Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis. Colin van der Heiden. Workshop NJC-VGCt Zwolle, 12 april 2013

Transcriptie

1 Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis Colin van der Heiden Workshop NJC-VGCt Zwolle, 12 april 2013

2 PROGRAMMA inleiding metacognitieve theorie video-demonstratie en oefening: uitvragen metacognitieve model inleiding metacognitieve therapie video-demonstraties metacognitieve interventies

3 DIAGNOSTIEK (1) DSM-IV-TR: - overmatige angst en piekeren over meerdere zaken - piekeren als onbeheersbaar beleefd Enkele voorbeelden: - wat nu als mijn vriend last van zijn keel krijgt? - ik houd de agenda s van 7 mensen bij

4 ACHTERGROND CGT wel effectief, maar hooguit 50% herstel Hypothese: behandelingen niet gebaseerd op stoornisspecifiek theoretisch model

5 METACOGNITIEF MODEL - iedereen piekert wel eens - inhoud normaal en GAS gepieker niet te onderscheiden - niet de inhoud is het probleem, maar processen die een rol spelen bij de ontwikkeling en in stand houding ervan - pathologisch piekeren geassocieerd met metacognitieve opvattingen over piekeren

6 METACOGNITIEF MODEL 2 TYPEN METACOGNITIES 1. positieve opvattingen: reden dat mensen piekeren 2. negatieve opvattingen: leiden tot piekeren over niet-cognitieve reden dat mensen behandeling zoeken leiden tot piekeren over piekeren gebeurtenissen (metagepieker)

7 METACOGNITIES: Enkele voorbeelden uit de MetaCognitie Vragenlijst) Positieve metacognities 1. Piekeren helpt me om toekomstige problemen te vermijden 26. Mensen die niet piekeren, hebben geen diepgang 38. Ik heb piekeren nodig om dingen af te krijgen 60. Het zou niet normaal zijn, indien ik niet piekerde Negatieve metacognities 2. Piekeren is gevaarlijk voor mij 8. Indien ik mijn gepieker de vrije loop laat, zal het mij uiteindelijk beheersen 11. Wat ik ook doe om het te stoppen, mijn gepieker houdt aan 36. Als ik begin te piekeren kan ik er niet meer mee ophouden

8 METACOGNITIEF MODEL positieve metacognities: - gevolg van bekrachtiging/ modelleren - piekeren als copingstrategie gevolgen op LT: - toename aandacht voor gevaar - meer negatieve uitkomsten gegenereerd - positieve opvattingen in stand

9 METACOGNITIEF MODEL piekeren op LT ook negatief beoordeeld: - geleidelijke toename piekeren - nieuwe info negatieve metacognities in stand door: - vermijdings- en veiligheidsgedrag - pogingen piekeren te beheersen - emotionele responsen

10 IN SCHEMA aanleiding (een wat-als -gedachte, die de piekerketen in gang zet) positieve opvattingen over piekeren worden geactiveerd piekeren over het onderwerp dat aanleiding gaf tot het gepieker negatieve opvattingen over piekeren worden geactiveerd piekeren over het (aanhoudende) gepieker gedrag om piekeren te voorkomen pogingen piekeren te onderdrukken angst of nervositeit

11 OPSPOREN OPVATTINGEN OVER PIEKEREN gericht vragen naar beoordeling piekeren voor-nadelenlijst opsporen gedachtencontrolegedrag en functie daarvan uitvragen experiment voorstellen: bv concentreren op piekeren Vragenlijsten bv Meta Cognitie Vragenlijst

12 IN SCHEMA: een voorbeeld dochter haalt een onvoldoende op school; gedachte: wat als ze haar school niet af kan maken? - ik moet alle mogelijkheden doornemen zodat ik kan voorkomen dat ze haar school niet haalt - als ik goed nadenk kan ik nog in actie komen en problemen op school voorkomen - als ze school niet afmaakt krijgt ze geen werk - als ze school niet afmaakt zal ze geen partner krijgen - dan wordt ze depressief en misschien krijgt ze dan zelfmoordneigingen - ik kan het gepieker niet stoppen -van steeds maar piekeren word je depressief als ik blijf piekeren word ik zelf nog depressief als ik depressief word gaat mijn vrouw bij me weg als ik depressief word willen mijn kinderen me niet meer zien en blijf ik alleen achter bijles geven aan dochter afleiding zoeken positief denken angst en spanning

13 LEUK, MAAR HOE DOE JE DAT NU? DVD-DEMONSTRATIE UITVRAGEN METACOGNITIEVE MODEL

14 LEUK, MAAR HOE DOE JE DAT NU? Oefening: identificeren van metacognities in 2 of 3-tallen oefenen - 1 therapeut, 1 patiënt (evt. 1 observator) - gebruik zoekschema - gebruik cases Ab en Diny (of eigen casus) - let op: de algemene info over Ab en Diny mag iedereen lezen; de aanvullende info is alleen voor diegene die de client speelt doel: metacognitieve model invullen

15 METACOGNITIEVE THERAPIE cruciaal: wijzigen opvattingen over het piekeren verschil met eerdere GAS-behandelingen: - niet aanleren manieren om piekeren te beheersen - niet gericht op piekerinhoud (type I) algemene volgorde: 1. onbeheersbaarheid 2. opvattingen over het gevaar van piekeren 3. positieve opvattingen over piekeren 4. oefenen in alternatieve infoverwerkingsstrategieën

16 Bijlage 2. PIEKERGEDACHTESCHEMA (pgs) Opsporen van metacognities Datum: Situatie: Noteer kort de situatie waarin u piekerde. Aanleiding: Noteer wat de aanleiding van het piekeren was. Het kan zijn dat u begon te piekeren door een bepaalde gedachte of een beeld dat plots in u opkwam, maar ook door bijvoorbeeld het lezen van een krantenbericht of het horen van een bericht van een (belangrijke) ander. Zorgelijke gedachten: Beschrijf kort waarover u piekerde (ofwel: de inhoud van uw zorgen). Gedachten over piekeren: Sta stil bij gedachten die u over het piekeren zelf heeft/had in deze situatie. Deze gedachten kunnen zowel positief als negatief zijn. Noteer de gedachten in het schema. Sterkte van uw angst op een schaal van 0 tot 100:

17 ONDERZOEKEN VAN NEGATIEVE OPVATTINGEN OVER PIEKEREN verbale reattributie: - bewijzen/argumenten uitvragen (socratische dialoog) - oorzakelijk mechanisme piekeren-catastrofe - ervaringen waarin piekeren wel beheersbaar bleek - dissonantietechnieken

18 PIEKERGEDACHTESCHEMA (pgs) onderzoeken van opvattingen over het piekeren Noteer de opvatting over piekeren die u wilt onderzoeken: Argumenten die de opvatting over piekeren ondersteunen: Argumenten die in strijd zijn met de opvatting over piekeren: Alternatieve evenwichtige opvatting: Resultaat van het onderzoek: Bij negatieve opvattingen over piekeren: Stel dat u weer over de beschreven zaken zou piekeren en u denkt aan uw nieuwe opvatting, wat zou dan het gevolg daarvan zijn voor uw gevoelens van angst? Zou de sterkte van uw angst veranderen op de schaal lopend van 0 tot 100?Zou u wellicht andere gevoelens ervaren als u de nieuwe gedachte over het piekeren zou gebruiken op momenten dat u piekert?zo ja, welke en hoe sterk zouden deze zijn? Bij positieve opvattingen over piekeren: Zou u op basis van de nieuwe gedachte weer gaan piekeren als u in een vergelijkbare situatie terecht zou komen? Of zou u iets anders doen? Zo ja, wat?

19 HULPVRAGEN om argumenten tegen te verzamelen Enkele voorbeelden Welke argumenten pleiten tegen de opvatting over piekeren? Heeft u ervaringen gehad die laten zien dat uw opvatting niet altijd of niet volledig klopt? Stel dat een goede vriend(in) of familielid uw opvatting over piekeren zou hebben, wat zou u dan tegen hem/haar zeggen? Als u een negatieve opvatting onderzoekt: hoe vaak heeft u in uw leven al gepiekerd en hoe vaak zijn de gevreesde gevolgen van het piekeren uitgekomen? Als u een positieve opvatting onderzoekt: zijn er situaties in uw leven geweest waar u niet over piekerde? Zo ja,hoe zijn die afgelopen?

20 HULPVRAGEN om een alternatieve gedachte te formuleren Hoe kan ik op basis van de genoteerde argumenten voor en tegen de opvatting over piekeren, op een andere manier tegen piekeren aankijken? Vat de argumenten die de opvatting over piekeren ondersteunen in één zin samen. Vat daarna de argumenten die in strijd zijn met de opvatting over piekeren in één zin samen. Verbindt de twee zinnen door het woord maar er tussen te zetten.

21 ONDERZOEKEN VAN NEGATIEVE OPVATTINGEN OVER PIEKEREN verbale reattributie: - bewijzen/argumenten uitvragen (socratische dialoog) - oorzakelijk mechanisme piekeren-catastrofe - ervaringen waarin piekeren wel beheersbaar bleek - dissonantietechnieken

22 WIJZIGEN VAN NEGATIEVE OPVATTINGEN OVER PIEKEREN gedragsexperimenten: - gecontroleerde piekerperioden: doel: testen oncontroleerbaarheid en gevaar - verlies van controle (paradoxaal) - erger piekeren tijdens spontane piekerperiodes

23 video-demonstratie ONDERZOEKEN VAN NEGATIEVE OPVATTINGEN met behulp van een gedragsexperiment

24 DEMONSTRATIE & OEFENING: ONDERZOEKEN VAN NEGATIEVE OPVATTINGEN in dezelfde subgroepen oefenen: - maak weer gebruik van Ab en Diny - onderzoek een negatieve opvatting over piekeren die in oefening 1 werd opgespoord - gebruik het piekergedachteschema spreek evt. ook een gedragsexperiment af

25 ONDERZOEKEN VAN POSITIEVE OPVATTINGEN standaard verbale technieken b.v.: navragen van situaties waarin niet gepiekerd werd, maar de afloop positief was mismatchstrategieën stoppen met piekeren -experimenten piekertoename-experiment

26 INTERVENTIES voor het anders leren omgaan met bedreigende informatie dan er over te gaan piekeren verminderen van gevoeligheid voor beangstigende info: standaard CGT gericht op de zorgen zelf (type I) strategiewijzigingen: - opheffen vermijdingsgedrag - laten gaan i.p.v. onderdrukken

27 MAAR WERKT HET OOK? Effectstudies metacognitieve therapie voor GAS Vier gepubliceerde studies - open studie: Wells & King (2006) - RCT: Wells et al. (2010) MCT vs AR - RCT: Van der Heiden et al. (2012): MCT vs IUT vs DT - open studie: Van der Heiden et al. (2013): group MCT Uitkomsten: - MCT leidt tot significante afname van klachten - grote ESs en hoge herstelprecentages - MCT superieur aan AR en IUT - individuele behandeling lijkt effectiever dan groepsmct

28 Nog vragen?