013 (data t.e.m. 2013) is meest recente

16 2. Methodes ongevallen-onderzoek 16

17 2. Methodes ongevallenonderzoek Risicomodellen (macro): Statistisch verband leggen tussen te verklaren (veiligheids)variabele en aantal verklarende variabelen Een of meerdere variabelen Functie van 1 verklarende variabele; Y = a + bx Ongevallen i.f.v. intensiteit CAP=12000; VT=50;L3= Ongevallen (1a) Voertuigintensiteit ongeval (1a)

18 2. Methodes ongevallenonderzoek Meervoudige regressie: Meerdere verklarende variabelen Complexe modelvormen: Bv. E[Y] = β i *X i Fictief voorbeeld! #ong/jaar = 0,003*I + 0,8*ZEBRA 0,5*MIDDENBERM kruispunt met intensiteit 1000 mvt/u, met zebrapaden, zonder middenberm: #ong/jaar = 0,003* ,8*1 0,5*0 = 3,8 Bv. 18 Vnl. gebruikt door onderzoeksinstituten Mogelijkheden voor hogere beleidsniveaus en grotere gemeenten

19 2. Methodes ongevallenonderzoek 19 AVOC-methode (meso): Aanpak VerkeersOngevallen Concentraties Bepalen van dominante ongevalstypen of karakteristieken op een locatie Achterhalen achterliggende oorzaken Verhelpen ongevalsoorzaken a.d.h.v. infrastructurele ingrepen Werkt niet bij te kleine aantallen ongevallen Meer details: andere cursus Mobiliteitsacademie (basiscursus verkeersveiligheid)

20 2. Methodes ongevallenonderzoek 1. Verzamelen gegevens Uitvoeren analyses 3. Opstellen hypothesen AVOC-methode: stappen 4. Toetsen hypothesen Hypothese bevestigd? Ja 6. Vaststellen ongevalsoorzaak 7. Bepalen maatregelen Nee Ja 5. Aanvullend Onderzoek Ja Hypothese bevestigd? Nee Einde AVOC

21 2. Methodes ongevallenonderzoek 21 Diepteanalyse (micro) Gedetailleerd onderzoek Voornamelijk op ongevalslocatie Reconstrueren van fases voor, tijdens en na ongeval Vaak multidisciplinair team (techniekers, dokters, juristen, verkeerskundige) Vaak juridisch aangestuurd (schuldvraag) Meest rijke ongevalsinformatie Moeilijk haalbaar op lokaal niveau WEL haalbaar om ongevalsgegevens te verrijken met bv. infrastructuurinformatie

22 2. Methodes ongevallenonderzoek

23 3. Evaluatie 23 Maatregelen worden genomen met goede bedoelingen We HOPEN dat ze verkeersveiligheid bevorderen We WETEN het zelden zeker Weten of interventies succesvol zijn: evaluatie (kwantitatief of kwalitatief) Mogelijke gevolgen van evaluatie: Bijsturingen aan betreffende interventie Toekomstig gebruik van de interventie op andere plaatsen

24 3. Evaluatie 24 Evaluatie van een maatregel kan bestaan uit 2 onderdelen: Effectevaluatie Voor-nastudie Crosssectionele studie Procesevaluatie

25 3. Evaluatie 25 Effectevaluatie Evaluatie doeltreffendheid uitgevoerde maatregel Voor-nastudie Vergelijking doelvariabele (bv. aantal ongevallen) vóór invoering met na invoering Vergelijk kruispunt met zichzelf Aantal valkuilen! Bv.: installatie verkeerslicht op kruispunt Ong. voor kruispunt 10 5 Ong. na maatregel reduceert #ong met 50% te kort door de bocht

26 3. Evaluatie 26 Valkuil 1: trends: Bv. gelijktijdig grootschalige Vlaamse handhavingscampagne Ong. voor Ong. na kruispunt 10 5 Vlaanderen Werkelijke effectiviteit herinrichting eerder 0% dan 50% Veel mogelijk verstorende trends: Gedragsveranderingen door veranderde wetgeving, campagnes, Veranderingen in registratiegraad Verandering in voertuigintensiteiten corrigeren in de mate van het mogelijke

27 3. Evaluatie 27 Valkuil 2: toeval Toevallig net hoger aantal ongevallen dan normaal in voor situatie # ong aantal ongevallen daalt waarschijnlijk ook in na situatie als je niets doet! neem voor allebei langere periode om invloed van toeval te beperken

28 3. Evaluatie 28 Crosssectionele vergelijking Vergelijk kruispunt met andere locaties Vergelijk # ongevallen met wat je verwacht o.b.v. gelijkaardige locaties kruispunt # ongevallen Studie KP VRI 7 Vgl KP1 VRI 3 Vgl KP2 VRI 4 Vgl KP3 VRI 6 Vgl KP4 VRI 1 Conclusie: studielocatie heeft hoger # ongevallen dan vergelijkbare locaties

29 3. Evaluatie 29 Valkuil: appelen en peren Kruispunten van vergelijkings- groep zo identiek mogelijk aan studiekruispunt! Overige verschilpunten kunnen oorzaak zijn van verschillen in # ongevalgegevens Bv.: hogere intensiteit hangt meestal samen met meer ongevallen indien kruispunten van vergelijkingsgroep hogere intensiteit dan studiekruispunt: hoger # ongevallen te verwachten bij vergelijkingsgroep!

30 3. Evaluatie 30 Procesevaluatie: Zelfs lukraak gekozen maatregelen kunnen toevallig goed uitdraaien Is doeltreffendheid het gevolg van een goed planningsproces? Bv. richtlijnen gevolgd? Systematische procedures voor kwaliteitsbewaking? Gebruikte achterliggende theorieën, grotere kans op toekomstig succes indien proces opnieuw gevolgd wordt In praktijk (te?) weinig toegepast Indien toegepast: voornamelijk kwalitatieve evaluatie

31 4. Nadelen 31 Nadelen ongevallenonderzoek: (Gelukkig) zeldzaam topje van de ijsberg vaak te weinig gegevens om betrouwbare conclusies te trekken Fatal Injury PDO Source: Lund University, Sweden,

32 4. Nadelen 32 Onderrapportering, ongelijk verdeeld kan resultaten vertekenen Wachten op zware ongevallen om veiligheid te kunnen verbeteren ethisch probleem Informatie is beperkt: weinig info over omstandigheden, gedragingen, minder rijke gegevens dan overige studiemethodes

33 Onderzoek o.b.v. conflicten 33

34 Onderzoek o.b.v. conflicten 34 Conflict = situatie waarbij 2 weggebruikers met kruisende koers gebotst zouden hebben indien ze hun koers hadden voortgezet met ongewijzigde snelheid en richting Kijken naar bijna-ongevallen Vaakst gebruikt: Zweedse conflictobservatietechniek Eenvoudig aan te leren: Introductiecursus Mobiliteitsacademie (volgende datum staat nog niet vast) Gecertificeerde opleiding: 1 week (enkel in Zweden)

35 Onderzoek o.b.v. conflicten Essentie: ernst bepalen door snelheden en afstanden van voertuigen in te schatten op moment van ontwijkingsmanoeuvre 35

36 Onderzoek o.b.v. conflicten 36 Voordelen: Frequenter dan ongevallen; veel gegevens verzamelen op korte tijd Proactief i.p.v. reactief Observeren geeft goed zicht op gedragingen en problemen op de locatie (rijke informatie) Nadelen: O.b.v. manuele observaties (tijdrovend, kan onbetrouwbaar zijn indien slecht uitgevoerd) vooruitgang in automatische beeldverwerking kan dit verhelpen (Kwantitatieve) relatie met ongevallen nog niet 100% begrepen

37 Onderzoek o.b.v. conflicten Bv.: kruispunt Kleine Ring Hasselt: 37

38 Onderzoek o.b.v. conflicten Conflicten: andere vaststellingen dan ongevalgegevens; beter inzicht

39 Onderzoek o.b.v. conflicten Bijkomende rijke info: opmerkelijk gedrag

40 Onderzoek o.b.v. conflicten Bijkomende rijke info: opmerkelijk gedrag

41 Onderzoek o.b.v. conflicten 41

42 Onderzoek o.b.v. normaal gedrag 42

43 Onderzoek normaal gedrag 43 Rijsimulatoronderzoek Naturalistisch onderzoek Op terrein In-voertuig Bestuderen interactie mens voertuig - omgeving

44 Onderzoek normaal gedrag 44 Rijsimulatoronderzoek: Uitsluitend onderzoeksinstituten Bestudeer rijgedrag in virtuele omgeving Voordelen: Volledige controle over proefomgeving Veilige onderzoeksomgeving Zeer gedetailleerde dataverzameling (>50 parameters tegelijk gemeten) Nadelen: Realistisch gedrag? Vereenvoudiging van realiteit

45 Onderzoek normaal gedrag 45 Voorbeelden: Invloed verschillende herinrichtingen doortochtenconstructies

46 Onderzoek normaal gedrag 46 Testen wegsignalisatie (hier bv. wegenwerken viaduct Vilvoorde)

47 Onderzoek normaal gedrag 47 Naturalistisch onderzoek = observatie van vertoond verkeersveiligheidsgedrag in natuurlijke omgeving Op terrein: observeer gedrag van velen op een bepaalde locatie Kansen voor lokaal niveau! Bv. onderzoeken van voorrangsgedrag

48 Onderzoek normaal gedrag 48 In voertuig: monitoren van gedrag van 1 bestuurder in voertuig met veel meetapparatuur Enkel grote internationale onderzoeksconsortia (bv. SHRP2, VS)

49 Onderzoek o.b.v. subjectieve onveiligheid 49

50 Subjectieve onveiligheid 50 Hoe veilig voelt men zich? Hangt niet altijd samen met objectieve onveiligheid! Bv. vliegangst Subjectief veilig gevoel niet altijd goed! gevoel van onveiligheid zet aan tot voorzichtig/oplettend gedrag bv. zebrapad Onderzoeken a.d.h.v. enquêtes

51 Subjectieve onveiligheid 51 Algemeen: (onderdeel van) federale veiligheidsmonitor Bv. op buurtniveau vooral last van onaangepaste snelheid & agressief verkeersgedrag

52 Nuttige literatuur/links 52 Verkeersveiligheid sterk aanbevolen algemene literatuur: Evans, L. (2004). Traffic Safety. Bloomfield Hills, USA: Science Serving Society Elvik, R. et al. (2009). Handbook of Road Safety Measures, 2nd ed. Bingley, UK: Emerald Group Publishing Limited Shinar, D. (2007). Traffic Safety and Human Behavior, 1st ed. Kidlington, Oxford, UK: Emerald Group Publishing Limited CROW (2008). Handboek Verkeersveiligheid. 1 st ed. Ede, Nederland

53 Nuttige literatuur/links 53 Nuttige websites (beleidsdocumenten, rapporten, verkeersveiligheidsonderzoek): Incl. diverse gratis vademeca met richtlijnen voor ontwerp van infrastructuur (bv. Vademecum Veilige Wegen en Kruispunten, Vademecum Fietsvoorzieningen, )

54 Nuttige literatuur/links 54 Onderzoeksmethoden: AVOC-methode: CROW (1992). Handleiding Aanpak gevaarlijke situaties Band D: Aanpak gevaarlijke locaties (AVOC). ISBN: X Agentschap Wegen en Verkeer (2009). Vademecum Veilige Wegen en Kruispunten (korte samenvatting). Risicomodellen: Reurings, M. et al. (2006), Accident Prediction Models and Road Safety Impact Assessment: a state-of-the-art. Voor-nastudies: Hauer, E. (1997) Observational Before-After Studies in Road Safety. Kidlington, Oxford, UK: Emerald Group Publishing Limited

55 Nuttige literatuur/links 55 Conflictobservatie: de Jong, M., et al. (2007) Technieken voor de observatie en analyse van verkeersconflicten literatuurstudie. Diepenbeek, Belgium: Steunpunt Verkeersveiligheid (rapport nr. RA ) De Ceunynck, T., et al. (2013). Geautomatiseerde conflictobservatie: stand van zaken en toekomstperspectieven. Jaarboek Verkeersveiligheid Gedragsobservatie: De Ceunynck, T., et al. (2013). Road Safety Differences Between Priority-Controlled Intersections and Right-Hand Priority Intersections. Transportation Research Record, 2365, pp

56 Nuttige literatuur/links 56 Rijsimulatoronderzoek: Klassieke rijsimulator (gesimuleerde wegomgeving): Onderzoek-Verkeersveiligheid-Rijsimulatoronderzoek.html Signalisatiesimulator (proactief evalueren van wegsignalisatie via video-gebaseerde simulator met virtueel geïntegreerde signalisatie): De Ceunynck, T., et al. (2014). Proactive Evaluation of Traffic Signs Using a Traffic Sign Simulator. Proceedings of the 93rd Annual Meeting of the Transportation Research Board, Washington DC