K I N D E R E N O N D E R Z O E K : J A A R

Transcriptie

1 PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID Jeugd K I N D E R E N O N D E R Z O E K : J A A R Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland West in het voorjaar van 2010 een schriftelijke gezondheidsenquête uitgevoerd onder ouders of verzorgers van kinderen van 0 t/m 11 jaar. De resultaten zijn beschreven in een serie van tien factsheets en geven inzicht in de gezondheid, leefstijl en leefomstandigheden van de kinderen in de regio. Hoe is over het algemeen de gemoedstoestand van kinderen in de regio Zuid-Holland West? Hoeveel ingrijpende gebeurtenissen maken ze mee? Zijn er veel kinderen met psychosociale problemen? En worden er veel kinderen gepest? Deze en andere vragen worden in deze factsheet beantwoord. Gemoedstoestand Om een indruk te krijgen van de gemoedstoestand van de kinderen is gebruik gemaakt van een afbeelding met gezichtjes. Aan de ouders is gevraagd om aan te geven hoe hun kind zich in de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek voelde. Ruim vier op de vijf kinderen werden door de ouders gekarakteriseerd met een lachend gezichtje (figuur 1). Bijna eenvijfde van de kinderen (18%) is volgens de ouders in het algemeen somber gestemd, tot hooguit een flauwe glimlach. In 2006 was eenzelfde patroon te zien. Pijnacker- Nootdorp 82% 16% 2% 10 In de factsheets worden resultaten gepresenteerd over het vóórkomen van indicatoren van gezondheid. Ook is onderzocht of de indicatoren vaker voorkomen bij bepaalde groepen. Hierbij zijn de volgende achtergrondkenmerken bestudeerd: geslacht, leeftijd, opleiding van de ouders, etniciteit, gezinssituatie en rondkomen. Tot slot is bepaald of er verschillen zijn tussen gemeenten en trends ten opzichte van het Kinderenonderzoek Figuur 1: Gemoedstoestand van kinderen (0 t/m 11 jaar) in de 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek. Het percentage kinderen waarvan de ouder een minder vrolijk gezichtje aankruiste neemt toe van 9% bij kinderen van 0 t/m 3 jaar tot 28% bij kinderen van 8 t/m 11 jaar (figuur 2). Resultaten die in de factsheets aan de orde komen zijn, voor wat betreft geslacht en leeftijd, representatief voor alle kinderen in de regio. Verschillen tussen groepen kinderen of gemeenten zijn alleen genoemd als deze relevant en statistisch significant zijn (dat wil zeggen met een kans van minder dan 5% op toeval berustend). Meer details over de onderzoeksopzet en methode zijn beschreven in factsheet KINDERENONDERZOEK 2010

2 3 2 15% 1 5% 0 t/m 3 jaar 4 t/m 7 jaar 8 t/m 11 jaar beetje / erg somber neutraal / beetje blij Figuur 2: Percentage kinderen (0 t/m 11 jaar) dat in het jaar voorafgaand aan het onderzoek meestal niet (heel) blij was. De gemoedstoestand van de kinderen verschilt nauwelijks tussen gemeenten. AFGELOPEN 12 MAANDEN MEESTAL NIET (HEEL) BLIJ leeftijd 8-11 jaar 28% leeftijd 0-3 jaar 9% 28% geen moeite 16% met rondkomen met rondkomen Zoals verwacht bestaat er een verband tussen het hebben meegemaakt van een ingrijpende gebeurtenis en de gevoelens van het kind. In gezinnen die een of meerdere ingrijpende gebeurtenissen hebben meegemaakt is 2 van de kinderen meestal niet (heel) blij. In gezinnen waar geen ingrijpende gebeurtenissen hadden plaatsgevonden is dat 12%. Ingrijpende gebeurtenissen Van een lijst van achttien ingrijpende gebeurtenissen bleek bijna driekwart van de gezinnen er een of meer ooit te hebben meegemaakt. De drie meest voorkomende ingrijpende gebeurtenissen zijn het overlijden van een familielid of een geliefd persoon (38%), de geboorte of adoptie van een broertje of zusje (28%) of een verhuizing (21%) (figuur 3). 16% van alle gezinnen heeft op het moment van onderzoek nog problemen met een of meer ingrijpende gebeurtenissen, dit is meer dan in 2006 (13%). In ligt dit percentage wat hoger dan in andere gemeenten (19%). De gebeurtenis waar de meeste gezinnen op het moment van het onderzoek nog problemen mee hebben is het overlijden van een familielid of geliefd persoon. Overlijden Geboorte Verhuizing Ziekte gezinslid Conflicten binnen het gezin Echtscheiding Psychische problemen Ziekte kind Ongeval(len) Problemen met ander kind Uitbreiding gezin door stiefvader e.d. Conflicten buiten gezin Problemen met werk Geldproblemen Getuige huiselijk geweld Verblijf Slachtoffer ander geweld Vlucht Drank of verslaving Slachtoffer huiselijk geweld Ooit meegemaakt, nog steeds problemen Ooit meegemaakt, geen problemen meer Figuur 3: Percentage gezinnen waar ingrijpende gebeurtenissen ooit hebben plaatsgevonden, en in hoeverre deze gebeurtenissen nu nog voor problemen zorgen. Psychosociale problemen De Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) is een instrument voor signalering van psychosociale problemen bij kinderen. In de SDQ wordt zowel naar positieve als negatieve eigenschappen van het kind gevraagd. De vragenlijst bevat in totaal 25 items, die zijn geformuleerd aan de hand van stellingen (bijvoorbeeld: Mijn kind houdt rekening met gevoelens van anderen ). De stellingen hebben betrekking op de afgelopen zes maanden en zijn verdeeld over de volgende vijf onderwerpen: 4-2 KINDERENONDERZOEK 2010

3 Moeite hebben met rondkomen Emotionele symptomen - zoals klagen over hoofdpijn, buikpijn, veel piekeren, snel angstig. Gedragsproblemen - zoals vaak boos, vechten, liegen, stelen. Hyperactiviteit/aandachtsstoornissen - zoals rusteloosheid, snel afgeleid zijn, impulsief. Problemen met leeftijdsgenoten - op zichzelf zijn, gepest worden door leeftijdsgenoten. Prosociaal gedrag - makkelijk delen met anderen, behulpzaam. Voor ieder van deze onderwerpen krijgt het kind een beoordeling: normaal, grensgebied of verhoogd. Dit geldt ook voor de totale score op de vragenlijst. De beoordeling is gebaseerd op de afkappunten die landelijk zijn afgesproken 1. Bij een risicoscore ( verhoogd ) is er mogelijk sprake van psychosociale problematiek. Het onderwerp prosociaal gedrag wordt overigens niet meegenomen in de totale score. Gezinssituatie Opleiding ouders Leeftijd Geslacht geen moeite moeite ander soort gezin eenoudergezin hoog midden laag 8 t/m 11 jaar 5 t/m 7 jaar jongen meisje De SDQ is ingevuld door ouders van kinderen vanaf vijf jaar. 1 van de kinderen had een risicoscore, 1 had een score in het grensgebied en 8 had een normale score. Sinds 2006 is de score op de SDQ niet veel veranderd. RISICOSCORE PSYCHOSOCIALE PROBLEMEN 1 eenoudergezin 2 ander gezin 9% 19% geen moeite met rondkomen met rondkomen 9% lage opleiding 17% hoge opleiding 8% jongens 12% meisjes 9% leeftijd 8-11 jaar 12% leeftijd 5-7 jaar 8% 1) 5 t/m 11-jarigen, score verhoogd op SDQ. Jongens hadden vaker een risicoscore voor psychosociale problematiek dan meisjes (figuur 4). Zij scoorden minder gunstig op hyperactiviteit, gedragsproblemen, problemen met leeftijdsgenoten en prosociaal gedrag. Bij emotionele symptomen is geen verschil te zien tussen jongens en meisjes. risicoscore grensgebied Figuur 4: Percentage kinderen (5 t/m 11 jaar) met een risicoscore of een score in het grensgebied voor psychosociale problematiek (op basis van de SDQ), naar achtergrond - kenmerken. Een risicoscore voor psychosociale problematiek komt vaker voor bij kinderen van wie een of beide ouders psychische problemen hebben, bij kinderen in een gezin waar conflicten zijn en in een gezin waar problemen zijn met een ander kind. In is het percentage kinderen met een risicoscore voor psychosociale problematiek relatief laag (3%), in is het percentage relatief hoog (14%, figuur 5). 1) Handleiding voor het gebruik van de SDQ binnen de Jeugdgezondheidszorg. GGD Nederland, KINDERENONDERZOEK 2010

4 3 Op school wordt het meest gepest (bij 32% van de kinderen), maar op andere plaatsen gebeurt dit ook (17%). 2 15% 1 5% % 3 31% 36% 4 41% 41% 41% risicoscore grensgebied Figuur 5: Percentage kinderen (5 t/m 11 jaar) met een risicoscore of een score in het grensgebied voor psychosociale problematiek (op basis van de SDQ), naar gemeente. Er is een samenhang tussen de gemoedstoestand zoals aangegeven door de ouders en de score voor psychosociale problematiek. Van de kinderen die volgens de ouders meestal niet (heel) blij zijn heeft 27% een risicoscore voor psychosociale problematiek, bij de andere, blijere, kinderen is dit bij 6% het geval. Gepest worden Aan de ouders van kinderen van vijf jaar en ouder is gevraagd of hun kind wel eens gepest wordt. Bijna vier op de tien ouders (38%) gaven aan dat hun kind in de drie maanden voorafgaand aan het onderzoek gepest is, 6% zelfs wekelijks of vaker. 2 1 Pijnacker-Nootdorp Pijnacker-Nootdorp wordt wekelijks gepest wordt gepest, maar niet wekelijks Figuur 6: Percentage kinderen (5 t/m 11 jaar) dat volgens de ouders wel eens gepest wordt, naar frequentie en gemeente. De vraag over de gemoedstoestand wordt door ouders van kinderen die gepest werden minder positief ingevuld (figuur 7). Bij de kinderen die wekelijks gepest werden, kruiste slechts de helft van de ouders een blij gezichtje aan, bij de andere kinderen deed 79% van de ouders dit % GEPEST IN DE AFGELOPEN 3 MAANDEN 1 eenoudergezin 48% ander gezin 37% 46% geen moeite met rondkomen met rondkomen 37% leeftijd 8-11 jaar 41% leeftijd 5-7 jaar 34% 1) 5 t/m 11-jarigen. 5 Het percentage kinderen dat wel eens gepest werd is in relatief laag (3) en in 2 relatief hoog (41%, figuur 6). Het hoge percentage in wordt vooral verklaard door een relatief hoog percentage eenoudergezinnen en gezinnen die moeite hebben met rondkomen. niet wekelijks gepest heel somber somber beetje somber wekelijks gepest neutraal blij beetje blij heel blij 2) Het percentage gepeste kinderen is ook in, en relatief hoog, maar het verschil is bij deze gemeenten niet statistisch significant. Figuur 7: Gemoedstoestand van kinderen (5 t/m 11 jaar) die volgens de ouders wel of niet wekelijks gepest worden. 4-4 KINDERENONDERZOEK 2010

5 Pesten hangt ook samen met psychosociale problematiek. Van de kinderen die in de afgelopen 3 maanden wekelijks gepest werden, heeft 36% een risicoscore voor psycho - sociale problematiek (figuur 8). Dit is bijna vijf keer vaker dan bij kinderen die niet (wekelijks) gepest werden Van de kinderen die wekelijks gepest werden, maakt tweederde van de ouders zich (soms) zorgen om de opvoeding, het gedrag of de ontwikkeling van het kind. Bij ruim vier op de tien waren de zorgen zodanig dat zij behoefte hadden aan deskundige hulp of advies. Dit is twee keer zo vaak als bij andere ouders. Dertig procent van de ouders met gepeste kinderen gaf aan dat de zorgen betrekking hadden op het gepest worden van hun kind. Ouders van gepeste kinderen hadden ook meer zorgen op het gebied van angst/onzekerheid/faalangst, sociaal contact/spelen, verdrietig/ - depressief zijn van hun kind. 1 totaalscore emotionele symptomen gedragsproblemen hyperactiviteit/- aandachtsstoornis problemen met omgang met anderen prosociaal gedrag niet wekelijks gepest wekelijks gepest Figuur 8: Percentage kinderen (5 t/m 11 jaar) met een risicoscore voor psychosociale problematiek, naar wel en niet wekelijks gepest worden. Colofon Factsheets in de reeks kinderen onderzoek 2010: 1 Onderzoeksopzet en achtergrondkenmerken 2 Thuissituatie, kinderopvang en opvoeding 3 Lichamelijke gezondheid 4 Psychosociale gezondheid 5 Roken en alcoholgebruik 6 Voeding, beweging en gewicht 7 Mondhygiëne en zwemvaardigheid 8 Seksuele en relationele vorming 9 Veiligheid en geweld 10 Samenvatting en kernboodschappen voor beleid Meer informatie GGD Zuid-Holland West Sector Gezondheidsbevordering Epidemiologie Postbus AB (079) info@ggdzhw.nl Maart KINDERENONDERZOEK 2010