Alternatieve analysemethoden voor verkeersveiligheid

Transcriptie

1 Alternatieve analysemethoden voor verkeersveiligheid Een overzicht van methoden uit de toolkit Samenvatting DTV Consultants heeft in opdracht van DVS een catalogus of toolkit van alternatieve analysemethoden voor de aanpak van verkeersonveiligheid samengesteld. De toolkit bestaat uit 11 instrumenten die gebruikt kunnen worden als harde gegevens uit de ongevallenregistratie ontbreken of in onvoldoende mate aanwezig zijn en inzicht in de verkeersveiligheid van een locatie, gebied of doelgroep gewenst is. De geselecteerde instrumenten variëren van de verkeersveiligheidsaudit tot microscopische modeloutput. Een omschrijving van alle instrumenten wordt geplaatst op de website van het Kennisplatform Verkeer en Vervoer. De omschrijvingen dienen als startpunt voor gebruik. Ing. P.J.M. van den Bosch. DTV Consultants Ing. L. de Wildt. DTV Consultants Inleiding Sinds eind 2005 werkt Rijkswaterstaat Dienst Verkeer en Scheepvaart (DVS) aan een kwaliteitsverbetering van de landelijke verkeersongevallenregistratie. Als vervolg op de haalbaarheidsstudie is het project KREVIN gestart. In dit project worden de voorbereidingen getroffen voor de toekomst van de ongevallenregistratie. De belangrijkste insteek is, dat meerdere gegevensbronnen moeten leiden tot één omvattende registratie. Hierdoor moet een beter beeld van de verkeersongevallen in Nederland worden verkregen. Naast de registratie van verkeersongevallen hecht de DVS veel waarde aan de toepassing van alternatieve en meer kwalitatieve analysemethoden. De alternatieve methoden kunnen flankerend gebruikt worden in die gevallen waar harde gegevens uit de ongevallenregistratie ontbreken of in onvoldoende mate aanwezig zijn. Voor dit spoor werkt de DVS samen met het Kennisplatform Verkeer en Vervoer (KpVV). Gebleken is dat een (recent) overzicht van alternatieve en meer kwalitatieve analysemethoden op dit moment niet beschikbaar is. DVS heeft DTV Consultants gevraagd een catalogus of toolkit van alternatieve analysemethoden voor de aanpak van verkeersonveiligheid op te stellen. 1

2 In deze paper is een samenvatting opgenomen van de methoden uit de toolkit. Selectie alternatieve analysemethoden Via literatuuronderzoek en contacten met sleutelpersonen heeft DTV Consultants een lijst opgesteld met methoden die in aanmerking komen voor de toolkit. Hiervoor is onder andere contact gezocht met de SWOV, het C.R.O.W. en verkeerskundige adviesbureaus om te achterhalen welke methoden er zoal voor handen zijn. Daarnaast zijn Europese studies zoals RIPCORD gebruikt om de (voorlopige) resultaten te screenen op bruikbare methodieken. Het belangrijkste criterium voor selectie was dat de alternatieve methode een (kwalitatief) inzicht geeft in de verkeersveiligheid van een locatie, gebied of doelgroep of een prognose geeft van de mogelijke verkeersveiligheidreductie. De methode moet geschikt zijn voor de Nederlandse situatie. Buitenlandse voorbeelden kwamen wel in aanmerking als deze toepasbaar werden geacht. Uit alle gevonden toepassingen is in overleg met DVS een selectie gemaakt van 11 methoden die beschreven worden in de toolkit. Methoden die veel gelijkenis met elkaar vertonen zijn samengevoegd in één beschrijving. Geselecteerde methoden voor de toolkit De volgende methoden worden beschreven in de toolkit: 1. Risicocijfers 2. Herkenbaarheid kruispunten 3. Duurzaam Veilig meter 4. RPS-methodiek 5. Conflictobservatie DOCTOR 6. Microscopische modeloutput 7. Verkeersveilig-heidsaudit 8. Verkeersveilig-heidsinspectie 9. Safetyscan goederenvervoer 10. Wegbeeld-onderzoek 11. Burgerparticipatie De toolkit schetst met deze 11 methoden een mooi scala van beschikbare instrumenten. Uiteraard is de toolkit niet uitputtend. Nieuwe methoden kunnen echter eenvoudig worden toegevoegd aan de toolkit. De omschrijvingen bieden aan gebruikers (wegbeheerders of 2

3 adviseurs) een startpunt voor verdere toepassing. Voor iedere methodiek zijn het doel en de doelgroep van de methode, de belangrijkste kenmerken waaronder de toepassingsmogelijkheden, de te betrekken partijen, de aandachtspunten en mogelijke praktijkvoorbeelden en, waar relevant, contactgegevens voor verdere informatie opgenomen. De methoden gecategoriseerd De alternatieve analysemethoden hebben grofweg vijf verschillende uitgangspunten: Gebruik objectieve gegevens; Beoordeling (vormgeving) door experts; Analyse van (bijna) conflicten; Analyse van doelgroepen; Beleving van verkeersveiligheid. Gebruik objectieve gegevens Vier methoden maken uitsluitend gebruik van objectieve data. Alle andere methodieken gaan uit van een beoordeling door een expert of input van weggebruikers. Bij Risicocijfers zijn objectieve verkeersveiligheidscijfers, de ongevallencijfers, noodzakelijk. In strikte zin valt deze methode hierdoor eigenlijk buiten de scoop van de toolkit, omdat er geen alternatief wordt geboden voor de verminderde registratiegraad. De Dienst Verkeer en Scheepvaart van Rijkswaterstaat voert momenteel echter een onderzoek uit naar de bruikbaarheid en de ontsluitingsmogelijkheden van restongevallen afgeleid uit alternatieve gegevensbronnen. De bestaande ongevallen (zoals beschikbaar in BRON) kunnen hiermee worden aangevuld. Deze restongevallengroep bevat de minder ernstige ongevallen waarvan in elk geval de locatie bekend is, maar verdere detailgegevens vaak ontbreken. De Duurzaam veilig-meter en de RPS-methodiek geven allebei een score (DV-gehalte en sterren) aan de hand van vooraf gedefinieerde wegkenmerken. De Microscopische Modeloutput is gebaseerd op de Time To Collision (TTC) die ook in de methode DOCTOR wordt toegepast. Het verkeersmodel berekent als het ware de kans dat er ongevallen gebeuren tussen de verkeersstromen in het model. Dwars- en frontale conflicten vormen de output van het model. Beoordeling (vormgeving) door experts Er zijn verschillende methodieken die uitgaan van een beoordeling van de verkeersveiligheidssituatie door experts. De verkeersveiligheidsaudit is hiervan het meest aansprekende voorbeeld. Een ontwerp wordt beoordeeld door een speciaal hiervoor 3

4 opgeleide auditor. De auditor gebruikt hierbij een uitgebreide checklist. De kwaliteit van de audit is echter sterk afhankelijk van de kennis en kunde van de auditor. Ook de verkeersveiligheidsinspectie, het instrument herkenbaarheid kruispunten en het wegbeeldonderzoek vertrouwen op het deskundige oog van de inspecteur/beoordelaar. Voor de Verkeersveiligheidsinspectie ontbreekt een gestandaardiseerde checklist met criteria die de methodiek objectiever kan maken. Momenteel ontwikkelt de Europese Unie een gestandaardiseerde aanpak voor de VVI. Analyse van (bijna) conflicten Een methodiek die al jaren bekend is in verkeersveiligheidsland is de Conflictobservatiemethodiek DOCTOR. Het doel van DOCTOR is het vaststellen van gevaarlijke verkeerssituaties in een korte tijd, door niet te kijken naar daadwerkelijk gebeurde ongevallen, maar naar bijna-ongevallen. Het vaststellen van bijna ongevallen gebeurt door getrainde observatoren. In de praktijk wordt DOCTOR in Nederland bijna niet meer toegepast en gedoceerd. Bepaalde aspecten van de methode komen echter nog steeds terug, bijvoorbeeld in computersimulaties (zoals de Microscopische Modeloutput ). Daarnaast zijn er ontwikkelingen waarbij de observatoren worden vervangen door videoregistratie. Analyse van doelgroepen Een vreemde eend in de bijt van de toolkit is de Safetyscan Goederenvervoer. Dit is een methodiek waarbij een specifieke doelgroep tegen het licht wordt gehouden, in dit geval het goederenvervoer. Vervoerders en chauffeurs krijgen via een eenvoudig analyse-instrument op cd-rom inzicht in hoe ze de kans op ongevallen en schades kunnen verkleinen. De Safety Scan kan worden gebruikt door alle ondernemers met vracht- en bestelauto s en kan er toe bijdragen dat bedrijven een actief en bewust verkeersveiligheidsbeleid gaan voeren. Beleving van verkeersveiligheid Er zijn talloze instrumenten in de markt beschikbaar die de subjectieve verkeersveiligheid van een bepaalde locatie of doelgroep in kaart brengen. Voor de toolkit is gekozen om deze instrumenten bijeen te vegen onder de noemer Burgerparticipatie. Met burgerparticipatie kan de mening van betrokkenen worden gepeild omtrent een huidige of toekomstige verkeerssituatie. Hier kunnen bijvoorbeeld omwonenden of weggebruikers bij worden betrokken. 4

5 . 5

6 Conclusies/aanbevelingen De toolkit alternatieve analysemethoden biedt een overzicht van instrumenten die gebruikt kunnen worden als harde gegevens uit de ongevallenregistratie ontbreken of in onvoldoende mate aanwezig zijn en inzicht in de verkeersveiligheid van een locatie, gebied of doelgroep gewenst is. De beschrijvingen van de methodieken verschijnen in het voorjaar op de website van het Kennisplatform Verkeer en Vervoer. Veel van de gevonden alternatieve analysemethoden zijn gebaseerd op een beoordeling van de vormgeving van wegvakken en/of kruispunten. Een van de weinige methoden die uitgaat van het gebruik van de infrastructuur, de methode DOCTOR, is in ongebruik geraakt in Nederland. Mogelijk bieden ontwikkelingen om conflicten modelmatig in beeld te brengen kans op een herwaardering van de uitgangspunten van methode DOCTOR. Daarnaast wordt het subjectieve oordeel van de weggebruikers steeds belangrijker voor wegbeheerders, getuige de vele toepassingen van burgerparticipatie. Wegbeheerders kunnen in de overzichtstabel voor hun specifieke situatie een keuze maken uit de 11 instrumenten. Literatuur/referenties/bronnen Voor dit onderzoek is contact geweest met de volgende organisaties en contactpersonen: Herkenbare kruispunten: VIA (dhr. Donkers); DV-meter: SWOV (dhr. Louwerse en dhr. Houwing), Date-ICT-Dienst (dhr. Willemsen); RPS-methodiek: ANWB (dhr. Twiss), Mobycon (dhr. Te Wierik); Verkeersveiligheidsaudit: SWOV (dhr. Dijkstra) Verkeersveiligheidsinspectie: SWOV (dhr. Dijkstra) Microscopische Modeloutput: Grontmij (dhr. Drolenga) Wegbeeldonderzoek: Grontmij (dhr. Drolenga) 6