Verkeersveiligheidsonderzoek

Transcriptie

1 Mobiliteitsacademie Introductiecursus Verkeerskunde Module 3 Verkeersonderzoek 16/12/2011 Verkeersveiligheidsonderzoek Tim De Ceunynck Universiteit Hasselt Instituut voor Mobiliteit (IMOB) Wetenschapspark 5/ Diepenbeek tim.deceunynck@uhasselt.be

2 Wat is verkeersveiligheid? Verkeersveiligheid = afwezigheid van onbedoelde schade aan objecten of levende wezens Vaak gemeten a.d.h.v. het tegenovergestelde (=onveiligheid) 2

3 Status? MT NL UK SE DE FI DK FR IR AT ES FL EU27 IT LU PT BE CY SK CZ HU RO BG EL SL EE PL LV LT Verkeersdoden per miljoen inwoners in 27 Europese landen en Vlaanderen (2007) (SVR Vlaanderen) 3

4 Status? Achterstand inhalen door implementatie van weloverwogen maatregelen Keuze maatregelen baseren op: Theorie: geeft algemene inzichten in verkeersveiligheid + richtlijnen, algemene basis bij het nemen van maatregelen (toegepast) onderzoek: meten is weten : bijkomende informatie verzamelen/analyseren die specifiek van toepassing is op het probleem 4

5 Onderzoeken van verkeersonveiligheid Kan op 3 niveaus onderzocht worden Ongevallen Conflicten + subjectieve onveiligheid (Ab)normaal gedrag (snelheid, laterale positie, uitwijken, voorrangsgedrag, interacties, ) 5

6 1. Onderzoek o.b.v. ongevallen Data Methodes: AVOC-methode Risicomodellen Diepteanalyse Evaluatie maatregelen Voor-nastudie Crosssectionele vergelijking 6

7 1. Data ongevallenonderzoek Algemene gegevens: VRIND: jaarlijks rapport met Vlaamse indicatoren (verkeersveiligheid en anderen); algemene info, tendensen 7

8 1. Data ongevallenonderzoek FOD economie: Publiceren algemene ongevallenstatistieken jaarlijks online Jaarlijkse dataset met data uit verkeersongevallenformulier (VOF) van alle letselongevallen

9 1. Data ongevallenonderzoek Ook gelokaliseerde kaartlaag beschikbaar mogelijkheid gegevens te koppelen met andere kaartlagen (bv. infrastructuurkenmerken) in Geografisch Informatiesysteem (GIS)

10 1. Data ongevallenonderzoek Lokale gegevens: Lokale politiezones: Naast informatie uit VOF soms bijkomende informatie beschikbaar Bv. manoeuvrediagrammen Verrijken eigen ongevals- gegevens: biedt kansen voor meer diepgaand onderzoek 10

11 1. Data ongevallenonderzoek Waar doen ongevallen zich voor? Hoe ziet de infrastructuur er daar uit? Kan deze infrastructuur een rol hebben gespeeld in het ongeval? Goede samenwerking politie-gemeente: essentieel! Staat los van grootte van gemeente Goed voorbeeld: Lokale politie A pen: VOF Infrastructuurdata Zeer gedetailleerde bijkomende informatie bij dodelijke ongevallen 11

12 1. Data ongevallenonderzoek Alternatieve informatiebronnen: Verzekeringsmaatschappijen Rijke bijkomende info over ongeval Focus op schuldvraag: o.b.v. verklaringen Alleen motorvoertuigen betrokken Moeilijk toegankelijk (informatie verspreid bewaard; geen bruikbaar dataformaat) Ziekenhuisgegevens Aanvullen van onderregistratie Detailinformatie aard/ernst verwondingen 12

13 1. Methodes ongevallenonderzoek Methodes ongevallenonderzoek AVOC-methode: Aanpak VerkeersOngevallen Concentraties Bepalen van dominante ongevalstypen of karakteristieken op een locatie Achterhalen achterliggende oorzaken Verhelpen ongevalsoorzaken a.d.h.v. infrastructurele ingrepen Werkt niet bij te kleine aantallen ongevallen Meer details: andere cursus Mobiliteitsacademie (basiscursus verkeersveiligheid) 13

14 Ongevallen (1a) 1. Methodes ongevallenonderzoek Risicomodellen: Statistisch verband leggen tussen te verklaren (veiligheids)variabele en aantal verklarende variabelen Een of meerdere variabelen Functie van 1 verklarende variabele; Y = a + bx Ongevallen i.f.v. intensiteit CAP=12000; VT=50;L3= Voertuigintensiteit ongeval (1a)

15 1. Methodes ongevallenonderzoek Meervoudige regressie: Meerdere verklarende variabelen Complexe modelvormen: Bv. E[Y] = β i *X i #ong/jaar = 0,003*I + 0,8*ZEBRA 0,5*MIDDENBERM kruispunt met intensiteit 1000 mvt/u, met zebrapaden, zonder middenberm: #ong/jaar = 0,003* ,8*1 0,5*0 = 3,8 Bv. Vnl. gebruikt door onderzoeksinstituten Mogelijkheden voor hogere beleidsniveaus en grotere gemeenten 15

16 1. Methodes ongevallenonderzoek Diepteanalyse Gedetailleerd onderzoek Voornamelijk op ongevalslocatie Reconstrueren van fases voor, tijdens en na ongeval Vaak multidisciplinair team (techniekers, dokters, juristen, verkeerskundige) Vaak juridisch aangestuurd (schuldvraag) Meest rijke ongevalsinformatie Niet haalbaar op lokaal niveau WEL haalbaar om ongevalsgegevens te verrijken met bv. infrastructuurinformatie 16

17 1. Methodes ongevallenonderzoek

18 1. Methodes ongevallenonderzoek Evaluatie maatregelen Voor-nastudie Evaluatie doeltreffendheid uitgevoerde maatregel Vergelijking ongevallen vóór invoering met na invoering Aantal valkuilen! Bv.: installatie verkeerslicht op kruispunt Ong. voor Ong. na kruispunt 10 5 maatregel reduceert #ong met 50% te kort door de bocht 18

19 1. Methodes ongevallenonderzoek Valkuil 1: trends: Bv. gelijktijdig grootschalige Vlaamse handhavingscampagne Ong. voor Ong. na kruispunt 10 5 Vlaanderen Werkelijke effectiviteit herinrichting eerder 0% dan 50% Veel mogelijk verstorende trends: Gedragsveranderingen door veranderde wetgeving, campagnes, Veranderingen in registratiegraad Verandering in voertuigintensiteiten corrigeren in de mate van het mogelijke 19

20 1. Methodes ongevallenonderzoek Valkuil 2: toeval Toevallig net hoger aantal ongevallen dan normaal in voor situatie # ong aantal ongevallen daalt waarschijnlijk ook in na situatie als je niets doet! neem voor allebei langere periode om invloed van toeval te beperken 20

21 1. Methodes ongevallenonderzoek Crosssectionele vergelijking Vergelijk # ongevallen met wat je verwacht o.b.v. gelijkaardige locaties OF Vergelijk # ongevallen met wat je ziet op andere locaties kruispunt # ongevallen kruispunt # ongevallen Studie KP VRI 7 Vgl KP1 VRI 3 Vgl KP2 VRI 4 Vgl KP3 VRI 8 Vgl KP4 VRI 1 Conclusie: studielocatie heeft hoger # ongevallen dan vergelijkbare locaties Studie KP VRI 7 Vgl rotonde 1 3 Vgl rotonde 2 4 Vgl rotonde 3 8 Vgl rotonde 4 1 Conclusie: studielocatie heeft hoger # ongevallen dan vergelijkbare locaties met andere oplossing 21

22 1. Methodes ongevallenonderzoek Valkuil: appelen en peren Kruispunten van vergelijkings- groep zo identiek mogelijk aan studiekruispunt! Overige verschilpunten kunnen oorzaak zijn van verschillen in # ongevalgegevens Bv.: hogere intensiteit hangt meestal samen met meer ongevallen kruispunten van vergelijkingsgroep hogere intensiteit dan studiekruispunt: hoger # ongevallen te verwachten bij vergelijkingsgroep! 22

23 1. Methodes ongevallenonderzoek Nadelen ongevallenonderzoek: (Gelukkig) zeldzaam topje van de ijsberg vaak te weinig gegevens om betrouwbare conclusies te trekken Fatal Injury PDO Source: Lund University, Sweden, 23

24 1. Methodes ongevallenonderzoek Onderrapportering, ongelijk verdeeld kan resultaten vertekenen Wachten op zware ongevallen om veiligheid te kunnen verbeteren ethisch probleem Informatie is beperkt: weinig info over omstandigheden, gedragingen, minder rijke gegevens dan overige studiemethodes 24

25 2. Onderzoek o.b.v. conflicten Conflict = situatie waarbij 2 weggebruikers met kruisende koers gebotst zouden hebben indien ze hun koers hadden voortgezet met ongewijzigde snelheid en richting Kijken naar bijna-ongevallen Vaakst gebruikt: Zweedse conflictobservatietechniek Eenvoudig aan te leren: Introductiecursus Mobiliteitsacademie (juni 2012) Gecertificeerde opleiding: 1 week (enkel in Zweden) 25

26 2. Onderzoek o.b.v. conflicten Essentie: ernst bepalen door snelheden en afstanden van voertuigen in te schatten op moment van ontwijkingsmanoeuvre 26

27 2. Onderzoek o.b.v. conflicten Voordelen: Frequenter dan ongevallen; veel gegevens verzamelen op korte tijd Proactief i.p.v. reactief Observeren geeft goed zicht op gedragingen en problemen op de locatie (rijke informatie) Nadelen: O.b.v. manuele observaties (tijdrovend, kan onbetrouwbaar zijn indien slecht uitgevoerd) vooruitgang in automatische beeldverwerking kan dit verhelpen (Kwantitatieve) relatie met ongevallen nog niet 100% begrepen 27

28 2. Onderzoek o.b.v. conflicten Bv.: kruispunt Kleine Ring Hasselt: 28

29 2. Onderzoek o.b.v. conflicten Conflicten: andere vaststelling dan ongevalgegevens

30 2. Onderzoek o.b.v. conflicten Bijkomende rijke info: opmerkelijk gedrag

31 2. Onderzoek o.b.v. conflicten Bijkomende rijke info: opmerkelijk gedrag

32 3. Onderzoek normaal gedrag Rijsimulatoronderzoek Naturalistisch onderzoek Op terrein In-voertuig 32

33 3. Onderzoek normaal gedrag Rijsimulatoronderzoek: Uitsluitend onderzoeksinstituten Bestudeer gedrag in virtuele omgeving Voordelen: Volledige controle over proefomgeving Zeer gedetailleerde dataverzameling (>50 parameters tegelijk gemeten) Nadelen: Realistisch gedrag? Vereenvoudiging van realiteit 33

34 3. Onderzoek normaal gedrag Voorbeelden: Invloed verschillende herinrichtingen doortochtenconstructies 34

35 3. Onderzoek normaal gedrag Testen wegsignalisatie (hier bv. wegenwerken viaduct Vilvoorde) 35

36 3. Onderzoek normaal gedrag Naturalistisch onderzoek = observatie van vertoond verkeersveiligheidsgedrag in natuurlijke omgeving Op terrein: observeer gedrag van velen op een locatie Kansen voor lokaal niveau! Bv. onderzoeken van voorrangsgedrag 36

37 3. Onderzoek normaal gedrag In voertuig: monitoren van gedrag van 1 bestuurder in voertuig met veel meetapparatuur Enkel grote internationale onderzoeksconsortia 37

38 4. Subjectieve onveiligheid Hoe veilig voelt men zich? Hangt niet altijd samen met objectieve onveiligheid Bv. vliegangst Subjectieve veiligheid niet altijd goed! gevoel van onveiligheid zet aan tot voorzichtig/oplettend gedrag Onderzoeken a.d.h.v. enquêtes 38

39 4. Subjectieve onveiligheid Algemeen: (onderdeel van) federale veiligheidsmonitor Bv. op buurtniveau vooral last van onaangepaste snelheid & agressief verkeersgedrag 39

40 Nuttige literatuur Verkeersveiligheid algemene literatuur: Evans, L. (2004). Traffic Safety. Bloomfield Hills, USA: Science Serving Society Elvik, R. et al. (2009). Handbook of Road Safety Measures, 2nd ed. Bingley, UK: Emerald Group Publishing Limited Shinar, D. (2007). Traffic Safety and Human Behavior, 1st ed. Kidlington, Oxford, UK: Emerald Group Publishing Limited CROW (2008). Handboek Verkeersveiligheid. 1 st ed. Ede, Nederland 40

41 Nuttige literatuur Nuttige websites (beleidsdocumenten, rapporten):

42 Nuttige literatuur Onderzoeksmethoden: AVOC-methode: Agentschap Wegen en Verkeer (2009). Vademecum Veilige Wegen en Kruispunten. Risicomodellen: Reurings, M. et al., Accident Prediction Models and Road Safety Impact Assessment: a stateof-the-art, Voor-nastudies: Hauer, E. (1997) Observational Before-After Studies in Road Safety. Kidlington, Oxford, UK: Emerald Group Publishing Limited 42

43 Nuttige literatuur Conflictobservatie: de Jong, M., et al. (2007) Technieken voor de observatie en analyse van verkeersconflicten literatuurstudie. Diepenbeek, Belgium: Steunpunt Verkeersveiligheid (report nr. RA ) 43