EXPOSURE BIJ KINDEREN EN JONGEREN. Eric Heyns

Transcriptie

1 EXPOSURE BIJ KINDEREN EN JONGEREN Eric Heyns

2 Definitie exposure Een klasse van psychotherapeutische behandelingen met als centrale element dat de patiënt wordt blootgesteld aan een situatie die negatieve emoties opwekt (gewoonlijk angst) met de bedoeling om de intensiteit van deze emotie te verminderen (Van den Bergh, O., Eelen, P. e.a., 1989)

3 Betekenisanalyse CS UCS/UCR-representatie sequentieel kerngebeurtenis referentieel kernthema CR

4 Exposure in vivo Procedure Uitleg/rationale geven Angsthiërarchie opstellen Exposure uitvoeren in aanwezigheid van therapeut en/of ouders en later alleen in vivo (en zo nodig eerst in vitro) gecombineerd met responspreventie

5 Leertheoretische verklaring (1) Exposure in vivo extinctie: relatie tussen CS en UCS/UCR wordt doorbroken Let echter op (Hermans et al., 2002): 1. uitdoving is geen afleren 2. uitdoving is erg contextgevoelig 3. uitdoving heeft een verschillende impact op verwachtingsleren en referentieel leren

6 Leertheoretische verklaring (2) Vervliet et al. (2014): Inhibitorisch leren is hét centrale mechanisme van extinctie de oorspronkelijke CS-UCS-associatie vervaagt niet een uitgedoofde CS heeft voortaan twee betekenissen: CS-UCS: gevaar + CS-geen UCS: veiligheid (Habituatie veronderstelt dat de afname van angst tijdens de exposure de cruciale aanwijzing is voor therapeutische (cognitieve) verandering. Deze visie wordt verlaten.)

7 Casus Emma (1) 18 jaar woont bij biologische ouders 1 broer (15 jaar) volgt richting schoonheidsverzorging heeft 6 jaar voortgezet onderwijs achter de rug geen studieproblemen verwezen omwille van een dwangstoornis : kan niet in de buurt van vader komen (en zeker niet in dezelfde kamer zijn) wil niet dat vader naar haar kijkt of in haar richting ademt of blaast heeft het idee dat vader een vieze, vuile huid heeft (met pigmentvlekken) en heeft schrik dit van hem te zullen overkrijgen durft niets aanraken dat vader aangeraakt heeft was haar handen overmatig veel doucht 3 à 4 keer per dag geen problemen t.o.v. moeder of broer of andere personen

8 Casus Emma (2) problemen zijn begonnen n.a.v. de verhuis van het gezin 5 jaar geleden (was overstuur/ was zichzelf niet meer /roepen/tieren/weglopen/nacht weggebleven) - voordien geen problemen eerdere hulpverlening: gesprekstherapie 3 jaar geleden: opname van 12 weken op een kinder- en jeugdpsychiatrische afdeling (diagnose: ASS) nadien thuisbegeleiding via een mobiel team en verblijf op internaat (situatie was meer leefbaar, maar spanning bleef hoog) nam ook Risperdal, zonder effect komt samen met de ouders op intake consulteert ook bij een kinder- en jeugdpsychiater (die Sipralexa voorschrijft)

9 Casus Emma (3) Verloop behandeling - psycho-educatie over angst en dwang (ontstaan, verloop, dwanggedachten en dwanghandelingen, gedragstherapie) - opstellen angsthiërarchie - exposure en responspreventie eerst in de therapieruimte met Emma (met opdrachten om thuis uit te voeren) dan in de therapieruimte met Emma en vader samen (en ook oefeningen thuis) - terugvalpreventie

10 Casus Emma (4) Angsthiërarchie (van Emma) 10. papa omhelzen 9. papa een hand geven 8. samen met papa aan tafel zitten 7. mijn huid aanraken zonder mijn handen te wassen 6. mijn papa toelaten om dicht bij de was te gaan staan 5. papa horen praten 4. op een stoel gaan zitten waar papa op gezeten heeft 3. met papa praten terwijl we in verschillende kamers zijn 2. met papa bellen 1. de deurklink aanraken met mijn hand

11 Casus Emma (5) Angsthiërarchie (in therapie geoefend) 10. vader omhelzen 9. vader toelaten om haar aan te raken 8. vader aanraken 7. vader toelaten om naast haar te komen zitten 6. vader dichterbij laten komen 5. vader toelaten haar aan te kijken terwijl hij spreekt 4. luisteren naar vaders stem (die in dezelfde kamer is) 3. luisteren naar vaders stem (die in een andere kamer is) en kijken naar verschillende lichaamsdelen 2. luisteren naar vaders stem (tijdens het douchen) en kijken naar verschillende lichaamsdelen 1. de deurklink aanraken met een hand (en daarna met deze hand andere lichaamsdelen aanraken)

12 Casus Emma (6) Moeilijke momenten tijdens de behandeling: de deurklink aanraken met een hand en daarna met deze hand de eigen hals aanraken naar vaders stem durven luisteren tijdens het douchen lange onderbreking tussen 2 sessies vader sprak haar plotseling aan terwijl hij haar ook nog aankeek start van de oefeningen met Emma en vader samen in de praktijk vader toelaten om haar aan te kijken tijdens een gesprek samen vader toelaten om haar hand en later haar arm aan te raken deelnemen aan familiefeestjes Duur van de behandeling: 10 maanden (31 sessies)

13 Casus Emma (7) Discussie Hoe ga je om met vermijding en/of afleiding tijdens de exposure? Hoe betrek je gezinsleden bij de behandeling? Hoe belangrijk is het om ook in te gaan op cognities van cliënten? Hoe lang blijf je doorgaan met de behandeling?

14 Casus Emma (8) Discussie Is exposure niet vooral werkzaam doordat geleerd wordt om adequater met emoties om te gaan?

15 Het procesmodel van emotieregulatie selectie van verandering aandacht cognitieve beïnvloeding van situatie van situatie richten verandering responstendensen volledige emotionele afleiding, cognitieve onderdrukking van gedragsmatige vermijdings- concentratie, (her)beoordeling emoties of gedrag of vermijding strategieën rumineren, emotiegestuurd gedrag piekeren

16 Besluit Exposure is en blijft een zeer krachtige interventietechniek. Noodzakelijke ingrediënten voor een succesvolle toepassing zijn: een goede therapeutische relatie blijven toepassen van blootstelling in een tempo dat de cliënt aankan de omgeving zo nodig bij de therapie betrekken flexibel inspelen op onverwachte gebeurtenissen tijdens de therapie veel humor en positieve aanmoediging Exposure werkt omdat cliënten tijdens de interventie leren om adequater met emoties om te gaan. De cognitieve component is een onderdeel hiervan, maar het gaat wellicht om een veel breder proces. Het procesmodel van emotieregulatie kan helpen om de werkzaamheid van exposure beter te begrijpen.

17 Contactgegevens Eric Heyns Begijnenstraat Turnhout België Tel Fax