Inhoud. Hallo!...5. Wie is wie? Even voorstellen...7. Wat is mijn PrOP? PrOP opstellen Doelen voor mijn PrOP...19

Transcriptie

1 Inhoud Hallo!...5 Wie is wie? Even voorstellen...7 Wat is mijn PrOP? PrOP opstellen Doelen voor mijn PrOP...19 Ik verander mijn P! Leren van anderen: het sociogram Omgaan met mijn gevoelens Mijn gedachten veranderen Mijn problemen oplossen...43 Mijn P in de toekomst Klaar voor de toekomst...53 Bijlage 1 Scores voor- en nameting SDQ...59

2 Hallo! Jij hebt onlangs een gesprek gehad met een psycholoog of hulpverlener omdat je problemen hebt. Het was misschien niet eenvoudig om hulp te zoeken. Dat is heel normaal. Je leest in dit boekje over Lotte. Die vond het ook niet leuk om naar een psycholoog te gaan. Ook Jasper vond het moeilijk, maar hij merkte wel dat het nodig was om iets te veranderen. Er kunnen veel redenen zijn waarom je hulp zoekt. Met dit boekje willen we je helpen de oorzaak van je probleem te vinden. Daarna gaan we samen kijken wat je eraan kunt doen en gaan we oplossingen uitproberen. En ten slotte krijg je tips voor de toekomst. Bij elk onderdeel kijken we hoe het ging met de gemaakte oefeningen ( Hoe deed ik het?). Daarna geven we uitleg over wat je kunt leren ( Hoe doe ik het?). Daarbij kijken we ook even mee met Jasper en Lotte. Dan oefenen we samen met een aantal oplossingen ( Ik doe het!). En ten slotte krijg je ook een oefening mee ( Doe het zelf!). We willen graag dat je leert hoe je zelf problemen kunt oplossen. Niet alleen nu, maar ook in de toekomst. Uiteraard is er ook aandacht voor je talenten en je sterke kanten. Niet enkel je problemen komen aan bod! 5

3 Wie is wie? Even voorstellen Hallo, ik ben... Ik ben je therapeut of psycholoog. Ik help je om dit boekje door te nemen en jezelf beter te begrijpen! Ik geef tips en verzin samen met jou oplossingen, zodat je aan de slag kunt met je problemen! Ik ben een gids die je zal begeleiden op je zoektocht. Mocht je mij willen bereiken, dan kan dat op deze manier: Geef me ook een seintje als je een afspraak niet kunt nakomen! Hoi, ik ben Lotte. Ik ben 11 jaar en zit in groep 7. Ik moest van mijn ouders naar de psycholoog omdat ik snel boos ben. Maar eigenlijk wilde ik niet. Toch hielp het dat iemand naar mij luisterde en mij begreep. Ik wil leren op een andere manier om te gaan met mijn boosheid. Hallo, ik ben Jasper. Ik ben 16 jaar. Ik voel me de laatste tijd verdrietig en onzeker. Ik had een afspraak bij de huisarts en die stelde voor dat ik met iemand zou praten. Eerst vond ik dat spannend, want ik wist niet wat ik kon verwachten. Maar meteen na het eerste gesprek was ik opgelucht, omdat ik nu zelf aan mijn problemen kan werken en in de toekomst zelfverzekerder kan worden. 7

4 Wie is wie? Even voorstellen En nu jij Stel jij jezelf ook even voor? Ik ben... 8

5 Wat is mijn PrOP?

6 1 PrOP opstellen De vragenlijst Voor je op gesprek kwam, of bij het eerste gesprek, heb je de vragenlijst Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) ingevuld. En misschien hebben je ouders (of een van hen) dit ook gedaan. Hieronder krijg je uitleg over deze vragenlijst. En helemaal achteraan in je werkboek kun je jouw scores noteren. De SDQ meet je problemen en positieve kanten en vergelijkt die met leeftijdgenoten. Je scores kunnen in de volgende groepen vallen: Gemiddeld: normaal in vergelijking met je leeftijdgenoten. Licht verhoogd: iets meer problemen in vergelijking met je leeftijdgenoten. Hoog: veel problemen in vergelijking met je leeftijdgenoten. Zeer hoog: heel veel problemen in vergelijking met je leeftijdgenoten. Uit de SDQ komen scores op de volgende onderdelen: Totaalscore voor probleemgedrag: al je problemen bij elkaar opgeteld. Score voor emotionele problemen: dit gaat over vervelende gevoelens, zoals verdrietig zijn, bang zijn, vaak huilen. Score voor gedragsproblemen: dit gaat over gedrag zoals liegen, spijbelen en ruzie maken. Score voor hyperactiviteit en aandachtsproblemen: dit gaat over druk gedrag, moeite met concentreren en onrustig zijn. Score voor problemen met leeftijdgenoten: dit gaat bijvoorbeeld over ruzies, gepest worden en je alleen voelen. Score voor vriendelijk gedrag: dit zegt iets over kunnen delen, anderen helpen enzovoort. Impactscore: dit zegt iets over hoe groot de invloed van de problemen op je leven is. In bijlage 1 kun je de scores (en die van je ouders) opschrijven die je van je therapeut hebt gekregen. We zullen je aan het einde van de behandeling nog een keer vragen om de vragenlijst in te vullen. Dan vergelijken we die scores met de scores die je nu hebt behaald. Lotte en Jasper hebben de vragenlijst ook ingevuld. Lotte heeft een hoge score op gedragsproblemen omdat ze snel boos is. Ze heeft ook een hoge score op sociale problemen. Daarom is de totaalscore ook verhoogd. Jasper heeft een zeer hoge score op emotionele problemen. Dat komt doordat hij de laatste tijd verdrietig en somber is. Allebei willen ze graag dat die scores wat lager worden. Hoe doe ik het? Het PrOP-schema We zullen beginnen met alles wat je vertelde in het eerste gesprek op een rijtje te zetten. Dit helpt je om je problemen beter te begrijpen. Daarnaast kijken we ook of jij, de therapeut en misschien ook je ouders het eens zijn over welke problemen je hebt en wat de oorzaken daarvan zijn. Wat is een PrOP eigenlijk? Een PrOP is niet alleen een verfrommeld stukje papier. Het is ook een afkorting die wij gebruiken. 11

7 Wat is mijn PrOP? Wat is een PrOP eigenlijk? Een PrOP is niet alleen een verfrommeld stukje papier. Het is ook een afkorting die wij gebruiken. Pr oftewel Probleem. Dit zegt iets over de reden waarom je hier bent. Het zijn de problemen of klachten waar je op dit moment last van hebt. Veelvoorkomende problemen zijn: concentratieproblemen, vaak huilen, bang zijn, boos worden, piekeren en slaapproblemen. O oftewel Omstandigheden. Dit zijn de belangrijke dingen die om je heen zijn gebeurd (lang geleden of pas). Deze omstandigheden hebben een link met je problemen. Voorbeelden van belangrijke uitlokkende omstandigheden zijn: gepest worden, scheiding van je ouders, ziekte of overlijden van een familielid dat je heel graag mocht enzovoort. P oftewel Persoonlijke stijl. Dit is het moeilijkst om te achterhalen, want je ziet die niet meteen. Je persoonlijke stijl zegt iets over hoe jij met moeilijke situaties of problemen omgaat en hoe jij bent als persoon. Ook dit zal vermoedelijk samenhangen met je probleem. Voorbeelden hiervan zijn: niet over je gevoelens praten, afwachtend zijn, te veel zorgen voor anderen (en te weinig voor jezelf), koppig zijn, moeilijk kunnen omgaan met veranderingen, alles zo perfect mogelijk willen doen enzovoort. Bij Omstandigheden of bij je Persoonlijke stijl horen ook dingen die positief of steunend zijn. Voor die goede dingen kun je dan een plusje zetten, zoals in het voorbeeld van Jasper hieronder. Het PrOP-schema van Jasper Jasper is een 16-jarige jongen. Hij komt zelf op gesprek omdat hij heel onzeker is. Hij piekert vaak. De laatste tijd is hij ook erg verdrietig en trekt hij zich vaak terug. Hij vindt het ook erg dat hij nog nooit een vriendin heeft gehad hoewel hij dit graag wil. Jasper spreekt zelf nooit een meisje aan. Hij wacht af in de hoop dat ze vanzelf op hem afstappen. Verder denkt hij ook altijd het ergste, bijvoorbeeld dat hij zal worden afgewezen en dat meisjes hem niet leuk zullen vinden. Als we nagaan wat er al allemaal is gebeurd, horen we dat hij vanwege het werk van zijn vader op zijn vierde is verhuisd van Nederland naar Frankrijk en op zijn elfde weer terug is gekomen. Hij vond het moeilijk om opnieuw vrienden te maken, omdat iedereen al vrienden had. Ook werd hij gepest. Op de middelbare school is hij een paar keer van klas gewisseld, omdat hij van richting veranderde. Hij is net in een nieuwe klas terechtgekomen waar hij opnieuw mensen moet leren kennen. Jasper is blij dat hij op hockey zit. Daar kan hij zich helemaal uitleven en heeft hij een goede band met de andere spelers. Jasper Pr: Wat is Jaspers probleem? Veel piekeren Erg verdrietig Onzeker gevoel Nog nooit een vriendin gehad 12

8 1 PrOP opstellen O: Wat gebeurt er in zijn omgeving? Denk daarbij aan gezin, school, vrienden en hobby s. Vaak verhuisd Geen vaste vrienden voor lange tijd Werd gepest Nieuwe klas + Hockey is leuk, goede band met de spelers P: Hoe is Jasper als persoon? Hoe gaat hij met zijn problemen om? Hij wacht af, neemt geen initiatief Hij trekt zich terug Hij denkt het ergste en is erg negatief Het PrOP-schema van Lotte Lotte is 11 jaar. Haar ouders zijn aan het scheiden en willen dat Lotte hulp krijgt. Eerder had ze ook al problemen, maar nu zijn die erger geworden. Lotte vertelt dat ze snel boos kan worden. Dit gebeurt vooral op school, tegen de leerkracht en klasgenootjes, maar ook thuis. Soms koelt Lotte even af op haar kamer. Dan helpt het om in haar dagboek te schrijven, maar vaak lukt dat niet omdat ze te boos is. Op school heeft ze regelmatig ruzie en daardoor heeft ze weinig vriendinnen. Ze gaat dan ook niet graag. Daar is ze erg verdrietig over. Ze slaapt ook slecht en denkt veel na in haar bed. Zeker nu, over de scheiding van haar ouders. Ze heeft het gevoel dat ze nooit iets goed kan doen. Ze heeft een slechte band met haar juf en wil dit graag veranderen. Lotte heeft goede eigenschappen en is best slim, maar ze kan moeilijk praten over haar gevoelens. Als ze boos is, kropt ze alles op tot ze ontploft. Ze is bang op een dag helemaal alleen te zijn omdat ze zo haar vriendinnen verliest. Vul hieronder het PrOP-schema van Lotte in. Positieve dingen mogen er ook in! Lotte Pr: Wat is Lottes probleem? O: Wat gebeurt er in haar omgeving? Denk daarbij aan gezin, school, vrienden en hobby s. P: Hoe is Lotte als persoon? Hoe gaat zij met haar problemen om? 13

9 Wat is mijn PrOP? Ik doe het! Jouw PrOP-schema Nu is het jouw beurt. Probeer hieronder je eigen PrOP in te vullen. Vul zeker ook de positieve dingen in! Jij Pr: Wat is mijn probleem? O: Wat gebeurt er in mijn omgeving? Denk daarbij aan gezin, school, vrienden en hobby s. P: Hoe ben ik als persoon? Hoe ga ik met mijn problemen om? 14

10 1 PrOP opstellen Hoe doe ik het? Pr = O x P We gaan ervan uit dat het probleem (Pr) wordt veroorzaakt door de omstandigheden (O) in combinatie met de manier waarop jij daar als persoon op reageert (P). Laten we die ingewikkelde formule eens vergelijken met iets heel eenvoudigs: Bang zijn op school (Pr) = vervelende pestkoppen (O) x wegvluchten (P). Slecht cijfer voor een toets (Pr) = moeilijke toets (O) x het feit dat je er niet goed voor hebt geleerd (P). Soms is een probleem vooral te wijten aan de O en soms vooral aan de P, maar meestal spelen beide een rol. Pr = O x P bij Jasper Jasper is verdrietig en onzeker (Pr). Hij piekert vaak omdat hij al veel grote veranderingen heeft meegemaakt en gepest werd (O). Maar hij is ook verdrietig en onzeker omdat hij snel slecht over zichzelf denkt en anderen niet vraagt om wat af te spreken (P). Het is wel goed dat Jasper zich fijn voelt op de hockeyclub en dat hij daar wel vrienden heeft. Het is belangrijk voor hem dat hij zich ook op andere plekken zelfverzekerd gaat voelen. Waar kan Jasper zelf het beste iets aan veranderen? Pr = O x P bij Lotte Laten we eens kijken hoe de problemen van Lotte in elkaar zitten. Probeer de samenhang te achterhalen. Wat zijn volgens jou de oorzaken van Lottes problemen? Wat helpt Lotte nu al bij het aanpakken van haar problemen en waar kan ze nog meer op letten? 15

11 Wat is mijn PrOP? Waar kan Lotte zelf het beste iets aan veranderen? Ik doe het! Pak nu jouw eigen PrOP erbij. Probeer de samenhang te zien en beschrijf wat je opvalt. Wat zijn volgens het schema de oorzaken van jouw problemen? Wat helpt jou nu al bij het aanpakken van je problemen en waar kun je nog meer op letten? Waar kun jij iets aan veranderen? Of waar kun jij aan werken? Doe het zelf! Beschrijf de problemen die je deze week had door ze op te delen in de Pr ( Wat is mijn probleem? ), de O ( Wat waren de omstandigheden? ) en de P ( Hoe reageerde ik? ). Hieronder enkele voorbeelden: Wat is mijn probleem? (Pr) Hoe erg was het van 0 tot 10? Ik was zenuwachtig (5) Ik werd boos (8) Wat waren de omstandigheden? Wat was de aanleiding? (O) Ik moest een spreekbeurt houden Mijn broer zei dat ik een mislukkeling ben Hoe reageerde ik? Hoe heb ik het aangepakt? (P) Ik ging piekeren en mijn stem ging trillen tijdens de spreekbeurt Ik heb hem geslagen 16

12 1 PrOP opstellen Wat is mijn probleem? (Pr) Hoe erg was het van 0 tot 10? Wat waren de omstandigheden? Wat was de aanleiding? (O) Hoe reageerde ik? Hoe heb ik het aangepakt? (P) Natuurlijk gaan we niet alleen over je problemen praten! Schrijf op de volgende witte bladzijde in het midden je naam. Schrijf rond je naam alle dingen op waar je trots op bent of die je goed kunt. Het mogen talenten zijn maar ook goede eigenschappen. Als je dit moeilijk vindt, mag je uiteraard hulp vragen van je ouders, familie of vrienden. 17

13 Wat is mijn PrOP? Waar ben ik trots op? 18